orria
46.
zenbakia - 2018 ekaina sanferminikastola.eus
TRUKAKETAK PROIEKTUEN AZOKA
BAKEOLA
Gatazken konponbidean eragiten
UNIBERTSITATEEKIN ELKARLANEAN UPNA
Salud, ejercicio y alimentaciรณn
UNIVERSIDAD DE NAVARRA
En busca de nuevos antibiรณticos
MONDRAGOI UNIBERTSITATEA
Izaera kooperatiboa ikertzen
IKASLE OHIA
Mikel Serrano
IKASTOLAREN EGUNA
46.
zenbakia - 2018 ekaina sanferminikastola.eus
aurkibidea Unibertsitateekin elkarlanean ...................... 3 Universidad Pública de Navarra .................. 4 Salud, ejercicio y alimentación
Universidad de Navarra .............................. 6 En busca de nuevos antibióticos
Mondragoi Unibertsitatea ............................. 8 Izaera kooperatiboa ikertzen
Trukaketak ................................................. 10 Hamaika egitasmo munduari begira
Euskararen txokoa .................................... 13 Euskaran trebatzeko ikastaroa
Proiektuen azoka ...................................... 14 Elkartasuna hizpide
Bakeola .................................................... 16 Gatazken konponbidean eragiten
Ikasle ohia ................................................ 18 Mikel Serrano
Txiki Jaia ................................................... 19 Txiki jaia primerako giroan!
Ikastolaren eguna ..................................... 20 Emozioz beterik ospatu genuen
Jarduerak ................................................. 22
San Fermin Ikastola Iruñeko errepidea, 7 31190 Zizur Txikia (Nafarroa) Tel.: 948 18 39 03 Fax: 948 18 39 02 sfermin@ikastola.net sanferminikastola.eus Diseinua, maketazioa eta publizitatea Xabier Iriarte eta HEDA Comunicación S.L. Imprimaketa Gráficas Alzate Lege Gordailua NA 1547-2017
UNIBERTSITATEEKIN ELKARLANEAN / COLABORANDO CON LAS UNIVERSIDADES
Unibertsitateekin elkarlanean
Colaborando con las universidades
Ikasturte honetan ikerketa arloa bereziki interesgarria izan da San Fermin Ikastolarendako, izan ere, irakasleen eta beste profesional batzuen elkarlanari esker, proiektu interesgarriak burutu dira zenbait unibertsitaterekin. Nafarroako Unibertsitate Publikoarekin, esaterako, azterketa bat egin da ariketa fisikoak eta elikadurak gaixotasun jakin batzuen garapenean duten eraginari buruz. Nafarroako Unibertsitatearekin batera, bestalde, nazioarteko proiektu batean parte hartu dugu, lagin bakteriologikoen mundu-artxibo bat osatzea izanik helburu. Eta Mondragon Unibertsitatearekin, azkenik, asmo handiko proiektu bati ekin diogu, lankidetzaren balioak dituen pertsona baten profila zertan den lantzeko.
El presente curso ha resultado especialmente interesante desde el área de la investigación para San Fermin Ikastola y es que, gracias al trabajo colaborativo llevado a cabo por el profesorado y otras profesionales, se han podido realizar interesantes proyectos con diversos universidades. En concreto, con la Universidad Pública de Navarra se ha realizado un estudio sobre el impacto del ejercicio y la alimentación en el desarrollo de determinadas enfermedades. Junto con la Universidad de Navarra, hemos podido colaborar en un proyecto de carácter internacional, que persigue elaborar un archivo mundial de muestras bacteriológicas. Y, finalmente, con la Universidad de Mondragón hemos comenzado a trabajar en un ambicioso proyecto sobre lo que supone el perfil de una persona con valores cooperativos.
Proiektu gehiagotan ere esku hartzen ari gara unibertsitateko ikerketa eta berrikuntza alorren bitartez. Pilar Vicente Imaz, gure zuzendaria, NUPeko Bigarren Hezkuntzako Ikastetxeetako Zuzendaritza Arduradunen Klubeko koordinazio taldean hasi da ikasturte honetan. Ekimen horren xedea da prestakuntzari eta esperientzia-trukeari mesede egitea, eta unibertsitatearen eta ikastetxeen arteko lotura-bidea izatea. Azkenik, NUPeko Julia Ibarra eta María Napal irakasleekin batera, Psikologia eta Pedagogiako Departamentuko irakasleak biak, Zientzia Esperimentalen Didaktikaren Alorrekoak, hain zuzen, bete-betean murgildurik gaude Ebaluazio Hezigarriari buruzko proiektu batean, oinarritzat harturik ikasturtearen hasieraz geroztik Neus Sanmartí Bartzelonako Unibersitate Autonomoko irakaslearekin egiten ari garen lana, gai horretan aditua baitugu.
No son éstos los únicos proyectos en los que nos encotramos involucrados con los espacios de investigación e innovación universitarios. Pilar Vicente Imaz, nuestra directora, forma parte desde el presente curso del grupo de coordinación de Club de Responsables de Dirección de Centros Educativos de Secundaria de la UPNA. El objeto de la iniciativa es favorecer la formación y el intercambio de experiencias, convirtiéndose en un canal de conexión entre la Universidad y los centros. Finalmente, y de la mano de las profesoras Julia Ibarra y María Napal, del Departamento de Psicología y Pedagogía de la UPNA, más concretamente del Área de la Didáctica de las Ciencias Experimentales, nos encontramos inmersos en un proyecto sobre la Evaluación Formativa. Nace del trabajo realizado desde comienzo de curso con la profesora de la Universidad Atónoma de Barcelona Neus Sanmartí, experta en esta materia. sanferminikastola.eus orria
3
UNIBERTSITATEEKIN ELKARLANEAN / COLABORANDO CON LAS UNIVERSIDADES
Prevenir la obesidad y la patología cardiovascular Gracias a la colaboración llevada a cabo con un grupo de investigadores del Departamento de Ciencias de la Salud de la Universidad Pública de Navarra, a lo largo del presente curso se ha llevado a cabo un programa escolar de prevención de la obesidad y la patología cardiovascular en niños de 9 y 10 años. La iniciativa partió de la Universidad, quien nos propuso participar en este proyecto, tanto a San Fermin Ikastola como al Colegio San Miguel de Noáin, con el objetivo de extenderlo en un futuro a más centros educativos. Se trata de un proyecto piloto de investigación en el que se pretende examinar si un programa de intervención escolar que combina ejercicio físico y educación nutricional de 8 semanas de duración, puede mejorar la salud cardiovascular en niños y niñas de estas edades.
