Informator Świadomego Pracodawcy nr 5/2016 by Safecontrol

nr 5/2016

w tym numerze podjęliśmy wyzwanie i postanowiliśmy napisać o bardzo specyﬁcznym środowisku pracy, jakim są placówki lecznicze. Nasz kwietniowy numer Informatora poświęcony został ochronie zdrowia. Przedstawimy w nim przychodnie lekarskie i szpitale. Sprawdzimy jak odpowiedzialnie dbać o bezpieczeństwo pacjentów i komfort pracy pracowników. Jak zwykle, w The better workplace poruszymy tematykę - BHP, higieny i czystości, a także zarządzania personelem. Mamy nadzieję, że dzięki wypowiedziom naszych ekspertów lepiej poznacie branżę i panujące w niej tendencje.

Zapraszamy do lektury! Zespół Safecontrol

System ochrony zdrowia w Polsce

ABC Ochrony Zdrowia

Fakty i liczby – opieka zdrowotna w Polsce

BHP w szpitalu

Prawne uwarunkowania przy wykonywaniu usługi w placówkach służby zdrowia

Fakty i liczby – nawyki Polaków a ich zdrowie

Współdziałanie medycyny i biznesu dla dobra chorego

Personel szpitalny - specjaliści ds. obsługi pacjenta

Bezpieczeństwo pacjenta w szpitalu

Wyróżniamy trzy rodzaje badań lekarskich, na które należy kierować pracowników: - badania wstępne, na które kierujemy nowo przyjmowanego pracownika przed przystąpieniem do obowiązków służbowych. - badania okresowe przeprowadzane: ·

co 2 lata, jeżeli pracownik jest narażony na wdychanie szkodliwych pyłów lub oparów,

co 3 lata, jeżeli w zakładzie pracy panuje gorący mikroklimat (po 45. roku życia badania takie muszą być wykonywane co 2 lata),

co 4 lata, jeżeli pracownik stale korzysta z komputera,

co 5 lat, w przypadku pracowników biura niekorzystających z komputerów. - badania kontrolne, na które kierujemy każdego pracownika, który był niezdolny do pracy dłużej niż 30 dni.

Rejestry zawodowe

Źródło: Zdrowie i Ochrona Zdrowia w 2014r., Główny Urząd Statystyczny

Fakty i liczby – nawyki Polaków a ich zdrowie

46% kobiet

62% mężczyzn

- dorosłych Polaków cierpi na nadwagę.

W przeciągu ostatniego roku z usług lekarza rodzinnego skorzystało

80% ogółu ludności

u kobiet

1 2 3 4 5 6

Bóle dolnej partii pleców

Wysokie ciśnienie krwi

Bóle szyi

Choroby zwyrodnieniowe stawów

Ból środkowej partii pleców

Silne bóle głowy (migrena)

73%

22,7%

Polaków deklaruje, że spożywa owoce

28%

Polaków codziennie sięga po papierosa.

W przeciągu 2013 i 2014 roku szczepieniu przeciwko grypie poddał się co 18 mieszkaniec Polski.

Polaków deklaruje całkowitą abstynen na przest ostatnich

e ą ncję trzeni h 12

u mężczyzn

1 2 3 4 5 6

Bóle dolnej partii pleców

Wysokie ciśnienie krwi

Bóle szyi

Ból środkowej partii pleców stawów

Choroby zwyrodnieniowe stawów

Choroby wieńcowe

98% dzieci uczęszczających do szkoły ćwiczy podczas lekcji wychowania zycznego.

12 badany przyznaje, że przynajmniej raz w życiu zażywała marihuanę.

średnio

Źródło: Europejskie Ankietowe Badania Zdrowia przeprowadzone w 2014 roku

dziecko spędza przed ekranem (telewizor, smartfon, tablet)

dziennie, co trzecie 2 godziny, co piąte 3 godziny, a co ósme nawet 4 godziny dziennie. 12

Fakty i liczby Opieka zdrowotna w Polsce Liczba ludności w Polsce - stan na 31.12.2014 rok

Ogólna liczba lekarzy uprawnionych do wykonywania zawodu w 2014 roku

Liczba szpitali ogólnych funkcjonujących w 2014 roku

Łączna liczba osób leczonych stacjonarnie w szpitalach w 2014 roku

Ogólna liczba łóżek szpitalnych dostępnych w 2014 roku

Liczba pacjentów, którzy skorzystali z łóżek szpitalnych w przeciągu 2014 roku

Średni czas pobytu chorego w szpitalu w 2014 roku

Źródło: Biuletyn Statystyczny Ministerstwa Zdrowia, Centrum Systemów Informacyjnych

