Bezeten moordenaars

Hoe behandel je een moordenaar die door het lint is gegaan onder invloed van ‘bovennatuurlijke krachten’? Steeds vaker moet de Nederlandse rechter oordelen over moorden waarbij voodoo, winti, eer- of bloedwraak en andere exotische multiculturele conflicten een rol spelen. De rechter heeft hierbij weinig houvast aan zijn wetboeken. Waardoor vonnis spreken een lastige zaak wordt. Vijftien illustratieve voorbeelden die onze rechtstaat en de opgeroepen deskundigen de afgelopen jaren in een lastig pakket brachten. Waarbij jij je mag verwonderen over de opgelegde strafmaat.

VOODOO

Wat is dat?

Een door slavenhandel naar MiddenAmerika (Haïti, Dominicaanse Republiek en het Caribische gebied) gebracht geloof dat oorspronkelijk uit West-Afrika stamt. Geheimzinnige erediensten, bloedige kippen- en geitenoffers en het geloof in talloze goden geven voodoo een mysterieus karakter. Zwarte Voodoopriesters zouden

doden als zombies weer tot leven kunnen wekken. En mensen over afstand kunnen beheksen of zelfs doden. De angst bij gelovigen in deze bovennatuurlijke praktijken is groot.

Meest opvallende zaak

1 In Nederland is voodoo de laatste jaren vooral bekend geworden door alle rechtszaken tegen smokkelaars van jonge asielzoeksters. Meisjes worden veelal onder bedreiging met voodoopraktijken gedwongen zich te prostitueren, om zo hun reis naar Nederland te betalen.

Zo stonden vijf illegaal in Nederland verblijvende mensensmokkelaars en twee bendeleiders (de 33-jarige F.J. en de 35-jarige Th.O. uit Tilburg) terecht voor de rechtbank in Arnhem. Ze hadden 21 minderjarige asielzoeksters laten verdwijnen in het prostitutiecircuit en bedreigden hun slachtoffers met voodoopakketjes. Daarin zaten haren, nagels en gedragen slipjes van de meisjes, die als de dood waren dat de pakketjes gebruikt werden om vervloekingen uit te spreken. Het politieonderzoek legde een tot aan Nigeria vertakt voodoonetwerk bloot, waar de rechter in zijn vonnis geen raad mee wist. Hij deed het af als “bovennatuurlijke afpersing”, een term die zijn wetboek niet kent.

Wel legde hij de kopstukken uiteindelijk 5 en 6 jaar gevangenisstraf op. Wegens mensenroof en mensenhandel.

En verder

2 Groningen werd enige tijd geleden opgeschrikt door de gruwelijke voodoomoord op de 5-jarige Daartje Francisca, een vrolijk en lief meisje dat op een keurige christelijke school zit. Haar 23-jarige

Antilliaanse moeder en een 22-jarige vriendin dachten dat het kind bezeten was en drijven met een voodooritueel (lees: slaan en schoppen) de kwade geesten uit. Met de onbedoelde dood van Daartje tot gevolg. De moeder is zo ontdaan dat verhoor onmogelijk blijkt.

Het vonnis tegen beide luidde uiteindelijk: 3 jaar cel en beperkte tbs, wegens doodslag. Daartjes moeder mag nooit meer voodoo toepassen als dat anderen in (levens)gevaar brengt. De vrouw overweegt nog even hoger beroep; de rechter tast immers haar vrijheid van godsdienst aan. 3 Afgaand op een bizarre tip trof de Amsterdamse politie in een portiekwoning vier gemummificeerde babylijkjes aan in opengewerkte voodoopoppen. Ze zijn eigendom van de 45-jarige Surinaamse voodoopriester Frits R., die na zijn arrestatie meer onnatuurlijke doden op zijn geweten blijkt te hebben: met bezweringen en kruiden doodde hij een vriendin. En als medicijnman pleegde hij diverse illegale abortussen.

Frits R. blijft echter zwijgen als een zombie en drijft daarmee zijn Nederlandse rechter tot waanzin. Hij hoeft zich uiteindelijk niet voor kindermoord te verantwoorden.

4 Een andere geruchtmakende zaak trok enkele jaren terug de aandacht in Diemen. Daar steekt een Antilliaanse man zijn zevenjarig zoontje dood. Naar zijn zeggen onder invloed van voodoogeesten. De rechter vond dat prompt reden voor strafvermindering. De Hoge Raad was het daar echter niet mee eens en draaide zijn vonnis terug: 8 jaar cel.

