Leven na de dood

Door: Feije Wieringa

Trygve Bauge is mogelijk bekender onder z'n bijnaam: the frozen dead guy. Dat zit zo: in 1989 stierf de vader van deze opmerkelijke Noor. In plaats van hem te begraven, stopte Bauge hem in een kist met ijsblokken, transporteerde hem vervolgens naar het stadje Nederland in Colorado om hem daar te bewaren in een soort fles met vloeibare stikstof. Een vloeistof die koud genoeg is om organisch materiaal duizenden jaren intact te houden.

In 1993 kon hij het geld voor de stikstof niet meer opbrengen, en werd vader Bauge weer 'gewoon' op ijs gezet. De Noor was één van de eersten die een poging deed tot cryonisme, wat inhoudt dat een (dood?) lichaam wordt ingevroren met het idee dat de wetenschap in de toekomst zover zal zijn gevorderd dat de dode dan ontdooid kan worden. Waarna de herrezen ijsman als een gezond mens - ook ziekten worden in de toekomstvisie van de cryonisten iets uit het

verleden - verder kan leven. Als je de naam Tryvge Bauge intikt, vind je talloze artikelen over het bizarre verhaal van deze cryonist, dus gaan we hier niet in op de details, maar op het, voor velen, onbekende fenomeen van cryonisme. Zelfs mijn tekstverwerker merkt het woord aan als niet bestaand. onsterfelijk worden. Je zou het ook kunnen zien als een variant op het thema: leven na de dood. Veel belangstelling was er nog niet, maar toch namen enkele gefortuneerde gelukzoekers de gok en in plaats van een oven of een graf werd het een bad vloeibare stikstof. Uiteraard werden die mensen voor gek verklaard, maar inmiddels is er toch wel iets in de opinie veranderd en kun je je zelfs verzekeren van een plaats in een tijdelijke diepvries stolp voor een prijs die niet

eens zo gek veel hoger is dan een uitvaart met alles erop en eraan.

Dood gaan we allemaal. Toch? Maar wanneer ben je eigenlijk dood?

Vloeibare stikstof

De eerste man die serieus het idee van cryonisme lanceerde, was een Amerikaanse fysicus, Robert Ettinger. Hij schreef in 1964 een boek dat The Prospect of Immortally heet. Cryonisme is dus een stap op de weg van de mens naar het ultieme eindpunt:

Dood?

Dood gaan we allemaal. Toch? Maar wanneer ben je eigenlijk dood? Tot voor kort was die vraag eenvoudig te beantwoorden. Hield je een spiegeltje voor iemands mond zonder dat het besloeg, dan was die iemand dood. Maar inmiddels ligt dat toch een tikkeltje gecompliceerder. In een artikel dat de journalist/cryonist Henry Sturger enige jaren geleden voor de Haagse Post schreef, staat daarover, kort samengevat, het volgende. De geschiedenis heeft aangetoond dat het begrip dood medisch gesproken langzaam is veranderd. De laatste decennia heeft men mensen die

'klinisch' dood waren verklaard toch weten te reanimeren. Inmiddels wordt de term 'klinisch dood' steeds minder vaak gebruikt. We spreken nu over een 'tijdelijke hart- en ademstilstand', en mensen die dat is overkomen, worden over het algemeen gewoon als levend beschouwd. Sturger voegt daar trouwens een nogal lugubere passage aan toe: 'Als je die lijn doortrekt dan zou het kunnen dat mensen die volgens de standaarden van deze tijd al een uur dood zijn worden gereanimeerd. Het is zelfs mogelijk dat wij bezig zijn om mensen te begraven of cremeren die volgens toekomstige medische inzichten nog helemaal niet dood zijn.' Iets om wakker van te liggen. De ultieme angst van Edgar Allan Poe...

Proeven

Natuurlijk worden er proeven gedaan. Niet met mensen, maar met dieren. Als je moeite hebt met vivisectie kun je dus beter stoppen met lezen. Er zijn honden gereanimeerd die ruim een kwartier 'klinisch' dood zijn geweest en er is zelfs een kat een uur na zijn overlijden gereanimeerd. Het gaat hier niet om Broodje Aap verhalen, maar om gedocumenteerde en gecheckte expe-

rimenten. Je zou kunnen stellen dat het vaststellen van de dood in feite het constateren van een immens diep coma is, en die coma kan in bepaalde gevallen terug worden gedraaid. Er zijn dieren die jarenlang bij extreem lage temperaturen kunnen overleven. Dat komt omdat ze geen bloed nodig hebben om hun organen van zuurstof te voorzien. Ze beschikken over een natuurlijke variant op antivries. Menselijke cellen die bevriezen, gaan meestal stuk, omdat de organen in het menselijk lichaam veel water bevatten. En als dat water bevriest, dan beschadigen daardoor de cellen. Opmerkelijk is dat juist onze hersenen van alle organen die wij bezitten, het minste water bevatten.

Frankenstein

Mensen kunnen steeds meer 'in elkaar worden gezet'. In dat opzicht was het boek van Shelley over de wetenschapper Frankenstein, die uit lichaamsdelen van overledenen een monster knutselde, profetisch. Lichaamsdelen zijn in te vriezen en opnieuw te gebruiken. En je kunt ze transplanteren. We noemen het hart, de ledematen, sommige organen en er is inmiddels minstens één mens dat met een nieuw gezicht rondloopt. Nadrukkelijk zeg ik daarbij: een nieuw gezicht, geen nieuw hoofd. Dat lijkt een klein verschil, maar als je erover nadenkt... Want het ziet er vooralsnog naar uit dat het belangrijkste lichaamsdeel de hersenmassa is. Je kunt alles weghalen, amputeren of onbruikbaar maken zonder groot effect, maar stoppen de hersens ermee, dan ben je er geweest. Maar als je hart de geest geeft, dan is dat niet zo definitief. Overigens reist het cryonisme naar onbekende verten: het schijnt mogelijk te wezen om alleen je hoofd in te laten vriezen, wanneer je er tenminste op vertrouwd dat er in de toekomst weer een lichaam aan groeit. Tsja, waarom niet alleen de hersenen. Of één enkele hersenhelft, want daar schijn je ook mee te kunnen leven.

Farao’s

Stel dat het lukt dat de techniek zich zover ontwikkelt dat men je moeiteloos na 700 jaar kan ontdooien. Zelf heb je er dan natuurlijk geen idee van dat je je zoveel eeuwen in de toekomst bevindt, want op het moment dat je werd ingevroren, was je 'dood' en had je nergens enig besef van. Je opent je ogen en je bent opeens in een compleet andere wereld. Want hoewel er veel voorspelbaar is, weet geen mens hoe de verre toekomst eruit ziet. Ik stel me zo voor dat het ongeveer hetzelfde is als op een ochtend wakker worden en erachter te komen dat je je in een totaal ander universum bevindt. Mij lijkt dat een angstaanjagend scenario. Ben je net met veel pijn en moeite gestorven, en oops daar lig je weer in een omgeving waar je heg noch steg weet. Ben je nou in de hemel of is het de hel? Persoonlijk denk ik dat de dood uiteindelijk de ultieme verlossing is. En dat het voldoende is om dat maar één keer in je leven mee te maken, en dus ook maar één keer te sterven. Cryonisme is een poging tot onsterfelijkheid. Maar wat te denken van al die gebalsemde farao's in hun piramides? Zij waren misschien ook voorbereid op een leven na de dood. Maar anno 2014 liggen ze langzaam in musea te verpulveren...