Concerttoelichting | Daniil Trifonov speelt Mason Bates - 14 oktober 2022

Concerttoelichting

PROGRAMMA

dirigent André de Ridder piano Daniil Trifonov

Samuel Barber 1910-1981 Adagio for Strings [1936]

Mason Bates 1977 Pianoconcert [2020–2021]

Nederlandse première

• Movement I –

• Movement II –

• Movement III

pauze Joey Roukens 1982 Symfonie nr. 1 ‘De Caleidoscopische’ [2022] Opdrachtcompositie, wereldpremière

• Always with forward motion

• Ayre

• Scherzo: Night Flight

• Landscape

Einde concert circa 22.00 uur

Vorige uitvoeringen door ons orkest: Barber Adagio for Strings: nov 2012, dirigent Wayne Marshall Bates Pianoconcert: eerste uitvoering Roukens Symfonie nr. 1: eerste uitvoering

Cover: Kaleidoscope. Foto Sonja Blom.

Een muzikale achtbaan

Sensationele hoogtepunten en diep doorvoeld hartzeer in een avond vol vaart… Van Barbers ontroerende Adagio via Bates’ verblu ende Pianoconcert naar de wereldpremière van Roukens’ opwindende Eerste symfonie ‘De Caleidoscopische’. Riemen vast en telefoon uit!

Op zijn negende schreef Samuel Barber zijn moeder een briefje waarin hij een zorgelijk geheim opbiechtte en haar vroeg niet te huilen: ‘Ik ben niet in de wieg gelegd om atleet te worden, maar ik weet zeker dat ik componist word. Vraag me alsjeblief niet dit te vergeten en te gaan voetballen.’

It’s a knockout! Zijn droom kwam uit, Barber werd componist. Als bewonderaar van Brahms wilde hij niets liever dan zijn gevoelens uitdrukken in muziek. Zijn allereerste stukje, geschreven als zevenjarige, gaf hij als titel Sadness. Barber won al jong vele prijzen, waaronder de Prix de Rome. Eenmaal in Rome daagde de directeur van het American Institute hem uit een strijkkwartet te schrijven. Barber huurde een huisje in de Oostenrijkse bergen en ging aan de slag. Aan het eind van de zomer schreef hij aan cellist Orlando Cole: ‘Ik heb vandaag net het langzame deel van

mijn kwartet afgerond – it’s a knockout!’ Niemand minder dan Toscanini vroeg hem dit Adagio te bewerken voor strijkorkest. Barber stuurde zijn bewerking naar de beroemde dirigent, die het zonder commentaar terugstuurde. De componist was hefig teleurgesteld, maar het misverstand bleek gauw opgelost. Toscanini had de partituur goed bestudeerd en dirigeerde op 5 november 1938 het Adagio for Strings voor de Amerikaanse radio uit zijn hoofd. De overweldigende climax van indringende strijkersklanken liet niemand onberoerd. De muziek kreeg een wereldwijd publiek bij de begrafenis van Roosevelt, vertolkte het verdriet van de wereld na de moord op Kennedy en klonk in menig concertzaal na de aanslag van 11 september 2001. De kracht van vervoering werd ook herkend door DJ Tiësto en Armin van Buuren, beiden bewerkten het Adagio tot een stomende techno versie.

Virtuoos vuurwerk

De Amerikaanse componist

Mason Bates zou zo’n cross-over ongetwijfeld kunnen waarderen. Hij treedt zelf op als DJ Masonic en sprak voor zijn Pianoconcert de hoop uit dat het popmusici zou winnen voor klassieke muziek en omgekeerd. Veel van zijn muziek combineert traditionele instrumenten met elektronische klanken en de componist is zelf regelmatig achter zijn laptop te vinden in het orkest. Maar voor dit nieuwste werk – geschreven tijdens de pandemie voor Daniil Trifonov – liet hij de elektronica achterwege en dook diep in de geschiedenis. Voor het eerste deel haalde hij zijn inspiratie uit de Renaissance, waarbij de pianist een vierstemmige koraal met prachtige ornamenten versiert, begeleid door luitachtige pizzicato’s in de strijkers. Het tweede deel grijpt terug op de Romantiek van de negentiende eeuw, waardoor ook Barber zich liet inspireren. De solist zwelgt in melancholie, terwijl het orkest hem verleidt uit zijn schulp te kruipen. Pas als het orkest op volle kracht klinkt, laat de solist zich overhalen om samen te spelen. Met het laatste deel zijn we weer helemaal terug in onze tijd met jazzy grooves, parelende humor en fanfareachtig vuurwerk. In januari van dit jaar bracht Eredirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest Yannick Nézet-Séguin het werk in première in Philadelphia met, uiteraard, Trifonov als solist. De recensies staken elkaar naar de kroon in lofuitingen. Er was veel waardering voor het feit dat de solist de ruimte krijgt om al zijn kwaliteiten uit te buiten, van technisch vuurwerk tot diep doorvoelde melodieën.

