Roofvogels vogelvrij?

Een toenemend aantal roofvogels wordt het slachtoffer van mensen die het kwaad met ze voor hebben. Ze worden doodgemaakt, of ze worden geroofd om op internet verkocht te worden. Wie doet zoiets en waarom? Gaat het eigenlijk goed of slecht met de roofvogels en wat zou er moeten gebeuren om ze beter te beschermen? We vragen het aan twee deskundigen.

Komt het doden van roofvogels inderdaad zoveel voor?

Roofvogelvervolging is aan de orde van de dag. Vooral in Friesland worden er heel wat vogels omgebracht of gevangen voor roofvogelshows en volières. Daar is dat al jarenlang een terugkerend en omvangrijk probleem. Inmid-

dels is er een meldpunt tegen dit soort wildlife crime opgericht. Ik praat erover met ornitholoog Rob Bijlsma, verbonden aan de Stichting Werkgroep Roofvogels, die het boek ‘Mijn roofvogels’ heeft geschreven. Bijlsma: “Op jaarbasis worden er honderden nesten verstoord. Het werkelijke aantal is veel hoger dan de vondsten die wij doen. En de pakkans is erg laag.” Bijlsma maakt het

zelf mee in de dagelijkse praktijk dat vogels worden gedood. “Daarin is een tendens te zien. Er is een tijd geweest dat er vooral nesten werden uitgehaald, daarna was het vooral het gebruik van vergiftigd aas. Tegenwoordig zie je vooral prikstokken, waarmee de nesten uit de boom worden gestoten. Ook worden veel roofvogels afgeschoten. Een dode vogel is nu eenmaal makkelijker te verbergen dan een kapot nest. Maar dat zijn niet de enige bedreigingen. Ook Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten hebben een aandeel. Tegenwoordig willen ze allerlei exotische bomen omhalen, zoals bijvoorbeeld

de Larix, de Douglas Spar en de Fijnspar. Daarmee verliezen we allerlei nestplaatsen. Bovendien worden er bomen met nesten en al omgehakt. Het gebeurt echt.”

Door: Marian Henderson

We hebben in dit land een hele strenge wetgeving. Maar dat is een wassen neus. Want als je een melding doet, gebeurt daar niets mee.

Wie zijn vooral de daders, de boeren of de jagers?

Bijlsma: “Het is een plattelandsprobleem. Boeren willen de vogels weg hebben. En hun neef is toevallig jager. Dan worden er op een verjaardagsfeestje afspraken gemaakt. Voor een deel gaat het om de Friese cultuur, zeggen ze zelf. Bijvoorbeeld het eierzoeken. Voor een deel speelt het weidevogelbeheer een rol. Deze mensen denken dat roofvogels een bedreiging zijn. En ze krijgen geld per beschermd legsel. Maar daar moet je je niet teveel van voorstellen. Het legsel wordt beschermd, dus het nest met de eieren. Daar vangen ze geld voor en die boeren kunnen elke grijpstuiver gebruiken. Maar als de eieren eenmaal zijn uitgekomen, worden de kuikens niet beschermd. Er wordt direct daarna gemaaid en dan worden de jonge vogels verhakseld. Het is gewoon pervers.”

Zijn roofvogels echt een bedreiging voor weidevogels?

Bijlsma: “Veel natuurliefhebbers willen 'de natuur beschermen', maar dat geldt alleen voor een beperkt aantal vogels, namelijk de weidevogels. Er wordt gedacht dat roofvo-

gels die stand bedreigen. Maar dat is helemaal niet zo. De weidevogelproblematiek heeft andere oorzaken. De ruilverkaveling, bijvoorbeeld, of denk aan de grondwaterstand. Het land is tegenwoordig verdroogd. Bovendien wordt er wel zes, zeven keer gemaaid, waardoor er nesten in het kale land liggen. Die eieren worden dan gepakt door roofvogels, maar dat niet alleen, het gebeurt ook door kraaien en eksters. Dat maaien met grote machines is een ernstige bedreiging. En er zijn heel veel akkeronkruiden verdwenen door het gebruik van insecticiden. Dus is er minder voedsel voor de weidevogels. De grutto loopt terug met 5% per jaar. Op een bepaald moment is het over. We hebben een hele onvriendelijke situatie voor weidevogels gecreëerd. Economische activiteiten worden nu eenmaal belangrijker gevonden dan wat dan ook. En de vervolging is daar een uitvloeisel van.”

