Dossier Europa kiest

Dossier Europa kiest

Na ‘referendumjaar 2016’, zitten we nu in Europa in het ‘verkiezingsjaar 2017’ met een stembusgang in Nederland, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Wie wint de verkiezingen? Hoe groot is het ’anti-EU’ gevoel? En welke gevolgen heeft dit allemaal?

Foto: Marine Le Pen en Geert Wilders bij de aankondiging van hun nieuwe fractie in het Europees Parlement, ‘Europa van Naties en Vrijheid’, in 2015

In dit dossier: 1.

Verkiezingen bij de buren: timing 2.

Wie wordt de nieuwe president van Frankrijk?

3.

Democratie onder druk?

1. Groeiend nationalistisch populisme in Europa 2. De waarheid onder druk: post truth 3. Sociale en andere media 4.

Ondertussen in Duitsland en Nederland 5.

Wat betekent dit voor de EU? 6.

Bronnen en links

1. Verkiezingen bij de buren: timing

Na de verkiezingen in Nederland, komen de belangrijke verkiezingen in buurlanden Frankrijk en Duitsland. Elk van deze landen maakt deel uit van de 6 stichtende landen van de EU. Bovendien moeten nu ook de Britten op 8 juni opnieuw naar de stembus.

De verkiezing van Trump eind vorig jaar, de altijd maar strakkere regie van Poetin en Erdogan en de opkomst van nationalistisch populisme in Europa doen velen de adem inhouden voor verkiezingsjaar 2017 en de mogelijke gevolgen er van voor de Europese samenwerking.

www.europahuis.be

-1-

Dossier Europa kiest

3. Wie wordt president van Frankrijk?   

Presidentsverkiezingen. Resultaat: een nieuwe president. Nu: François Hollande.

Gaan door op 23/04 (eerste stemronde) en 7/05 (tweede stemronde).

Opkomst bij vorige verkiezingen: 80%



Parlementsverkiezingen op 11 en 18 juni, volgend op de presidentsverkiezingen

 

Verkiezingen om de 5 jaar Meest aandacht gaat naar de presidentsverkiezingen.

Recentste nieuws ivm deze verkiezingen vind je op de website van De Redactie.



Vier zondagen naar de stembus Frankrijk kent een semi-presidentieel systeem. In dit systeem deelt de president de uitvoerende macht met de regering. De president heeft hierdoor veel macht en wordt rechtstreeks verkozen door de bevolking. Op zondag 23 april ging de Franse kiezer voor de eerste maal naar de stembus, om zijn of haar favoriete presidentskandidaat aan te duiden. De twee kandidaten met de meeste stemmen gaan dan door naar de tweede ronde. Die vindt plaats op zondag 7 mei. De kandidaat met de meeste stemmen in de tweede ronde, wordt president. De president stelt zelf de premier van de regering - het kabinet - aan.

Op zondag 11 en 18 juni trekken de Fransen dan nogmaals naar de stembus, dit keer om een nieuw parlement te verkiezen.

Deze verkiezingen hebben meestal een zeer gelijkaardige uitslag als de presidentsverkiezingen (nog maar drie keer in de Franse geschiedenis was dit niet zo). Er is een districtenstelsel, waarbij de kandidaat met de meeste stemmen, de zetel wint. Ook hier komt in de meeste districten een tweede ronde aan te pas, waarbij de kandidaten met meer dan 12,5% van de stemmen het tegen elkaar opnemen.

Emmanuel Macron en Marine Le Pen naar de tweede ronde

19,6%

6,3%

23,7%

19,9%

21,5%

Van links naar rechts: Jean-Luc Mélenchon, Benoît Hamon, Emmanual Macron, François Fillon, Marine Le Pen en hun score in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op 23 april 2017.

De Fransen stuurden zoals voorspeld Emmanuel Macron en Marine Le Pen door naar de tweede ronde. Op 7 mei trekken ze opnieuw naar de stembus om definitief te beslissen wie de nieuwe president van Frankrijk wordt.

De campagne in aanloop naar de Franse presidentsverkiezingen leek een soap met vele wendingen en schandalen. Huidig president François Hollande kondigde al snel aan geen kandidaat te zijn voor een tweede termijn als president. De kandidaat van zijn partij, de PS, Benoît Hamon haalde uiteindelijk slechts 6% van de stemmen, een grote nederlaag. De rechtse presidentskandidaat François Fillon viel van het ene schandaal in het andere. Het schaadde zijn kandidatuur en zorgde er mee www.europahuis.be

-2-

Dossier Europa kiest

voor dat ook hij de tweede ronde niet haalde.

