Anti-Greenwash CSR : คู่มือซีเอสอาร์ด้านสิ่งแวดล้อมฉบับนักนิเวศ (ขาวดำ)

Anti-Greenwash CSR

Anti-Greenwash CSR

Email: info@salforest.com

Website: www.salforest.com

ทําและเผยแพร่รายงานวิจัยสาธารณะที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจที่ยั่งยืน

มาอย่างไม่รัดกุมรอบคอบเพียงพอก็อาจก่อให้เกิดผลเสียมากกว่า

โครงการให้ความสําคัญตั้งแต่ขั้นตอนการออกแบบโครงการเพื่อ ป้องกันมิให้เกิดผลเสียต่อสิ่งแวดล้อมมากกว่าผลดี นี่คือที่มาและวัตถุประสงค์ของ ‘ คู่มือซีเอสอาร์สิ่งแวดล้อม ฉบับนักนิเวศ ’ ซึ่งคณะวิจัยได้รับเกียรติจากนักวิทยาศาสตร์และ

การลดจํานวนลงอย่างต่อเนื่องของพื้นที่ป่าเกิดขึ้นจากหลาย

แต่ถูกแบ่งออกเป็นกลุ่มป่าอนุรักษ์

และกลุ่มป่าเศรษฐกิจกับป่าชุมชนที่มี

หนึ่งมาเปรียบเทียบกับป่าอีกแบบหนึ่งแล้วตัดสินว่าป่าแบบไหน ดีกว่ากัน เพราะป่าแต่ละแห่งล้วนมีคุณค่าทางธรรมชาติและความ

เนื่องจากพื้นที่รกร้างก็มีประโยชน์โดยสิ่งมีชีวิตสามารถใช้เป็นที่อยู่

(replacement effect) นอกจากนี้ หากนําต้นไม้จํานวนมากที่มีอายุไล่เลี่ยกันเข้าไป

นอกจาก นี้การที่คนกลุ่มใหญ่เดินเท้าหรือขับรถเข้าไปในป่ายังเป็นการทําให้ เนื้อดินด้านบนถูกบดอัดจนแน่น

และอาจทําให้เมล็ดพืชแปลกปลอมจากภายนอกเข้าไปปะปนอยู่ใน ป่าอีกด้วย

กรรม (genetic erosion) ซึ่งเกิดจากการนําพืชต้นหนึ่งหรือพืชเพียง ไม่กี่ต้นมาเพาะเลี้ยงเพื่อเพิ่มจํานวน

ชายหาดซึ่งเป็นบริเวณที่อยู่ภายใต้อิทธิพลของคลื่นกับกระแสนํ้า ส่วนด้านในของชายหาดที่อยู่ติดกับแผ่นดินและอยู่ภายนอกอิทธิพล ของคลื่นกับกระแสนํ้าจะเรียกว่าชายฝั่ง

นกทะเลหรือสัตว์นํ้าซึ่งเป็นกระบวนการธรรมชาติในการควบคุม

มีสารแทนนิน (tannin)

พื้นที่ป่าชายเลนแบ่งออกเป็นเขตทะเล (seaward zone), เขตระหว่างทะเลกับแผ่นดิน (mid zone)

และเขตแผ่นดิน (landward zone), ก่อนจะเข้าสู่เขตป่าบก (terrestrial forest)

ที่มา: Bell JD, Johnson JE and Hobday AJ (2011)

และรากที่ยึดเกาะกับดินอย่างแน่นหนายังมีบทบาทในการบรรเทา

เช่น ปลา กุ้ง หอย ปู นก ค้างคาว ลิง สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม นอกจากนี้ พืชป่าชายเลนที่ขึ้นเบียดเสียดกัน

ต้นโกงกางเติบโตได้ง่ายขึ้น

แม้การสร้างแนวรั้วไม้ไผ่จะสามารถปกป้องต้นโกงกางจาก คลื่นลมและทําให้ต้นกล้ามีโอกาสรอดชีวิตมากขึ้น

มีอายุการใช้งานไม่เกิน 5 ปี ก่อนจะเริ่มผุพังกลายเป็นเศษไม้ที่ สร้างความเสียหายต่อต้นอ่อนของพืชป่าชายเลนที่กําลังเติบโต

หลัง แนวรั้วไม้ไผ่จะกลายเป็นพื้นที่สะสมตะกอนที่ถูกนํ้าพัดพามาเพราะ คลื่นและกระแสนํ้าไม่สามารถพัดพาตะกอนออกจากแนวรั้วไม้ไผ่ได้

