Concerttoelichting
The Planets
vr 13 december 2024 • 20.15 uur zo 15 december 2024 • 14.15 uur
PROGRAMMA
dirigent Tarmo Peltokoski
sopraan Suvi Väyrynen
voordracht Timothy West (opname) koor Groot Omroep Vrouwenkoor
Gustav Holst (1874–1934)
The Planets, op. 32 (1914–17)
• Mars - The Bringer of War
• Venus - The Bringer of Peace
• Mercury - The Winged Messenger
• Jupiter - The Bringer of Jollity
• Saturn - The Bringer of Old Age
• Uranus - The Magician
• Neptune - The Mystic
pauze
Ralph Vaughan Williams (1872–1958)
Symfonie nr. 7 ‘Sinfonia Antartica’ (1952)
• Prelude. Andante maestoso
• Scherzo. Moderato
• Landscape. Lento
• Intermezzo. Andante sostenuto
• Epilogue. Alla marcia, moderato (non troppo allegro)
Gebruik opname Timothy West met dank aan ONYX Classics
Einde concert circa 22.30/16.30 uur
Vorige uitvoeringen door ons orkest:
Holst The Planets: mrt 2014, dirigent Alexander
Shelley
Vaughan Williams Symfonie nr. 7: Eerste uitvoering
Een uur voor aanvang van het concert geeft
Sam Wamper een inleiding op het programma, toegang € 7,50. Kaartjes zijn aan de zaal te verkrijgen tegen pinbetaling. Voor Vrienden is de inleiding gratis.
Cover: Zeepbelnevel, gezien door de Hubbletelescoop. Foto Nasa (Unsplash)
‘Een jaar bij Jupiter is bij ons 11 jaar en 315 dagen.’
Het Planetarium van Eise Eisinga in Franeker. Foto Hanno Lans (Wikipedia)
Terra Nova expeditie: Edgar Evans en Edward Nelson hakken een bewaarplaats voor proviand uit het ijs. Foto Herbert Ponting, 1911.
Op ontdekkingsreis
‘We bespraken samen ieder denkbaar onderwerp, van de laagste noot op een contrafagot tot het gedachtegoed van Jude the Obscure,’ aldus Ralph Vaughan Williams over zijn vriendschap met Gustav Holst. Ruim na The Age of Exploration, waren de twee zoekende geesten geïnspireerd door de menselijke drang tot ontdekken: van de onherbergzame zuidpool tot de planeten. Maar bovenal zijn hun composities een resultaat van een innerlijke ontdekkingstocht.
De Planeten
Op zoek naar zichzelf verdiepte Gustav Holst zich in boeddhisme, theosofie en astrologie. Met de boeken van theosoof Alan Leo wendde hij zich tot de sterren. Wat begon als introspectie, veranderde al snel in inspiratie en Holst begon te componeren aan The Planets. In Leo’s The Art of Synthesis worden de planeten en hun invloed op de mens beschreven. Holst paste de titels als Mercury, the Thinker en Venus, the Unifier en Mars, the Energizer ietwat aan en zette ze op volgorde van het laagste naar het hoogste niveau van spirituele verlichting in de theosofische leer.
Mars, the Bringer of War is een geweldige binnenkomer: in een strak, mechanisch, oorlogszuchtig ritme in 5/4 maat en tergend langzaam crescendo, bouwt de spanning op tot enorme hoogte. Stoere hoorns en angstaanjagende ‘col legno’-strijkers (snaren worden aangeslagen met het hout van de strijkstok) doen de rest: deze planeet staat voor mannelijkheid, kracht, agressie, primitieve energie en avontuur. Veel filmmuziekcomponisten lieten zich hierdoor
inspireren voor ruimtescènes, denk aan John Williams’ Star Wars, en Jerry Goldsmiths Star Trek.
Na het mannelijke geweld is Venus, the Bringer of Peace een mooie tegenpool. Vrouwelijkheid, vrede, kalmte, zachtheid en affectie: Holst laat zich met de ijle opening, de prachtige vioolmelodie en de elegante blazerssolo’s van zijn meest tedere kant zien.
Mercury, the Winged Messenger is zo snel als water, levendig, jeugdig en vrolijk. Het korte deeltje zit vol energieke passages en speelse syncopische melodieën.
Jupiter, the Bringer of Jollity staat voor opgewektheid, hoop, levendigheid, goedheid en koninklijkheid. Holst gebruikt muzikaal materiaal van Venus, maar de persoonlijke liefde maakt hier plaats voor koninklijke dienstbaarheid: de middensectie is een majestueuze fanfare die Holst later gebruikte voor de hymne I Vow to Thee, My Country.
In Saturn, the Bringer of Old Age, met zijn slepende ritme - als een net iets te trage klokklinkt de melancholie, geduld, wijsheid en trots van de oude man.