Dat geen enkele kandidaat van de twee grote traditionele Franse partijen de tweede ronde niet haalden, gebeurde nog nooit eerder sedert de 5de Franse republiek, de huidige staatsvorm in Frankrijk sinds 1958. Beide kandidaten spraken intussen hun steun uit voor Emmanuel Macron. Een ontgoochelde Jean-Luc Mélenchon (uiterst links) sprak voor geen van beide overblijvende presidentskandidaten zijn steun uit.

Gevolgen voor de EU? De gevolgen voor de Europese Unie wanneer een van beide kandidaten president wordt, konden niet verder uiteen liggen.

Marine Le Pen gebruikt de EU als zondebok voor veel van het ‘kwaad’ dat Frankrijk overkomt, wil uit de euro en liefst ook uit de Europese Unie. Net als François Fillon is Marine Le Pen verstrikt in politieke schandalen, maar dat lijkt haar populariteit niet aan te tasten. Zij zou ten eerste geld hebben gebruikt van het Europees Parlement voor de werking van haar partij (zie p.5).

Recent werd ook haar parlementaire onschendbaarheid opgeheven, omdat ze expliciet gruwelijke beelden heeft getweet van het door IS onthoofde lichaam van een journalist. Dit laatste onderzoek loopt nog.

De onafhankelijke kandidaat Macron trekt dan weer volop de kaart van de EU en wil voor Frankrijk een sterke rol binnen een sterke EU, die hij nieuw leven wil inblazen. In zijn overwinningsspeech had hij het over een Europese Unie die ’ondersteunt’. De Europese vlag hangt steevast uit naast de Franse vlag.

Marine Le Pen

Emmanuel Macron

 Kandidaat van Front National, nationalistisch populistisch.  Groot tegenstander van de euro en van de EU.  Met haar als president, komt er waarschijnlijk een referendum of Frankrijk in de EU moet blijven of niet. Zij wil de voorwaarden voor Frankrijk binnen de EU heronderhandelen, wil uit de euro, en indien nodig wil zij een ‘frexit’, een exit uit de EU.  Marine Le Pen is tegen Schengen: ze wil dat Frankrijk opnieuw zijn eigen grenzen bewaakt. Ze wil ook uit de NAVO.  Als Le Pen wint, betekent dit dat de Europese Unie zelf op haar grondvesten davert.

 Is naar eigen zeggen ‘niet links en niet rechts’, maar onafhankelijk. Komt oorspronkelijk uit de PS, maar richtte zijn eigen beweging ‘En Marche!’ op.  Voorstander van een sterke Europese Unie, die hij wel een nieuwe koers wil geven.  Met hem als president waait wellicht een nieuwe wind in de EU en komt er een sterke Frans-Duitse as.  Wil de EU van binnenuit hervormen door democratische debatten te organiseren over de toekomst voor de EU. Die debatten moeten resulteren in een concreet 5jarenplan.

Hoe staan de Fransen tegenover de EU? Het is voor politici ‘bon ton’ om van de Europese Unie de grote zondebok te maken.

Politici in heel Europa spreken zich graag uit tegen ‘Brussel’ in de hoop daarmee stemmen te winnen. Ook voor Marine Le Pen is het standpunt tégen de EU erg belangrijk.

Paradoxaal genoeg blijkt uit recente peilingen (2016) dat de meeste Fransen helemaal niet uit de EU willen: 62% vindt dat de toekomst van Frankrijk beter in de EU is (zie grafiek).

Bron: Eurobarometer, 2016 www.europahuis.be

-3-

Dossier Europa kiest

3. Democratie onder druk?

Het goed functioneren van een representatieve democratie vraagt dat alle betroken actoren zich aan de spelregels houden: 1. Dat politici luisteren naar de bezorgdheden van de mensen en beleid voeren met respect voor de democratische structuren en de waarden van de democratie. En dat de verkozen politici ook daadwerkelijk die macht hebben.