บนหาดเลนจึงเป็นการแทรกแซงระบบนิเวศหาดเลน

กระตุ้นจุลินทรีย์ในดิน ให้ปลดปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์และก๊าซมีเทนสู่บรรยากาศ และอาจทําให้สิ่งมีชีวิตย้ายถิ่นอาศัยอย่างผิดธรรมชาติ

ความเค็มของนํ้า และคลื่นลมได้ดีกว่า ดังนั้นการฟื้นฟูป่าชายเลนที่เหมาะสมคือการปกป้องระบบนิเวศ แล้วรอให้พืชป่าชายเลนเติบโตตามธรรมชาติ

ทุกคนที่อ่านมาถึงบรรทัดนี้คงทราบแล้วว่าการรีบนําต้นไม้ เข้าไปปลูกในป่าโดยไม่พิจารณาศักยภาพในการฟื้นฟูตัวเองของป่า

ฟอกเขียว เนื่องจากป่าธรรมชาติมีความหลากหลายทางชีวภาพ สูงกว่าป่าปลูกและสามารถกักเก็บก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ได้มาก

ถูกทําลายอย่างรุนแรงทําให้ระบบนิเวศป่าจําเป็นต้องอาศัยความ

ในปริมาณที่มากกว่าปริมาณก๊าซเรือนกระจกที่ต้นไม้ดูดซับได้ ทําให้ปริมาณก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์สุทธิเป็นบวก

ธรรมชาติที่หล่อเลี้ยงผืนป่าต่อไป

Key Takeaways

ศาสตร์จํานวนมากกลับพบว่าโครงสร้างเหล่านี้ทิ้งผลกระทบไว้

บรรเทาความรุนแรงของนํ้าท่วม และสร้างความชุ่มชื้นแก่ผืนดิน ขณะที่ผลการศึกษาทางวิทยา­

จากลําธารหรือการนําหินในลําธารมาเรียงต่อกันจึงเป็นการรบกวน ปอดของลําธารและยังเป็นการทําลายบ้านของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ ตามกรวดหินอีกด้วย เราสามารถจําแนกลําธารโดยอิงจากช่วงเวลาที่ลําธารมีนํ้าไหล ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็นลําธารที่มีนํ้าไหลทุกฤดูกาลหรือเกือบ

ที่คอยหล่อเลี้ยงอวัยวะต่างๆ ส่วนหินบนพื้นลําธารคือ

ที่คอยเติมออกซิเจนสู่กระแสเลือด ดังนั้นการยกหินออก

สะท้อนความแห้งแล้งหรือขาดแคลนในระบบนิเวศ แต่เป็นลักษณะ ตามธรรมชาติของลําธารซึ่งสอดคล้องกับปริมาณนํ้าบาดาล

ภาพ:

ซึ่งเป็นการแสดงออกของพันธุกรรมด้อยที่รับมาจากรุ่นพ่อแม่

ลงมาด้านล่างกลายเป็นภัยพิบัติคล้ายกับดินถล่ม หากเวลาผ่านไปหลายปีโดยที่ฝายยังไม่พังทลายลงมา ตะกอน ที่ปกติแล้วจะไหลจากต้นนํ้าไปยังปลายนํ้าจะตกทับถมอยู่ที่พื้น ลําธารจนลําธารตื้นเขินทําให้ความหลากหลายทางชีวภาพลดลงและ กักเก็บนํ้าได้น้อยลง การที่ตะกอนถูกดักจับเอาไว้ที่ต้นนํ้า ลําธาร

มากขึ้นก็เท่ากับว่าตะกอนที่ไหลลงสู่แม่นํ้ากับชายหาดจะมีปริมาณ

ผลที่ตามมาคือเกิดการกัดเซาะตลิ่งแม่นํ้าและชายฝั่งทะเล

แม้ว่าลําธารบางสายจะมีปริมาณนํ้าน้อยลงหรือไม่มีนํ้าในฤดูแล้ง

ฝายดักตะกอนเอาไว้เป็นเวลานานจนพื้นลําธารตื้นเขิน

ภาพ:

มีการเปลี่ยนแปลงตามช่วงเวลาเนื่องจากมีนํ้าไหลเข้าและนํ้าไหล

เดียวกันกับนํ้าผิวดินคือนํ้าบาดาลจะไหลจากพื้นที่สูงลงไปสู่พื้นที่

ปริมาณนํ้าที่บ่อบาดาลสามารถนํามาใช้งานได้จริง เราเรียกกระบวนการที่นํ้าฝนซึมลงสู่ใต้พื้นผิวดินแล้วถูกกรอง