4
orria sanferminikastola.eus
El sobrepeso y la obesidad en la infancia, la baja condición física y la presión arterial elevada se asocian con un mayor riesgo de padecer algunas enfermedades crónicas en la edad adulta, como enfermedad cardiovascular y diabetes tipo 2. Sin embargo, el origen de estas
UNIBERTSITATEEKIN ELKARLANEAN / COLABORANDO CON LAS UNIVERSIDADES
complicaciones se encuentra en las primeras etapas de la vida y algunas de las lesiones que causan la enfermedad cardiovascular están presentes ya en la infancia. En este sentido, en nuestros días hay suficientes evidencias científicas que permiten afirmar que la práctica de ejercicio físico tiene beneficios sobre la salud y la longevidad. Desde San Fermin Ikastola, somos conscientes de que el centro escolar es un lugar ideal para promover la actividad física y los hábitos dietéticos saludables. Y, por ello, la dirección, el profesorado de educación física, la enfermera y la dietista han colaborado con el equipo de investigadores, especialistas en ejercicio físico y nutrición de la UPNA, en este interesante proyecto que se ha realizado durante varios meses. En concreto, han participado dos grupos de alumnos y alumnas en en el programa, y esta participación no ha supuesto tampoco una dedicación extra de tiempo, ya que se ha procurado integrar la iniciativa en el curso normal de sus clases. Las personas expertas de la Universidad, por su parte, además de llevar a cabo los estudios realizados, también han ofrecido sesiones informativas tivas dirigidas a las familias para la prevención de estas enfermedades, así como información relaelacionada con hábitos dietéticos y estiloss de vida saludables. La ikastola es un lugar ideal para promover la actividad física y los hábitos dietéticos saludables. En este sentido, la implementación del ejercicio físico interválico de alta intensidad en las sesiones de educación física escoolar y la participación en talleres y activividades diseñadas para el aprendizaje de hábitos dietéticos saludables ha sido una experiencia muy enriquecedora tanto para el alumnado que ha participado en este estudio como para los y las profesionales.
Gizentasunari eta patologia kardiobaskularrari aurrea hartzen Aurten gizentasunari eta patologia kardiobaskularrari aurrea hartzeko eskola programa batean parte hartu dugu NUPeko ikerlari talde batekin elkarlanean. Ikerketa-proiektu pilotu horren asmoa da aztertzea ea ariketa fisikoa eta nutrizio-hezkuntza uztartzen dituen eskuhartze batek 8 eta 9 urteko haurren osasun kardiobaskularra hobetzen ahal duen. Jakina da haurren loditasuna, sasoi fisiko eskasa eta arteria-presio altua saihestea komeni dela faktore horiek lotura dutelako helduaroko zenbait eritasun kronikorekin, hala nola, eritasun kardiobaskularrarekin eta 2 motako diabetesarekin. Programa honen bidez, intentsitate handiko ariketa fisiko interbalikoa txertatu da gorputz-hezkuntzako saioetan lantegiak eta elikadura ohitura osasungarriak ikasteko i bestalde, faburutu dira. Unibertsitateko adituek, adit miliendako informazio-saioak ere antolatu dituzte. toki paregaIkastolan badakigu ikastetxea ikaste bea dela ariketa fisikoa eta elikadura ohitura ohitu osasungarriak sustatzeko; hortaz, sust zzuzendaritza, gorputz-hezkuntzako irakasleak, erizaina eta dietista NUPeko ikerlariekin lankidetza betean aritu dira proiektu aberasgarri honetan.
sanferminikastola.eus orria
5
UNIBERTSITATEEKIN ELKARLANEAN / COLABORANDO CON LAS UNIVERSIDADES
En busca de nuevos antibióticos En colaboración con la Universidad de Navarra, alumnos y alumnas de Biologia de 1º y 2º de Bachillerato de San Fermin Ikastola han participado en un interesante estudio que se está llevando a cabo a nivel mundial. Se trata de Small World Initiative, un proyecto educativo y de divulgación que comenzó en Estados Unidos, en 2012. Un proyecto que nace de la preocupación de que se está gestando una crisis mundial sin precedentes con graves consecuencias sanitarias, políticas y económicas. Y es que, según los expertos, nos precipitamos a una “era post-antibiótica”, en la que una herida en la rodilla o una infección común podría resultar mortal para una persona con buen estado de salud. Los microorganismos que viven en el suelo son la fuente de la inmensa mayoría de los compuestos con actividad antibiótica que hoy existen en el mercado. Puede parecer extraño que el grupo de organismos que son la diana de los compuestos antimicrobianos sea también la principal fuente de dichos compuestos. Nos queda mucho que aprender sobre las razones por las que los microorganismos del suelo producen antibióticos y en qué condiciones tiene lugar dicha producción, pero sabemos que un pequeño porcentaje del total de los microorganismos presentes en el suelo producen de for6
orria sanferminikastola.eus
ma efectiva compuestos inhibitorios en condiciones de laboratorio. La clave reside pues en identificar aquellos microorganismos más valiosos. Y ése es precisamente el obetivo del presente proyecto. Realizar una especie de Crowdsourcing a nivel mundial, es decir, trabajo voluntario en equipo, para poder recabar el máximo de muestras de suelo posible, y reunir así muchas de las bacterias que, en un futuro, pudieran ser interesantes para la realización de nuevos antibióticos. Se trata de un proyecto muy extendido en Estados Unidos y que poco a poco va implementándose también en Europa. Una labor de investigación en la que, en este caso la Universidad de Navarra, ha involucrado a diversos centros educativos, entre ellos San Fermin Ikastola, de modo que, casi una veintena de alumnos y alumnas de Biología de 1º y 2º de Bachillerato de nuestro centro han participado durante varias semanas en este proyecto.
UNIBERTSITATEEKIN ELKARLANEAN / COLABORANDO CON LAS UNIVERSIDADES
Antibiotiko berrien bila Batxillergoko 1. eta 2. mailako Biologiako ikasleak, Nafarroako Unibertsitatearekin lankidetzan, Small World Initiative izeneko hezkuntza eta dibulgazio proiektuan parte hartzen ari dira. Ekimen hori AEBetan sortu da ustez eta ez ote den laster etorriko antibiotikoen osteko garaia, non gerta litekeen ohiko infekzio arruntak eta lesio arinak hilgarri bilakatzea.