2. Dat burgers met kennis van zaken en op basis van juiste info hun stem uitbrengen.

Zowel bij politici als bij burgers verstoren drie grote trends deze voorwaarden: Een groeiend aantal Europeanen voelt zich niet meer vertegenwoordigd door de klassieke politieke partijen. Ze hebben het gevoel dat deze niet langer hun belangen, maar die van de bedrijven en het grote geld behartigen. Een reeks recente politieke schandalen bevestigt dit beeld. Ook zorgen de negatieve effecten van de globalisering en de huidige migratiestroom voor een gevoel van ontworteling: een groot aantal mensen voelt zich in zijn identiteit bedreigd. Al deze factoren drijven hen in de armen van een nieuwe generatie nationalistischpopulistische politici die claimen de stem van ‘het volk’ te vertegenwoordigen en ‘de goeie ouwe tijd’ terug te kunnen brengen (“make America great again” of “taking back control” zijn maar enkele van de bijhorende slogans). Zij nemen het ook niet altijd nauw met de waarheid en krijgen een duwtje in de rug door ‘vals nieuws’ en ‘alternatieve feiten’, gemakkelijk te verspreiden via de populaire sociale media en een veranderde mainstream media.

1. Groeiend nationalistisch populisme in Europa

De opkomst van nationalistisch-populistische partijen (zie verder) betekent een ernstige verstoring van de eerste voorwaarde voor een goed functionerende democratie (zie boven). Eerst even een verduidelijking van ‘nationalistisch populisme’.

De term populisme kan vele ladingen dekken. Heel vaak wordt ermee verwezen naar een populistische stijl, namelijk ‘volks’ zijn en inspelen ‘op wat het volk wil’. Alle politieke ideologieën, van links tot rechts, kunnen een populistische stijl hanteren.

In dit dossier gebruiken we de term ‘nationalistisch populisme’ echter voor de ideologie waarbij de politicus in kwestie claimt te spreken in naam van ‘het volk’. ‘Het volk’ is dan gedefinieerd als één groep mensen, met eenzelfde identiteit, die slechts door 1 politieke partij of 1 leider kan worden vertegenwoordigd. Dit soort populisme is problematisch voor de waarden en structuren van de democratie, want: 1.

2.

Dit idee laat geen ruimte voor anderen: Als je een ‘wij’ definieert, is er automatisch ook een ‘zij’: een groep mensen die anders zijn, die er niet bij horen. De populist erkent hun rechten niet: “zij zijn niet gelijk, en hebben bijgevolg geen gelijke rechten”; Nationalistisch-populistische politici zijn ondemocratisch in hun manier van handelen en beleid voeren, want ze dulden geen tegenspraak. (Dit is nochtans fundamenteel voor een democratie: het feit dat verschillende opinies, meningen, samen een compromis zoeken.) “Wie tegen mij/ons is, is tegen ‘het volk’”. Zo wordt kritiek van vb. de media, de rechterlijke macht, de oppositie en andere kritische maatschappelijke organisaties afgedaan als kritiek van ‘de vijand’ en zijn dit krachten die aan banden moeten worden gelegd.

Naar Stefan Rummens (KUL) en definities op Amnesty International.

Volgens een onderzoek van politicologen Daniele Albertazzi en Sean Muller is het zo dat wanneer dergelijke populisten toegang krijgen tot de macht, de basisprincipes van de democratische rechtsstaat onder druk komen: Ze ontwikkelen zich tot autoritaire figuren, die de democratische instituties, zoals de rechterlijke macht, systematisch verzwakken.

Dit zien we bijvoorbeeld gebeuren met Viktor Orbán in Hongarije en in Polen met de partij PiS (Recht en Gerechtigheid). (zie verder bij ‘democratie = out’) www.europahuis.be

-4-

Dossier Europa kiest

Welke partijen in Europa?

Nationalistisch-populistische partijen in Europa verschillen onderling uiteraard van elkaar. Zo kunnen ze economisch ‘links’ (Vlaams Belang) of ‘rechts’ (Alternative für Deutschland) zijn. Toch hebben ze een aantal kenmerken gemeen:  Ze zien zichzelf als de ‘enige echte vertegenwoordigers van hét volk’, zoals eerder beschreven.  Ze willen terug naar een niet nader omschreven eerdere toestand, waarbij de identiteit van het eigen land of het eigen volk, de ‘wij’-groep, voorop staat. Bijgevolg zijn ze anti-EU, want Europese samenwerking belemmert een eigen koers.  Ze zijn anti-islam. Moslims zijn bij uitstek de ‘zij’-groep, de anderen die hier niet thuishoren.

En: overal in Europa zijn deze partijen in opmars (zie kaart).

