Raad van State over de wietpas

Hebben coffeeshopondernemers en blowers minder rechten?

Raad van State buigt zich over wietpas

De wietpas. In een groot deel van Nederland is de impopulaire maatregel om blowers te registreren en coffeeshoptoeristen te weren in de prullenmand beland. Belangrijkste reden: blowers zochten massaal hun toevlucht tot de illegale markt. Ondanks de negatieve neveneffecten is de maatregel in een aantal zuidelijke gemeenten nog onverminderd van kracht. De betreffende coffeeshopondernemers proberen hun gelijk te halen bij de Raad van State (RvS).

Het zal waarschijnlijk niet zo vaak voorkomen dat een zaak die bij de RvS dient zoveel volk trekt. Het gaat hier dan ook niet om zomaar een rechtszaak. Dé rechtszaak over de verguisde wietpas lijkt een behoor-

lijk aantal mensen aan het hart te gaan. De zaal blijkt echter bij nader inzien gevuld met ambtenaren die beroepshalve betrokken zijn bij deze zaak. Zenuwachtig geven ze briefjes door aan de advocaten die de belangen van de gemeenten Maastricht en Tilburg én de minister van Justitie behartigen. en dat het inmiddels afgeschafte B-criterium een einde moest maken aan het zogenoemde open-deuren-beleid van coffeeshops. Anders gezegd: coffeeshops moeten kleiner worden en de drempel om een coffeeshop

te bezoeken moet groter worden. Op het eerste gezicht lijkt dit misschien een logisch antwoord. Maar de Staatsraad neemt hier geen genoegen mee. Een burgemeester kan namelijk niet zomaar nieuwe beleidsmaatregelen invoeren. Hij moet hard kunnen maken dat dit ten goede komt aan de openbare orde en veiligheid. En daar wringt precies de schoen. Zeker als het over Tilburg gaat. Er was namelijk geen sprake van grote overlast van coffeeshoptoeristen of andere blowers. Dus waarom heeft de burgemeester dan zulke verregaande maatregelen ingevoerd?

Tekst: Nicole Maalsté Foto’s: Derrick Bergman / Rob Tuinstra

De rechtszaak maakt pijnlijk duidelijk dat de maatregelen alles behalve duidelijk waren en bovendien ook niet controleerbaar.

Rechtmatig?

De grote vraag die in deze rechtszaak beantwoord moet worden is of de invoering van de wietpas een rechtmatige maatregel was. Daar liggen dan weer een aantal vragen onder, zoals: Waren er geen andere mogelijkheden om de ‘overlast’ van coffeeshoptoeristen tegen te gaan en in hoeverre zijn die uitgeprobeerd? Zijn burgemeesters bevoegd om blowers te ‘verplichten’ om lid te worden van een coffeeshop en waarvan word je dan precies lid? En is het weigeren van niet-ingezetenen in coffeeshops niet in strijd met het gelijkheidsbeginsel?

De Staatsraad wil van alle afzonderlijke advocaten weten wat het beoogde doel van de maatregelen was. Alledrie antwoorden ze dat het I-criterium ervoor moet zorgen dat toeristen niet meer in de coffeeshop komen

Vraagtekens

De Staatsraad zet ook vraagtekens bij de wens van de minister en de burgemeesters om het aantal leden per coffeeshop te beperken. Waarom mochten coffeeshops maar 2000 leden hebben? Waar is dat aantal op gebaseerd? En hoe kon je dan controleren of een blower al lid was van een andere coffeeshop? De Tilburgse advocate aarzelt. Schoorvoetend geeft ze toe dat dit lastig te controleren was. Naarstig schuift een ambtenaar van het ministerie een briefje naar voren. “Het lidmaatschap is beperkt tot een coffeeshop”, is de letterlijke tekst. Die moet je zo lezen: Blowers mochten wel degelijk lid worden van meerdere coffeeshops, maar je kon met het lidmaatschap van de ene coffeeshop niet terecht in een andere coffeeshop. Gelach en rumoer in de zaal. Zo lust ik er nog wel een. Zo is die maatregel indertijd in ieder geval niet geïnterpreteerd door gemeenten. Die legden de verantwoordelijkheid bij de coffeeshopondernemers. Die moesten dan maar bij hun collega’s peilen of iemand daar ook stond ingeschreven.