Ook de briljante instrumentatie en het virtuoze slagwerk oogstte bewondering. Recensent Linda Holt schreef over de fnale dat het orkest brulde, het slagwerk bulderde, en dat ze Nézet-Séguin nog nooit zo wild had gezien, maar dat alles weer op zijn pootjes terecht kwam.

Achtbaan in de nacht Van Joey Roukens zou je kunnen zeggen dat muziek met een hoge ritmische energie zijn visitekaartje is. In menig orkestwerk liet hij al de adrenaline door het orkest gieren. Ook in zijn Eerste symfonie kun je zulke passages verwachten. Een voorproefje kregen we al tijdens de International Conducting Competition Rotterdam, waar Night Flight (het derde deel uit de symfonie) in de fnale op het programma stond. Ook Roukens pende als 7-jarige zijn eerste melodietjes in een schrifje. ‘Toen ik als jongen van een jaar of elf, twaalf fantaseerde over hoe het zou zijn als ik later componist zou worden, droomde ik van symfonieën – niet van opera’s, of van pianoconcerten of kamermuziek, nee, symfonieën zou ik gaan schrijven. Dus toen programmeur Floris Don mij verzocht om een substantieel nieuw orkestwerk te schrijven voor het Rotterdam Philharmonisch Orkest, dacht ik meteen aan een symfonie. Ik naderde inmiddels al de veertig, had al fink wat orkestwerken

geschreven en het leek me een mooi moment om er nu aan te beginnen. De symfonie is een soort samenvatting of caleidoscoop van al die muzikale interesses en technieken die me de afgelopen pakweg tien jaar hebben beziggehouden.’

De Roukens-versie van postminimalisme, echo’s van oude muziek (de Elizabethaanse airs van Dowland), traag verglijdende adagio’s à la Mahler en Sibelius, het komt allemaal voorbij.

‘Bij Night Flight stel ik me een soort achtbaanrit door de nacht boven een levendige stad voor, met muziek die donker van toon is, maar wel kleurrijk en vol onregelmatige maatsoorten en groteske, kermisachtige elementen. Het uiterst langzame laatste deel Landscape begint heel delicaat en klein. Geleidelijk wordt de muziek groter, zwelgender en expansiever om uiteindelijk een zeer weids en majestueus landschap op te roepen, waarna de muziek weer uitdunt en terugkeert naar de kleine, breekbare klank waarmee het deel ook begon.’

Carine Alders

De solist zwelgt in melancholie, terwijl het orkest hem verleidt uit zijn schulp te kruipen.

André de Ridder - dirigent

Geboren: Berlijn, Duitsland

Studie: Universität für Musik und darstellende Kunst Wenen; Royal Academy of Music Londen Gastdirecties: Chicago Symphony Orchestra, New York Philharmonic, Hong Kong Philharmonic Orchestra, Melbourne Symphony Orchestra, BBC Symphony Orchestra, Koninklijk Concertgebouworkest, Finnish Radio Symphony Orchestra, Orquesta Nacional de España, Ensemble Intercontemporain

Specialisatie: eigentijdse muziek in bijzondere combinaties

Samenwerkingen: cartoonband Gorillaz, jazzmusicus Uri Caine, popmusici Jonny Greenwood (Radiohead) en Bryce Dessner (The National)

Opera: Komische Oper Berlin, De Nationale Opera, English National Opera, Irish National Opera, Staatsoper Stuttgart,Central City Opera Colorado

Oprichter: Muziekcollectief Stargaze, denktank voor genre-overschrijdende samenwerkingsprojecten Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2019

Foto: Marco Borggreve

Daniil Trifonov - piano Artist in Residence bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest in seizoen 2022-2023

Geboren: Nizjni Novgorod, Rusland

Studie: Gnessin Muziekschool Moskou bij Tatjana Zelikman; Cleveland Institute of Music (piano en compositie)

Prijzen: Chopin-concours Warschau (2010); Tsjaikovski-Concours in Moskou; FrancoAbbiati Prijs (2013); Musical America’s Artist of the Year award (2019)

Doorbraak: 2011, eerste prijs Arthur Rubinstein Concours Tel Aviv, tevens Pnina Salzman Prijs, Kamermuziekprijs en Publieksprijs