Kaart: de opkomst van nationalistisch-populistische partijen in Europa, 2016, bron: BBC

Europese samenwerking tussen anti-EU politici De opkomst van anti-EU partijen is ook weerspiegeld in de zetelverdeling in het huidige Europees Parlement (zie afbeelding links). Sinds de verkiezingen van 2014 gaat 13% van de zitjes naar parlementsleden die hun land uit de EU willen. Dat is beduidend meer dan in 2009: toen hadden ze 8,5% van de zitjes.

In het huidige Europees Parlement (2014-2019) zijn de antiEU politici verdeeld over enkele ‘niet-fractiegebonden’ leden en twee politieke fracties: 



Fractie van “Europa van Naties en Vrijheid” (ENV), pas opgericht in 2015, waarin o.a. de partijen van Geert Wilders (PVV), Marine Le Pen (Front National) en het Duitse “Alternative für Deutschland”. Ook Vlaams Belang behoort tot deze fractie.

Fractie van “Europa van Vrijheid en Directe Democratie” (EFDD), geleid door de Brit Nigel Farage.

Anti-EU politici op het matje: Europees geld voor nationale campagnes Nigel Farage (foto) en verschillende partijgenoten gebruikten geld van het Europees Parlement, zo’n €580.000, om hun eigen campagne mee te financieren voor de verkiezingen van 2015 en voor de Brexit campagne in 2016. Met het geld betaalden ze medewerkers. Ook de vrouw van Farage werd zo tewerkgesteld.

Ook Marine Le Pen betaalde een medewerkster gedurende 5 jaar voor haar FN bureau met geld van het Europees Parlement. In totaal gaat het om €298.392. Totdat het volledige bedrag is teruggestort, houdt het Europees Parlement minimaal €8.500 per maand aan salaris en onkostenvergoedingen in omdat Le Pen weigert het geld terug te betalen. www.europahuis.be

-5-

Dossier Europa kiest

Anti-establishment = in Een groot deel van de burgers heeft het gevoel dat de klassieke politiek, het establishment, hen niet meer vertegenwoordigt en dus keren ze zich tegen het systeem. Donald Trump stelde zich op als de kandidaat van buiten het establishment, en dat werkte.

Ook is een stem voor de nationalistisch-populistische partijen in Europa en voor een Brexit populair omwille van het statement van protest tegen het systeem, tegen de klassieke politieke partijen.

Na de verkiezing van Trump voelen Geert Wilders, Marine Le Pen en Frauke Pétry (Alternative für Deutschland) dat ook voor hen - als protestpartijen - alles mogelijk is in het verkiezingsjaar 2017.

Democratie = out Tegelijk zien onderzoekers een daling van het aantal mensen dat ‘democratie’ belangrijk vindt. Vooral jongeren zouden vaker voorstander zijn van ‘sterk leiderschap’, in plaats van het ‘aanmodderen’ met het zoeken naar een compromis zoals dat bij democratieën het geval is.

Intussen zijn in de Europese Unie - waar ‘democratie’ een voorwaarde voor lidmaatschap is - al enkele nationalistisch-populistische leiders of partijen aan het evolueren naar autoritaire regimes:

“Tegen de dreiging die uitgaat van de grote boze buitenwereld klinkt de belofte van sterk leiderschap en de terugkeer naar de veilige haven van de natiestaat erg aanlokkelijk.”

Stefan Rummens, KUL, uit “Populistische partijen zijn nog altijd een grote bedreiging voor de democratie”, in De Morgen.

Sinds Viktor Orbán premier is van Hongarije, voerde hij tal van grondige wijzigingen door, waaronder een nieuwe grondwet die de rechterlijke macht inperkt en een nieuwe wet die de media aan banden legt.

Hongarije evolueert zo naar een zogezegde ‘illiberale’ democratie. Deze ‘onvrije’ of ook wel ‘schijndemocratie’ is een staatsvorm waar de bevolking wel via verkiezingen de regering kiest, maar waar de openbaarheid van bestuur beperkt is en de fundamentele vrijheden en rechten van het volk niet gegarandeerd zijn. Met andere woorden: het gaat om een schending van zowel de waarden van de democratie als een aanval op de democratische instellingen. (zie voorwaarden voor een goed functionerende democratie).

In 2015 haalde de partij PiS (Recht en Gerechtigheid) in Polen een meerderheid in Viktor Orbán, premier van Hongarije en het parlement en het eerste ‘illiberale’ leider in de EU. presidentschap.

Sindsdien verzwakken ze, volgens hetzelfde recept als Hongarije, systematisch de democratische instellingen en schroeven ze de persvrijheid terug.