Volgens de gemeentelijke advocaten was er ook helemaal geen sprake van een verplich-

Raad van State

De Raad van State is de hoogste bestuursrechter van het land. De Raad is in 1531 opgericht door keizer Karel V. Het is een van de oudste regeringsorganen ter wereld. Ze brengt advies uit aan de Nederlandse regering over voorgestelde wetten en algemene maatregelen van bestuur (AMvB). Zij kijkt hierbij vooral naar kwaliteit en uitvoerbaarheid van wetten en of de voorstellen wel in overeenstemming zijn met de grondwet, andere wetten en verdragen. Daarnaast is de Raad de hoogste instantie die een uitspraak kan doen over een geschil tussen burger en overheid. Sinds 1975 is de Raad van State gevestigd aan de Kneuterdijk in Den Haag. De Raad bestaat, buiten de koning als voorzitter, uit een vicepresident en tien leden. Daarnaast heeft koningin Maxima zitting in de Raad. De samenstelling van de kamer was in meerdere opzichten bijzonder. Naast iemand uit de Hoge Raad waren er drie leden van de Raad van State aanwezig.

Er is altijd veel verzet tegen de wietpas geweest. Zal de Raad van State voorgoed een eind maken aan deze onzinnige en discriminerende maatregel?

ting om lid te worden van een coffeeshop. Je moet het als een voorwaarde zien van het gedogen. Je bent immers niet verplicht om te blowen, zo is de redenering. Dus is het ook niet verplicht om lid te worden van een coffeeshop. Tsja, daar zit natuurlijk wat in. Maar zo haal je natuurlijk wel de hele basisgedachte onder het gedoogbeleid uit. Die coffeeshops werden op enig moment immers oogluikend toegestaan (gedoogd), omdat we niet willen dat mensen cannabis op de illegale markt kopen.

Principiële kwestie

En wat hield dat lidmaatschap dan precies in, vroeg de Staatsraad zich af. “Wordt er enige saamhorigheid of gezamenlijkheid verlangt tussen de leden?” Dat is volgens de advocaten niet nodig. De term lidmaatschap moet niet al te letterlijk worden genomen. Het is niet hetzelfde als lid worden van een voetbalclub. En als de blowers nou zelf een vereniging zouden oprichten waar zij ongestoord zouden kunnen genieten van een jointje? De Tilburgse antwoordt dat ze niet zou weten waarom dit niet zou kunnen. De landsadvocaat grijpt snel in: “Mag ik hier antwoord op geven. Nee, dat is niet toelaatbaar. ”Hij ziet de bui al hangen. Dat zou natuurlijk groen licht betekenen voor Cannabis Social Clubs…

Het lijkt misschien geneuzel op de millimeter, maar het gaat hier om een principiële kwestie. De rechtszaak maakt namelijk weer eens pijnlijk duidelijk dat de maatregelen alles behalve duidelijk waren en bovendien ook niet controleerbaar. Verder laat de discussie ook zien hoe vaag de gedoogconstructie is. Blowers en coffeeshops kunnen geen enkel recht ontlenen aan deze gedoogstatus. De landsadvocaat (die namens de minister van Justitie spreekt) is daar heel duidelijk over: “De verkoop van softdrugs is strafbaar en blijft ook strafbaar”. Hij houdt de rechters voor dat de gedoogvergunning van coffeeshops niet vergeleken kan worden met een vergunning die aan ‘normale’ bedrijven wordt verleend. Daarom zou het belang van coffeeshopondernemers “die geld verdienen aan deze strafbare verkoop van softdrugs” minder zwaar moeten wegen. Met andere woorden: coffeeshopondernemers hebben minder rechten dan andere ondernemers. Datzelfde geldt volgens de landsadvocaat ook voor coffeeshoptoeristen. Zij overtreden willens en wetens de wet en kunnen daarom geen beroep doen op het gelijkheidsbeginsel.

Glad ijs

Met deze stellingname begeeft hij zich op zeer glas ijs. De leden van de kamer fronzen verbaasd hun wenkbrauwen. Het gelijkheidsbeginsel is een fundamenteel recht voor iedere staatsburger. Dat zou volgens de Staatsraad overeenkomen met de uitspraak dat een mannelijke winkeldief minder rechten heeft dan een vrouwelijke winkeldief. Niet het beste voorbeeld, maar het principe is duidelijk. Discriminatie op basis van geslacht, ras, leeftijd of nationaliteit is verboden in Nederland. En mensen die de wet overtreden kunnen net zo goed aanspraak maken op rechtsbescherming als ieder ander. Een zucht van verlichting gaat door de zaal. Gelukkig leven we in een beschaafd land. Maar het blijft toch een griezelige gedachte dat onze minister van Justitie van mening is dat (buitenlandse) blowers en coffeeshopondernemers minder rechten hebben dan andere burgers en in feite vogelvrij zijn.

Een uitspraak wordt in de eerste maanden van 2014 verwacht.