หลาย

ประเทศจึงบรรเทาปัญหาการขาดแคลนนํ้าบาดาลและลดความ เสี่ยงที่จะเกิดแผ่นดินทรุดด้วยการเติมนํ้าสะอาดลงสู่ชั้นนํ้าบาดาล

ใต้ดินกันอย่างแพร่หลาย โดยแบ่งออกเป็นระบบปิดและระบบเปิด ธนาคารนํ้าใต้ดินระบบปิดจะสร้างขึ้นโดยการขุดดินลึกลงไปถึงชั้น

สาเหตุมาจากนํ้าผิวดินที่สกปรก

บริเวณพื้นที่เกษตรกรรมไหลลงไปปนเปื้อนนํ้าบาดาล

ยังไม่มีการศึกษาอย่างแพร่หลายและจริงจังในประเทศไทย

ไหลลงไปที่พื้นของสระกักเก็บนํ้าส่งผลให้ระดับนํ้าบาดาลตํ่ากว่า ที่ควรจะเป็น ผลกระทบที่ตามมาคือรากของพืชบนดินขาดความ

กัดเซาะชายฝั่งด้วยโครงสร้างทางวิศวกรรม

แนวทางเหล่านี้นับเป็นตัวเลือกที่ดีและมีความยั่งยืนที่สุด

เราสามารถประเมินสถานการณ์โดยพิจารณาลักษณะของ

ข้อบ่งชี้ว่ามีสารอาหารในนํ้าที่มากเกินไปจากการปนเปื้อนของสาร

หรือการเติบโตของสาหร่ายที่เป็น

ตายลง เปรียบเสมือนการเตรียมพื้นที่ให้เหมาะสมต่อการยึดเกาะ และเติบโตของตัวอ่อนของปะการัง

ปะการังเพื่อขยายพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศซึ่งจะทําให้ระบบนิเวศ

การตายพร้อมกันเมื่อเผชิญกับสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสม อีกหนึ่งวิธีที่จะช่วยแก้ปัญหาเรื่องความหลากหลายทาง

เลี้ยงจนเติบโตถึงระดับที่ปะการังลงเกาะเป็นโคโลนีแล้วจึงนําไป ฟื้นฟูแนวปะการังก็ได้เช่นกัน

ขั้นที่ 4 ดําเนินการและติดตามตรวจสอบ

การตรวจสอบผลการดําเนินการคือหัวใจสําคัญของกระบวน

นําไปสู่ความพยายามฟื้นฟูแนวปะการังโดยใช้แท่งคอนกรีตที่มี รูปทรงและความสลับซับซ้อนแตกต่างกันออกไปเพื่อศึกษาว่า แท่งคอนกรีตรูปแบบใดเหมาะสมที่สุดในการลงเกาะของตัวอ่อน

ผลการศึกษาพบการวางแท่งคอนกรีตเพื่อเพิ่มพื้นที่ยึดเกาะ ประสบความสําเร็จเป็นอย่างดี ปะการังมีการลงเกาะและเจริญ

รวมทั้งทดลองฟื้นฟูพื้นที่ด้วยวิธีย้ายปลูกปะการังเขากวาง

เกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อสภาพพื้นทะเลมั่นคง

พื้นผิวที่เหมาะสมต่อการยึดเกาะของตัวอ่อนปะการัง

ช่วยเพิ่มพื้นผิวสําหรับการยึดเกาะ เช่น

จากโคโลนีหนึ่งหรือหลายโคโลนีเปรียบเสมือนการโคลนปะการัง เมื่อได้รับผลกระทบจากมลภาวะหรือภัยธรรมชาติ

ก็ตามการดําเนินกิจกรรมดังกล่าวเผชิญอุปสรรคหลายด้าน

ตะกอนดินพื้นทะเลกลายสภาพเป็นพื้นที่ที่ไม่เหมาะสมต่อการ เติบโตของหญ้าทะเลจนไม่สามารถฟื้นคืนกลับมาได้ตามธรรมชาติ ในกรณีนี้เราจึงพิจารณาเลือกใช้แนวทางการฟื้นฟูด้วยการปลูก หญ้าทะเล

30 ปี

ก่อน มูลนิธิหยาดฝนได้พยายามทําให้ชุมชนเห็นความสําคัญของ หญ้าทะเลในฐานะที่เป็นแหล่งอาหารสําคัญและแหล่งขยายพันธุ์

