Citadel schoolplein verhalen by Margreet Kievit

VERHALEN van het SCHOOLPLEIN Een blik op de

Theater de Citadel is in 2010 een bijzonder project gestart in Groningen: Verhalen van het Schoolplein. We hebben allemaal een verschillende levensgeschiedenis maar iedereen heeft een keer op het schoolplein gestaan. Als kind, als ouder en zelfs als grootouder. Schoolpleinen zijn er altijd geweest en zullen er waarschijnlijk ook altijd zijn. In dit project gaat het over de schoolpleinen van 1950 tot nu. Het project Verhalen van het Schoolplein wordt ondersteund en voorzien van een educatief programma met workshops op het gebied van beeldende kunst, poĂŤzie of een workshop van de Heren van de Kweek. Het Groninger Forum heeft samen met het Frank Mohr Instituut voor dit project een schoolplein van de

VERHALEN van het

SCHOOLPLEIN

eenentwintigste eeuw ontwikkeld, met spellen uit het verleden en de toekomst. Wij zijn erg enthousiast over dit project en de prachtige resultaten die hieruit zijn voort gekomen. Deze willen we graag met uw delen! Met dit boekje willen we u inspireren om met de thematiek Verhalen van het Schoolplein aan de slag te gaan. U vindt in dit

INLEIDING VERHALEN VAN HET SCHOOLPLEIN

boekje een uitgebreide beschrijving van twee workshops op het

Op het schoolplein gebeurt van alles. Natuurlijk wordt er

gebied van Beeldende Kunst en PoĂŤzie. Daarnaast vindt u in dit

gespeeld en kun je er voor het eerst verliefd worden. Maar

boekje een korte uitleg over de workshop Schoolpleinverhalen-

er wordt ook gepest en het gaat nog verder. Alle cruciale

boek, die gemaakt is door de Heren van de Kweek en het

elementen van het leven komen aan bod op het plein. Het gaat

lesmateriaal van de voorstelling Iemand issum, Niemand issum van

over menselijk handelen. De voorbereiding op de maatschap-

Theater de Citadel waarin het onderwerp Verhalen van het

pij? Dit is de maatschappij. Wat hier gebeurt is echt, gebeurt

Schoolplein centraal staat.

echt. Zo zijn de mensen. Wij hopen dat dit boekje een inspiratiebron kan zijn voor uw eigen Rob Bakker, artistiek leider, Theater de Citadel

project!

WORKSHOP BEELDENDE KUNST VAN MICHIEL JOHANNES JANSEN Michiel Johannes Jansen is beeldend kunstenaar, vormgever, theatermaker en BIK kunstenaar. In zijn workshop Beeldende Kunst moeten leerlingen nadenken over de tijd dat hun ouders en grootouders op school zaten en dit beeldend gaan verwoorden. De antwoorden op vragen over het schoolplein, hun ouders en grootouders worden op stroken plakband geschreven of getekend.

‘KOMEN + GAAN + KOMEN’ Een ontwerpschets voor een beeldhouwwerk op het schoolplein

Voorbereiding: Vragen die gesteld kunnen worden aan de leerlingen, voordat de les begint: Heeft iemand wel eens een beeldhouwwerk gezien? Was dat buiten in de openbare ruimte? Hebben jullie wel eens beelden in een museum gezien? Wat wil het werk vertellen? Het Idee: In een uur tijd wordt de eerste stap gezet naar het realiseren van een beeldhouwwerk. Om een beeldhouwwerk te maken is het bovenal belangrijk om een idee te hebben. Een idee dat het vertrekpunt is van het kunstwerk. Het idee waar verschillende tijden in verwerkt kunnen worden. Het idee waarmee de leerlingen iets aan anderen kunnen laten zien: de wereld. Plaats van het kunstwerk Ook de plaats waar het kunstwerk moet komen is van invloed. Die locatie voor de beeldhouwwerken is heel dichtbij. Laat een stoeptegel zien aan de leerlingen en laat ze raden waar die tegels allemaal liggen. Alle schoolpleinen liggen er vol mee. Laat ze voelen hoe zwaar die tegel is. Stel je voor dat je allemaal ‘een tegel op het plein’ krijgt waarop jij jouw beeldhouwwerk kunt baseren. Aan de slag Met de kinderen spreek je met elkaar over het verleden (toen), het heden (nu) en de toekomst (straks). Over de tijd dat opa en oma op school zaten. Zijzelf op school zitten. En later al hun kinderen weer op school zitten. Allemaal kennen ze het schoolplein. Aan de hand van het stellen van onderstaande vier vragen open je het denken van de kinderen.