Beide leiders trekken zich weinig aan van de waarschuwingen van de EU. Viktor Orbán voelt zich bovendien gesterkt omdat zijn partij, Fidesz, deel Polen, december 2016: protest tegen de plannen van uitmaakt van de Europese Volkspartij, de grootste fractie in het de regering om journalisten slechts beperkte toegang Europees Parlement. tot het parlement te geven.

“7 tips voor de uitbouw van een illiberale democratie in de EU” Hoe bouw je in de Europese Unie een ‘illiberale’ democratie uit? De originele blauwdrukken zijn te vinden in Poetins Rusland en Erdogans Turkije, en nu heeft ook de EU er een: Orbáns Hongarije, zo stelt auteur Eszter Zalan in de “EUObserver”.

Eén: Win de verkiezingen door niets concreets te beloven, behalve ‘oude glorie’. Twee: Ontmantel grondwettelijke controlemechanismes en verzwak instellingen die jou controleren. Drie: Controleer de staatsmedia en onderdruk private media. Vier: Neem controle over de financiën. Vijf: Breng de oppositie en critici in diskrediet. Zes: Creëer een vijand.

Zeven: Herschrijf de verkiezingsprocedures.

Lees het volledige artikel op https://euobserver.com/political/131723. www.europahuis.be

-6-

Dossier Europa kiest

2. De waarheid onder druk

Het groeiend aantal berichten met ‘vals nieuws’ en ’alternatieve feiten’ betekenen ook een schending van de spelregels voor een goed functionerende democratie: als de waarheid onder druk komt, is het moeilijk voor de burger om op basis van juiste informatie te stemmen. Niet voor niks is de term die aanduidt dat er een loopje wordt genomen met de waarheid,‘post-truth’, het modewoord van 2016.

Februari 2017, Europees Parlement: een Brits parlementslid toont blaadje ‘hij liegt’ tijdens de spreektijd van Nigel Farage.

In verkiezingstijd maken nogal wat politici beloftes die ze daarom niet per se (kunnen) nakomen. De campagne naar aanloop van het Brexitreferendum was daarin een dieptepunt: beide kampen (‘leave’ en ‘remain’) goochelden met cijfers en maakten allerlei beloftes. De grootste belofte van het ‘leave’-kamp, namelijk: “we hevelen al het geld dat we nu aan de EU spenderen over naar de gezondheidszorg”, werd al de dag na de uitslag terug ingetrokken.

Als tegenreactie hierop besteden heel wat nieuwsredacties meer en meer aandacht aan ‘fact checking’: nagaan in hoeverre wat politici zeggen, klopt.

Veel verregaander zijn de pogingen om valse nieuwsberichten ingang te doen vinden bij het grote publiek met als doel om twijfel te zaaien en de samenleving te destabiliseren (zie kader). In reactie hierop richtte de EU in 2015 de ‘East StratCom Task Force’ op. Een van de hoofdtaken van dit nieuwe orgaan is om desinformatie en mythes over de EU, die op dit moment vooral vanuit Rusland komen, op te sporen, te analyseren en te counteren.

De EU drijft momenteel deze inspanning nog op, omdat het vreest voor aanzienlijke hoeveelheden ‘fake news’ om de verkiezingsuitslagen grondig te beïnvloeden. De ‘East Strat Com Task Force’ vond naar eigen zeggen in de laatste 15 maanden al meer dan 2.500 voorbeelden van valse verhalen in 18 talen.

Verkiezingen in Europa: stemt Rusland mee?

Volgens Franse inlichtingendiensten, politici en politieke experten probeert een Russische desinformatiecampagne momenteel de verkiezingsuitslag van de Franse verkiezingen te beïnvloeden. De Franse presidentskandidaat Emmanuel Macron, met zijn En Marche! beweging, zou het eerste slachtoffer zijn van vijandige aanvallen. Zo produceerden bedenkelijke websites het nieuws dat Macron een geheime homoseksuele relatie zou hebben met een Franse journalist. Het is dat soort van propaganda dat hoopt het publieke discours binnen te dringen en de kandidaat in diskrediet te brengen. Er is geen enkele aanwijzing voor dit verhaal, en de oorsprong ervan zou Russisch zijn. Het is geen geheim dat de Russen graag Marine Le Pen zien winnen. Het is dezelfde giftige cocktail die we vorig jaar in de VS aantroffen: verhalen die in sociale netwerken worden gelanceerd met een groep social media bots die alles retweeten en het verhaal zo opblazen. (zie verder: 3. Sociale en andere media). Verwacht wordt dat na de Franse verkiezingen alle pijlen van de Russische campagnes op Duitsland worden gericht.