5 Tijdens een donkere nacht werd de 49-jarige Kees Hartog de hersens ingeslagen door Ger uit Breda, met een koevoet. Omdat de 41-jarige Dominique R. denkt dat hij haar jarenlang 'op afstand' heeft gemarteld met voodootechnieken. De ‘Wassenaarse Voodoomoord’ doet het goed in schreeuwende krantenkoppen, maar stukken minder in de rechtszaal. De rechter gelooft namelijk niets van het voodooverhaal. Het slachtoffer, die nog bij zijn moeder woonde, deed immers nooit een vlieg kwaad. Laat staan dat hij zich bezig hield met zwarte magie.

Omdat de twee Bredase daders totaal kierewiet lijken, worden ze psychiatrisch onderzocht. Ze worden uiteindelijk tot 7 en 5 jaar cel veroordeeld, waarbij de aanstichtster ook tbs met dwangverpleging opgelegd krijgt.

Tekst: Mike de Leede Fotografie: MMP/Jacqueline van der Kort

Wat is dat?

Aan de Winticultus wordt vooral geloofd gehecht door Surinaamse creolen en Antilianen. Zij zijn er heilig van overtuigd dat kwade geesten van overledenen bezit kunnen nemen van een mens. En zijn of haar aardse leven uit wraak volledig tot een ware hel kunnen maken. Er is een ritueel of geestuitdrijving door een zogenaamde luku- of

boenoeman nodig om het lot te kunnen keren. Op eigen initiatief gaan rommelen mondt vaak uit in (zware) strafbare feiten.

Meest opvallende zaak

6 Voor de zoveelste keer staat Surinamer Ignatio

O. (27) door een opspelend

Wintiprobleem zwetend voor een hoofdschuddende

Amsterdamse rechter. Het gerechtshof heeft hem in 2007 al een keer negen jaar cel opgelegd voor een reeks gewelddadige diefstallen, volgens de veroordeelde gepleegd onder invloed van winti.

Op 4 december piept Ignatio er echter tijdens een proefverlof tussenuit en neemt zijn oude stiel weer op. In vier maanden tijd overvalt hij in Amsterdam als een bezetene onder meer een geldloper, het Frans Verkeersbureau en 16 andere reisbureaus en hotels. Bij zijn uiteindelijke aanhouding probeert hij als een aap van acht hoog slingerend via balkons de politie te ontlopen. Van de meeste berovingen zegt hij zich later niets te kunnen herinneren. Volgens een opgetrommeld psychiater is Ignatio echter niet gestoord en volledig toerekeningsvatbaar: “Een door een wintigeest verziekte jeugd is de oorzaak,” stelt hij. “Deze van zijn voorouders geërfde geest geeft hem geen eerlijke kans te slagen in het leven. Zo probeerde een invoelende Nederlandse kinderrechter hem ooit te helpen, nadat hij op zijn twaalfde voor het eerst was gearresteerd. Deze legde Ignatio niet alleen jeugd-tbs op, maar gaf de jongen ook een ticket naar Suriname. Zodat hij via rituele reiniging bij het graf van zijn voorouders iets kon doen aan zijn wintiprobleem. Helaas ging het geld voor het ritueel ter plekke op aan opa’s begrafenis.” Helaas voor Ignatio gelooft zijn laatste rechter niet in hocus pocus. Hij legt elf jaar extra celstraf op…

En verder

7 Amsterdammer R.J. schiet twee mannen neer bij de ArenA. Ze zijn volgens hem bezeten van een

‘kwade winti’. Eén van de mannen overlijdt. J.’s rechter vindt dat het wintiverhaal verder uitgezocht dient te worden. Pas dan kan en wil hij uitspraak doen. Voor het zover kan komen wordt op het tegenover liggende Bijlmerplein eind 2007 een 8-koppige wintibende opgerold. Hun specialiteit: straatroven. De Surinaamse leider waant zich door winti zo onaantastbaar dat hij als enige nooit een bivakmuts draagt. Zijn winti werkt echter niet op de rechter, die hem in 2008 zonder pardon veroordeelt.

8 Bij andere zaken die de afgelopen jaren veel media-aandacht krijgen, staan vooral winti-geestverdrijvers terecht. Deze zouden met opzet hun macht hebben misbruikt om bij vrouwen seksueel aan hun gerief te komen. Mede daarom krijgt lukuman S. uit Spijkenisse tien maanden cel opgelegd. Omdat hij zich volgens de Nederlandse rechter niet heeft gehouden aan de geldende wintirituelen.

EERWRAAK

Wat is dat?