Uranus, the Magician staat voor het ongewone, het magische en de bezieling. Dit deel staat het dichtst bij Holst. Uranus de magiër is, net als de componist, een schepper van werelden. Die vereenzelviging blijkt wel uit de openingsmaat waarin Holst zijn handtekening zet: de noten G-Es-A-B staan voor GuStAv Holst (in het Duits wordt de B als H geschreven, de Bes als B). Dat lijkt gezocht, maar zo signeerden Bach (Bes-AC-B) en vele anderen na hem hun werken. Het
openingsthema komt een aantal keer terug in dit deel, waaronder één keer gespeeld door alleen de pauken.
Verkeren we het hele stuk al buiten de aardse sferen, aan het slot laten we ook ons zonnestelsel achter ons. Neptune, the Mystic staat voor mysterie en oneindigheid. De muziek is niet zozeer spannend of eng, eerder volledig gewichtsloos. Aan het eind klinkt een vrouwenkoor dat steeds zachter zingt, tot het helemaal niet meer hoorbaar is. Dit is een van de eerste fade-outs uit de geschiedenis, een techniek die later in de popmuziek veel toegepast zou worden. Holst bereikt er een magisch effect mee: in berusting blijven we alleen achter in het duistere heelal, oneindig ver van alles wat vertrouwd is.
De Zuidpool
De Zevende symfonie van Ralph Vaughan Williams begon als filmmuziek bij Scott of the Antarctic, een avonturenfilm uit 1948 over de heroïsche maar weinig succesvolle Terra Nova Expeditie van 1912. Robert Falcon Scott en zijn mannen bereikten daarbij weliswaar de zuidpool - het doel van de reis - maar niet als eersten, zoals beoogd. De Noor Roald Amundsen was hen net voor. Dramatischer nog was de terugreis: Scott en zijn mannen vroren allen dood.
De film liet Vaughan Williams niet los, de strijd van de mens tegen de elementen greep hem aan. Hij besloot de muziek die hij voor het epos schreef als uitgangspunt te nemen voor een nieuwe symfonie. De oorsprong van dat werk in de filmmuziek is goed te horen in de grootse bezetting inclusief orgel, vrouwenkoor en enorme batterij slagwerk, waaronder een windmachine die de ijzige poolwind verklankt. Desondanks is de Sinfonia Antartica geen filmmuziek, maar een symfonie in vrije vorm. Met zijn magistrale Sea Symphony had Vaughan
Williams zich eerder al losgeworsteld van de traditionele Duitse symfonische vorm. Ook in de Zevende symfonie ging hij zijn eigen weg: zo bestaat de symfonie niet uit de gebruikelijke vier delen maar heeft deze er vijf, elk verklankt een episode uit de Terra Nova Expeditie en is voorzien van een motto.
Dit is een van de eerste fadeouts uit de geschiedenis, een techniek die later in de popmuziek veel toegepast zou worden
De prelude bezingt de overwinning van de mensheid op de harde natuur. Het erop volgende scherzo schetst de omgeving. Het derde deel geeft een indruk van het steeds ruiger wordende landschap van brekend ijs en gletsjers. Op de climax van dit deel zet het orgel in, wat het moment illustreert waarop de expeditie voor het eerst oog in oog staat met de Great Ice Barrier, een enorme muur van ijs. Het deel gaat naadloos over in het Intermezzo, dat het vertrek van kapitein Lawrence Oates verklankt, die vrijwillig zijn dood tegemoet liep om Scott en de andere mannen een kans op overleving te gunnen. In het slotdeel klinkt een sneeuwstorm, waarna uiteindelijk niets anders rest dan een ijzige wind, verklankt door vrouwenkoor en windmachine. De pool is weer desolaat en van leven verstoken.
Alexander Klapwijk
Foto: Peter Rigaud
Suvi Väyrynen • sopraan
Geboren: Kajaani, Finland
Studie: muziekpedagogiek aan de Tampere
University of Applied Sciences bij Satu Sippola, zang in Wenen aan de Musik und Kunst
Privatuniversität bij Uta Schwabe, lied bij Birgid Steinberger en Carolyn Hague
Doorbraak: 2016: Grote Prijs Lappeenranta Zangconcours, debuut Finse Nationale Opera
Daarna: solo-optredens met de orkesten van Tampere, Turku en Lahti, opera in Tampere, Helsinki en Tallinn (onder meer Königin der Nacht in Die Zauberflöte, Woglinde en Waldvogel in Der Ring des Nibelungen, Curra in La forza del destino, Musetta in La bohème)
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2024