‘Wat had jouw opa/oma het laatst in zijn hand voordat hij de deur uitging om naar school te gaan?’ ‘Wat zou jouw opa/oma het liefst meegenomen hebben naar school?’ ‘Waar zat jij allemaal op voordat jij vandaag hier het lokaal binnen kwam? (zoals een stoel, bank, bed, fiets) ‘Wat mag jouw kind niet meenemen naar school?’ Bewustwording van de weg van huis naar school Uitwerking Er zijn geen foute antwoorden. De kinderen kunnen de antwoorden op de vragen schrijven en/of tekenen op vier smalle stroken van aquarel plakband van 45 cm lang. Op een groot blanco papier plakken zij die stroken in een vierkant. Hierin brengen ze een kader aan waarbinnen zij een ontwerpschets van hun eigen beeldhouwwerk maken. Dat wat zij hebben omsloten met hun stroken notities en/of tekeningen, is het gebied waar het om gaat. Het schoolplein. Het gebied van komen en gaan. Van ontmoeting en afscheid. Van de kleine onderbreking. Het tussengebied. Tussen school en thuis. Tussen spel en opdracht. Van jong en oud. Iedereen was daar, is daar en zal daar komen. Op dit vlak, binnen dit kader gaan zij aan de slag met het maken van een tekening. Direct tekenen met zwarte stift. Een plaatsbepaling op het plein. Een ontwerpschets van een beeld dat zij nu op het schoolplein tot stand willen brengen. Een voorstel voor een kunstwerk denkend aan hun familieleden die daar ook waren en gaan komen.

WORKSHOP POËZIE VAN ANGELIQUE DE WAARD Anguelique de Waard is auteur, illustrator en beeldend kunstenaar. In haar workshop poëzie gaan leerlingen met elkaar in gesprek over het schoolplein. Alle verhalen en woorden die hieruit voorkomen worden verwerkt in verschillende gedichten. ‘Het schoolplein vertelt’ Benodigdheden: Afhankelijk van het weer kunnen de kinderen gedichten schijven op het plein, zo geven ze de verhalen als het ware terug aan het plein. Of maken de kinderen een gedichtenposter. Op een groot vel papier (een foto van het plein en dat zwart/wit gekopieerd op A3), schrijven de kinderen het gedicht. Met pastelkrijt kan de tekst versierd worden.

Als je je ogen dicht doet, kun je zien wat er in je hoofd zit… Voor sommige mensen heet dat ‘fantaseren’, de blik naar binnen richten. Zo kan het. In deze workshop zoeken de kinderen naar een aanleiding, waardoor ze gaan nadenken en ontdekken. In het geval van Verhalen van het Schoolplein, ligt het voorwerp voor de hand: een stoeptegel. Eén uit het schoolplein, om precies te zijn. Zo kunnen de leerlingen onderzoeken wat de steen ons te vertellen heeft. Hoe hij voelt, eruit ziet, wat voor kleur hij heeft, wat voor rare plekjes en hoe die erop gekomen zijn. Laat de leerlingen maar even ruiken aan de steen en luister ernaar. Sommige voorwerpen kunnen ook geproefd worden, dat geldt natuurlijk niet voor de stoeptegel. Wel kunnen de leerlingen bedenken wat die stoeptegel allemaal al geproefd heeft: kauwgum, melk, limonade, een bananenschil of misschien een druppeltje bloed? Al deze gegevens worden verzameld op een velletje papier. Ze vormen het schetsmateriaal voor een gedicht, dit wordt klassikaal met elkaar gedeeld. Zo kunnen de leerlingen elkaar inspireren! En goede woorden van elkaar pikken. Nu mag dat nog! Afhankelijk van het niveau van de groep laat je de kinderen vrij schrijven of neem je ze mee: stap voor stap, zin voor zin. Totdat er een gedicht is ontstaan. Maar, hoe schrijf je eigenlijk een gedicht? Waar moet je allemaal rekening mee houden? Voorafgaand aan het fantaseren wordt er met de kinderen een inventarisatie gemaakt van waar je een gedicht allemaal aan herkent: korte zinnen, soms rijm, ritme, herhaling, een beetje spannend of ook wel mysterieus, woorden zoals alleen zij die maar kunnen verzinnen, witregels en soms nog veel meer kenmerken. Maar met deze kenmerken komen ze vaak een heel eind.