BHP w szpitalu

Lekarze, pielęgniarki, personel medyczny, salowe, szatniarki, portierzy – to ludzie, którzy patrzą na szpital inaczej niż pacjenci. Postrzegają go jako swoje miejsce pracy. I jak wszyscy pracownicy oczekują, że będą w nim mieli zabezpieczone komfortowe i przede wszystkim niezagrażające ich zdrowiu warunki pracy. Jak zorganizować środowisko pracy bezpieczne i przyjazne dla personelu medycznego? Z odpowiedzią śpieszą przepisy. Informację na temat regulacji w tym zakresie znajdziecie w Kodeksie Pracy, rozporządzeniach Ministra Zdrowia i dyrektywach Rady Unii Europejskiej.

11 15

Okiem eksperta Zakres BHP w szpitalach jest bardzo szeroki, ponieważ wynika z wielu zagrożeń na które narażeni są wszyscy pracownicy szpitala stanowiący personel medyczny. Ogromnie ważne jest, aby rzetelnie i fachowo przeprowadzona została ocena ryzyka zawodowego na każdym stanowisku pracy. Musi ona uwzględniać wszystkie zagrożenia związane z wykonywaną pracą np. z promieniowaniem jonizującym, polem elektromagnetycznym, substancjami chemicznymi w tym o działaniu rakotwórczym i mutagennym, nadmiernym wysiłkiem zycznym, stresem, agresją pacjentów, związane z oddziaływaniem czynników biologicznych. Wykonywanie przez pracowników szpitala zabiegów medycznych, gdzie naruszana jest ciągłość tkanek pacjenta przy użyciu ostrych narzędzi powoduje realne niebezpieczeństwo zranienia się i wirusowego zakażenia w rezultacie kontaktu z krwią pacjenta. Wszystkie powyższe zagrożenia mogą prowadzić do chorób zawodowych. W celu zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w placówkach służby zdrowia należy: - stosować wszelkie dostępne środków eliminujące lub ograniczających stopień narażenia na zranienie ostrymi narzędziami, - systematycznie szkolić pracowników, - zapewnić środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu narażenia, - opracować, wdrażać i stale aktualizować procedury bezpiecznego postępowania z ostrymi narzędziami, w tym będącymi odpadami medycznymi (w szczególności zakazując ponownego zakładania osłonek na ostre narzędzia), - organizować miejsca udzielania świadczeń zdrowotnych w sposób pozwalający na uniknięcie lub zminimalizowanie narażenia, - zapewniać warunki bezpiecznego zbierania, przechowywania oraz usuwania odpadów medycznych, - promowania dobrych praktyk zapobiegania zranieniom ostrymi narzędziami, w szczególności opracowywania we współpracy z przedstawicielami pracowników materiałów informacyjnych dotyczących tych praktyk, - zapewnić przestrzeganie przepisów ppoż. w tym dotyczących zasad ewakuacji. Aleksandra Spychała Specjalista ds. BHP 16

Akcja ewakuacja

Procedura ewakuowania szpitala jest bardzo trudna. Jej konieczność może być spowodowana najróżniejszymi okolicznościami: pożarem, atakiem terrorystycznym, brakiem dostępu do czystej wody, strajkiem personelu lub przerwą w dostawie energii elektrycznej. W każdym przypadku szpital powinien podczas ewakuacji współpracować z policją, strażą pożarną i sanepidem, a także być w stałym kontakcie z wojewodą. Niezależnie od tego czy ewakuowany ma być cały szpital czy tylko jedna z jego jednostek procedura ta wymaga olbrzymiego wysiłku i profesjonalnego przygotowania całego personelu. Dlatego właśnie, pomimo komplikacji jakie z tego wynikają, ważne jest aby przynajmniej raz na 2 lata szpital w porozumieniu z właściwym miejscowo komendantem powiatowym Państwowej Straży Pożarnej przeprowadzał praktyczne sprawdzenie wdrażanych przez siebie procedur ewakuacji. Jest do tego zobowiązany na podstawie § 17 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109, poz. 719). 17