Desde el Departamento de Biología de la ikastola la valoración que realizan es muy positiva, tanto por formar parte como centro en un proyecto de esta envergadura, como por la satisfacción que participar en el mismo ha proporcionado al alumnado. Creen que ha sido un auténtico revulsivo para que estos se sientan más atraídos hacia el mundo de la investigación, algo que sin duda se ha visto reforzado en las numerosas discusiones de carácter científico que se daban de manera natural mientras trabajaban en el proyecto. También desde la Universidad de Navarra han valorado positivamente la colaboración realizada durante el presente curso y han mostrado su interés en seguir trabajando conjuntamente. Para finalizar la iniciativa, durante el mes de junio tendrá lugar un encuento en la misma Universidad entre todo el profesorado y alumnado participante.
Lurrean bizi diren mikroorganismoak dira egungo antibiotiko gehienen iturburua eta, beraz, giltzarri da jakitea zein diren bakteria haietarik baliotsuenak antibiotikoak egiteko. Horregatik, proiektu honen xedea da halako Crowdsourcing bat egitea mundu zabalean, hau da, lankidetzan oinarrituriko ekimen boluntario bat burutzea ahalik eta bakteria-lagin gehien biltzeko lurretik, etorkizunean antibiotiko berriak egiteko baliagarriak izanen diren bakteria ugari izateko eskura. Ikastolako Biologia Mintegiaren arabera, ekimena oso positiboa izaten ari da eta hagitz onuragarria ikasleendako; batetik, ikerketarekiko jakin-mina areagotu zaielako eta, bestetik, haien artean eztabaida zientifiko asko piztu direlako modu naturalean. Nafarroako Unibertsitatearen balorazioa ere arras ona izan da eta Ikastolarekin elkarlanean segitzeko gogoa agertu du.
sanferminikastola.eus orria
7
UNIBERTSITATEEKIN ELKARLANEAN / COLABORANDO CON LAS UNIVERSIDADES
Ikasleen izaera kooperatiboa ikertzen gabiltza Aurten San Fermin Ikastolak unibertsitate ezberdinekin aurrera eraman duen elkarlanaren baitan, Mondragon Unibertsitatearekin hasitako ikerketa lana ere hizpide dugu. Ikastolako Filosofiako irakasle den Egoitz De La Iglesiaren eskutik etorri da bilana, unibertsitate honetan burutzen ari den “Berrikuntza metodologikoak eta hauen ezarpena� deritzon Masterra egiten ari baita. Bertan jaso zuen gonbidapena, Ramon Vitoria irakaslearen eskutik, ikerketa interesgarri batean parte hartzeko. Ikerketa honen helburua ikastoletako ikas-
8
orria sanferminikastola.eus
leen irteera-profila kooperatiboagoa izateko ikaste-irakaste testuinguruak eraikitzea da. Izan ere, pertsona kooperatibo bat zer den definitzen hasita, hainbat ondoriotara modu errazean heldu gaitezkeela pentsatu ohi da, baina ezin dugu gauza bera esan horiek neurtzeko edo ebaluatzeko ditugun baliabideei buruz. Bada, horixe da hain zuzen, ikerketa honen amaieran erdietsi nahi dena. Ikasle kooperatiboaren irteera profila ebaluatzeko neurgailuak zehaztea. Gurea ez ezik, Arrasateko Arizmendi ikastola ere parte hartzen ari da ikerketa honetan.
UNIBERTSITATEEKIN ELKARLANEAN / COLABORANDO CON LAS UNIVERSIDADES
Estudiando el carácter cooperativo del alumnado Dentro de los proyectos de colaboración que el centro lleva a cabo con diferentes universidades, Egoitz de la Iglesia, profesor de Filosofía de la ikastola que se encuentra cursando un Máster en Innovaciones Metodológicas y su aplicación en la Universidad de Mondragón, está realizando una investigación cuyo objetivo es determinar instrumentos
de medida para evaluar el perfil de salida del alumnado cooperativo. Su trabajo se enmarca dentro de una interesante investigación que pretende construir un contexto alumnado-profesorado que contribuya a la mejora del perfil cooperativo de las alumnas y alumnos de la ikastola. Para ello, es necesario, en primer lugar, caracterizar el marco de la edu-
Horretarako lehen pausoa hezkuntza kooperatiboaren markoa ezaugarritzea eta berau definitzen duten gako nagusiak identifikatzea izan da, ikastolaren antolaketa eta kultura kooperatiboaren zein ikasleen nortasun kooperatiboaren arteko harremanak aztertuz. Bide horretan, datuen bilketa egin da ikasturte honetan, ikastola kide anitzez osatutako lan talde ezberdinen bidez. Mondragon Unibertsitatea arduratu da hau guztia aurrera eramateko oinarri teorikoaz, haiek diseinatu baitituzte ikerketa hau aurrera eramateko baliatu beharreko guztiak: zer elementu mota aztertu, egin beharreko elkarrizketa motak, zer-nolako eztabaidak bultzatu behar genituen, taldeen osaketa mota… Hartara, galdera interesgarri eta sakonak izan dituzte hizpide ikastolako eragile ezberdinek: ikastolen an-
cación cooperativa e identificar sus principales claves. Este curso se ha realizado la recogida de datos a través de diferentes grupos de trabajo, y los próximos pasos consistirán en el análisis de los mismos, el diseño de intervenciones que favorezcan el carácter cooperativo del alumnado y, lo más innovador, la propuesta de herramientas para su evaluación.
tolaketa kooperatiboak bermatzen al du ikastolaren kultura kooperatiboa izatea eta ikasleek nortasunean ezaugarri kooperatiboa izatea? Zein testuinguru eskaini behar ditu ikastolak pertsona kooperatiboaren garapenerako? Aurtengo erronka beraz, datu bilketa sakona egitea izan da. Ondoren galdetegi hauetatik guztietatik ateratako ondorioak aztertzea izango da egitasmoko arduradunen egin beharra. Asmoa, berriz, hiru urteko epean garatuko den egitasmoari tartea egitea da: ikaslearen izaera kooperatiboaren ezaugarriak zeintzuk diren definitu ondoren, hauek garatzeko esku-hartzeak zeintzuk izan daitezken diseinatzea, diseinu horretan beharrezkoak izango diren tresnak sortzea eta, berritzaileena, hau guztia ebaluatzeko baliabideak eskaintzea.