3. Sociale en andere media

Halve waarheden en leugens verspreiden, lukt bovendien enorm goed in dit tijdperk waarin op sociale media razendsnel berichten worden gedeeld en verspreid ongeacht of ze ‘correct’ zijn.

Het is ook veel moeilijker om mensen te bereiken met tegenberichten, door de nieuwe manier waarop de traditionele media opereren: nieuws op aanvraag, waarbij de lezer/kijker enkel nog ziet wat hij zelf wil zien. Net zoals bij sociale media versterkt dit de ‘nieuwsbubbel’ van mensen, waarin wat ze al denken, bevestigd wordt. Een andere trend is dat media een marktgericht model hebben en zoveel mogelijk ingaan op ‘wat de kijker / lezer / luisteraar wil’, met niet-altijd-op-waarheid-gecontroleerde sensatieberichten als gevolg. Want hoe meer ‘nieuwsconsumenten’, hoe meer reclame-inkomsten. Ook hoeft de pers niet in elk land ‘woord en wederwoord’ te respecteren, zoals in België het geval is. www.europahuis.be

-7-

Dossier Europa kiest

In een bevraging van Eurobarometer in 2016, gaven Europeanen aan in hoeverre ze vinden dat hun traditionele media voldoende verschillende visies en meningen weergeven. Op de kaart zie je dat zowel Duitsers als Nederlanders vinden dat hun media over het algemeen verschillende standpunten weergeven. In Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk zijn de meningen veel minder positief.

Bron: Eurobarometer, 2016

De verkiezing van Trump schudde enkele oprichters van sociale media netwerken wakker over hun rol: Zo kondigde Mark Zuckerberg, CEO van Facebook, half december aan dat hij de strijd aanbindt met vals nieuws (zie afbeelding).

Naar aanleiding van de komende verkiezingen heeft Facebook intussen in zowel Nederland, Frankrijk als Duitsland de hulp ingeroepen van verschillende instanties om berichten te checken op hun ‘correctheid’. Wordt een bericht door meerdere van deze fact-checkers aangeduid als ‘vals’, krijgt het een waarschuwing, zodat gebruikers zien dat dit bericht waarschijnlijk vals nieuws bevat (zie afbeelding). Het bericht zal ook minder worden weergegeven volgens de algoritmes van Facebook.

In België bestaat voorlopig nog geen dergelijk ‘factchecking’ systeem voor Facebook.

Aankondiging van Mark Zuckerberg over nieuwe maatregelen tegen ‘vals nieuws’

Social media bots?

Social media bots zijn algoritmes binnen sociale media netwerken die gemaakt zijn om er uit te zien als echte gebruikers. Ze komen vooral voor op Twitter: ook al probeert Twitter deze valse accounts te bestrijden, volgens onderzoek zou toch 7% van de profielen op Twitter uit computergestuurde bots bestaan.

Het is erg moeilijk om sommige bots te onderscheiden van echte accounts: ze ‘liken’, ‘retweeten’ en antwoorden. Dit kan erg gevaarlijk worden als ze worden ingezet om bepaald vals nieuws mee de wereld in te sturen, omdat je er een ‘heel leger’ mee kan bouwen en zo de publieke opinie beïnvloeden. www.europahuis.be

-8-

Zo ziet een Facebook waarschuwing er uit Dossier Europa kiest

4. Ondertussen in Duitsland en Nederland 1. Verkiezingen in Duitsland

 

 

Gaan door op 24 september 2017 Bondsdagverkiezingen (= parlement).

Resultaat: nieuw parlement, waaruit nieuwe regering en nieuwe bondskanselier Nu: Angela Merkel Verkiezingen om de 4 jaar Opiniepeilingen: https://bundestagswahl2017.com

Volgt Angela Merkel opnieuw zichzelf op?

Angela Merkel stelde zich in november vorig jaar kandidaat voor een vierde termijn als bondskanselier. Haar kansen zijn goed, maar niet zeker. Sinds Martin Schulz zich opwierp als leider van de socialisten, stijgt deze laatste partij in de peilingen.

Ook ‘Alternative für Deutschland’, de populistische Duitse partij zou het dit jaar goed doen, zij het niet goed genoeg om een bedreiging te vormen voor de traditionele partijen. Het kartel CDU/CSU van Merkel is sinds 2017 zelfs bezig aan een comeback in de peilingen.