Współdziałanie medycyny i biznesu dla dobra chorego - Diaverum Polska

Przewlekła choroba nerek w Polsce Podobnie jak w innych krajach Europy i Ameryki, jednym z głównych problemów zdrowotnych i tym samym wyzwań dla medycyny w Polsce jest przewlekła choroba nerek. W całym kraju jest nią dotkniętych około 2,5mln osób, co stanowi ponad 10% dorosłej populacji. Chorzy ci zagrożeni są dwoma głównymi powikłaniami: zwiększonym ryzykiem chorób serca i naczyń oraz rozwojem schyłkowej niewydolności nerek wymagającej tzw. leczenia nerkozastępczego. Najlepszym sposobem takiego leczenia jest transplantacja nerki, która jednak jest z różnych przyczyn niedostępna lub niemożliwa do wykonania u większości chorych. Dodatkowo, czas oczekiwania na przeszczep nerki może wynosić nawet kilka lat. Życie chorych oczekujących na transplantację oraz tych u których jest ona niemożliwa z powodu przeciwskazań medycznych zależy od leczenia za pomocą dializy. Jest to zabieg polegający na usuwaniu z organizmu trujących substancji powstających w przebiegu różnych przemian metabolicznych w ustroju, które u osób zdrowych są usuwane przez nerki. Istnieją dwa

główne rodzaje tego zabiegu: dializa pozaustrojowa (hemodializa), która w Polsce wykonywana jest wyłącznie w szpitalach lub wyspecjalizowanych ośrodkach dializ oraz dializa otrzewnowa, którą można wykonywać w warunkach domowych, pod kontrolą odpowiedniego ośrodka nefrologicznego. Zabiegi te, wraz z odpowiednim leczeniem farmakologicznym, zastępują czynność zniszczonych chorobą nerek na tyle, aby umożliwić nawet kilkudziesięcioletnie przeżycie. W naszym kraju większość tych chorych leczonych jest w niepublicznych stacjach dializ. Stacje te tworzone są zwykle przez polskie lub międzynarodowe wyspecjalizowane rmy.

Diaverum Polska – rma skupiona na leczeniu chorego Diaverum Polska, obecna jest na polskim rynku medycznym od 2001 roku. Jest ona drugim co do wielkości dostawcą usług nefrologicznych w Polsce. W 25 stacjach dializ, 20 poradniach nefrologicznych i dwóch oddziałach szpitalnych Diaverum Polska leczy się ponad 9 tys. pacjentów, z tego 2,2 tys. jest dializowanych. Wszystkie te ośrodki znakomicie zintegrowały się z innymi placówkami służby zdrowia w Polsce, co zapewnia optymalną opiekę nad pacjentami. Tej optymalnej opiece i leczeniu chorego podporządkowane są wszystkie działania rmy. Diaverum ma szwedzkie korzenie, a kilkadziesiąt lat rozwoju rmy, pozwoliło na zdobycie doświadczenia, z którego korzystają także polskie stacje dializ. Rozbudowany system szkoleń i kontroli powoduje, że działanie Diaverum Polska porównywane jest na bieżąco z pracą jej odpowiedników w 20 krajach czterech kontynentów. To porównanie jednoznacznie wskazuje, że w Polsce pacjenci otrzymują usługi na poziomie szwedzkiej czy niemieckiej służby zdrowia. Wiedza i umiejętności polskich nefrologów w niczym nie odbiegają od

prezentowanych przez ich kolegów w Europie Zachodniej, Ameryce czy Australii. W rmie Diaverum zostały one wzmocnione znakomitymi rozwiązaniami organizacyjnymi, których główną zasadą jest holistyczne podejście do chorego. Bliższe przyjrzenie się działalności rmy pozwala dostrzec, że ostatnie twierdzenie nie jest sloganem reklamowym, ale codzienną praktyką. Ci którzy traktują z niedowierzaniem twierdzenie, że pacjenci znajdują się cały czas w centrum uwagi całego personelu Diaverum Polska (od dyrekcji do salowych), mogą się o tym przekonać po bliższym przyjrzeniu się działalności rmy. Każdy chory przyjmowany jest bez zbędnej zwłoki. Zadbano nawet o ciepły wystrój wnętrz, oraz odpowiedni stosunek personelu do chorego. Obowiązująca zasada holistycznego podejścia do chorego powoduje, że leczenie pacjenta nie ogranicza się do wykonania dializy. Każdy chory jest traktowany indywidualnie, bo każdy inaczej przeżywa swoją chorobę i problemy życiowe z nią związane. Lekarze i pielęgniarki starają się rozwiązywać problemy tzw. trudnych chorych, którzy często nie mogą się pogodzić z ograniczeniami, jakie niesie za sobą choroba i leczenie dializami. Pacjenci są też motywowani do leczenia poprzez pomoc w lepszym rozumieniu choroby i możliwości prowadzenia aktywnego trybu życia pomimo kłopotliwej, przewlekłej choroby. W Diaverum Polska pacjenci mogą skorzystać z oryginalnego programu edukacyjnego, obejmującego między innymi osiem modułów szkoleniowych, podręcznika i szkolenia internetowego. Lekarze pracujący w Diaverum Polska poważnie traktują zasadę, że leczenie chorego na przewlekłą chorobę nerek należy rozpoczynać możliwie najwcześniej, aby uniknąć groźnych powikłań i jak najdłużej opóźnić konieczność leczenia nerkozastępczego. To może wydać się dziwne, jak na rmę, która „żyje” z leczenia dializami, ale w Diaverum jest to naturalne dla wszystkich. Jest to możliwe, ponieważ zasadę tą dobrze rozumie Dyrekcja rmy, która w sytuacjach kon iktu ekonomii z dobrem

