ΕΝΟΤΗΤΑ 6η_Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια_(Β6, 1-4)

Αριστοτέλους «Ηθικά Νικομάχεια»

1

ΕΝΟΤΗΤΑ 6η (B6, 1-4) Πρωτότυπο απόσπασμα αρχαίου κειμένου του σχολικού εγχειριδίου Η αρετή καθιστά τον άνθρωπο ικανό να εκτελέσει το προορισµένο γι' αυτόν έργο

Κείμενο

(δες εδώ: http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=28)

Δεῖ δὲ μὴ μόνον οὕτως εἰπεῖν, ὅτι ἕξις, ἀλλὰ καὶ ποία τις. ῥητέον οὖν ὅτι πᾶσα ἀρετή, οὗ ἂν ᾖ ἀρετή, αὐτό τε εὖ ἔχον ἀποτελεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ εὖ ἀποδίδωσιν, οἷον ἡ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετὴ τόν τε ὀφθαλμὸν σπουδαῖον ποιεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ· τῇ γὰρ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετῇ εὖ ὁρῶμεν. ὁμοίως ἡ τοῦ ἵππου ἀρετὴ ἵππον τε σπουδαῖον ποιεῖ καὶ ἀγαθὸν δραμεῖν καὶ ἐνεγκεῖν τὸν ἐπιβάτην καὶ μεῖναι τοὺς πολεμίους. εἰ δὴ τοῦτ’ ἐπὶ πάντων οὕτως ἔχει, καὶ ἡ τοῦ ἀνθρώπου ἀρετὴ εἴη ἂν ἡ ἕξις ἀφ’ ἧς ἀγαθὸς ἄνθρωπος γίνεται καὶ ἀφ’ ἧς εὖ τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει. πῶς δὲ τοῦτ’ ἔσται, ἤδη μὲν εἰρήκαμεν, ἔτι δὲ καὶ ὧδ’ ἔσται φανερόν, ἐὰν θεωρήσωμεν ποία τίς ἐστιν ἡ φύσις αὐτῆς. Μεταφραστική απόπειρα Δεν πρέπει όμως να το πούμε μόνο έτσι, ότι η αρετή είναι έξη· πρέπει να πούμε και τι λογής έξη είναι. Ας κάνουμε λοιπόν την παρατήρηση πως κάθε αρετή κάνει το πράγμα του οποίου είναι αρετή α) να βρίσκεται στην τελειότερη κατάστασή του, και β) να εκτελεί καλά το έργο του· π.χ. η αρετή του ματιού: και το ίδιο το μάτι το κάνει τέλειο, αλλά επίσης και το έργο του, αφού η αρετή του ματιού είναι που κάνει να βλέπουμε καλά. Όμοια η αρετή του αλόγου: α) κάνει το ίδιο το άλογο τέλειο, και β) το κάνει ικανό να τρέξει, να κρατήσει τον αναβάτη και να σταθεί αντιμέτωπο με τον εχθρό. Αν λοιπόν έτσι έχει το πράγμα σε κάθε περίπτωση, τότε και του ανθρώπου η αρετή θα είναι, λέω, η έξη από την οποία ξεκινά και το ότι ο άνθρωπος γίνεται καλός και το ότι θα μπορέσει να εκτελέσει καλά το έργο που του ανήκει. Πώς θα γίνει αυτό, ήδη το έχουμε πει, μπορεί όμως και με τον ακόλουθο τρόπο να γίνει φανερό, αν εξετάσουμε δηλαδή να δούμε την ιδιαίτερη φύση της. ΑΝΑΛΥΣΗ – ΣΧΟΛΙΑ Ο Αριστοτέλης στην ενότητα 6 εισάγει την έννοια της αρετής προς διερεύνηση. Αφού προηγουμένως κατέληξε ότι:

Αλέξανδρος Αλεξανδρίδης – ΠΕ02 Φιλόλογος

Αριστοτέλους «Ηθικά Νικομάχεια»

2

Τώρα ασχολείται με την ποιότητα της αρετής στον άνθρωπο και γενικά στα έμψυχα και άψυχα πράγματα. Η αρετή λοιπόν έχει δύο κύρια στοιχεία: α) Είναι υπεύθυνη για την τελείωση κάθε πράγματος και β) Είναι υπεύθυνη για τη σωστή εκτέλεση του έργου κάθε πράγματος (άλλωστε ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι η φύση ανέθεσε σε κάθε πράγμα ένα ρόλο - «»ἡ φύσις οὐδεν ποιεῖ μάτη»). Από κάποια άποψη καθετί έχει μια ιδιαίτερη χρησιμότητα, μια λειτουργία. Για να θεωρήσουμε ότι για κάποια πράγματα δε νοείται αρετή, πρέπει να δεχτούμε τη μηδαμινή πιθανότητα να υπάρχουν πράγματα απολύτως ανενεργό ή άχρηστα. Τέτοια όμως πράγματα μάλλον δεν υπάρχουν. Επομένως, κάθε αντικείμενο γύρω μας έχει σχεδόν σίγουρα μία λειτουργία, η οποία είναι συχνά και πολλαπλή. Προς επίρρωση των παραπάνω θέσεών του, ο Αριστοτέλης παρουσιάζει δύο παραδείγματα: α) Την αρετή του ματιού, η οποία καθιστά και το μάτι αξιόλογο, αλλά και το έργο του βοηθά να εκτελέσει με το σωστό τρόπο, αφού χάρη στην αρετή του ματιού βλέπουμε καλά. β) Την αρετή του αλόγου, η οποία καθιστά το άλογο αξιόλογο και καλό στο να τρέχει, στο να μεταφέρει τον αναβάτη και να αντιμετωπίζει τους εχθρούς. *** Τελικά, ο Αριστοτέλης εξάγει το εξής συμπέρασμα: Η αρετή είναι μία έξη του ανθρώπου, με την οποία ο ίδιος γίνεται καλός (τελείωση) και χάρη στην οποία επιτελεί σωστά το έργο του. Πρόκειται μάλιστα για κατακτημένη έξη ορισμένου είδους και ποιότητας και πρέπει να αναγνωρίζεται συγκεκριμένα για τον κάθε φορέα της. Στη συνέχεια, ο Αριστοτέλης θα προχωρήσει στην εξέταση της φύσης της αρετής. ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ (από το σχολικό εγχειρίδιο) Ενδεικτικές απαντήσεις Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η έννοια «ἀρετή» — είτε χρησιμοποιείται για έμψυχα είτε για άψυχα πράγματα — περιλαμβάνει δυο κύρια στοιχεία: α. αναδεικνύει στην τελειότητά του αυτόν ή αυτό που την κατέχει, β. καθιστά άριστη την εκπλήρωση του έργου του προσώπου ή του πράγματος που την κατέχει. Για το λόγο αυτόν αρετή, σε ό,τι αφορά το ανθρώπινο είδος, είναι η ιδιότητα που με την απόκτηση της γίνεται κανείς άξιος άνθρωπος και επιτελεί άριστα, χάρη σε αυτήν, το έργο του. Με άλλα λόγια, η αρετή δεν μπορεί να είναι ούτε συναίσθημα (όπως η επιθυμία, η οργή, ο φόβος) ούτε μια απλή ικανότητα, αλλά σταθερά διαμορφωμένη «ἕξις» που αναπτύσσεται από μια ικανότητα με την κατάλληλη άσκηση..

---------------------------------------------------------Αλέξανδρος Αλεξανδρίδης – ΠΕ02 Φιλόλογος