การบริโภคเปี่ยมจริยธรรม (Ethical Consumption) และสถานการณ์ในไทย สฤณี อาชวานันทกุล บริษัท ป่าสาละ จากัด 15 มีนาคม 2559
“การบริโภคเปี่ยมจริยธรรม” (ethical consumption) • “การบริโภคเปี่ยมจริยธรรม” หมายถึง การพิจารณา ผลกระทบ ของพฤติกรรมการบริโภค รวมเป็นหนึ่งในปัจจัยสาคัญเวลาที่ ตัดสินใจเลือกซื้อสินค้าและบริการ ไม่ได้คานึงแต่ราคาและ คุณภาพเท่านั้น (Andorfer, 2015) • แนวคิดอย่าง “การบริโภคเปี่ยมจริยธรรม” “การบริโภคเปี่ยม จริยธรรม” “การบริโภคที่ยั่งยืน” “การบริโภคเขียว” “การ บริโภคที่รับผิดชอบต่อสังคม” และ “การบริโภคเปี่ยมสานึก” สุดท้ายก็หมายถึงปรากฎการณ์เดียวกัน (Pecoraro & Uusitalo, 2013) 2
ตัวอย่างประเด็นกังวลของผู้บริโภค และประเด็นทางจริยธรรม • ภาวะโลกร้อนและการตักตวงทรัพยากรเกินขนาด : สร้างความ เดือดร้อนให้กับคนรุ่นหลัง, ทาลายธรรมชาติ • การทารุณสัตว์, ใช้สัตว์ในการทดลอง : เบียดเบียนเพื่อนร่วมโลก • จีเอ็มโอ : สร้างความเสี่ยงที่มีความไม่แน่นอนสูงมากต่อสุขภาพ และสิ่งแวดล้อม, “เล่นเป็นพระเจ้า” • การใช้แรงงานเยี่ยงทาส : เอาเปรียบคนจน, ดูหมิ่นศักดิ์ศรีมนุษย์ • ระบอบการปกครองแบบเผด็จการ : ละเมิดสิทธิมนุษยชน • ไลฟ์สไตล์แบบ “บริโภคนิยม” : ยอมรับคุณค่าเทียมตามโฆษณา 3
นิยาม “การบริโภคที่ยั่งยืน” (Sustainable Consumption) “การใช้บริการและผลิตภัณฑ์ในทางที่ตอบสนองต่อความต้องการขั้น พื้นฐานและปรับปรุงคุณภาพชีวิต ในทางที่ลดการใช้ ทรัพยากรธรรมชาติและวัสดุอันตรายให้เหลือน้อยที่สุด ลดการปล่อย ของเสียและสารพิษตลอดวงจรชีวิตของบริการหรือผลิตภัณฑ์ ในทาง ที่ไม่คุกคามความต้องการของคนรุ่นหลัง”
- 1994 Oslo Symposium on Sustainable Consumption 4
การผลิตและการบริโภคที่ยั่งยืน (Sustainable Consumption & Production: SCP) แยกขาดจากกันไม่ได้
ที่มา: UNEP
5
การบริโภคที่ยั่งยืนใน Sustainable Development Goals (SDG)
ที่มา: Open Working Group proposal for Sustainable Development Goals, 2015
การบริโภคที่ยั่งยืนจาเป็นต่อการการพัฒนาที่ยั่งยืน แต่บรรลุยาก • การบริโภคและแรงจูงใจฝั่งอุปสงค์ขาดไม่ได้สาหรับการสร้างเศรษฐกิจที่ ยั่งยืน – ปรับปรุงระดับ Factor 4 (เพิ่มผลิตภาพสองเท่าโดยใช้ทรัพยากรน้อยลงสองเท่า = เท่ากับมีประสิทธิภาพมากกว่าเดิมสี่เท่า) ถ้าเพียงแต่ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมได้
• อย่างไรก็ดี การสร้างอิทธิพลต่อการบริโภคและแรงจูงใจฝั่งอุปสงค์ไม่ใช่ เรื่องง่าย – อานาจ “อธิปไตย” ของผู้บริโภค – ผู้บริโภคที่เอาแต่ใจ – การบริโภคแบบทาเป็นนิสัย ไร้การไตร่ตรอง 7
ดุลการตัดสินใจของผู้บริโภค จุดที่ส่งอิทธิพลได้ • การศึกษา • ค่านิยม • การโฆษณา • ศูนย์การค้า
จุดที่ส่งอิทธิพลได้ • ภาษี • เงินอุดหนุนไปยัง ผู้บริโภค
ความจาเป็นและความปรารถนา • ปัจจัยสี่ (อาหาร, ที่อยู่อาศัย) • ความต้องการภายนอก • ความต้องการภายใน • ความอยากได้และสิ่งหรูหรา
ราคาของผลิตภัณฑ์ • ต้นทุนการใช้ • ต้นทุนภายนอก (externalities) • รายได้ของผู้บริโภค
ผลิตภัณฑ์ (หาซื้อง่ายหรือไม่)
จุดที่ส่งอิทธิพลได้ • นโยบายผลิตภัณฑ์ • เงินอุดหนุนไปยัง ผลิตภัณฑ์ • การติดฉลาก 8
บทเรียนจากขบวนการ “อาหารทะเลที่ยั่งยืน” ในสิงคโปร์
9
Hilton Singapore & MSC certified journey
• เลิกเสิร์ฟหูฉลามตั้งแต่เม.ย. 2014 • ม.ค. 2015 ได้ตรารับรอง MSC • MSC: 6/10 ในเมนู, ถ้ารวม ASC มี 8 จาก 10 รายการ • “รสชาติต้องอย่างน้อยเท่าเดิม” 10
พื้นที่เกษตรอินทรีย์ขยายตัว แต่ตลาดในประเทศยังเล็กมาก มูลค่าตลาดอาหารใน ประเทศ 1.43 ล้านล้านบาท มูลค่าตลาดสินค้าออร์แกนิก ในประเทศ 514 ล้านบาท
ทีม ่ า: http://www.greennet.or.th/sites/default/files/Thai%20OA%2015.pdf
11
“สุขภาพ” : เหตุผลหลักที่ผู้บริโภคไทยซื้ออาหารออร์แกนิก
ทีม ่ า: http://www.greennet.or.th/article/1781
12
ตัวอย่างแคมเปญรณรงค์ถึงผู้บริโภคในไทย – รังนก & วันแม่
ทีม ่ า: http://pantip.com/topic/32398154 , http://www.manager.co.th/iBizChannel/ViewNews.aspx?NewsID=9580000032356 13
ตัวอย่างแคมเปญรณรงค์ถึงผู้บริโภคในไทย – ปลานกแก้ว
ทีม ่ า: http://thaipublica.org/2014/09/parrot-fish-and-big-trees/ 14
ตัวอย่างแคมเปญรณรงค์ถึงผู้บริโภคในไทย – Carrotmob & Villa
ทีม ่ า: http://www.carrotmob.org/campaigns/2231 15
ทาความรู้จัก “ป่าสาละ” ที่ www.salforest.com http://www.facebook.com/SalforestCo สนใจติดต่อ info@salforest.com 02 258 7383 บริษัท ป่าสาละ จากัด 2 สุขุมวิท 43, คลองตันเหนือ เขตวัฒนา กรุงเทพฯ 10110
16