Concerttoelichting
Mijn Vaderland
vr 13 september 2024 • 20.15 uur zo 15 september 2024 • 14.15 uur
PROGRAMMA
dirigent Valentin Uryupin
klarinet Paul Meyer
Wolfgang Amadeus Mozart (1756–1791)
Klarinetconcert in A, KV 622 (1791)
• Allegro
• Adagio
• Rondo: Allegro
Pauze
Bedřich Smetana (1824–1884)
Má Vlast (Mijn vaderland) (1874–79)
• Vyšehrad
• Vltava (De Moldau)
• Šárka
• Z českých luhů a hájů (Uit de Boheemse ..bossen en velden)
• Tábor
• Blaník
Einde concert circa 22.30/16.30 uur
Vorige uitvoeringen door ons orkest:
Mozart Klarinetconcert: mrt 2017, klarinet
Julien Hervé, dirigent Gustavo Gimeno Smetana Mijn vaderland: jan 1993, dirigent
Libor Pešek
Een uur voor aanvang van het concert geeft Sam Wamper een inleiding op het programma, toegang € 7,50. Kaartjes zijn aan de zaal te verkrijgen tegen pinbetaling. Voor Vrienden is de inleiding gratis.
Cover: De Moldau bij Praag. Foto Anthony Delanoix (Unsplashed)
Blaník. Omslagillustratie door Antonín König voor de eerste uitgave van Smetana’s partituur (1894) Richard-Strauss-Institut
Blaník: omslagillustratie: door Antonín König voor de eerste uitgave van Smetana’s partituur (1894).
Wolfgang Amadeus Mozart: onvoltooid portret door Joseph Lange (1789–90)
Levenslange liefde
Het blijft eeuwig zonde dat muzieklessen door deskundige docenten op veel scholen tegenwoordig wegbezuinigd zijn. Want wat een levenslange liefde kan er gewekt worden door een enthousiaste voorganger!
Zelf had ik in de vroege jaren zeventig in de brugklas elke week een blokuur Muziek van een docent die wel wat leek op Meneer Gepetto uit de Disneytekenfilm Pinokkio. De man stal mijn hart met de behandeling van De Moldau, het tweede deel uit de cyclus Mijn vaderland van Bedřich Smetana. Hij dirigeerde niet alleen als een wilde mee voor de klas, hij illustreerde alles met foto’s en deed de compositie luid zingend en pianospelend uit de doeken. Ik was verkocht en dat ben ik nog steeds – al was het pas veel later dat ik de schoonheid van Mijn vaderland als geheel ontdekte.
Menselijke stem
Ook het Klarinetconcert van Wolfgang Amadeus Mozart kwam langs in deze muzieklessen. En ook dat boeide, alleen al vanwege de verhalen over dat mythische laatste jaar van de componist, waarin hij volgens de legende componeerde met de dood letterlijk op zijn hielen.
De klarinet was nog een vrij nieuwe uitvinding toen Mozart er in 1791 zijn concert voor schreef. De componist had het instrument twaalf
jaar eerder voor het eerst gehoord tijdens een bezoek aan Milaan, maar was toen nog niet direct verkocht. Dat kwam pas een paar jaar later, toen hij de klarinettist Anton Stadler voor het eerst hoorde spelen. ‘Ik heb nooit geweten dat de klarinet zo goed in staat was de menselijke stem te imiteren’, zou Mozart tegen hem gezegd hebben. Vervolgens liet hij het instrument stralen in het voor Stadler geschreven Klarinetkwintet, de klarinetsolo’s in de opera La Clemenza di Tito en het ConcertAllegro voor bassethoorn. Die werken vormden de opmaat voor het Klarinetconcert, het laatste werk dat Mozart voltooide vóór zijn vroegtijdige dood. Mozart schreef het speciaal voor het bijzondere instrument dat Stadler bespeelde: een klarinet waarvan het laagste register was uitgebreid met nog eens vier extra diepe tonen. Om het stuk ook geschikt te maken voor gangbare instrumenten, plaatste de uitgever die laagste tonen een octaaf hoger. Dat verklaart de soms grote sprongen in deze versie voor gewone klarinet, waarin het werk zijn grote faam verwierf.
Symfonisch zesluik
Dat de klarinet zo snel de wereld veroverde, is voor een belangrijk deel te danken aan Stadler en Mozart. Binnen de kortste keren had het instrument zich een vaste plaats verworven in de westerse symfonische en kamermuziek. Toen Bedřich Smetana zijn beroemde cyclus Mijn vaderland schreef, liet hij de twee klarinetten in het orkest dan ook een geducht partijtje meespelen. Maar meer nog dan de
volwassenwording van de klarinet horen we hier hoe de Tsjechische cultuur haar eigen stem vond.