sanferminikastola.eus orria
9
TRUKAKETAK / INTERCAMBIOS
Hamaika egitasmo munduari begira Urteak daramatzagu ikastolan ikasleen trukaketak antolatzen eta azken ikasturteetan bereziki Erasmus+ europar egitasmoan eta Dunkerqueko Lycée Noordoverrekin egiten dugun elkarnean murgilduta gabiltza. Egitasmo batean zein bestean atzerriko hizkuntzen lanketa garrantzitsua da, baina ez da helburu nagusia. Trukaketa hauen bidez, esperientzia interesgarriak bizi baitituzte ikasleek eta, garrantzitsuena, hainbat eduki eta gaitasun garatzeko ere oso baliagarriak dira. Erasmus+ egitasmoaren baitan, esaterako, “Crossroads with the future” da, Norbegia, Belgika eta Islandiako ikastetxeekin batera garatutako programa eta honen helburu nagusia gaur egun ditugun teknologia berriei espazio bat eskaintzea da, probatuak eta kritikatuak izan daitezen. Zehazki, Waregem eta Norbegian ikasgaien digitalizazioaz aritu ziren lanean eta talde lanen emaitzek gure ikastolako digitalizazioaz hausnartzen hasteko aukera eman ziguten, ikasleen iritziak jaso genituelako. Bestalde, Norbegian ginenean, Islandia eta Belgikako ikasleekin batera Scratch progama erabili genuen, klip original batzuk sortzeko programazio sekuentzia batzuk garatuz. Hau guztia aurrera eramateko metodologiari dagokionez, talde kooperatiboan oinarritu gara, lan egiteko modu
honek pertsonen garapen integralerako eskaintzen dituen aukera guztietan sinetsita: norbera izaten ikastea, elkarbizitzan sakontzea, konpetentzia digitala… Metadiziplinarrak diren konpetentziak, hain zuzen ere. Norbegian zehazki, Scratch programa baliatuz, elkarbizitza eta elkarlana jorratu ziren bereziki. Ikasleek, talde kooperatiboetan antolatuta, animazioak sortu behar zituzten, ondoren, haien esperientzia besteen aurrean azalduz. Belgikako egonaldian berriz, hezkuntzarekin lotura duten aplikazioak eta bideojokoak testatzea eta ebaluatzea izan zen proiektuko bigarren ikasturte honetan Waregemen egindakoa. Ikaskuntzarako aplikazioez gain (Duolingo, kahoot, EKI…), ikasleek Assassins Creed Discovery Tour bideojokoa aztertzeko aukera izan zuten Ubisof enpresaren eskutik. Hala, bideojoko bat historiako liburu bat baino hobea izan ote daitekeen aztertu zuten. Prozesu horren baitan, teknologia berrien eta ekintzailetzaren munduan aski ezagunak diren eragileen hitzaldiak eta bisitak jaso zituzten ikasleek. Alde batetik, Lovainako Unibertsitateko, KULAKeko, irakasle batek enpresa-sorkuntzaren inguruan eskainitako hitzaldia, eta, bestetik, Mendebaldeko Flandrian, Kortrijken, eremuko ekintzaileen bilgunea izango den Hangar K bisitatu.
Infinidad de proyectos mirando al mundo En San Fermin Ikastola, llevamos mucho tiempo organizando intercambios y varios años trabajando dentro del proyecto Erasmus+, a través del cual colaboramos con varios centros educativos de Noruega, Bélgica e Islandia en el programa «Crossroads with the future», con el objetivo de ofrecer un espacio para la prueba y crítica de las nuevas tecnologías. 10
orria sanferminikastola.eus
Dichas iniciativas se basan en el trabajo cooperativo desde el convencimiento de que ofrece innumerables posibilidades para el desarrollo integral de las personas. En Noruega, en concreto, a través del programa Scratch, se trabajó la convivencia y se formaron grupos cooperativos para crear animaciones, mientras que en la estancia de Bélgica se
testaron y evaluaron varias aplicaciones y videojuegos relacionados con la educación, para comprobar si son una buena opción como material educativo. Además, las alumnas y alumnos participantes asistieron a diversas conferencias y contaron con la visita de prestigiosos agentes del ámbito de las nuevas tecnologías y el emprendimiento.
TRUKAKETAK / INTERCAMBIOS
Irakasleentzat ere trukaketa mamitsuak Baina trukaketen eduki eta mamia ez da soilik ikasleengana bideratzen, bertan parte hartzen duten irakasleek ere ikasteko aukera izaten baitute. Esaterako, aurten, Norbegiako egonaldian, Katholieke Universiteit Leuven-etik etorritako Marieke Pieters ikerlaria eta Tim Vulsteke irakasleen saioak jaso zituzten.
aukera ere. BARCO teknologia lantegiarekin duten lankidetza probestuz, besteak beste, Skype bideokonferentzia formatua ordezkatuko duen lana erakutsi zieten irakasleei. Honen bidez, ikasketa prozesua optimizatzeko ikaslearen beharretara gerturatu nahi dute, ahalik eta tresna egokiena sortuz.
Hauek etorkizuneko klaseak nolakoak izan daitezkeen erakutsi zieten, baita une hauetan eskuartean duten ideiaren pilotajea egiteko
Bestalde, hainbat bisita egin zitutez astean zehar, baina denetan adierazgarriena Norwegian Maritime Competence Centerrekoa
izan zen. Eraikin nagusi honetan Norvegiar estatuaren garapenaren isla ikusi dute, bertan ekintzailetza eta enpresa, unibertsitatea eta lantegi berritzaile bat uztartzen direlako 3 solairutan. Barrutik ikusteko aukera izan zuten eta teknologia berriak, lan talde kooperatibotan oinarritutako klaseak, 360 graduko pantailan egindako power point aurkezpenak, nabigazio simuladoreak, lan espazio banaketa estrategikoak, eta abar luzea ikusteko aukera izan zuten.