Het doden van een persoon om de familie-

Voodoopriesters zouden doden als zombies weer tot leven kunnen wekken. En mensen over afstand kunnen beheksen of zelfs doden. De angst bij gelovigen in deze bovennatuurlijke praktijken is groot.

eer (de zogenaamde namus) te zuiveren, wat niet bepaald een wijdverbreid fenomeen is. Het kwam ooit alleen voor in verre uithoeken van Azië en bij enkele stammen in het Midden-Oosten. Maar het laatste decennia ook steeds vaker in onze multiraciale samenleving. In de meeste gevallen is er een (uitgehuwelijkte) vrouw in het spel die de namus kwijtraakt aan een man. Door een ongewenste relatie of seksueel contact bijvoorbeeld. In de Nederlandse rechtszaal ligt eerwraak uiterst gevoelig. Het is immers moeilijk aantoonbaar. Het geldt nog steeds niet als strafverzwarende omstandigheid. Ook niet na recente Kamervragen hierover.

Meest opvallende zaak

9 Speelt eerwraak nu wel of geen rol van betekenis bij een geruchtmakende schietpartij op een school in Veghel? Een rechter in Den Bosch buigt zich over dit dilemma, als schutter Ali D. voor hem in het verdachtenbankje zit. Het 17-jarige joch is met het pistool van zijn vader de klas ingelopen, heeft 14 kogels afgevuurd en vijf mensen verwond, waaronder zijn rivaal Hassan. Ali zou hiermee de naam van zijn familie hebben willen zuiveren. Zijn 15-jarige zus Yeliz is immers door Hassan tegen de wil van de familie naar Turkije meegenomen. Er wordt vervolgens een batterij deskundigen in stelling gebracht, die het maar niet met elkaar eens worden: de Leidse Turkoloog

Nauta houdt het op eerwraak, de Turkse hoogleraar Özgen niet. Antropoloog Van

Eck spreekt op een aantal punten van eerwraak, terwijl psychiater De Jong eerwraak vermoedt. De psychiaters van het Pieter Baan centrum vermelden in hun rapport echter niets over de culturele

achtergronden van de schietpartij. De rechter benoemt Ali’s daad desondanks als eerwraak: pa krijgt als het brein achter de aanslag negen jaar cel opgelegd, zoonlief acht jaar.

En verder

10 Een Haagse rechtbank veroordeelt de 42-jarige M.R. en haar 19-jarige zoon R.B. tot 10 jaar cel wegens moord. B. stak in Groningen ene J. Ramdas dood. Hij werd daarbij geholpen door zijn voltallige Haagse familie: vader, moeder, twee oom en twee tantes. Ramdas moest in

hun ogen sterven om de familie-eer te redden. Wat door deze rechter dus niet als verzachtende omstandigheid werd aangemerkt.

11 Een rechter die vonnis moet spreken over een Turk uit Zwijndrecht, die uit eerwraak zijn vrouw zegt te hebben omgebracht voor de ogen van haar kinderen (na jarenlange mishandeling had zij hem durven te verlaten), is een andere mening toegedaan: “Aan een dergelijk motief voor levensberoving kan geen enkele strafverminderende werking wor-

den toegekend,” stelt hij streng. En legt de 30-jarige man 15 jaar cel en tbs op.

12 “De normen en waarden van de Nederlandse rechtstaat mogen nooit opzij worden gezet,” concludeert ook een Groningse rechter, als hij twee Iranezen veroordeelt tot 8 en 10 jaar cel. Ze hebben hun buurman in het asiel-

Volgens onze Grondwet is iedereen gelijk, maar volgens het Europees Recht heeft iedereen ook recht op behoud van eigen cultuur.

zoekerscentrum vermoord. Hij zou een verhouding hebben gehad met de vrouw van één van hen. En daardoor de namus hebben geschonden.

BLOEDWRAAK

Wat is dat?

Meestal een voortvloeisel van eerwraak: een kettingreactie van over en weer moordende families, clans of stammen, vanwege geschonden eer. Een door het Nederlands recht moeilijk te stoppen cultus. Zoals blijkt uit de ‘Zevenaarse Bloedwraakzaak.’