rozumie Dyrekcja rmy, która w sytuacjach kon iktu ekonomii z dobrem chorego zawsze stawia tą drugą wartość na pierwszym miejscu. To jest zasada, którą można określić jako znak rmowy Diaverum. Drugim znakiem rmowym jest rozwój międzynarodowej współpracy naukowej. Udało się zrealizować kilka samodzielnie s nansowanych niekomercyjnych badań klinicznych. Celem tych badań było znalezienie najlepszych rozwiązań w leczeniu chorych. Zostały one opublikowane w czołowych światowych czasopismach nefrologicznych. - U nas pacjent jest w centrum uwagi. Cały czas podlega stałemu monitorowaniu i dodatkowym konsultacjom – mówi Ryszard Zając, dyrektor naczelny Diaverum Polska. – Takie podejście wpajamy też personelowi. Nasi lekarze nie są rozliczani za efektywność nansową, lecz za skuteczność leczenia.

Kompetencja w walce o zdrowie Jednak standardy Diaverum nie ograniczają się do wszechstronnej obsługi pacjentów - obejmują też relacje między pracownikami. – Staramy się podkreślać znaczenie pielęgniarek w strukturach rmy. Organizacją pracy w stacjach dializ zajmują się Pielęgniarki Zarządzające. Dyrektorem do Spraw Pielęgniarstwa jest doświadczona pielęgniarka odpowiedzialna za wprowadzanie i kontrolę procedur. Organizujemy również konkurs na najlepszego pracownika ośrodka dializ oraz spotkania integracyjne dla personelu – podkreśla Ryszard Zając. Podnoszeniu standardów opieki nad pacjentami służy np. program „Kompetencje w praktyce”, którego celem jest standaryzacja umiejętności pielęgniarek. Obejmujący kilka różnych poziomów

program uzyskał trzyletnią akredytację organizacji EDTNA/ERCA (Europejskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Dializacyjnych i Transplantacyjnych/Europejskiego Stowarzyszenia na rzecz Opieki Nefrologicznej).

Diaverum Polska – droga do sukcesu Jednak standardy Diaverum nie ograniczają się do wszechstronnej obsługi pacjentów - obejmują też relacje między pracownikami. – Staramy się podkreślać znaczenie pielęgniarek w strukturach rmy. Organizacją pracy w stacjach dializ zajmują się Pielęgniarki Zarządzające. Dyrektorem do Spraw Pielęgniarstwa jest doświadczona pielęgniarka odpowiedzialna za wprowadzanie i kontrolę procedur. Organizujemy również konkurs na najlepszego pracownika ośrodka dializ oraz spotkania integracyjne dla personelu – podkreśla Ryszard Zając. Podnoszeniu standardów opieki nad pacjentami służy np. program „Kompetencje w praktyce”, którego celem jest standaryzacja umiejętności pielęgniarek. Obejmujący kilka różnych poziomów program uzyskał trzyletnią akredytację organizacji EDTNA/ERCA (Europejskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Dializacyjnych i Transplantacyjnych/Europejskiego Stowarzyszenia na rzecz Opieki Nefrologicznej). Rodzi się jednak pytanie, co – poza wyjątkowym traktowaniem pacjentów i personelu - zdecydowało o rynkowym sukcesie Diaverum Polska? – Jesteśmy jedyną z prywatnych większych rm na polskim rynku, która nie produkuje i nie sprzedaje sprzętu dializacyjnego. Dzięki temu naprawdę możemy skupić się na jakości usług. Ponadto możemy dowolnie wybierać spośród wszystkich dostępnych producentów urządzeń i produktów. Umożliwia to znalezienie rozwiązań