Volgens Duitse politieke analyses is dit de ‘Sehnsucht nach Normalität’ van de Duitsers: het verlangen naar de rustige vastheid van de centrumpartijen in deze onstabiele tijden.

Bovendien zorgen de interne ruzies binnen ‘Alternative für Deutschland niet voor een al te Martin Schulz, grootste uitdager best plaatje. Op 19 april kondigde frontvrouw Frauke Pétry aan niet langer kandidaat te zijn. van Merkel De partij is intern verscheurd tussen een gematigde en een extreem-rechtse vleugel. In de laatste deelstaatverkiezingen deed de partij het ook niet goed (6% van de stemmen).

Frauke Pétry, voormalig frontvrouw van Alternative für Deutschland.

www.europahuis.be

-9-

Dossier Europa kiest

2. En in Nederland

    



Vonden plaats op 15 maart 2017 Tweede Kamerverkiezingen: leidt tot nieuw kabinet en nieuwe minister-president (Tweede kamer = parlement Verkiezingen om de 4 jaar Aantal partijen dat een zetel won: 13 In 2012 was het opkomstpercentage 74,6%, een van de laagste percentages sinds in 1970 de opkomstplicht werd afgeschaft. In 2017 kwam 81% van de Nederlanders opdagen.

Bekijk de uitslagen op http://nos.nl/ artikel/2163332-tk17-bekijk-de-uitslagen-pergemeente-en-vorm-je-eigen-coalitie.html

Mark Rutte opnieuw aan zet Het werd minder spannend dan gedacht: de VVD van Mark Rutte (foto rechts) verloor weliswaar enkele zetels vergeleken bij 2012, maar werd toch ruim de grootste partij. De PVV van Geert Wilders (foto links) behaalde veel stemmen, maar de winst voor deze nationalistisch-populistische partij bleek veel minder hoog dan voorspeld in de opiniepeilingen. De PVDA werd zwaar afgestraft door de kiezer, GroenLinks met Jesse Klaver kon dan weer het resultaat vervierdubbelen in vergelijking met 2012.

Nu komt het er op aan om een coalitieregering te vormen. Het lijkt er op dat dit nog een moeilijke klus wordt. Een handig overzicht van het recentste nieuws in verband met de verkiezingen en regeringsvorming in Nederland vind je op de website van De Redactie.

‘Facebookverkiezingen’ De verkiezingscampagnes van de verschillende partijen zetten in op sociale media, vooral de kleinere en nieuwe partijen. De partij GroenLinks vroeg zijn achterban bijvoorbeeld om ‘apptivisten’ te zijn en de partij Forum voor Democratie had het over de eerste ‘Facebookverkiezingen’. Nieuw in verkiezingsland was ook de strategie van Geert Wilders: hij weigerde deel te nemen aan de meeste grote tv-debatten en voerde hoofdzakelijk campagne via Twitter.

Angst voor (Russisch) gesjoemel met stemcomputers De Nederlandse minister Plasterk besloot eind januari om de software waarmee lokale uitslagen bij elkaar worden opgeteld om tot een landelijke uitslag te komen, niet te gebruiken. Die software zou namelijk gevoelig zijn voor hacken. In de context van de huidige Russische cybercrime willen ze in Nederland geen twijfel over de uitslag. De stemmen werden dus dit jaar handmatig bij elkaar opgeteld. www.europahuis.be

-10-

Dossier Europa kiest

5. Wat betekent dit voor de EU? Verkiezingen in andere EU-lidstaten hebben rechtstreekse gevolgen voor het Europees beleid en dus ook voor België: er komen nieuwe politici in twee belangrijke EU-instellingen: de Europese Raad en de Ministerraad. Zij zetten mee hun stempel op de richting waarin de EU evolueert en op nieuwe wetgeving.

Bovendien staat de EU dit jaar zelf op het spel: als Marine Le Pen president wordt van Frankrijk, is de kans groot dat ze Frankrijk uit de EU trekt, of toch grondig het Franse lidmaatschap zal veranderen. Dat de EU dan op haar grondvesten davert, hoeft geen betoog. Ook de uiterst linkse kandidaat Mélenchon staat niet bepaald positief tegenover de huidige EU. Als hij aan zet komt, zal dit ook grote gevolgen hebben voor de Europese samenwerking. En dit heeft uiteraard een rechtstreeks effect op België.