Meest opvallende zaak

13 Drie Turks-Koerdische broers uit de

I.-familie uit Zevenaar worden door de rechtbank in Arnhem veroordeeld tot 3 en 12 jaar cel voor het doodschieten van twee broers van de rivaliserende familie C. uit Arnhem. Vader I. wordt door de rechter in juni 2001 veroordeeld tot tien jaar cel. “Dat kan ze echter niet vrijwaren van bloedwraak. Meer bloed zal binnenkort vloeien,” voorspelt de advocaat die moeder I. bijstaat. “Nu zijn de C.’s weer aan zet in deze kleinschalige burgeroorlog, die sinds tien jaar al aan zes mensen het leven heeft gekost,” meldt hij de rechter. De doodsbange familie I. tracht tevergeefs de bloedwraak af te kopen met een grote som geld. Maar noch de aangeklampte burgemeester van Zevenaar, noch het Koerdische parlement in ballingschap of een PKK-leider willen betalen om het moorden te stoppen. Oud-premier Wim Kok wordt zelfs benaderd, om als neutrale bemiddelaar op te treden. In hoger beroep pleit advocaat Boone om reconstructie en vrijspraak. De familie I. zou aantoonbaar uit noodweer hebben gehandeld. De C.’s zouden zwaarbewapend hun straat zijn binnengedrongen. Het gerechtshof geeft de advocaat uiteindelijk na jaren procederen gelijk: alle vastzittende familieleden komen onmiddellijk vrij. Deze bloedwraakcyclus lijkt bezworen…

En verder

14 Een 39-jarige beheerder van een Turks koffiehuis in Maassluis pleegt zelfmoord nadat hij voor zijn café vijf landgenoten heeft neergeschoten. Eén slachtoffer overlijdt, vier raken ernstig gewond.

Waaronder zijn compagnon, die in zijn rug getroffen is. De mannen waren verhaal komen halen omdat de beheerder een gekochte auto niet wilde betalen.

Justitie beweegt via de rechter vervolgens hemel en aarde om escalerende bloedwraak te voorkomen.

15 Ze hebben kennelijk geleerd van een andere geruchtmakende zaak, waarbij bloedwraak leidt tot een vreselijke aanslag op een Turks gezin uit de Haagse

Schilderswijk. De 25-jarige dader, een

Koerdische neef, wraakt zo de moordenaars van zijn nichtje in Oost-Turkije. De vader, die bij de brand zijn vrouw en vijf kinderen verliest, blijkt niets te weten over de moord op het nichtje waarbij zijn familie betrokken zou zijn. De dader wordt uiteindelijk minder toerekeningsvatbaar verklaard. De Haagse rechter veroordeeld hem daarom niet tot levenslang. Maar tot een ‘milde’ 20 jaar cel en tbs.

Geen pasklare oplossingen

Moeten Nederlandse rechters rekening houden met de culturele context van een misdaad? Mag een etnische achtergrond meewegen in de straf? Het zijn vragen die in de praktijk steeds vaker opspelen, maar waarover rechters uitglijden. Pasklare antwoorden ontbreken namelijk.

“Over de waardering van culturele aspecten zwijgt de wet in alle talen en is onze rechtspraak niet eenduidig,” concluderen twee strafrechtadvocaten in het vakblad Proces: “Nederlandse rechters laten de culturele verschillen soms wel, maar ook vaak helemaal niet meewegen in hun vonnis.” Drs. Wiersinga concludeert in haar proefschrift over culturele factoren in het strafprocesrecht: “In de vonnissen is geen enkele lijn te ontdekken. Vaak is er heel moeilijk achter te komen hoe zwaar cultuur wordt meegewogen. De motivering van vonnissen is uiterst mager.” Een advocaat die in vele cultureel gekleurde zaken rondom voodoo en eerwraak de verdediging voerde: “Sommige rechters zeggen totaal geen rekening te houden met de etnische afkomst van verdachten, maar vinden wel dat ze een voorbeeld moeten stellen. En dus straffen ze extra zwaar.”

“Wij hebben in Nederland een buitengewoon conservatief rechtssysteem,” stelt multicultureel psychiater De Jong, die als deskundige voor de rechtbank veelal tevergeefs op het belang hamert van cultuur in het gedrag van misdadigers. “Rechters houden nauwelijks rekening met de kracht die voodoo, winti of eerwraak kunnen hebben in het hoofd van een dader. Als iemand daarin gelooft, functioneert zijn geweten nu eenmaal anders.“ Hoogleraar criminologie Frank Bovenkerk probeert een oplossing voor dit probleem te vinden. “Volgens onze Grondwet is iedereen gelijk, maar volgens het Europees Recht heeft iedereen ook recht op behoud van eigen cultuur. Deze twee tegengestelde rechtsbeginselen moeten op de een of andere manier in de praktijk worden samengebracht. Hoe? Dat wordt onderzocht. Onze bevindingen worden daarna gebundeld in een handleiding voor de strafrechtpraktijk.”