pozwalających zapewnić najwyższą jakość usług i komfort leczenia w najlepszej cenie – wyjaśnia dyr. Zając. Dodaje też, że sprzęt dializacyjny, w który wyposażone są polskie placówki Diaverum, w 100 proc. pochodzi od szwedzkich producentów. Równie ważną przyczyną sukcesu Diaverum Polska jest partnerska współpraca z sektorem publicznym. – Współpraca z partnerami samorządowymi, szpitalami i Narodowym Funduszem Zdrowia układa się wzorowo – podkreśla dyr. Zając. Ma to ogromne znaczenie, bo Diaverum rozwijało swoją sieć placówek, przejmując ich dużą część od publicznej służby zdrowia, chociaż niektóre zbudowało od podstaw. Dobra współpraca umożliwia też wzajemne korzystanie z usług i doświadczeń.

Diaverum Polska Sp. z o.o.

Personel szpitalny – specjaliści ds. obsługi klienta Każdy z nas przynajmniej raz w życiu był w szpitalu, albo towarzyszył osobie bliskiej, która musiała zostać poddana obserwacji. W takiej sytuacji zawsze jesteśmy pod wpływem silnych emocji. Jesteśmy zaniepokojeni stanem zdrowia naszym lub bliskich, martwimy się czy znajdziemy odpowiednią pomoc, często czujemy się zagubieni. Wizyta w szpitalu zaburza naszą codzienność – na jakiś czas rezygnujemy z pracy, opieki nad dziećmi, odkładamy na bok telefon i laptop. Nagle zmieniają się nasze priorytety, co często powoduje komplikacje i wymaga przeorganizowania wielu aspektów naszego życia. W tych trudnych chwilach z pomocą powinien przyjść nam personel szpitalny. Czy jednak zawsze tak się dzieje? Od osób, które spotykamy w trakcie naszej wizyty w szpitalu wiele zależy. Lekarze, pielęgniarki, salowe mogą szybko wpłynąć na nasz nastrój i sprawić, że poczujemy się bezpiecznie i uspokoimy na chwile. Wymaga to jednak od nich bardzo dużego profesjonalizmu, skupienia i cierpliwości. Nie możemy zapominać, że pracują oni w warunkach wyjątkowo wyczerpujących psychicznie i zycznie. Mają do czynienia z bardzo dużą ilością osób, które potrzebują pomocy. Odpowiedzialność i szybkie tempo pracy może bezpośrednio przekładać się na ich nastawienie do obowiązków służbowych i klientów. Poniższa zasada 5Z to sposób na to by w szybki sposób poinformować pacjenta o najlepszym możliwym sposobie rozwiązania jego

problemu.

Zasada 5Z – Zasada szybkiej i skutecznej komunikacji

1Z 2Z

Zapytaj – to często najprostszy sposób, żeby uspokoić poddenerwowaną osobę. Zapytaj pacjenta czego od Ciebie potrzebuje i jak możesz mu pomóc.

Zainteresuj się – nawet jeśli zadane przez niego pytanie, czy wyrażona prośba wydają Ci się bezsensowne - nie okazuj tego. Postaraj się uspokoić pacjenta tłumacząc, że tra ł w dobre ręce i zaraz wspólnie znajdziecie rozwiązanie jego problemu.

Zrozum (lub przynajmniej spróbuj zrozumieć) – pamiętaj, że osobą, z którą rozmawiasz jest często w dużym stresie. Może zachowywać się irracjonalnie lub agresywnie. Postaraj się zrozumieć jej pobudzenie i w miarę możliwości uspokoić.

Zaradź – co jednak najważniejsze, jeśli to możliwe szybko poinstruuj ją co powinna zrobić. Jeśli tego nie wiesz, lub nie możesz jej pomóc w danym momencie podaj jej DOKŁADNE informacje na temat tego gdzie powinna szukać pomocy.

Zapytaj ponownie – aby upewnić się, że pacjent zrozumiał wskazówki najlepiej zapytaj go o to! Jeśli sparafrazuje Twoje słowa poczuje się pewniej, a Ty będziesz mieć świadomość, że rozwiązałeś jego problem i rozwiałeś wątpliwości.

