André Beckers

Gomorra de tv-serie

Wat blijft er over van het ingezetenen-criterium?

De gedachte achter het I-criterium is dat dit een landelijk geldende regel betreft, die op den duur overal in Nederland door gemeenten wordt gehandhaafd. Het I-criterium is in die opvatting één van de strafrechtelijke gedoogvoorwaarden waaronder een burgemeester coffeeshops binnen zijn gemeente mag gedogen. Bij het formeren van de VVD-PvdA regering gaf Minister Opstelten de informateurs een duidelijke boodschap mee: “Het ingezetenencriterium kan alleen landelijk worden toegepast. Met andere woorden: er is geen keuzevrijheid voor gemeenten”.

Gelet op de doelstelling van het I-criterium is dit een logische voorwaarde. Met deze aanscherping van het coffeeshopbeleid wil de regering een einde maken aan wat zij noemt “het open deurbeleid van de coffeeshops”. Zij wil “de aantrekkingskracht van het Nederlandse

drugsbeleid op gebruikers afkomstig uit het buitenland terugdringen”. Dat doel kan nooit en te nimmer worden bereikt als buitenlanders in de ene gemeente wel en in de andere gemeente niet coffeeshops mogen bezoeken. Dan krijg je eenvoudigweg verplaatsing. Het I-criterium is in dat geval geen geschikt middel om coffeeshoptoerisme in heel Nederland tegen te gaan. Met die wetenschap hield advocaat-generaal staatsraad mr. Keus de Afdeling Bestuursrechtspraak Raad van State voor dat rechtvaardiging van het I-criterium ontbreekt als “lokaal maatwerk in de dagelijkse praktijk blijkt in te houden dat van bestuurlijke en strafrechtelijke handhaving kan worden afgezien”. * 8 gemeenten hebben aangeven dit niet te doen; * 1 gemeente waarvan het onduidelijk is hoe deze invulling geeft aan het ingezetenencriterium.

De minister zegt er hier niet bij dat het opnemen van het I-criterium in het gemeentelijk cof-

feeshopbeleid niet betekent dat dit ook wordt gehandhaafd. In veel gemeenten is het I-criterium opgenomen als een soort overlastbepaling. Er wordt niet opgetreden tegen het toelaten van buitenlandse coffeeshopbezoekers, tenzij deze bezoekers overlast veroorzaken. Het is dan aan de burgemeester om niet alleen aan te tonen dat er sprake is van overlast, maar ook dat dit komt door het toelaten van buitenlanders.

Niet verplicht

Burgemeesters en gemeenteraden die hier nog over twijfelen moeten de uitspraken van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State van 18 juni 2014 bestuderen. De hoogste bestuursrechter heeft geoordeeld dat de burgemeester het I-criterium mag handhaven als hij kan motiveren waarom hij dat doet, maar hij is daartoe niet verplicht. Dat is goed nieuws voor al die burgemeesters die er niet op zitten te wachten de straathandel een impuls te geven door een onzinnig criterium te gaan handhaven. Daar waar de burgemeester zijn taak als handhaver van de openbare orde

serieus neemt, kan hij eenvoudig afzien van de handhaving van het I-criterium.

De hoogste bestuursrechter heeft geoordeeld dat de burgemeester het I-criterium mag handhaven als hij kan motiveren waarom hij dat doet, maar hij is daartoe niet verplicht.

Handhaving onhaalbaar

Op 17 januari 2013 probeerde Tweede Kamerlid Voordewind middels een motie te bereiken dat op 1 juli 2014 in alle gemeenten het I-criterium zou worden gehandhaafd. Dat is onhaalbaar gebleken. Op 6 juni 2014 maakte minister Opstelten de volgende stand van zaken kenbaar: * 70 gemeenten hebben het ingezetenencriterium opgenomen; * 24 gemeenten voornemens zijn het ingezetenencriterium op te nemen;

Overlast toegenomen

Daar waar het I-criterium wordt gehandhaafd, is de (drugs)overlast toegenomen. Dat was te voorzien. Ook de top van de politie had er op voorhand geen vertrouwen in dat de buitenlanders zouden stoppen met blowen en het bezoeken van ons land als gevolg van het I-criterium. In het Nationaal Dreigingsbeeld 2012 lezen we: ‘Waarschijnlijker is echter dat de verkoop wordt overgenomen door straatdealers of andere illegale verkooppunten.’ Minister Opstelten beseft inmiddels dat hij gemeenten niet kan dwingen zijn beleid uit te voeren. Op 19 februari 2014 stelde hij in de Tweede Kamer dat bij de handhaving van het I-criterium de gemeentelijke autonomie geldt. Kortom, niet hij maar de burgemeester bepaalt of het I-criterium wordt gehandhaafd.