Blower kweekt zelf meer wiet

Onderzoek toont aan dat wietpas een grote mislukking is

Blower vlucht naar illegale markt en kweekt zelf meer wiet

Door: Nicole Maalsté

Na lang wachten ligt eindelijk de tussentijdse rapportage over de effecten van de wietpas op tafel. Het rapport was al een tijdje klaar, maar is pas vlak voor de zomer naar buiten gebracht in de hoop dat de media er zo weinig mogelijk aandacht aan zouden besteden. Niet dat de resultaten verrassend zijn. Ze bevestigen vooral de dramatische taferelen die we vanaf 1 mei 2012 in de zuidelijke provincies hebben gezien.

In de begeleidende brief aan de Tweede Kamer probeert de minister van Veiligheid en Justitie de negatieve gevolgen van het invoeren van het besloten-clubcriterium en ingezetenencriterium in de coffeeshops weg te moffelen. Hij legt vooral nadruk op een aantal voorspelbare gevolgen. Zo weet hij te melden dat de drugstoeristen grotendeels wegblijven en dat het aantal bezoeken aan coffeeshops is gedaald. Dat zijn natuurlijk inkoppertjes waar zo’n uitgebreid onderzoek niet voor nodig is (zie kader opzet onderzoek). Als toeristen niet meer de coffeeshop in mogen, is het natuurlijk logisch dat het aantal drugstoeristen en het coffeeshopbezoek daalt. Dat er daarnaast ook grote groepen Nederlandse blowers wegbleven uit de coffeeshops is natuurlijk een veel interessantere bevinding.

Desastreuze gevolgen

Dat was overigens al voorspeld. Een enquête onder coffeeshopbezoekers in Amsterdam en Utrecht had in 2011 aangetoond dat blowers er weinig voor voelden om zich te laten registreren in een coffeeshop. Maar de minister dacht dat het wel los zou lopen en voerde de wietpas tegen beter weten in. De desastreuze gevolgen zijn het afgelopen jaar uitgebreid in de media beschreven: blowers zochten massaal hun toevlucht tot de illegale markt. De onderzoekers spreken over forse verschuivingen in het aanschafgedrag en noemen de veranderingen op de illegale markt substantieel en robuust. De minister wijdt er twee magere zinnetjes aan: “Niet alleen niet-ingezetenen van Nederland maar ook een deel van de in Nederland woonachtige bezoekers bleef weg uit de coffeeshops in de zuidelijke provincies. Gebruikers schaften hun cannabis aanzienlijk vaker aan via illegale verkoopkanalen.”

06-dealers

Aan 1754 blowers is gevraagd hoe zij de afgelopen drie maanden aan hun wiet kwamen. In tabel 1 is te zien dat het aanschafgedrag in de overige provincies ongeveer hetzelfde is op beide meetmomenten. In de zuidelijke provincies hebben er echter grote verschuivingen plaatsgevonden. In maart

2012 kocht 94% van de blowers zijn wiet en hasj in de coffeeshop, zowel in de zuidelijke provincies als in de rest van Nederland. Aan het eind van 2012 was dit in de zuidelijke provincies gedaald naar 60%; in de rest van Nederland was het nog steeds 90%. De tabel laat ook zien dat blowers in de zuidelijke provincies aanzienlijk vaker hun heil zochten bij 06-dealers, straatdealers en vrienden. Daarnaast werd er eind 2012 in het hele land vaker zelf gekweekt. De vraag waar blowers de afgelopen drie maanden het vaakst wiet hebben gekocht levert een vergelijkbaar beeld op. Blowers in de zuidelijke provincies kochten eind 2012 aanzienlijk vaker hun hasj en wiet bij 06-dealers, thuisdealers, straatdealers en vrienden en minder vaak bij coffeeshops (zie tabel 2).

Maatregelen onnodig

Uit het onderzoek blijkt dat de maatregelen niet hebben geleid tot een afname van cannabisgebruik. Er zijn wel mensen gestopt, maar dat heeft in de meeste

gevallen niets te maken met de wietpas. En tegelijkertijd zijn andere mensen juist meer gaan gebruiken. De maatregelen hebben dus totaal geen invloed op het

Tabel 1 Hoe kwam je de afgelopen drie maanden aan je wiet of hasj?

Zuidelijke provincies Overige provincies Waar Nulmeting mrt-apr 2012 Vervolgmeting okt-nov 2012 Nulmeting mrt-apr 2012 Vervolgmeting Okt-nov 2012

Coffeeshop 94% 60% 94% 90% 06-dealer 8% 20% 5% 9% Thuisteler 5% 6,5% 7% 5% Thuisdealer 8% 10,5% 9% 6% Straatdealer 10% 17% 5% 5% Onder toonbank 1% 1% 1% 1% Vrienden 8% 17,5% 5% 5% Zelf gekweekt 5% 9% 4% 8% Gekregen 20% 26% 23,5% 25%

Tabel 2 Waar heb je de afgelopen drie maanden het vaakst wiet en hasj aangeschaft?