Om het leuk te houden, kan elke klas op een andere manier leren gedichten schrijven. Je kunt ze vrijlaten, dan mogen ze 4 regels schrijven over de tegel: Wat heeft de tegel beleefd? Hoe voelt hij? Hoe komen die rare vlekken erop? Wat vind ik daarvan?

Je vraagt de leerlingen om sommige zinnen te herhalen, om woorden weg te strepen of juist toe te voegen. Wanneer klinkt het lekker? Zit er een ritme in? Zou je het kunnen rappen? Wat vertel je eigenlijk met dit gedicht? Doe je dat goed genoeg? Je kunt ze ook mee nemen aan de hand, om samen regel voor regel een gedicht te maken: Beschrijf de plek waar de tegel zich bevond, voordat hij in de klas kwam. Bijvoorbeeld: in het doeltje op het plein. Maak een zin met ‘ik’ erin. Bijvoorbeeld: ik schiet de bal het doel in. Schrijf een zin met dingen die je ziet. Bijvoorbeeld: Marco, Ilse, ze doen allemaal mee. Is dezelfde zin als 1 Schrijf een zin met geluiden erin. Bijvoorbeeld: geschreeuw, gejoel en dan heel hard: Goal! Deze moet je even overslaan, die mag je op het laatst invullen, als je nog wat mist of misschien moet het een witregel worden… Is weer hetzelfde als nummer 1 Is hetzelfde als zin nummer 2, maar dan net iets anders. Bijvoorbeeld: ik schiet de bal via de paal in het doel. Als alle zinnen onder elkaar staan, moet je ze even lezen voor jezelf. Dan komt het lastigste: klinkt het goed? Moeten er woorden bij of juist weg? Pas na lang schrappen en (her)schrijven, ontstaat het gedicht zoals we dat zouden willen voorlezen. Zelf aan de slag met het maken van gedichten? Ga op zoek naar leuke bundels met gave gedichten. Bespreek ze, beluister ze, draag ze voor, maak er een feestje van. Het is de moeite waard. Lol in schrijven is lol in communiceren en dat kun je niet goed genoeg oefenen!

HEREN VAN DE KWEEK SCHOOLPLEINVERHALENBOEK De Heren van de Kweek zijn drie heren die hun sporen in het onderwijs hebben verdiend. Ze kennen elkaar via de Kweekschool in Groningen en organiseren culturele activiteiten voor en met elkaar. De Heren van de Kweek hebben voor het project Verhalen van het Schoolplein een workshop Schoolpleinverhalen ontwikkeld, waarin zij met leerlingen in gesprek gingen over hun ervaringen op het schoolplein. Deze verhalen werden op papier gezet, met als eindresultaat dat elke klas haar eigen schoolplein verhalenboek heeft gemaakt.