Enriquecedores intercambios también para el profesorado Los intercambios suponen nuevas oportunidades de aprendizaje también para el profesorado. Por ejemplo, durante la estancia en Noruega realizaron el pilotaje de un proyecto que intenta optimizar el proceso de aprendizaje para adaptarlo a las necesidades del alumnado y visitaron el Norwegian Maritime Competence Center, en cuyas instalaciones se ubican un centro empresarial, una universidad y una fábrica innovadora donde el alumnado trabaja en grupos cooperativos utilizando las más avanzadas tecnologías.
sanferminikastola.eus orria
11
TRUKAKETAK / INTERCAMBIOS
Dunkerquerekin batera, memoria historikoa lantzen Joan den martxoaren erdialdean Lycée Noordover (Dunkerque-Frantzia)-ko 18 ikasle gurean jaso genituen, urtero ikastetxe honekin San Fermin Ikastolak antolatu ohi duen trukaketaren lehen bueltan eta, ondoren, gure beste hainbeste ikasleren txanda heldu zen apirilean, frantziar Estatuko iparraldean kokatzen den hiri hau ezagutzeko. Urtero legez, gai baten inguruan landu dira trukaketok, oraingoan Memoria Historikoaren arloa izan delarik. Horretarako, gurean izandako egonaldian, artikuluak idatzi zituzten talde lanean ikasleek, ahozko aurkezpenak eta Dunkerquen bertan plazaratuko zuten erakusketa baterako panelak prestatzearekin batera.
12
Trabajando la memoria histórica con Dunkerque
Gerrate Zibila (bereziki Euskal Herrian) eta Bigarren Mundu Gerraren testuinguruak, gertaerak eta ondorioak izan zituzten hizpide eta, honen baitan, hamaika bisita eta ekitaldi antolatu ziren. Alfonso XII gotorlekuraino igo ziren, drama gordin horren lekuko izandako Ezkaba mendia eta ingurunea ezagutzearren, Ezkaban gertatukoaren inguruko hitzaldia izan zuten Koldo Plaren eskutik eta Sartagudako Memoria Parkea bisitatzeko aukera ere izan zuten. Baina, zalantzarik gabe, hunkigarriena, Paco Etxeberria eta Aranzadiko taldearekin Urdanizeko herrian eraildakoen gorpuak lurpetik ateratzearen lekuko izateko aukera paregabea izan zuteneko unea izan zen.
Durante los meses de marzo y abril tuvo lugar el tradicional intercambio con el Lycée Noordover de Dunkerque (Francia). Durante el mismo, las alumnas y alumnos participantes trabajaron el tema de la Memoria Histórica, centrándose en la Guerra Civil en nuestro contexto, y la Segunda Guerra Mundial en el contexto francés. Además de participar en una conferencia sobre los sucesos de Ezkaba a cargo de Koldo Pla y de visitar el Parque de la Memoria de Sartaguda, asistieron junto con Paco Etxeberria y el equipo de Aranzadi al que fue sin duda el momento más emotivo de todos: la exhumación en Urdániz de los cuerpos de varias personas asesinadas.
Dunkerqueko egonaldian ere, Bigarren Mundu Gerra hizpide izanik, hainbat bisitaldi eta ekitaldi ezberdinetan parte hartu zuten gure ikasleek, besteak beste, Esperlecques bunkerra bisitatuz edo Dynamo operazioarekin lotutako tour bat eginez.
Durante la estancia en Dunkerque, el alumnado participó en diversas actividades, entre las que cabe destacar la visita al bunker Esperlecques y el tour en torno a la operación Dynamo.
orria sanfermin sanferminikastola.eus nika kasto stola. la.eus eus
EUSKARAREN TXOKOA
Euskaran trebatzeko ikastaroa Aurten, euskara hobetzeko ikastaroa egin dugu ikastolako zenbait langileok. EIBZ edo Euskararen Irakaskuntzarako Baliabide Zentruaren eskutik, Euskara hobetzeko aholku laburrak izeneko modulu bat egin genuen etapa guztietako hainbat irakasle. Ohiko akatsak, gaztelaniari hartutako kalkoak, Euskaltzaindiaren arauak eta, oro har, zuzentasunari eusteko pilulak irakasten aritu zitzaigun Miren Basurto irakaslea. Ikastaroa oso interesgarria izan zen, batetik, euskararen kalitatea eta zuzentasuna zaintzea eta bermatzea garrantzizkotzat jotzen dugulako eta, bestetik, egunerokoaren poderioz, askotan hizkuntzaren gaineko kontzientzia hori lausotzen eta txikitzen zaigulako oharkabean.
DBHko 1. mailako ikasleen mikroipuinak Siriako neska Ni Nahia izeneko Siriako sei urteko neska bat naiz. Nire amari dagokionez, txiroak gara. Ez dut ulertzen zergatik, izan ere, maite nauen familia bat daukat eta lagun asko ere, horrekin ni oso aberatsa sentitzen naiz. Baina, ikastolako egun batean, nire bizitza guztiz aldatu zen. Soinu bat entzun ondoren, zeruan hegazkin batzuetatik bonbak erortzen ikusi eta bat-batean, zarata. Jendea negarrez, korrika eta oihuka ari zen. Nire gurasoen bila joan nintzen eta nire ama aurkitzerakoan, korrika kotxe batean ospitalera abiatu ginen denok. Orain, UNICEFi laguntzen aritzen naiz, baina gero eta ahulago sentitzen naizenez, lo gelditzen naiz berriro ez esnatzeko. Jone Morras
Koadernoa eta borragoma Bazen behin, koaderno bat oso magikoa zena eta zerbait eskatzean beti berak bakarrik idazten zuen. Mutikoak koadernoa asko maitatzen zuen, mutikoa berarekin maitemindu egin zen. Baina egun maltzur batean, mutikoak borragoma bat erosi zuen apunteak borratzeko, baina borragoma oso maltzurra zen eta mutikoa lotan zegoenean borragomak koadernoaren apunteak ezabatu zituen. Hurrengo egunean, mutikoak koadernoan ezer zuela ikustean oso triste eta haserre jarri zen eta koadernoa zakarrontzira bota zuen ez baitzekien borragomak egin zuela maltzurkeria hori. Koadernoa pixkanaka-pixkanaka zakarrontzian desegin zen. Markel Gavira
Zergatik ni? Paula Gaur, Paularen urtebetetzea da. Duela 5 hilabete, Paularen amak istripu bat izan zuen autoarekin eta orain etxean dago, ohean etzanda, begiak itxiekin. Paulak 3 hilabete ondoren, bere ama egun batean esnatuko den esperantza dauka. Egun guztia etxean gelditu zen, bakarrik. Postontzia begiratu zuen. Egunero bezala, eskutitz bat zegoen. “Amarena” jartzen zuen eta Paulak oso azkar ireki zuen. “Zorionak maitia, Ama” jartzen zuen. Paulari, oso arraroa iruditu zitzaion, baina bere urtebetetzean egindako oparirik onena zen. Nora Santana