Gesoleerd bij: Berliner Philharmoniker, Staatskapelle Dresden, Tonhalle Orchester Zürich, Koninklijk Concertgebouworkest, symfonieorkesten van Boston, Chicago, New York Philharmonic, Los Angeles Philharmonic Recitals: Carnegie Hall New York, Wigmore Hall Londen, Musikverein Wenen, Suntory Hall Tokio, Salle

Pleyel Parijs

Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2016

Foto:

Agenda

zo 16 oktober 2022 • 10.30 uur Music for Breakfast 1 kamermuziek van Pärt, Ter Veldhuis, Martinů en Ravel

do 27 oktober 2022 • 20.15 uur vr 28 oktober 2022 • 20.15 uur zo 30 oktober 2022 • 14.15 uur dirigent Han-Na Chang cello Victor Julien-Laferrière Prokofjev Eerste symfonie ‘Klassieke’ Sjostakovitsj Eerste celloconcert Beethoven Derde symfonie ‘Eroica’

vr 18 november 2022 • 20.15 uur zo 20 november 2022 • 14.15 uur dirigent Adam Hickox altviool Laurence Power Ravel La valse Schnittke Altvioolconcert Elgar Enigma-variaties

do 24 november 2022 • 20.15 uur vr 25 november 2022 • 20.15 uur dirigent Lahav Shani piano Yefim Bronfman Beethoven Derde pianoconcert Bruckner Negende symfonie

vr 9 december 2022 • 20.15 uur zo 11 december 2022 • 14.15 uur dirigent Jukka-Pekka Saraste klarinet Christo er Sundqvist Wennäkoski Flounce Nielsen Klarinetconcert Sjostakovitsj Achtste symfonie

vr 16 december 2022 • 20.15 uur zo 18 december 2022 • 14.15 uur dirigent Jan Willem de Vriend sopraan Lucy Crowe tenor Mauro Peter bariton Christopher Purves koor Laurens Symfonisch Haydn Die Schöpfung

Chef-dirigent Lahav Shani

Eredirigent

Yannick Nézet-Séguin

Assistentdirigent Bertie Baigent

Eerste viool Igor Gruppman, concertmeester Marieke Blankestijn, concertmeester Quirine Sche ers Hed Yaron Meyerson Saskia Otto Arno Bons Mireille van der Wart Cor van der Linden Rachel Browne Maria Dingjan Marie-José Schrijner Noëmi Bodden Petra Visser Sophia Torrenga Hadewijch Hofland Annerien Stuker Alexandra van Beveren Koen Stapert

Tweede viool Charlotte Potgieter Cecilia Ziano Frank de Groot Laurens van Vliet Tomoko Hara Elina Staphorsius Jun Yi Dou Bob Bruyn Letizia Sciarone Eefje Habraken Maija Reinikainen Sumire Hara Wim Ruitenbeek Babette van den Berg Melanie Broers

Altviool

Anne Huser Roman Spitzer Maartje van Rheeden Galahad Samson Kerstin Bonk Lex Prummel

Janine Baller Francis Saunders Veronika Lénártová Rosalinde Kluck León van den Berg Olfje van der Klein Cello Emanuele Silvestri Joanna Pachucka Daniel Petrovitsch Mario Rio Gé van Leeuwen Eelco Beinema Carla Schrijner Pepijn Meeuws Yi-Ting Fang

Contrabas Matthew Midgley Ying Lai Green Jonathan Focquaert Robert Franenberg Harke Wiersma Arjen Leendertz Ricardo Neto

Fluit

Juliette Hurel Joséphine Olech Désirée Woudenberg

Fluit/piccolo Beatriz Da Baião

Hobo

Remco de Vries Karel Schoofs Anja van der Maten

Hobo/althobo Ron Tijhuis

Klarinet

Julien Hervé Bruno Bonansea Jan Jansen

Klarinet/ basklarinet Romke-Jan Wijmenga

Fagot Pieter Nuytten Lola Descours Marianne Prommel

Fagot/ contrafagot Hans Wisse

Hoorn David Fernández Alonso

Wendy Leliveld Richard Speetjens Laurens Otto Pierre Buizer

Trompet Alex Elia Simon Wierenga Jos Verspagen

Trombone Pierre Volders Alexander Verbeek Remko de Jager Bastrombone Rommert Groenhof

Tuba Hendrik-Jan Renes

Pauken/slagwerk Randy Max Danny van de Wal Ronald Ent Martijn Boom Adriaan Feyaerts Harp Charlotte Sprenkels