Choć stosowanie powyższych zasad może być trudne biorąc pod uwagę natężenie pracy z jakim mierzy się personel szpitalny, jednak wprowadzenie ich w życie może znacznie przyśpieszyć i poprawić komunikację zespołu szpitalnego z pacjentami. 34

Bezpieczeństwo pacjenta w szpitalu Opieka nad pacjentem jest planowym procesem obejmującym działania zmierzające do poprawy stanu zdrowia. Przy obecnym rozwoju technologii medycznych człowiek z jednej strony może liczyć na szybkie efekty terapeutyczne, z drugiej natomiast może być narażony na różnego rodzaju zagrożenia zdrowia lub życia. Aby temu zapobiec, należy poznać wszystkie możliwe przyczyny, które mogą doprowadzić do wystąpienia ryzyka zdarzeń niepożądanych. Szpital, aby zapewnić bezpieczeństwo pacjentów na każdym etapie hospitalizacji, czyli podczas diagnozowania, leczenia, pielęgnowania czy rehabilitacji, zobowiązany jest do zagwarantowania właściwego poziomu usług. Najważniejszymi elementami w tym zakresie, obok infrastruktury i wyposażenia, jest wysoko wykwali kowana kadra medyczna, świadoma odpowiedzialności za bezpieczeństwo pacjentów. Systemu zapewnienia wysokiej jakości świadczeń medycznych nie da się zbudować szybko. Stopniowo i permanentnie należy tworzyć jego podstawowe elementy, które pomagają w osiąganiu sukcesu. Zaplanowane działania jakościowe i okresowo prowadzone kontrole są pro laktyczną i skuteczną metodą redukującą możliwość wystąpienia zdarzeń niepożądanych.

Bezpieczeństwo pacjenta w krajach Unii Europejskiej

Zapewnienie pacjentom bezpieczeństwa znajduje się na czele listy priorytetów Unii Europejskiej. W działaniach aktywnie uczestniczą: Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, World Health Organization), Światowy Sojusz na rzecz Bezpieczeństwa Pacjentów (World Alliance on Patient Safety), Rada Europy, europejskie zrzeszenia pacjentów, lekarzy, pielęgniarzy, farmaceutów i szpitali. Ścisła koordynacja, skuteczna i konsekwentnie realizowana polityka w tym zakresie mają się przyczynić do podniesienia jakości opieki zdrowotnej i zapewnienia pacjentom wysokiego poziomu bezpieczeństwa. Dostępne dane światowe publikowane przez Institute of Medicine informują, że największą grupę zdarzeń niepożądanych stanowią błędy medyczne, z powodu których umiera wielu pacjentów.

Polska Mało jest w polskim piśmiennictwie rzetelnych danych na temat błędów lekarskich i zaniedbań w wykonywaniu zawodów medycznych oraz w sferze organizowania usług zdrowotnych. Dziś w Polsce szacuje się śmiertelne o ary błędów i zaniedbań na około 20 000 rocznie. Problematyką bezpieczeństwa pacjenta jako zagadnieniem warunkującym jakość opieki zajmuje się Towarzystwo Promocji Jakości Opieki Zdrowotnej. Program „Bezpieczny pacjent, bezpieczny szpital” uwzględnia informacje na temat zdarzeń niepożądanych i programów bezpieczeństwa pacjenta w Europie i na świecie, daje praktyczne wskazówki i uwagi na temat zbierania i analizowania danych w formie analizy przyczynowo-źródłowej. Towarzystwo Promocji Jakości zamierza stworzyć system poprawiający bezpieczeństwo hospitalizowanego pacjenta i zachęca wszystkie szpitale do współpracy.

