HISTORYCZNY BYTOM/ SZYB „BOLKO”. ŚLAD GÓRNICTWA RUD CYNKU I OŁOWIU

SZYB „BOLKO”. ŚLAD GÓRNICTWA RUD CYNKU I OŁOWIU

Tekst: Tomasz Sanecki / Zdjęcia: Grzegorz Goik

Centralna pompownia „Bolko” przy ul. Kruszcowej 4 od wielu lat odwadnia wyrobiska górnicze po zlikwidowanych w latach 1978-1991 kopalniach rud cynku i ołowiu w niecce bytomskiej. Dzisiaj budynek maszynowni i nadszybia dawnego Szybu „Bolko” KWK „Orzeł Biały” to jedna z ostatnich pozostałości po górnictwie rud cynku i ołowiu w naszym regionie.

Wydobycie rud cynku i ołowiu w Bytomiu oraz okolicach prowadzone było przez kilkaset lat. W tym czasie Bytom był jednym z głównych ośrodków wydobycia tego cennego kruszcu. Wielowiekowa eksploatacja rud cynku i ołowiu, a następnie pokładów węgla kamiennego sprawiła, że miasto przez wieki było ośrodkiem przemysłu wydobywczego. W XIX i XX wieku – Bytom był jednym z głównych zagłębi węglowych – najpierw w Niemczech, a po II wojnie światowej – w Polsce.

Warto dodać, że jeszcze w latach 70. XX wieku w tym rejonie działało aż 5 kopalń rud cynku i ołowiu – „Waryński”, „Nowy Dwór”, „Dąbrówka”, „Marchlewski” oraz „Orzeł Biały”. Z biegiem lat ruda cynku i ołowiu wyczerpywała się, aż w końcu na przełomie lat 80./90. XX wieku podjęto decyzję o zakończeniu eksploatacji. Po zlikwidowanych kopalniach pozostały jednak wyrobiska górnicze, które należało odwadniać, dlatego też przy szybie „Bolko” w latach 1985-1989 powstała pompownia centralna, odpowiedzialna za odwadnianie wyrobisk rudnych oraz niżej położonych obszarów na terenie Bytomia. Pompownia ruszyła w 1988 roku, zaś w 1989 roku rozpoczęto proces wyłączania pompowni znajdujących się przy nieistniejących kopalniach rud cynku i ołowiu, tak aby centralna pompownia „Bolko” mogła przejąć odwadnianie wszystkich wód z wyrobisk porudnych (30 kwietnia 1990 roku wyłączono ostatnią pompownię lokalną). Średnio pompownia jest w stanie usunąć z wyrobisk górniczych około 30 mszesc. wody na minutę. Pompowana bez przerwy woda jest transportowana ogromnymi rurociągami i po oczyszczeniu trafia do rzeki Brynicy w Piekarach Śląskich. O tym, jak ważne jest odwadnianie wyrobisk górniczych po dawnych kopalniach rud cynku i ołowiu, niech świadczy fakt, że zatrzymanie tego procesu nie tylko spowodowałoby zalanie wyrobisk porudnych, ale również wyrobisk powstałych wskutek wydobycia węgla kamiennego oraz niżej położonych terenów w Bytomiu.

Warto podkreślić, że szyb „Bolko” wydrążono i oddano do użytku już w 1906 roku. Pierwotnie miał on głębokość 100 metrów, jednak kiedy zdecydowano

się wybudować tutaj centralną pompownię, szyb pogłębiono do głębokości około 130 metrów, wykonano dwa chodniki wodne o łącznej długości ponad 2300 metrów, a w wyrobiskach zainstalowano 13 pomp odwadniających, dzięki którym możliwe jest całodobowe pompownie wody z wyrobisk.