Doel van de workshop: Van verhalen komen verhalen. Bijna elk kind in een klas heeft wel eens iets op een schoolplein beleefd. Doordat de kinderen met elkaar in gesprek gaan komen de verhalen van het plein boven water. De volwassene neemt deel aan het gesprek en vertelt zijn/haar verhaal over het schoolplein. Schoolpleinverhalenboek: De vertelde verhalen van het schoolplein kunnen schriftelijk worden vastgelegd. Dit kan zijn met tekeningen, teksten of ze kunnen worden nagespeeld in de klas of op het schoolplein. De leerlingen krijgen de opdracht mee naar hun huis om bij vader, moeder, de buurman, opa en omaâ&#x20AC;&#x2122;s te informeren naar een schoolpleinverhaal uit hun eigen tijd! De Heren van de Kweek zijn op verschillende scholen geweest en kwamen terug met prachtige verhalen van kinderen. Hieronder vindt u een selectie van een aantal verhalen. (de namen zijn geanonimiseerd)

VERHALEN VAN HET SCHOOLPLEIN UIT LEEK/OOSTWOLD/GRONINGEN

Jurry: Toen ik nog in Spanje woonde hadden we een schoolplein met tegels en een stuk met gras. In de middagpauze aten we altijd samen. Op een keer aten we kippenboutjes. Veel. Na het eten verzamelde ik de kippenbotjes. Ik nam ze mee naar het plein en verstopte ze op allerlei plekken onder het gras. Mijn vriendjes moesten ze daarna opzoeken. Daarna was het gras één grote ruïne!

Sofie: Op het plein waren we aan het balanceren op een lange buis. Ik gleed uit en viel met mijn mond op de buis. Gelukkig geen tanden kapot. Maar wel mijn lip. Hij bloedde eerst alleen een beetje, niet zo erg. Maar later in de klas werd mijn lip steeds dikker en dikker, ik kon haast niet meer praten. Wat voelde dat naar. Iedereen kon het zien. Wat voelde ik me toen vervelend.

Jan: Ik was op Hennie maar dat wist ze niet. En ik durfde het niet te zeggen. Toen kocht ik een mooi speldje voor haar. Ik pakte het in. Toen ik naar de wc ging (maar ik hoefde niet) heb ik het in haar jaszak gestopt. In de pauze ging ik steeds kijken of ze het ook vond. Opeens zei ze tegen haar vriendinnetje: ‘Moet je nou eens kijken! Wat mooi!’ Daar was ik blij om. Maar ik heb niks gezegd.

Aafje: Toen ik klein was, ik was nog op de kleuterschool, maakte een grotere jongen een keer een mooie krijttekening op het plein. Felle kleuren. Opeens schrok ik, ik gilde en rende naar juf: de jongen had zijn arm onder het bloed! Maar, het was geen bloed, het was rood krijt aan zijn arm. Hij had in zijn tekening veel rood krijt gebruikt. Daar lag hij met zijn arm in.

Joris: Wij woonden een poosje in Venezuela en ik ging daar naar school. In de hal was een rek vol met ballen. Prachtig gekleurde ballen, grote en kleine. Die werden bij de gymnastiek gebruikt. Heel soms. Op een keer lieten we met een paar jongens alle ballen vrij. We lieten ze het plein op stuiteren. Een mooi gezicht, mooie kleuren. En alle kinderen gingen er mee spelen. Het was een feest. Tot de hoofdmeester kwam. Hij was boos. Hij wilde weten wie het gedaan had. We hebben het niet gezegd.

Karin: Toen we op het plein speelden zagen we tussen de struiken een kussen liggen. Er lag een schepje naast. Één van de jongens zei dat er iets begraven was. Hij had ook bloed gezien. Wij werden bang en renden weg. Naar juf. Die zei dat het niks was. Maar later was het wel weg!

Klaas: Vroeger was ik heel klein. Maar ik speelde wel met de jongens van groep 8. Ik was de kanonskogel: ik moest me klein houden en dan gooiden ze me van de een naar de ander over! Ze lieten me nooit vallen. Ik vond het spannend.

Hennie: Mijn vriendje had iets gemaakt waarmee je kon afluisteren. Een keer in de pauze had hij het apparaatje in de koffiekamer van de juffen en meesters neergezet. Op het plein konden we horen wat er werd gezegd. Twee juffen vertelden dat de school met een andere school samen ging. Dat wisten wij toen het eerst van allemaal.

Ebel: De schooltandarts was op school geweest. En wij vonden in de afvalbak van die spiegeltjes waarmee de kiezen werden gecontroleerd. In de pauze deden we die onder de veters van onze schoen. Toen liepen we naar de meisjes die een rokje aan hadden. We gingen voor ze staan en schoven die ene voet naar voren. We deden het toen de juffen en meesters niet keken.