Door de naweeën van een syfilisaandoening was Smetana al nagenoeg doof toen hij in 1874 begon aan zijn symfonisch zesluik. Maar daarvan is niets te merken in de muziek. Vyšehrad, het machtige openingsdeel vertelt in geuren en kleuren de geschiedenis van het kasteel dat hoog boven Praag uittorent. De harp van de mythische hofzanger Lumír leidt ons het verhaal binnen met een thema van vier noten dat ook in de volgende delen zal terugkeren. We horen hoe de burcht verrijst en door de eeuwen heen diverse koningen huisvest. Een verwoesting onder wapengekletter betekent niet het einde: het kasteel wordt herbouwd, groter en sterker dan ooit, en bekroont in Praag ook vandaag de dag nog de oostoever van de Moldau.
Idylles en strijdperken
De Moldau is meteen het onderwerp van het tweede deel, het bekendste en meest geliefde uit de cyclus. ‘De compositie beschrijft de loop van de Moldau,’ lichtte Smetana toe, ‘beginnend als twee kleine stroompjes die samenvloeien. De rivier passeert bossen en weides door een landschap waar boeren een bruiloft vieren. We zien waternimfen dansen in het maanlicht, op nabijgelegen rotsen prijken kastelen, paleizen en ruïnes. Bij de Sint-Janswatervallen stort de Moldau de diepte in, verbreedt zich en stroomt naar Praag, langs kasteel Vyšehrad. Dan verdwijnt ze magisch in de verte, eindigend in de Elbe.’
In het derde deel Šárka herleeft de legende van de gelijknamige heldin, die de wrede ridder Ctirad verleidt om hem en zijn strijders daarna met haar vrouwenleger te overmeesteren. Het vierde deel Uit de Boheemse bossen en velden
is een weelderige pastorale en een idyllische schildering van het Boheemse platteland. Deel vijf Tábor is weer een stukje geschiedenis dat handelt over de strijd van de Hussieten, de aanhangers van Johannes Hus, die aan de basis stonden van het Tsjechisch nationalisme. Het hoofdthema is gebaseerd op een Hussitisch koraal. Het laatste deel Blaník sluit hierop aan, citeert aan het slot zelfs het hoofdthema van Tábor en verbeeldt de legende van de ridders van Sint Wenceslas, de patroonheilige van het land, die rusten in het binnenste van de berg Blaník, klaar om in actie te komen als het land in grote nood verkeert.
Waternimfen dansen in het maanlicht, op nabijgelegen rotsen prijken kastelen, paleizen en ruïnes
Liefdesverklaring
In de ideale uitvoering klinken alle zes de delen van deze cyclus achter elkaar, zoals ook vandaag gebeurt. Zo ontvouwt zich een grootse symfonie vol betekenisvolle dwarsverbanden – een gloedvolle liefdesverklaring van een Tsjechisch componist aan zijn vaderland. Maar Smetana had er geen bezwaar tegen als de verschillende delen afzonderlijk werden gespeeld. Gelukkig maar, want zo kon De Moldau ver buiten haar landsgrenzen ook mij en talloze generatiegenoten (dit muziekstuk maakte in die tijd deel uit van een nationaal lespakket, zo ontdekte ik later) levenslang voor de klassieke muziek winnen, dankzij de bevlogen inspanningen van muziekdocenten.
Paul Janssen
Valentin Uryupin • dirigent
Geboren: Lozova, Oekraïne
Studie: Klarinet en orkestdirectie aan het Staatsconservatorium van Moskou bij Evgeny Petrov en Gennadi Rozjdestvenski, masterclass bij Kurt Masur, assistentschappen bij Vladimir Jurowski, Valery Gergiev, Teodor Currentzis
Prijzen: Gustav Mahler Dirigentenconcours 2016 (derde prijs)
Doorbraak: 2017, winnaar Internationaal Dirigentenconcours Sir Georg Solti, Frankfurt
Daarna: Gastdirecties bij Wiener Symphoniker, Deutsches SymphonieOrchester Berlin, SWR Symphonieorchester, Nederlands Philharmonisch Orkest, New Japan Philharmonic, Mariinsky Orchestra, St. Petersburg Philharmonic Orchestra; chef-dirigent Rostov Symphony Orchestra (2015–2021) en Novaya Opera Moskou (2021–2022); opera bij de Staatsopera’s van Berlijn, Hannover, Stuttgart, Teatro Real