Wordt er niet genoeg gedaan aan opsporing?

Bijlsma: “We hebben in dit land een hele strenge wetgeving. Maar dat is een wassen neus. Want als je een melding doet, gebeurt daar niets mee. Het gaat om de uitvoering. Andere problemen worden groter gevonden. Het berust tegenwoordig bij Economische Zaken. Niemand daar interesseert zich echt voor roofvogelvervolging. Er is in Nederland geen instantie die zich daar mee bezighoudt. De pakkans is nihil en de straffen zijn naar verhouding laag, terwijl er veel geld te verdienen valt. Want er worden niet alleen vogels gedood. Ze worden ook geroofd. Eieren, of jonge vogels die bijna vliegvlug zijn. Ze worden met de hand opgefokt en daarna verkocht op internet. Je kunt alles kopen. Er is wel eens met een tap naar dergelijke telefoongesprekken geluisterd. “Heeft u voor mij een lepelaar? Ja hoor, ik weet waar ze broeden.” En dat geldt ook voor roofvogels, die kun je op bestelling kopen. En het is vrijwel onmogelijk te bewijzen. Er worden wel eens wat daders gepakt, maar het is een topje van de ijsberg. Vroeger was er een strenge wetgeving die het houden van roofvogels verbood. Maar tegenwoordig is het met een aantal regels mogelijk. Er zijn genoeg mensen die zo'n dier in hun achtertuin houden. Terwijl dergelijke vogels vrijwel niet in gevangenschap te houden zijn en in de vrije natuur thuis horen.”

Gaat het eigenlijk slecht met de roofvogels?

Bijlsma: “Nee, helemaal niet. In de jaren zestig hebben ze enorme klappen gehad door het pesticidengebruik in de landbouw. Hele populaties zijn toen ingestort. Maar sinds de jaren zeventig, nadat deze middelen verboden werden, heeft zich dat hersteld. En vroeger broedden roofvogels voornamelijk in de bossen op de zandgronden. Maar ze hebben geleerd om ook in het boerenland, in zeekleigebieden en zelfs in een stedelijke omgeving te leven. Dat is een enorme uitbreiding geweest van hun broedareaal. Dus met de roofvogel in het algemeen gaat het goed. Maar de vervolging is wel degelijk een toenemend probleem.”

De ervaring van Willy Spieker, bestuurslid van de Stichting Werkgroep Roofvogels.

Spieker: “Het is moeilijk om een schuldige aan te wijzen. De boeren moeten ook hun opbrengsten hebben. In feite is de hele samenleving de schuld. Want alles draait om geld. En de boeren willen liever wat extra opbrengst dan iets aan de natuur teruggeven. En er gebeurt veel te weinig. Als je een melding doet bij Wildlife Crime word je verwezen naar de politie in Apeldoorn. En die verwijzen je weer naar de politie in je eigen woonomgeving. En die zegt: “We kunnen niks doen, we hebben geen personeel en we hebben geen verstand van roofvogels.” Zo gaat het jaar op jaar en er gebeurt niks. Maar je moet het zo zien: er verdwijnen roofvogels, vaak elk jaar uit dezelfde nesten op dezelfde plek in het bos, maar er komen ook wel weer nieuwe. Dan wordt daarna de productie hoger, dus wordt het volgende nest groter. En dit jaar helemaal. Het is nu een goed muizenjaar, dat is een driejaarlijkse cyclus, en als er voldoende voedsel is, is het voor roofvogels een topjaar.”

Heeft het dan helemaal geen zin om dode of geroofde vogels te melden?

Daar is Bijlsma het niet mee eens: “Het nieuwe burgermeldpunt is toch wel een goede stap. Een nieuwe poging. Het feit dat u mij nu belt, is toch ook een teken dat het onderwerp in de belangstelling is. Er komt weer meer aandacht voor deze problematiek. En dat is goed, want het moet op de politieke agenda blijven. Het is belangrijk dat dergelijke praktijken verboden blijven, want er bestaat druk om ze vrij te geven. De publieke opinie is gelukkig wel tegen dergelijke fratsen. Op het platteland willen ze alles uitroeien, maar in een stedelijke omgeving ziet men meer het belang van natuur en natuurbehoud. Dat moeten we vooral zo houden.”