Key Takeaways

ปลายทางได้ตามกระบวนการทางธรรมชาติ กล่าวคือผักตบชวา จากแม่นํ้าแอมะซอนไม่มีทางที่จะล่องลอยมาถึงปากแม่นํ้า

แต่จะอิงจากปัจจัยตามธรรมชาติ เช่น พฤติกรรมจําเพาะของสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิด

เขา กระแสนํ้า ทะเล และมหาสมุทร ตัวอย่างเช่นในประเทศไทย กลุ่มสัตว์ที่อยู่เหนือคอคอดกระ และสัตว์ที่อยู่ใต้คอคอดกระส่วนใหญ่จะมีลักษณะที่แตกต่างกัน สัตว์บางชนิดอาจมีสีสันลวดลายที่ไม่เหมือนกัน ส่วนสัตว์บางชนิด

อาจแตกแขนงเป็นคนละชนิดพันธุ์

เดียวกันก็ถือเป็นการปล่อยชนิดพันธุ์ต่างถิ่น

นี้สามารถอธิบายผ่านเรื่องใกล้ตัวที่เราพบเจอในชีวิตประจําวัน

ชนิดพันธุ์เดียวกันแต่ได้รับการพัฒนาสายพันธุ์โดยมนุษย์มานาน จนมีลักษณะแตกต่างไปจากสัตว์ป่าดั้งเดิมอย่างมาก

การผสมพันธุ์ระหว่างกันจนกลายเป็นการปนเปื้อนทางพันธุกรรม ตัวอย่างเช่นปลาดุกบิ๊กอุยที่สามารถผสมข้ามสายพันธุ์กับปลาดุก

กับนกยูงพันธุ์อินเดียที่ถูกนํามาเลี้ยงและปล่อยคืนสู่ธรรมชาติ เป็นจํานวนมาก การผสมข้ามพันธุ์จึงทําให้นกยูงพันธุ์ไทยสูญเสีย พันธุกรรมแบบไทยดั้งเดิม นอกจากนี้ พฤติกรรมของสัตว์ที่เติบโตมาในสถานเพาะเลี้ยง

ที่ถูกนํามาขายให้เราปล่อยคืนสู่ธรรมชาติส่วนใหญ่มักเป็นสัตว์ที่ ถูกจับมาจากธรรมชาติ สัตว์เหล่านั้นจะถูกพรากจากถิ่นอาศัยที่ คุ้นเคยแล้วมาปล่อยสู่พื้นที่ซึ่งไม่เหมาะสมหรือไม่สามารถปรับตัว

การปล่อยนกปล่อยสัตว์ควรทําอย่างไร ทางออกที่จะไม่สร้างปัญหาต่อระบบนิเวศและสิ่งแวดล้อมคือ การนําสิ่งมีชีวิตที่เราต้องการช่วยเหลือไปเลี้ยงดูในระบบปิด เพราะไม่มีใครตอบได้ว่าการปล่อยสัตว์เหล่านั้นคืนสู่ธรรมชาติจะ สร้างปัญหาอะไรตามมาบ้าง ดังนั้นเราจึงไม่ควรสร้างภาระหรือ

แนวหน้าที่ทํางานป้องปรามเพื่อให้สัตว์ป่าได้อยู่อย่างอิสระในถิ่น

Key

☛ การนําสัตว์จากพื้นที่หนึ่งไปปล่อยยังอีกพื้นที่หนึ่งถึงแม้ว่า จะยังอยู่ในเขตแดนของประเทศเดียวกันก็ถือเป็นการปล่อยชนิด

‘ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกราน’

คู่มือซีเอสอาร์ด้านสิ่งแวดล้อม ฉบับนักนิเวศ

(n.d.). ระบบนิเวศป่าไม้ Retrieved from กองจัดการความหลากหลายทางชีวภาพ : www.chm-thai.onep.go.th/

?page_id=348

(2563, สิงหาคม 27).

ประจําปี 2562–2563 Retrieved from

or.th/document/

: www.seub.