GESCHIEDENIS VAN HET SCHOOLPLEIN Hieronder vindt u een onderdeel van het lesmateriaal van Theater de Citadel dat gemaakt is voor de voorstelling Iemand issum, Niemand issum. Het project Verhalen van het Schoolplein gaat over het schoolplein van 1950 tot nu. In deze periode van 60 jaar hebben meerdere generaties het schoolplein betreden. Met dit project willen we een verbinding leggen tussen drie generaties; grootouders, ouders en hun kinderen.

In deze opdracht gaan de leerlingen een verbinding zoeken tussen zichzelf en de twee generaties boven hen. Allen hebben één ding gemeen, ze hebben zich ooit op een punt in hun leven op een schoolplein bevonden. Die ervaringen zullen door deze opdracht worden gedeeld. Zo kan er gekeken worden naar de overeenkomsten en de verschillen tussen de ervaringen op het schoolplein in deze uiteenlopende leeftijdsgroepen. Bijgevoegd vindt u een vragenlijst. De leerlingen zelf vullen er één in. Twee lege vragenlijsten nemen ze mee naar huis. Het is de bedoeling dat ze er één aan een ouder en één aan een grootouder geven. Als alle leerlingen de ingevulde formulieren mee terug hebben gebracht naar school kunnen ze in groepjes aan het werk. De leerlingen bespreken met elkaar wat ze gemeen hebben met de verhalen van vroeger en wat de verschillen zijn met hun eigen verhalen.

Elk groepje kiest één van de ingevulde schoolpleinherinneringen uit. Vervolgens gaan ze hier een aantal feiten uit de geschiedenis bij zoeken. Zo kan de herinnering in een perspectief worden geplaatst: Eén feit uit dat jaar uit de wereld geschiedenis Eén feit uit dat jaar uit de geschiedenis van Nederland Eén feit uit dat jaar uit de geschiedenis van de stad waar je woont De leerlingen kunnen hun resultaat dan bij u inleveren of presenteren voor de groep. Een combinatie van beiden is natuurlijk ook mogelijk. U kunt bijvoorbeeld 1 of 2 groepjes kiezen die hun uitkomsten presenteren. Alle ingevulde vragenlijsten en de geschiedenis feiten kunnen worden samengevoegd tot een verhalenbundel. Zo hebben jullie je eigen klassikale geschiedenisboek gemaakt.

NAAM : ____________________________________________ Wie is/was je favoriete meester of juf? Waarom? Geboortedatum: _____________________________________ Geboorteplaats: _____________________________________ Woonplaats: ________________________________________

Beschrijf jouw schoolplein Wat is/was je favoriete bezigheid op het schoolplein: ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________

___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ Voeg zelf nog 3 vragen toe. Wat wil je weten van je vader/ moeder, opa/omaâ&#x20AC;Ś.

Wat draag/droeg je het liefst? (je favoriete kledingstuk, haardracht) ___________________________________________________ ___________________________________________________

Ik ga/ging de deur niet uit zonder: ___________________________________________________ ___________________________________________________

1. _________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ 2. _________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ 3. _________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________

Wat is/was je favoriete muziek nummer? ___________________________________________________ ___________________________________________________

Beschrijf een bijzondere/spannende/leuke/vreemde herinnering aan jouw tijd op het schoolplein. Noem ook het jaar waarin dit (ongeveer) plaats vond:

Zit/zat je op een sport/vereniging/club? Wat doe/deed je?

___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________

491-631

Theater de Citadel is opgenomen in de basisinfrastructuur en wordt structureel gesubsidieerd door het Ministerie van OC&W, de provincies Groningen, Friesland en Drenthe en de gemeente Groningen.

Hereplein 73 9711 GD Groningen www.forumimages.nl www.groningerforum.nl

ontwerp en illustratie Rocket Industries druk Het Grafisch Huis

Akkerstraat 97A 9717 KZ Groningen 050 5751484 www.citadeltheater.nl