Nire izena Hodei da. Amarekin bizi naiz etxe txiki batean. Gorroto dut ikastolara joatea. Amak zorte handia dudala esaten dit, baina nik ez dut hala uste. Hori, egunero eskolako atean itxoiten nauten mutiko batzuen errua da: iristen naizenean, jotzen eta biraoak esaten dizkidate. Arrazoi horregatik, goizero esnatzen naizenean ez dut ohetik altxatzeko gogorik, mutiko horiek atean itxoiten egongo direla dakidalako. Lehen ez zen horrela, aita joan zenetik dena asko aldatu da. Batzuetan, pozik nagoenean, dena konponduko dela pentsatzen dut. Besteetan, haserretzen naizenean, amarekin ordaintzen dut. Triste nagoenean, berriz, “zergatik ni?” galdetzen diot nire buruari, “zertarako horrela bizi?”. Jone Miren Garreta Ibarzo
sanferminikastola.eus orria
13
PROIEKTUEN AZOKA / FERIA DE PROYECTOS
Proiektuen azoka Iazko ekimenari jarraituz, aurten bigarren urtez antolatu da ikastolan Proiektuen Azoka. Urteak daramatzagu San Fermin Ikastolan konpententzien garapenean eragiteko proiektuak lantzen, eta ekimen hau horietako bat da. Azoka honen helburua, familiei ikasleekin egiten ditugun proiektuen berri ematea da, baina informazio hori emateko moduan dago berritasuna, ikasleek egiten baitute lan hori. Aurten gainera, berrikuntza gisa, elkartasun azoka antolatu dute. Honela, LHko 6. mailako ikasleek eta 1. eta 5. maila arteko B talde guztiek, gurasoentzako azoka berezia atondu zuten ikastolako hainbat ikasgelatan, egindako lana erakusgai jarriz eta senideei haien gaineko azalpenak emanez. 1. mailakoek, lehen gizakien bizimodua izan zuten hizpide. 2. mailakoek, berriz, birziklatutako materialekin osatutako jostailuak. Txinatar kultura eta bizimoduari buruzko egitasmoak azaldu zituzten 3. mailakoek eta 4. ekoek, aldiz, Euskal Pilotaren inguruko lanak. LHko 5. mailako ikasleek, azkenik, eta Euskal Herriko beste ikastola batzuekin batera, “Gure Bazterrak” webgunea hornitu zuten, Nafarroako hainbat herriri buruzko informazioa eskegiz eta horren inguruko triptikoak sortuz.
14
orria sanferminikastola.eus
Aurten, ordea, bigarren jauzi bat eman da ekimen honetan, 6. mailako ikasleek elkartasun azoka ere osatu baitzuten. Bertan bildutako dirua Koforidua izeneko Ghanako erietxe baterako izan da. Ikastolako guraso batek jarri gintuen haiekin harremanetan, San Juan de Dios ospitalean lan egiten duena. Izan ere, azken honek egiten duen elkartasun egitasmoaren baitan txertatu da ikastolan antolatutako elkartasun azoka hau. Ikasleek aurretik hainbat proiektu aztergai izan zituzten baina, azkenik, elkartasun azoka Ganako ekimen hau laguntzako antolatzea erabaki zuten. Horretarako, azokaren egunean, gai honi buruzko informazioa eman zieten bertaratu ziren guraso eta familiei, eta pintxoak, pultserak eta etxetik ikasle bakoitzak ekarritako objektu kuttunak saldu zituzten. Salerosketetarako, berriz, “ekiak” erabili zituzten. Hauek euroen truke eskuratu behar zituzten gurasoek ikasleek kudeatutako “bankuetxean”. Gurasoen parte hartzea eta harrera primerakoa izan zen eta haurrak oso gustura egon ziren egindako lana arduraz eta harrotasunez erakutsiz.
PROIEKTUEN AZOKA / FERIA DE PROYECTOS
Feria de proyectos Por segundo año consecutivo, se ha celebrado en la Ikastola la Feria de Proyectos, una iniciativa cuyo fin es incidir en el desarrollo de las competencias de nuestro alumnado. San Fermin Ikastola lleva años trabajando este tipo de iniciativas y el objetivo de esta feria es dar a conocer a las familias los proyectos que se llevan a cabo en las aulas y que sean las propias alumnas y alumnos quienes los expongan. De ese modo, las alumnas y alumnos de 6º y de los grupos B del resto de cursos de Primaria organizaron una feria para mostrar el trabajo que han realizado a través de sus proyectos y explicárselos a sus familias. Este año, además, se ha dado un gran paso, ya que el alumnado de 6º organizó una Feria Solidaria en beneficio de un hospital de Ghana. Vendieron pinchos, pulseras y otros objetos para obtener fondos y se explicó a las familias los pormenores del proyecto solidario. La participación de las familias ha sido excelente y los niños y niñas disfrutaron mostrando con responsabilidad y orgullo el trabajo realizado.
sanferminikastola.eus orria
15
BAKEOLA
Bakeola: gatazken konponbidean eragiten Bakeola gatazken dinamikan eta horiek tratatzen espezializatutako langileez osatutako zentroa da eta, beste hainbat egitasmoren artean, ikastetxeetan aritzen dira lanean, giza eskubideak, bakea, oroimena eta bizikidetzari buruzko proiektu integralak garatzen lagunduz. Horien artean, joan den apirilean, Lehen Hezkuntzako 5. mailako ikasleekin tailer interesgarri bat burutu zuten ikastolan. Modu dinamiko eta parte-hartzailearen bidez, gatazkak bide baketsuan nola konpon daitezkeen aztertzen aritu ziren, hauek gure egunerokoan topa ditzakegun arazoak bezala ulertuz. Hausnarketa batekin hasi zen, hortaz, tailerra, gatazkak gure bizitzetako parte bezala ulertuz eta horiek kudeatzen ikasteak duen garrantzia nabarmenduz. Hausnarketa orokor hori burutu ondoren, ipuin baten baitan kokatzen zen gatazka bat proposatu zitzaien
16
orria sanferminikastola.eus
haurrei eta hauek, irudimen handiz, konponbidea bilatu behar zuten, alegia, ipuina bukatu. Honen kontakizuna talde osoari zabaltzeko, ordea, txotxongiloak baliatu behar zituzten. Umeek primeran pasa zuten eta esperientzia benetan interesgarria izan zen, batez ere berau aurrera ateratzeko (erabilitako metodologia) haien arteko elkarlana eta adostasun maila handia beharrezkoak zirelako.