Madrid, Opera van Athene, Bregenz Festival
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2024
Paul Meyer • klarinet
Geboren: Mulhouse, Frankrijk
Studie: Klarinet aan de conservatoria van Parijs en Bazel; orkestdirectie bij Charles Bruck en John Carewe
Doorbraak: 1982, winnaar Eurovision Young Musicians Competition
Daarna: Solo-optredens bij Orchestre de Paris, Koninklijk Concertgebouworkest, BBC Philharmonic Orchestra, Deutsches
Symphonie-Orchester Berlin, Los Angeles Philharmonic, Tonhalle Orchester Zürich, NHK Tokyo, samenwerking met Martha Argerich, Benny Goodman, Gidon Kremer, Mstislav Rostropovitch
Als dirigent: Oprichter Orchestre de Chambre d’Alsace, chef-dirigent Chamber Orchestra Mannheim (sinds 2018), gastoptredens met Orchestre
Philharmonique de Radio France, Orchestre du Capitole de Toulouse, Antwerp Symphony Orchestra, Tokyo Philharmonic Orchestra
Onderscheiding: Commandeur des Arts et des Lettres
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2024
Foto: Daniil Rabovsky
Foto: Edith Held
Orkestleden Agenda
Proms: A Night at the Opera
vr 20 sep 2024 • 20.30 uur
za 21 sep 2024 • 20.30 uur
dirigent Bassem Akiki
sopraan Emily Pogorelc
Rossini, Verdi en Puccini
Ouvertures en aria’s
Babar in de dierentuin (4+) zo 22 sep 2024 • 13.15 en 15.15 uur
dirigent Bassem Akiki
piano pianoduo Scholtes & Janssens acteur Filip Jordens
regie Lise-Lott Kok
do 26 sep 2024 • 20.15 uur vr 27 sep 2024 • 20.15 uur
dirigent Lahav Shani
piano Martha Argerich
Roukens Con spirito (wereldpremière)
Bartók Derde pianoconcert
Dvořák Negende symfonie
vr 27 sep 2024 • 17.30 uur
piano Martha Argerich en Lahav Shani
slagwerk Danny van de Wal en Martijn Boom
Rachmaninoff Tweede suite
Bartók Sonate voor twee piano’s en slagwerk
Help ons met
uw review
Hebt u een momentje? U helpt ons door een Google review achter te laten. Het kost u één minuut: scan de onderstaande
QR-code en laat weten wat u van ons orkest vindt.
Dank u wel!
Chef-dirigent
Lahav Shani
Eredirigent
Yannick Nézet-Séguin
Vaste gastdirigent
Tarmo Peltokoski
Eerste viool
Marieke Blankestijn, concertmeester
Quirine Scheffers
Hed Yaron Meyerson
Saskia Otto
Arno Bons
Rachel Browne
Maria Dingjan
Marie-José Schrijner
Noëmi Bodden
Petra Visser
Sophia Torrenga
Hadewijch Hofland
Annerien Stuker
Alexandra van Beveren
Marie Duquesnoy
Tweede viool
Charlotte Potgieter
Frank de Groot
Laurens van Vliet
Elina Staphorsius
Jun Yi Dou
Bob Bruyn
Eefje Habraken
Maija Reinikainen
Babette van den Berg
Melanie Broers
Tobias Staub
Sarah Decamps
Altviool
Anne Huser
Roman Spitzer
Galahad Samson
José Moura Nunes
Kerstin Bonk
Janine Baller
Francis Saunders
Veronika Lénártová
Rosalinde Kluck
León van den Berg
Olfje van der Klein
Jan Navarro
Cello
Emanuele Silvestri
Joanna Pachucka
Daniel Petrovitsch
Mario Rio
Eelco Beinema
Carla Schrijner
Pepijn Meeuws
Yi-Ting Fang
Contrabas
Matthew Midgley
Ying Lai Green
Jonathan Focquaert
Robert Franenberg
Harke Wiersma
Arjen Leendertz
Ricardo Neto
Javier Clemen Martínez
Fluit
Juliette Hurel
Joséphine Olech
Manon Gayet
Fluit/piccolo
Beatriz Da Baião
Hobo
Karel Schoofs
Anja van der Maten
Hobo/althobo
Ron Tijhuis
Klarinet
Julien Hervé
Bruno Bonansea
Alberto Sánchez García
Klarinet/ basklarinet
Romke-Jan Wijmenga
Fagot
Pieter Nuytten
Lola Descours
Marianne Prommel
Fagot/ contrafagot
Hans Wisse
Hoorn
David Fernández Alonso
Felipe Santos Freitas Silva
Wendy Leliveld
Richard Speetjens
Laurens Otto
Pierre Buizer
Trompet
Alex Elia
Simon Wierenga
Jos Verspagen
Trombone
Pierre Volders
Alexander Verbeek
Remko de Jager
Bastrombone
Rommert Groenhof
Tuba
Hendrik-Jan Renes
Pauken/slagwerk
Danny van de Wal
Ronald Ent
Martijn Boom
Adriaan Feyaerts
Harp
Charlotte Sprenkels