Dossier EU en noodhulp

EU IN DE WERELD EU & NOODHULP

EU & noodhulp De voorbije jaren werd er in heel wat Europese landen bespaard op humanitaire hulp. Toch slaagde de EU er in 2015 in om het grootste budget ooit vrij te maken voor humanitaire hulp. Dit heeft mogelijk te maken met de humanitaire uitdagingen waarvan de EU de gevolgen (on)rechtstreeks voelt. De vluchtelingencrisis, klimaatopwarming en conflictgebieden, maken dat er meer dan ooit noodhulp nodig is.

Wat is het doel?

De EU wil solidair zijn met mensen die getroffen worden door een ramp. Daarom biedt ze humanitaire hulp en civiele bescherming aan. Verder in dit dossier worden deze begrippen uitgebreid besproken. De bedoeling van Europese noodhulp is het volgende:  Het redden en beschermen van mensenlevens.  Het voorkomen en verminderen van menselijk lijden.  Het beschermen van de integriteit en waardigheid van bevolkingsgroepen die getroffen werden door rampen.

De noodhulp die de EU voorziet, is goed voor 30% van alle humanitaire hulp wereldwijd.

EU & noodhulp

-1-

laatste update: 18/08/2016

EU & noodhulp Wie zit erachter?

Christianos Stylianides is sinds 2014 Europees Commissaris voor Humanitaire Hulp en Crisisbeheer. Hij is een soort Europees minister voor Europese Hulp. Hij wordt ondersteund door DG ECHO. Dat is het Directoraat-Generaal voor Humanitaire Hulp en Civiele Bescherming, vergelijkbaar met een ‘ministerie voor Humanitaire Hulp. Specifiek voor Civiele Bescherming is er sinds 2013 een apart coördinatiepunt : het Emergency Response Coordination Centre (ERCC).

Als er vanuit de Europese Raad, Ministerraad of het Europees Parlement voorstellen komen rond noodhulp, dan zullen de Commissaris en DG ECHO er een wetsvoorstel rond uitwerken. Dat wordt vervolgens voorgelegd aan de Ministerraad en het Europees Parlement. Zij kunnen aanpassingen doen aan de tekst.

Als zowel de Raad als het Parlement het wetsvoorstel goedkeurt, komt er een nieuwe wet. Het is Commissaris Stylianides en DG ECHO die vervolgens toezien op de uitvoering ervan.

Christianos Stylianides , Europees Commissaris voor Humanitaire Hulp en Crisisbeheer (2014-2019)

DG ECHO (Brussel)

Hoe wordt er beslist?

De EU doet officieel pas sinds 2009 aan noodhulp. Dat is het jaar waarin het Verdrag van Lissabon in de praktijk werd omgezet. In het Verdrag van Lissabon gaat de EU het engagement aan om burgers assistentie en bescherming te geven bij een ramp, en om de civiele beschermingssystemen van de lidstaten te coördineren en te ondersteunen. Om beslissingen te nemen over noodhulp, volgt de EU de normale beslissingsprocedure. Dat betekent dat beslissingen over het al dan niet uitsturen van noodhulp, naar waar en met welk budget worden genomen door de Ministerraad en het Europees Parlement.

Extra noodhulp vluchtelingencrisis In crisissituaties neemt de Europese Raad het voortouw. Zo beslisten de regeringsleiders in september 2015 dat er extra noodhulp moest gaan naar Jordanië, Libanon en Turkije omdat die landen het meest te leiden hebben onder de vluchtelingencrisis.

Aanpak De hulp die de EU voorziet is gebaseerd op een aanpak die kijkt naar de behoeften die er zijn na een ramp (‘needs-based approach’). Die aanpak gaat uit van feiten op het terrein. Welke noden zijn het hoogst? Wat zijn de risico’s? Op basis daarvan wordt bepaald welke middelen ingezet moeten worden.

EU & noodhulp

-2-

laatste update: 18/08/2016

EU & noodhulp Hoe ziet de Europese noodhulp eruit?

Humanitaire hulp is nodig om levens te redden in en kort na noodsituaties. De EU biedt dan hulp en bescherming aan mensen in landen buiten de EU.* Meestal wordt humanitaire hulp voor een bepaalde langere periode ingezet:. Zolang als nodig is om in de meest noodzakelijke behoeften van mensen te voorzien. Maar het omvat ook operaties om een bevolking voor te bereiden op rampen zodat ze die beter te boven kunnen komen.

*Primeur: Noodhulp naar eigen lidstaat.

De Europese humanitaire hulp is in de eerste plaats bedoeld voor landen buiten de EU. Maar in 2016 kwam het voor de eerste keer voor dat hulp gestuurd werd naar een Europees land.

De vluchtelingencrisis legt een enorme druk op Griekeland waardoor het land gevraagd heeft om hulp van de EU.

Civiele bescherming kan zowel binnen als buiten de EU ingezet worden. De tijdspanne van deze hulp is veel korter. Het gaat om onmiddellijke bijstand in de eerste uren en dagen na een ramp. Soms wordt het enkele weken ingezet maar daarna komt de humanitaire hulp op gang. Het gaat hier over zoek- en reddingsacties naar overlevenden, het opzetten van noodhospitalen, tijdelijke onderkomens, voedsel- en watervoorziening. Vaak omvat dit ook vormen van technische assistentie zoals vliegtuigen die water droppen bij bosbranden, schepen die vervuiling bestrijden bij olielekken, het zuiveren na een chemische of nucleaire ramp, ... .

Humanitaire hulp De EU voorziet humanitaire hulp aan de meest kwetsbare slachtoffers in crisiszones zoals Syrië, ZuidSoedan en de Centraal-Afrikaanse Republiek. Maar ook instabiele landen na een conflict krijgen humanitaire hulp. Binnen dit kader probeert de EU ook ‘vergeten crises’ terug onder de aandacht te brengen.