Tarmo Peltokoski • dirigent
Geboren: Vaasa, Finland
Huidige positie: chef-dirigent Lets Nationaal Symfonieorkest, vaste gastdirigent Deutsche Kammerphilharmonie Bremen, aankomend chef-dirigent Orchestre National du Capitole de Toulouse en Hong Kong Philharmonic Orchestra
Studie: piano aan het Kuula-college (Vaasa) en de Sibelius-Academie (Helsinki), orkestdirectie bij Jorma Panula, Sakari Oramo, Hannu Lintu en Jukka-Pekka Saraste
Gastdirectie: o.a. Toronto Symphony Orchestra, RSO Berlin, Konzerthaus Orchester Berlin, SWR Symphonieorchester, Göteborgs Symfoniker, Los Angeles Philharmonic Orchestra
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2022
Groot Omroep Vrouwenkoor
Opgericht: 1945
Chef-dirigent: Benjamin Goodson
Koorleden: ruim zestig professioneel geschoolde zangers
Prijzen: Concertgebouw Prijs 2017
Repertoire: groot-symfonische werken, opera, negentiende- en twintigste-eeuwse koorwerken
Opdrachtwerken: John Adams, Hans Werner Henze, James MacMillan, Bart Visman, Peter-Jan Wagemans, Mathilde Wantenaar
Samenwerking: Radio Filharmonisch Orkest, Koninklijk Concertgebouworkest, NTR ZaterdagMatinee
Foto: Laura Krohn
Foto: Leedina Portraits
Foto: Hans van der Woerd
Rotterdams Philharmonisch Agenda
Proms: The Nutcracker
do 19 december 2024 • 20.30 uur
za 21 december 2024 • 20.30 uur
dirigent Dmitry Matvienko
kinderkoor Academy of Vocal Arts
Tsjaikovski De notenkraker (selectie)
vr 20 december 2024 • 20.15 uur
zo 22 december 2024 • 14.15 uur
dirigent Reinhard Goebel
sopraan Elisabeth Breuer
alt Anna Lucia Richter
tenor Laurence Kilsby
bas Felix Mischitz
koor Laurens Collegium
Bach Weihnachtsoratorium (delen)
A Christmas Carol (4+)
za 28 december 2024 • 13.15 & 15.15 uur
zo 29 december 2024 • 13.15 & 15.15 uur
dirigent Nicolò Foron
regie & tekst Fons Merkies
auteurs Sanne Franssen, Christiaan
Koetsier, Eric Jan Lens
vormgeving Cynthia Bors
muziek van Anderson, Ravel, Prokofjev en Delius
do 9 januari 2025 • 20.15 uur
vr 10 januari 2025 • 20.15 uur
zo 12 januari 2025 • 14.15 uur
dirigent Manfred Honeck
Ouvertures, walsen en andere dansen van Strauss, Suppé, Brahms Lehár en Ziehrer
Help ons met uw review
Hebt u een momentje? U helpt ons door een Google review achter te laten. Het kost u één minuut: scan de onderstaande QR-code en laat weten wat u van ons orkest vindt. Dank u wel!
Chef-dirigent
Lahav Shani
Eredirigent
Yannick Nézet-Séguin
Vaste gastdirigent
Tarmo Peltokoski
Eerste viool
Marieke Blankestijn, concertmeester
Quirine Scheffers
Hed Yaron Meyerson
Saskia Otto
Arno Bons
Rachel Browne
Maria Dingjan
Marie-José Schrijner
Noëmi Bodden
Petra Visser
Sophia Torrenga
Hadewijch Hofland
Annerien Stuker
Alexandra van Beveren
Marie Duquesnoy
Giulio Greci
Tweede viool
Charlotte Potgieter
Frank de Groot
Laurens van Vliet
Elina Staphorsius
Jun Yi Dou
Bob Bruyn
Eefje Habraken
Maija Reinikainen
Babette van den Berg
Melanie Broers
Tobias Staub
Sarah Decamps
Altviool
Anne Huser
Roman Spitzer
Galahad Samson
José Moura Nunes
Kerstin Bonk
Janine Baller
Francis Saunders
Veronika Lénártová
Rosalinde Kluck
León van den Berg
Olfje van der Klein
Jan Navarro
Cello
Emanuele Silvestri
Joanna Pachucka
Daniel Petrovitsch
Mario Rio
Eelco Beinema
Carla Schrijner
Pepijn Meeuws
Yi-Ting Fang
Contrabas
Matthew Midgley
Ying Lai Green
Jonathan Focquaert
Robert Franenberg
Harke Wiersma
Arjen Leendertz
Ricardo Neto
Javier Clemen Martínez
Fluit
Juliette Hurel
Joséphine Olech
Manon Gayet
Fluit/piccolo
Beatriz Da Baião
Hobo
Karel Schoofs
Anja van der Maten
Hobo/althobo
Ron Tijhuis
Klarinet
Julien Hervé
Bruno Bonansea
Alberto Sánchez García
Klarinet/ basklarinet
Romke-Jan Wijmenga
Fagot
Pieter Nuytten
Lola Descours
Marianne Prommel
Fagot/ contrafagot
Hans Wisse
Hoorn
David Fernández Alonso
Felipe Freitas
Wendy Leliveld
Richard Speetjens
Laurens Otto
Pierre Buizer
Trompet
Alex Elia
Adrián Martínez
Simon Wierenga
Jos Verspagen
Trombone
Pierre Volders
Alexander Verbeek
Remko de Jager
Bastrombone
Rommert Groenhof
Tuba
Hendrik-Jan Renes
Pauken/slagwerk
Danny van de Wal
Ronald Ent
Martijn Boom
Adriaan Feyaerts
Harp
Albane Baron