BAKEOLA
Horrez gainera, edozein arazoren aurrean, aurriritziekin jokatzeko dugun joera ere agerian geratu zen ekimen honen bidez eta besteak entzuten jakitea, asertibitatea, gatazkak konpontzeko hitz egitearen beharra… Horien guztien garrantzia nabarmendu ziren tailer honetan. Jarduera amaituta, bestalde, tutoreek gelara eraman zuten gaia, han ikasitako guztia eztabaida eta hausnarketaren bidez landuz. Izan ere, tailerrean ongi adierazi bezala, gatazkak gure bizitzaren parte bezala ulertu behar ditugu eta horien kudeaketarako egunerokoan trebatu behar gara. LHko ikasleek ez ezik, DBHko 1. mailakoek ere lan egin zuten ekainean Bakeolarekin batera. Hain zuzen, Internet eta sare sozialetan erabilera egokia izateko tailerra burutu zuten. Jarduera honen bitartez, gazteek sarean topa ditzaketen bortizkeria mota ezberdinak ezagutzeko lanketa egin nahi da, bide batez, enpatia eta asertibitatea bezalako trebeziak landuz. Bestalde, sareko bortizkeriak eragindako biktimekiko elkartasun eta konpromisoa garatzea du helburu, zibereskubideen ezagutza landuz eta internet bidezko bortizkeriaren aurrean jokatzeko sareak eskaintzen dituen online errekurtsoak ezagutaraziz. Azken finean, ekimen honen helburu nagusia, teknologia berrien erabilera egokia bultzatzea izan da.
Bakeola: impulsando la resolución de conflictos Bakeola es un centro especializado en trabajar integralmente las dinámicas de conflictos. En abril colaboró con la Ikastola realizando un taller con alumnado de 5º de Primaria. Mediante dinámicas participativas, analizaron diversas formas de resolución pacífica de conflictos, partiendo de una reflexión para entender que forman parte de nuestras vidas y la importancia de aprender a gestionarlos en el día a día. Las niñas y niños debían resolver un conflicto planteado en un cuento, inventando un final y representarlo con marionetas. Disfrutaron de la esperiencia, del trabajo en equipo y de la búsqueda de consensos. Quedaron patentes los prejuicios y la importancia de la escucha, la asertividad y el diálogo. Los alumnos y alumnas de 1º de ESO participaron en junio en otro taller de Bakeola sobre el uso adecuado de las nuevas tecnologías (Internet y redes sociales). Analizaron las diferentes formas de violencia habituales en dichos entornos, con el objetivo de desarrollar la solidaridad y el compromiso con las víctimas, a través del conocimiento de sus ciberderechos y los recursos disponibles on line para actuar ante la violencia en Internet.
www.olentzeroa.com
sanferminikastola.eus orria
17
IKASLE OHIA
Mikel Serrano “Profesionalki eta pertsonalki naizena ikastolan garatu nuen hein handi batean” “De joven participé en el grupo de teatro de la ikastola y creo que aquel fue el principio de mi oficio” “Creo que una parte importante de lo que soy hoy en día como profesional y como persona se lo debo a la ikastola” Zer du zuretzat Goya saria irabazteak? Ufff.... jajaja! Ba, saria irabazteko lau Arte Zuzendarien artean nengoela jakin nuenean izugarrizko sorpresa jaso nuen eta, saria jaso eta, egun batzuetara, sinetsi ezinik nenbilen. Profesionalki oso errekonozimendu inportantea da eta aurrerapauso handi bat izan daiteke, nahiz eta hori ziurtatuta ez eduki. Bestalde, hemendik aurrera nire janari adi egongo diren begi gehiago egongo direla pentsatzen dudanean, erantzukizuna areagotu egiten zait, era onean, beti ere. Zerk eraman zintuen lanbide horretara? Txikitatik, sormenarekin zerikusia zuen guztiak arreta deitu dit eta aukera izan dudan bakoitzean halakoetan muturra sartu dut. Arte Ederretako ikasketak egin nituen Bilbon eta horiek amaitu baino lehen, lagun batzuek laburmetrai batean parte hartzeko aukera eman zidaten. Hura izan zen nire lehenengo esperientzia praktikoa arte zuzendaritzaren munduarekin eta horrez geroztik, zaila ikusten banuen ere, horretara dedikatu nahi nuela garbi izan nuen. Eta orain, zer-nolako egitasmoak dituzu eskuartean? Momentu honetan, “Handia” filmaren zuzendarien proiektu berrian lanean nabil eta, hori amaitzean, batek daki. Gure lanbide honetan, telefonoa noiz joko duen zai egotea arrunta da eta horretara ohitzen ikasi behar da. 18
orria sanferminikastola.eus
Mikel Serrano San Fermin ikastolako ikasle ohia da. Berriki denon ahotan izan da, Zuzendaritza Artistiko onenaren Goya Saria eskuratu baitzuen aurten “Handia” filman egindako lanarengatik. Agenda estua duen arren, gure ikastolako aldizkariari tartea egin dio. Ikastolako garaiak gogoan dituzu? 15 urte eman nituen bertan, beraz, noski, hainbat oroitzapen dauzkat, garai ezberdinetakoak gainera. Txikitan, esaterako, ikastola inguruko bazter guztietan kideekin ibilitako abenturak asko izan ziren… Eta abesbatzan, antzerki taldean eta horrelako saltsa guztietan bizi izandakoa ere bai... Oroitzapen bereziren bat ekarri nahiko zenuke hona? Gaztetan antzerki taldean parte hartu izana egungo nire lanbidearen hastapena izan zela esango nuke. Antzeztu genuen obrarako eskenografia denon artean eraiki behar izan genuen eta lan hura zenbateraino gustuko nuen sumatzeko balio izan zidan. Ekarpenik egin zizun hortaz ikastolak, zure bizitzarako? Dudarik gabe. Urte asko eman nituen ikastolan eta horietan gauza piloa bizi izan nituen. Horietako baten bat, normala den bezala, ona ez izan arren, orokorrean, oso esperientzia baikorra izan zen. Profesionalki eta pertsona moduan gaur egun naizenaren parte handi bat han garatu nuen eta, atzera begiratuta, zenbait irakasleri asko eskertu behar diedala konturatu naiz. Aspaldiko kontuak badira ere, ikastolak gaur egungo ikasleei munduan dauden aukera desberdin guztiak eskaintzea eta horien artean gustuko dutenari gogor eustea gomendatzen jarraitzea espero dut.