Zuidelijke provincies Overige provincies Waar Nulmeting mrt-apr 2012 Vervolgmeting okt-nov 2012 Nulmeting mrt-apr 2012 Vervolgmeting Okt-nov 2012

Coffeeshop in deze stad 71% 44% 77% 76,5%

Coffeeshop in andere stad 17,5% 11% 16% 14,5%

06-dealer 2% 12% <1% 2% Thuisteler <1% 3% 1% 1% Thuisdealer 1% 7% 1% 2% Straatdealer 3% 9% 5% 5% Huisdealer <1% <1% <1% 0% Onder toonbank <1% <1% <1% <1% Vrienden 3% 12% 2% 3%

Het onderzoek is zeer breed opgezet. Er zijn onder andere interviews afgenomen op straat, er is gesproken met lokale experts, er zijn enquêtes afgenomen bij coffeeshopbezoekers, er hebben tellingen plaatsgevonden bij coffeeshops en omwonenden van coffeeshops zijn telefonisch geënquêteerd. Opdrachtgever was het WODC, een onderzoekscentrum van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Naast het WODC werkten nog twee onderzoeksbureau’s mee: bureau Intraval uit Groningen en het Bongerinstituut uit Amsterdam.

Het onderzoek vond plaats in veertien gemeenten: zeven in het zuiden van het land (waar het besloten-clubcriterium en het ingezetenencriterium per 1 mei 2012 zijn ingevoerd) en zeven in de rest van het land (waar de criteria per 1 januari 2013 zouden worden ingevoerd). De resultaten in de tussenrapportage gaan uitsluitend over de periode mei tot november 2012. Er zijn twee meetmomenten geweest. De nulmeting (T0) vond plaats in maart-april 2012 voor de daadwerkelijke handhaving van de nieuwe criteria. De vervolgmeting (T1) vond plaats in oktober-november 2012, vlak voor de voorgenomen inwerkingtreding van de criteria in de rest van Nederland. Op die manier kon worden gekeken of eventuele veranderingen inderdaad toe te schrijven waren aan de nieuwe criteria.

aantal blowers, mocht dat nog een verholen oogmerk van de minister zijn geweest. Trouwens, het wérkelijke doel van de maatregelen – het tegengaan van overlast door drugstoerisme – werd maar in één grensgemeente (Maastricht) als een probleem ervaren. Dat bleek uit 76 gesprekken met vertegenwoordigers van gemeenten,

politie, het Openbaar Ministerie en coffeeshophouders. Heel Nederland is dus opgezadeld met maatregelen die blowers de illegale markt opsturen om de overlast van drugstoeristen in Maastricht tegen te gaan. Inmiddels heeft de Raad van State besloten dat drie coffeeshops in Maastricht naar de grens mogen worden verplaatst. Een beslissing die ze al veel eerder hadden moeten nemen en die waarschijnlijk ook vele malen effectiever zal zijn, blijkt uit ervaringen in Venlo. Daar zijn jaren geleden al twee coffeeshops naar de grens verplaatst. Die zijn nu overigens gesloten vanwege het I- en C-criterium, waardoor Venlo opnieuw veel overlast ondervindt van de illegale markt. Een probleem dat al jaren geleden met succes was opgelost…

Eind 2012 werd in het hele land vaker zelf gekweekt

Overlast: overal en anders

De minister schrijft dat er voor omwonenden in de directe omgeving van coffeeshops geen verandering optrad in de ervaren overlast qua omvang en frequentie: “De aard van de overlast wijzigde wel behoorlijk. Vóór 1 mei 2012 ervoeren omwonenden van coffeeshops met name overlast van de coffeeshops en van de buitenlandse coffeeshopbezoekers. Een half jaar later hadden ze vooral overlast van dealactiviteiten op straat , die volgens de omwonenden in ieder geval voor een deel betrekking hadden op softdrugs.” Wat hier dus eigenlijk staat is dat de overlast nu niet alleen in de buurt van coffeeshops wordt ervaren, maar ook elders in de ge-

meente. Bovendien gaat het om een ander type overlast. Namelijk: overlast van illegale handelaren. En zeg nou eerlijk, wat is vervelender: overlast van foutparkeerders of overlast van ruziemakende dealers in de straat?

Incidenten handel e.d. softdrugs zuidelijke grensregio’s, per kwartaal

500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2011-1 2011-2 2011-3 2011-4 2012-1 2012-2 2012-3 2012-4 2013-1

Enorme toename incidenten

In figuur 1 is te zien dat het aantal incidenten met illegale handel in softdrugs sinds 1 mei 2012 enorm toenam in de drie zuidelijke provincies. In Limburg was sprake van

Incidenten overlast i.v.m. drugs zuidelijke grensregio’s, per kwartaal

5.000 4.500 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 2011-1 2011-2 2011-3 2011-4 2012-1 2012-2 2012-3 2012-4

Limburg Oost-Brabant Zeeland-West-Brabant

een viervoudiging van het aantal incidenten. Dat had ook gevolgen voor de ervaren overlast. In figuur 2 kun je zien dat ook de overlast van drugshandel in Limburg op 1 mei 2012 enorm toenam. Volgens de minister verloopt alles echter volgens plan. Dat de illegale markt zou opbloeien en dat daardoor overlast zou ontstaan, is volgens hem een tijdelijk neveneffect dat voorzien was. Daarom moeten gemeenten ondanks alle negatieve effecten vasthouden aan de harde aanpak, “zodat de dalende trend (minder overlast) sinds de handhaving van het beleid wordt voortgezet”. Yeah, right! Er is weliswaar sprake van minder overlast, maar dat komt omdat het clubcriterium inmiddels is losgelaten en veel gemeenten het ingezetenencriterium in de praktijk niet meer handhaven. Bovendien is in de grafieken te zien dat er nog steeds meer overlast en incidenten zijn dan vóór de invoering van de wietpas.

Dit onderzoek toont duidelijk aan dat het beleid mislukt is. Het wordt hoog tijd dat de minister eieren voor zijn geld kiest en ook het ingezetenencriterium terugtrekt.