ธรรมศร, ส (2563,

ธรรมศร, ส (2563, ตุลาคม).

thaiphysoc.org/article/306

: www.thaiphysoc.org/article/305

Retrieved from

BARRAS, C. (2019, December). Scientists have discovered the world’s oldest forest—and its radical impact on life. Retrieved from Sciences: www.science.

org/content/article/scientists-have-discovered-world-s-oldest-forest-and-its-radicalimpact-life

DEROUIN, S. (2017, December). More frequent fires reduce soil carbon and fertility, slowing the regrowth of plants Retrieved from Standford News

Service: www.news.stanford.edu/press-releases/2017/12/11/decades-increaseet es-soil-carbon

Elmarsdóttir, Ásrún & Fjellberg, Arne & Halldórsson, Guðmundur & Ingimarsdóttir, María & Nielsen, Olafur & Nygaard, Per & Oddsdottir, Edda & Sigurdsson, Bjarni. (2008). Effects of afforestation on biodiversity

Harvey, F. (2020, September). Leaving forests to regrow naturally ‘could be better option than replanting Retrieved from The Guardian: www.theguard ian.com/environment/2020/sep/23/leaving-forests-to-regrow-naturally-couldbe-better-option-than-replanting

Lourens Poorter et al., Multidimensional tropical forest recovery . Science 374,1370-1376(2021).DOI:10.1126/science.abh3629

Renato Crouzeilles et al., Ecological restoration success is higher for natural regeneration than for active restoration in tropical forests Sci. Adv.3, e1701345(2017) .DOI:10.1126/sciadv.1701345

Lewis SL, Wheeler CE, Mitchard ETA, Koch A. Restoring natural forests is the best way to remove atmospheric carbon. Nature 2019 Apr;568(7750):25–28. doi: 10.1038/d41586-019-01026-8. PMID: 30940972.

Waring Bonnie, N. M. (2020). Forests and Decarbonization – Roles of Natural and Planted Forests. Frontiers in Forests and Global Change.

Ishibashi, A., Sakai, K. Dispersal of allergenic pollen from Cryptomeria japonica and Chamaecyparis obtusa: characteristic annual fluctuation patterns caused

by intermittent phase synchronisations. Sci Rep 9, 11479 (2019). www.doi. org/10.1038/s41598-019-47870-6

Prior, R. (2019, April). Try not to sneeze. These photos show a ‘pollenpocalypse’ in North Carolina Retrieved from CNN: www.edition.cnn.com/2019/ 04/09/health/north-carolina-pollen-photograph-trnd/index.html

thaiphysoc.org/article/307

Bell JD, Johnson JE and Hobday AJ (eds) (2011). Vulnerability of tropical Pacific fisheries and aquaculture to climate change Secretariat of the Pacific Community, Noumea, New Caledonia.

Harman, W., R. Starr, M. Carter, K. Tweedy, M. Clemmons, K. Suggs, C. Miller. 2012. A Function-Based Framework for Stream Assessment and Restoration

Projects . US Environmental Protection Agency, Office of Wetlands, Oceans,and Watersheds, Washington, DC EPA 843-K-12-006.

Zimmer, K. (2021, July). Many mangrove restorations fail. Is there a better way?

Retrieved from Knowable Magazine: www.knowablemagazine.org/article/foodenvironment/2021/many-mangrove-restorations-fail

Christian J. Sanders, J. M. (2010). Organic carbon burial in a mangrove forest, margin and intertidal mud flat. Estuarine, Coastal and Shelf Science

P.I. Macreadie, T. A. (2019). Vulnerability of seagrass blue carbon to microbial attack following exposure to warming and oxygen. Science of The Total Environment.

Aor Pranchai, M. J. (2019). Well-intentioned, but poorly implemented: Debris from coastal bamboo fences triggered mangrove decline in Thailand. Marine Pollution Bulletin

คู่มือซีเอสอาร์ด้านสิ่งแวดล้อม ฉบับนักนิเวศ

Todsapon Kositpon and Chitchol Phalaraksh. EFFECTS OF CHECK DAMS ON WATER QUALITY AND MACROINVERTEBRATE DIVERSITY OF HOM JOM

STREAM, LAMPHUN PROVINCE, THAILAND 2012.

Mohan, V. (2018, 7). Across India, high level of toxins in groundwater. Retrieved from The Times of India: www.timesofindia.indiatimes.com/india/ govt-body-finds-high-levels-of-groundwater-contamination-across-india/articleshow/65204273.cms

Housden, T. (2023, March). Can Australia curb its killer cats? From BBC News: www.bbc.com/news/world-australia-64806771

Nghiem LTP, Soliman T, Yeo DCJ, Tan HTW, Evans TA, Mumford JD, et al.

(2013) Economic and Environmental Impacts of Harmful Non-Indigenous Species in Southeast Asia PLoS ONE 8(8): e71255. www.doi.org/10.1371/ journal.pone.0071255

สถาบันยุทธศาสตร์ทางปัญญาและวิจัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

ติดตามคุณพ่อเข้าป่าตกปลาอยู่เสมอจนเกิดความรักในธรรมชาติโดยเฉพาะ

ด้านวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อมจากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์