Ipuin kontaketa
TXIKI JAIA
Txiki jaia primerako giroan! Aurtengo Txiki Jaia, eguraldi kaskarra medio, kiroldegi barruan ospatu behar izan genuen, baina horrek ez zuen giroa lainotu. Urtero bezala, tokia apaintzeko, merienda prestatzeko, aparkalekuaz arduratzeko eta piĂąatak jasotzeko hainbat familien laguntza jaso genuen. Aurtengo beste berrikuntza sokatiran izan zen, handiek zein txikiek gogoz egin baizuten elkarrekin tiraka. Beraz, eguzkirik ikusi ez genuen arren, primerako giroan joan zen aurtengo Txiki Jaia eta, garrantzitsuena, umeek primeran pasa zuten.
sanferminikastola.eus orria
19
IKASTOLAKO EGUNA
Emozioz beterik ospatu genuen ikastolaren eguna Urtero bezala, emozioz beterik ospatu dugu aurten ere Ikastolaren Eguna. Aurten ere, ospakizunekin hasteko, ikasturtearen bukaeran jubilatuko diren lankideei agurra egin zitzaien. Oraingo honetan, Marife Etxarri eta Lourdes Urreta lankideei. Ekitaldi hunkigarri bezain polita bizi izan genuen Areto Nagusian, Ikastolako koroak eskainitako kanta ederrekin batera, oroigarriak eman eta urteetan ikastolari eskainitako lana eta esfortzua eskertu baizitzaien, hainbat lankidez inguratuta. Ondoren, iaz hasitako moldeari jarraituz, Batxilergoko 2. mailako ikasleei agur ekitaldia eskaini zitzaien kirol-
20
orria sanferminikastola.eus
degian. Ikasle, guraso zein irakasleek prestatutako saio hau ere emozioz beterikoa izan zen. Jarraian, bazkaria egin genuen kiroldegi zaharrean eta, arratsaldeko partean, urtero bezala, musika emanaldia, dantza eta giro ederra sortu zen bertan. Txikienek ere Ikastolaren eguna ospatzeko aukera izan zuten, patioan ezarritako puzgarri eta zenbait joko eta tailerren bitartez, eta LHko 6. mailako ikasleek ekitaldia eskaini zuten kiroldegian. Eguraldia lagun, urtero bezala, egun polita eta hunkigarria ikastola osatzen dugun komunitate osoarentzat.
IKASTOLAKO EGUNA
sanferminikastola.eus orria
21
JARDUERAK / ACTIVIDADES
Liburuaren Eguna Drogak eta osasuna hizpide San Fermin Ikastola Aritz-Berri Fundazioak Nafar Gobernuko Drogamenpekotasun Foru Planarekin batera aurrera daraman programa baten partaide da “Drogarik gabeko heziketa: kontsumoaren prebentzioa eta esku-hartzea� deritzona. Egitasmo honen baitan hamaika ekimen bultzatu dira ikasturte honetan, horien artean joan den apirilean DBHko 3. mailako gurasoentzat antolatutako hitzaldia. Izan ere, maila honetako ikasleei galdetegi bat pasa zitzaien ikasturte hasieran ohitura osasungarriei buruz haien iritziak biltzeko eta, hitzaldi honen bidez, hauek guztiak familiekin partekatzeko garaia heldu zen. Bide batez, prebentzio mailan lan egiteko interesgarriak izan daitezken hainbat pauten berri emateko aukera paregabea izan zen.
Bestalde, lan ildo beretik, apirila eta maiatzean zehar “Dena irentsiko duzu� izenburuko erakusketa ezarri da ikastolako atarian. Jarduera honek alkoholaren kontsumoaren inguruko hausnarketa bideratzea du helburu. Horretarako, haien eskura argibideak eta elementu hezitzaileak paratu nahi izan dira, lagungarriak izan daitezen jarrerak eta jokabideak orientatzeko eta alkoholaren kontsumoak gizartean duen irudiaren alderdi batzuk modu kritikoan zalantzan jartzeko. Gisa horretara, mahai gainean jartzen da alkoholak hainbat konturekin duen lotura, hala nola, parrandarekin, osasunarekin, presio sozialarekin, legeriarekin, edaten duen jendearekiko bizikidetzarekin eta abarrekin.
22
orria sanferminikastola.eus
Joan den apirilaren 23an, Liburuaren Eguna ospatzen zela kontuan hartuta, hainbat ekintza antolatu zituzten Lehen Hezkuntzako 2. eta 3. zikloan. Honela, 2. eta 3garren mailako ikasleen geletan, liburu berriak banatu ziren geletan, kutxa berezi batzuetan aurkezturik. Jarduera, ordea, ez da bere horretan geratuko, kutxa horiek gelazgela trukatzen joango baitira, liburu ezberdinak denon eskuetatik igaro daitezen. Horrez gainera, ipuinak idazteko lanean aritu ziren, baita irakurketari lotutako hainbat eskulan egiten ere. 5. eta 6. mailan berriz, LHko 1. zikloko ipuinak ozenki irakurri eta grabatzeari ekin zioten. Grabazio horiekin, QR kode bat sortzeko asmoa dago, horietako liburu bakoitzean ondoren itsasteko. 6. mailako ikasleek, bestalde, euren kideek idatzitako ipuinak irakurri zituzten eta hauei buruzko balorazio eta iritziak ere idatzi zituzten.
JARDUERAK / ACTIVIDADES
Aste Berdea DBHko 3. mailako ikasleek, aurreko urteetan bezala, Aste Berdean parte hartu zuten Bertizen. Hamaika
abentura jardueretan gustura ibili ziren, eguraldia erabat lagun ez izan arren!
Sukaldaritza tailerra Haur Hezkuntzako haur, familia eta hezitzaileon harremanak sendotzeko eta janariarenganako gozamena ikasleengan sustatzeko antolatu da aurten ere sukalde tailerra. Jaki berriak modu ludiko batez pro-
batzera animatzen dira umeak tailer hauen bidez, besteak beste, fruta eta barazkien testura eta koloreekin jolastuz. Laranja zukuak, orearekin esperimentatu, katamaloak jantzita dastamen eta usaimen jokoak, fruta
brotxetak osatu, banana piruletak, blondak margotu‌ Osasuntsua izateaz gainera, zalantzarik gabe, jarduera gozoa zentzu guztietan eta gurasoek ere primeran pasa zuten.
sanferminikastola.eus orria
23