Opieka nad pacjentem Na nowoczesny model opieki nad pacjentem składa się stałe pogłębianie wiedzy medycznej, dążenie do profesjonalizmu i stosowanie światowych standardów zapewniających bezpieczeństwo pacjenta w szpitalu. Nieznajomość tych zagadnień może skutkować dodatkowym cierpieniem pacjentów, występowaniem zdarzeń niepożądanych i obniżeniem poziomu jakości świadczonych usług medycznych. Medycyna, będąc coraz bardziej kompleksową, nie staje się bardziej bezpieczna: leczenie skomplikowanych i złożonych przypadków zwiększa możliwość popełnienia błędu. Na każdym etapie hospitalizacji, czyli od momentu przyjęcia pacjenta do szpitala do chwili jego wypisu, może dochodzić do zdarzeń niepożądanych. Za zdarzenie niepożądane w opiece zdrowotnej rozumie się każde niezamierzone lub nieoczekiwane zdarzenie, które mogło spowodować lub spowodowało szkodę u jednego zzlub więcej pacjentów korzystających z opieki zzzzdrowotnej. W złożonej kompleksowości i zzzspecy ce świadczeń medycznych nie jest zzzzmożliwa całkowita ich eliminacja, niemniej zzzzmożna im zapobiegać. Jednym ze sposobów zzzpro laktycznych w tym zakresie jest monitorowanie zdarzeń niepożądanych jako systemu nadzoru nad bezpieczeństwem pacjenta. Opracowanie systemu rejestracji i wewnętrznego zzzzzzkatalogu zdarzeń

niepożądanych, który powinien uwzględniać zagrożenia ze strony personelu, aparatury, stosowanych leków, procedur postępowania jest pierwszym krokiem w kierunku ochrony pacjenta przed pomyłkami i błędami. Ze względu na rosnące wymagania dotyczące jakości opieki oraz wzrost oczekiwań pacjentów bezpieczeństwo staje się ważnym elementem w trakcie zabiegów diagnostycznych, terapeutycznych, pielęgnacyjnych i rehabilitacyjnych. W procesie diagnozowania pacjentów niebezpieczne jest popełnianie błędów przedlaboratoryjnych, do których należą: · opóźnione dostarczenie próby, · niewłaściwe przechowywanie i transport próby po pobraniu, · nieprawidłowe opisanie próby i/lub skierowania. Błędy laboratoryjne typu: · awaria sprzętu, · zniszczenie próbki podczas opracowywania, · utrata tożsamości próby na każdym etapie badania, · wycofanie odczynników przez rmę, · opóźnione wydanie wyniku przez zleceniobiorcę — mogą być przyczyną fałszywego wyniku badania. Istotną rolę w diagnozowaniu pacjenta odgrywają badania radiologiczne. Błędy w zakresie przygotowania pacjenta do badań radiologicznych konwencjonalnych, tomogra i komputerowej (CT, computed tomography), rezonansu magnetycznego (MR, magnetic resonance immaging), USG, powikłania w czasie i po wykonaniu badań diagnostycznych traktowane są jako grupa zdarzeń niepożądanych, których konsekwencją może być niewłaściwa diagnoza lub terapia pacjenta

Standardy opieki Czynnikami wpływającymi na jakość praktyki pielęgniarskiej są przyjęte standardy opieki, liczba zatrudnionych pielęgniarek i położnych, ich kwali kacje, uwarunkowania psycho zyczne i motywacje. Aby zapewnić właściwy poziom opieki, konieczne jest ustalenie i przestrzeganie przyjętych norm zatrudnienia personelu medycznego. W dobie źle pojętej oszczędności w służbie zdrowia restrukturyzacja personelu pielęgniarskiego balansuje na granicy bezpieczeństwa. Dowodem na to jest między innymi doznanie zycznego urazu przez chorego w czasie hospitalizacji: upadki, potknięcia, zwichnięcia, oparzenia, wypadnięcia pacjentów z łóżek. Niebezpieczeństwo stwarza również stosowanie sprzętu służącego do podnoszenia i przemieszczania pacjentów. Jego użytkownicy powinni dokładnie zapoznać się z instrukcjami producenta, aby uniknąć urazów związanych z brakiem umiejętności stosowania takiej aparatury. Przestrzeganie zasad dobrej praktyki to obowiązek kadry medycznej, która ma zapewnić właściwą opiekę nad pacjentem. Minimalne normy zatrudnienia personelu nie gwarantują pożądanego poziomu jakości usług medycznych i realizacji przyjętych standardów postępowania.

Stan sanitarno-epidemiologiczny Elementem zapewniającym bezpieczeństwo pacjenta jest zachowanie czystości pomieszczeń i przestrzeganie procedur epidemiologicznych przez personel szpitala. Pomocną rolę w tym zakresie odgrywa pielęgniarka epidemiologiczna, zespół ds. zakażeń i pracownia mikrobiologiczna. Regularnie prowadzone kontrole stanu higieny pomieszczeń szpitalnych, nosicielstwa drobnoustrojów chorobotwórczych wśród personelu medycznego i badania epidemiologiczne są prewencją w występowaniu zakażeń zakładowych. Specjalnym organem powołanym dla sprawowania funkcji nadzoru nad warunkami higieniczno- sanitarnymi sprzętu i pomieszczeń, w których są udzielane świadczenia medyczne jest Państwowa Inspekcja Sanitarna. Sprawowanie bieżącego i zapobiegawczego nadzoru, przeprowadzanie kontroli w zakresie sprawowanej opieki, mycia i dezynfekcji sprzętu, gospodarki odpadami medycznymi daje poczucie bezpieczeństwa zarówno pacjentom, jak i personelowi szpitala.