1. Nieuwe gezichten in de instellingen

De Europese Raad of Top

Foto: informele bijeenkomst van de Europese Raad in Malta, februari 2017 © European Union

De Europese Raad of Top is de bijeenkomst van de regeringsleiders en/of staatshoofden van de lidstaten. De vaste voorzitter is momenteel de Pool Donald Tusk (zijn voorganger was de Belg Herman Van Rompuy).

De regeringsleiders in deze top bepalen de richting, de koers van de EU: hoe meer EU-minded ze zijn, hoe beter het gaat met de Europese samenwerking, en omgekeerd. Op dit moment maken eerder ‘koele minnaars’ van de EU deel uit van deze Europese Raad, met zelfs eurosceptische leiders (zie vorige, ‘democratie = out’) in Hongarije (Viktor Orbán) en Polen (Beata Szydlo). Ook Theresa May van het vertrekkende Verenigd Koninkrijk maakt er voorlopig nog deel van uit. Komen daar nog eens enkele antiEU leiders vanuit Frankrijk, Duitsland en Nederland bij, is dit erg bepalend voor de verdere samenwerking.

De Europese Ministerraad of Raad van de Europese Unie In de Ministerraad komen de ministers van de lidstaten bijeen rond concrete wetsvoorstellen: samen met het Europees Parlement heeft deze Europese instelling de wetgevende macht in de EU. Dit wil zeggen dat (ook nieuw aangestelde) ministers uit de (nieuwe) regeringen mee beslissen over de Europese regelgeving, die van toepassing is op ons, Belgen.

In totaal zijn er 10 verschillende samenstellingen van de Ministerraad, volgens onderwerp op de agenda. Op de ministerraad ‘Ecofin’ (foto) is bijvoorbeeld de Belgische minister van Financiën, Johan Van Foto: ‘Ecofin’ ministerraad (ministers van Financiën), 02/2017 © European Union Overtveldt, aanwezig. www.europahuis.be

-11-

Dossier Europa kiest

2. De Europese Unie als inzet

Als dit dossier een iets duidelijk maakt, dan is het wel dat de Europese Unie zelf op het spel staat. Hoewel de recentste cijfers van de Eurobarometer aangeven dat de meeste Europeanen de toekomst van hun land in en niet buiten de EU zien, stemt een groot aantal onder hen paradoxaal genoeg toch voor partijen die hun land uit de EU willen. Bij Geert Wilders was het zijn tweede programmapunt (van de 11). En als Marine Le Pen president wordt van Frankrijk, wil ze ‘nieuwe voorwaarden’ voor Frankrijk. Geeft de EU hierop niet toe, dan wil ook zij een ‘Frexit’, een uitstap van Frankrijk uit de EU. En als Frankrijk er uit stapt, dan is het zo goed als afgelopen met de EU. Datzelfde geldt voor Duitsland, maar de kans dat de Alternative für Deutschland de verkiezingen wint, is eerder onwaarschijnlijk.

De Franse verkiezingen worden nu in heel de EU met grote belangstelling gevolgd. Hoe zal Marine Le Pen het er van af brengen in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen op 7 mei? Of wordt het Emmanuel Macron en waait er binnenkort een nieuwe wind door de Europese Unie? Het is duidelijk dat de Franse kiezer binnenkort beslist over het lot van alle 500 miljoen inwoners van de EU.

Bronnen en nuttige links In het dossier zelf staan ook hier en daar bronnen of links. Hieronder staat enkel wat je niet in het dossier terugvindt.

       

Quiz ‘Europa kiest’ op www.europahuis.be/europakiest.

Overzicht opkomst nationalistisch-populistische partijen in Europa: https://www.nytimes.com/interactive/2016/05/22/world/ europe/europe-right-wing-austria-hungary.html?smid=fb-nytimes&smtyp=cur&_r=0 Knack, 2017, nummer 5, “Radicaalrechts in Europa. In het spoor van Wilders, Le Pen en Petry”.

Huyse, Luc, “De democratie voorbij”, 2014, Uitgeverij Van Halewyck.

www.demorgen.be/opinie/populistische-partijen-zijn-nog-altijd-een-grote-bedreiging-voor-de-democratiebaf3c288/ https://hiw.kuleuven.be/ned/nieuws/nieuwsoverzicht/stefan-rummens-minder-populisme-en-meer-visie-de-tijd10-12-2016 www.volkskrant.nl/binnenland/spoedoverleg-over-handmatig-tellen-van-de-stemmen~a4458315/ http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/opinieblog/analyse/analyse_eindejaar/1.2858471

www.europahuis.be

-12-

laatste update: 24/04/2016