Vaak gaat het over een crisis die al lange tijd aansleept en waarvoor de aandacht is verzwakt doordat het niet meer in de media verschijnt.

EU & noodhulp

-3-

laatste update: 18/08/2016

EU & noodhulp Humanitaire hulp is een noemer voor vele verschillende manieren van assistentie die kunnen verleend worden aan mensen in nood. Humanitaire hulp kan gaan over voedselvoorziening, water, sanitair en hygiëne, gezondheid, noodopvang, bescherming, het opbouwen van weerstand, enzovoort. De belangrijkste noodhulp zijn de volgende drie:  Geld voor de aankoop en levering van producten die levensnoodzakelijk zijn (voedsel, geneesmiddelen, beschutting, ...).  Voedselhulp: dit gaat enerzijds naar gebieden die getroffen zijn door droogte en waar ondervoeding een groot probleem is, anderzijds gaat dit naar alle gebieden die getroffen zijn door een ramp.  Vluchtelingenhulp: De EU en haar lidstaten bieden hulp aan mensen die door een ramp of conflict hun land moeten ontvluchten.

Zelf heeft de EU geen personeel of middelen om noodhulp te leveren. Dat doen andere internationale organisaties zoals de VN, gespecialiseerde NGO’s en de lidstaten. ECHO coördineert en financiert de humanitaire hulp. Dit principe wordt ook wel ‘pooling’ genoemd. Alle lidstaten bieden iets aan en de EU ziet wat daarvan bij een ramp gebruikt kan worden. Er bestaat wel een Europese snelle interventiemacht die bij een ramp snel ter plaatse kan zijn.

De humanitaire hulp die de EU biedt, situeert zich binnen een beleidskader dat de lijnen uitzet waarom, hoe en wanneer er hulp voorzien wordt: de ‘Europese Consensus over Humanitaire Hulp’ (2007). Deze consensus verbetert de samenhang, effectiviteit en kwaliteit van de Europese humanitaire hulp. In dit document gaat de EU ook akkoord met de principes van de humanitaire hulp, namelijk: neutraliteit, menselijkheid, onafhankelijkheid en onpartijdigheid. In 2014 werd de uitvoering van de Consensus geëvalueerd.

Op basis daarvan werd besloten om ermee verder te gaan.

EU & noodhulp

-4-

AZG weigert EU-geld Artsen Zonder Grenzen (AZG) is één van de grootste NGO’s die humanitaire hulp voorzien.

Voor een deel(tje) krijgen ze hiervoor financiering van overheden, ook de EU. In juni 2016 weigerde AZG het Europees geld omdat ze de vluchtelingendeel tussen de Eu en Turkije schandalig vinden.

laatste update: 18/08/2016

EU & noodhulp Civiele bescherming Wanneer rampen plaatsvinden zoals overstromingen, bosbranden, aardbevingen, conflicten of een epidemie, dan is het in de eerste plaats aan de overheid van het land waar de ramp plaatsvindt, om in te grijpen. Als de ramp zo groot is dat het land het zelf niet aan kan, voorziet de EU via het Mechanisme voor civiele bescherming (EUCP) gecoördineerde assistentie van de deelnemende landen. Niet alleen de 28 EU-lidstaten nemen hieraan deel, maar ook IJsland, Noorwegen, Servië, FYROM (Macedonië) en Montenegro dragen bij tot het EUCP.

Europese missie voor Civiele Bescherming na de aardbeving in Haïti (2010)

Elk land in de wereld kan een beroep doen op het EUCP. Op vraag van de internationale organisaties zoals de VN, kan het mechanisme geactiveerd worden. De EU coördineert, ondersteunt en vult de initiatieven van de lidstaten aan. Zo’n coördinatie is noodzakelijk om dubbel werk te vermijden en om er zeker van te zijn dat de hulp beantwoordt aan de behoeftes op het terrein. Het budget voor EUCP voor de periode 2014-2020 bedraagt €368 miljoen.

Om ervoor te zorgen dat de juiste hulp de plaats van de ramp zo snel mogelijk bereikt, richtte de EU in 2013 een Coördinatiecentrum voor Rampenbestrijding (ERCC) op binnen het EUCP. Het ERCC zorgt voor een samenhangende aanpak voor de Europese humanitaire hulp en vermijdt zo dat verschillende lidstaten met dezelfde hulp bij dezelfde ramp staan. Zulk dubbel werk is duur en onnodig. Het ERCC verzamelt snel informatie over de ramp, monitort de gevaren, bereidt plannen voor de experten, teams en uitrusting ter plaatse voor, werkt samen met de lidstaten om de beschikbare middelen in kaart te brengen en bekijkt welke hulp nodig is in het rampgebied.

Humanitaire hulp overbodig België heeft een speciale dienst van de Belgische overheid die heel snel in actie kan schieten na een ramp. Zo werd B-Fast naar Nepal gestuurd onmiddellijk na de zware aardbeving daar in 2015. Door een gebrek aan lokale coördinatie keerde het team terug naar België zonder hulp geboden te hebben. Ondanks de initiatieven om meer samen te werken en te coördineren, nemen vele Europese overheden zelf het initiatief om hulp te sturen. De Europese coördinatie staat voorlopig nog niet helemaal op punt.

Hierover wil ik meer weten   

Infopagina van de EU over Humanitaire Hulp en Crisisbeheer (nl) Webpagina van de EU over Humanitaire Hulp (eng) Webpagina van Europa NU over het Beleid humanitaire hulp (nl)

EU & noodhulp

-5-

laatste update: 18/08/2016