Aparatura medyczna Przy obecnym rozwoju techniki stosowanej w procesie diagnozowania i terapii człowiek narażony jest na różnego rodzaju zagrożenia. W problematyce bezpieczeństwa nie można zapomnieć o sprawnej i pewnej aparaturze medycznej. W Polsce nie prowadzi się systematycznej kontroli zycznych elementów odpowiedzialnych za proces powstawania obrazu rentgenowskiego. Bardzo często złą jakość

RTG tłumaczy się wykorzystywaniem starych i zużytych aparatów, gdyż brakuje środków na zakup nowej aparatury. Angażowanie środków nansowych w systematyczne przeglądy, a w szczególności wymiana przestarzałego sprzętu medycznego powinno być postrzegane jako inwestycja przynosząca wymierne zyski prowadzące do minimalizacji błędów i eliminacji zdarzeń niepożądanych.

Świadomość personelu Bezpieczeństwo pacjenta to również świadomość zagrożeń i niebezpieczeństw wynikających z autonomii zawodu, ocena schematów własnych zachowań i konsolidacja pracy zespołu. Należy także wyeliminować mit doskonałości dotyczący braku występowania błędu. Nie ma na świecie zakładu opieki zdrowotnej, w którym nie występują zdarzenia niepożądane. Deklaracja braku takiego typu zdarzeń świadczy o braku kryteriów oceny ryzyka pobytu pacjenta w szpitalu i systemu monitorowania działań niepożądanych. Powstałe w wyniku zaniedbań przez personel medyczny błędy nie mogą być ukrywane, a przyznanie się do winy nie może być karane. Zapewnienie wsparcia pracownikowi, który popełnił błąd, wdrażanie programów edukacyjnych, obejmujących zarządzanie ryzykiem, radzenie sobie ze stresem to wartościowe sposoby postępowania przynoszące w perspektywie wymierne zyski dla poprawy bezpieczeństwa pacjentów. Systemy oceny jakości świadczeń medycznych. Nowoczesny model zapewnienia wysokiej jakości opieki medycznej musi uwzględniać wewnętrzny system poprawy i system zewnętrznej oceny jakości świadczeń medycznych. Dobrze sprawdzonymi metodami oceny jakości świadczeń w Polsce jest akredytacja i norma ISO.

Standardy akredytacyjne zostały ustalone w dziedzinach mających istotny wpływ na bezpieczeństwo i jakość opieki nad pacjentem. Spełnienie ich wymagań oraz normy ISO bez wątpienia przyczynia się do wprowadzania zmian w zakresie funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej. Akredytacja jest bardzo skuteczną metodą w zmianie dotychczasowego sposobu postrzegania pracy i niewątpliwie wpływa na poprawę bezpieczeństwa pacjentów i personelu.

Wnioski Reasumując problematykę bezpieczeństwa pacjenta w szpitalu, należy podkreślić, że w Polsce nie prowadzi się systematycznej kontroli w zakresie przestrzegania określonych wymagań w opiece nad pacjentem. Doświadczenia ostatnich lat i lawinowo wzrastająca liczba procesów sądowych świadczą o dotychczasowej ignorancji problemu oceny ryzyka pobytu pacjenta w szpitalu. Wielu z nich można uniknąć poprzez zastosowanie odpowiednich programów zapobiegawczych między innymi wprowadzenia systemów oceny otwartego i uczciwego bezpieczeństwa. Poza tym niezbędny jest system przekazywania danych o zdarzeniach zagrażających bezpieczeństwu pacjentów, zapewniający anonimowość przypadku i zgłaszającego. Wypracowanie i stworzenie odpowiedniego systemu oraz prawodawstwa w przedmiotowej sprawie jest wyzwaniem dla współczesnego systemu ochrony zdrowia w Polsce.

Teresa Gwizdak Dyrektor Departamentu Ochrony Zdrowia i Polityki Społecznej w Urzędzie Marszałkowskim w Rzeszowie