Νέα Ελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία – «Έκθεση-Έκφραση» – Θεωρία 1 Οδηγίες για τη Θεωρία Τρόποι απάντησης στα κυριότερα ερωτήματα θεωρίας Η πειθώ/ τρόποι και μέσα πειθούς 1. σημειώνουμε τον τρόπο ή τους τρόπους πειθούς που αναγνωρίσαμε. 2. δηλώνουμε τα μέσα πειθούς (π.χ. τεκμήρια για τη λογική, περιγραφή για το συναίσθημα κ.λ.π) 3. σημειώνουμε τα αντίστοιχα χωρία από το κείμενο που επιβεβαιώνουν την ορθή απάντησή μας. Πορεία ενός τυπικού συλλογισμού 1. δηλώνουμε το είδος (παραγωγικός, επαγωγικός, αναλογικός) 2. αιτιολογούμε την απάντηση βασιζόμενοι στις προκείμενες και το συμπέρασμα. Συλλογιστική πορεία παραγράφου 1. δηλώνουμε την παραγωγική, επαγωγική ή αναλογική πορεία. 2. αιτιολογούμε τη θέση μας (για παράδειγμα: από μια γενική αρχή πηγαίνουμε σε κάτι ειδικό) 3. προσδιορίζουμε με συγκεκριμένες αναφορές τόσο το γενικό όσο και το ειδικό. Συλλογιστική πορεία του κειμένου 1. δηλώνουμε την παραγωγική ή επαγωγική συλλογιστική πορεία 2. αιτιολογούμε την επιλογή μας βάσει της θέσης του συγγραφέα που απαντά στον πρόλογο ή τον επίλογο του κειμένου. 3. δηλώνουμε την αναλυτική πορεία σκέψης του κειμενογράφου. Αξιολόγηση επιχειρημάτων 1. αρχικά δηλώνουμε αν είναι ορθό ή εσφαλμένο. 2. στη συνέχεια αιτιολογούμε τη θέση μας βασιζόμενοι στα κριτήρια της εγκυρότητας και της αλήθειας. 3. όταν αξιολογούμε ένα επιχείρημα ως προς την αλήθεια πρέπει να καταγράφουμε ποια πρόταση είναι αληθής ή ψευδής και όχι να χαρακτηρίζουμε γενικά το επιχείρημα αληθές ή ψευδές. Το δοκίμιο, το άρθρο, η επιφυλλίδα 1. δηλώνουμε το γραμματειακό είδος που αντιπροσωπεύει το εξεταζόμενο κείμενο. 2. προβάλλουμε τη θεματολογία του 3. σημειώνουμε τη δομή του 4. σχολιάζουμε τη γλώσσα του με συγκεκριμένες παραπομπές 5. ελέγχουμε το ύφος βάσει χωρίων Αποδεικτικό ή στοχαστικό δοκίμιο 1. δηλώνουμε την κατηγορία του εξεταζόμενου δοκιμίου 2. αναφερόμαστε αρχικά στο περιεχόμενο (σκοπός και σκοπιά) 3. σημειώνουμε τη δομή και την οργάνωση του. 4. σχολιάζουμε τη γλώσσα και το ύφος βάσει συγκεκριμένων χωρίων.
Αλέξανδρος Αλεξανδρίδης – ΠΕ02 Φιλόλογος
Νέα Ελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία – «Έκθεση-Έκφραση» – Θεωρία 2
Η δομή παραγράφου 1. σημειώνουμε τη θεματική πρόταση 2. δηλώνουμε την έκταση των σχολίων (διασαφηνίζουν, αιτιολογούν, αναλύουν το θέμα) 3. γράφουμε την κατακλείδα ή δηλώνουμε την απουσία της. Τρόπος ανάπτυξης μιας παραγράφου (Η ερώτηση μπορεί να δοθεί ως εξής: «Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η θεματική περίοδος της παραγράφου;», ή «πώς οργανώνεται ο λόγος στην παράγραφο;») 1. αρχικά δηλώνουμε τον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου ή τον συνδυασμό μεθόδων 2. εξηγούμε την απάντησή μας βάσει συγκεκριμένων αναφορών που πιστοποιούν την επιλογή μας. Συνοχή της παραγράφου Ανιχνεύουμε τη σύνδεση μεταξύ των περιόδων και των προτάσεων (εντοπίζουμε τις διαρθρωτικές λέξεις - φράσεις, τις επαναλήψεις, τους συγγενείς νοηματικά όρους και τη διατήρηση ενιαίου ύφους στην παράγραφο.) Νοηματική σχέση μεταξύ παραγράφων (συνεκτικότητα) Προσέχουμε το νόημα της μιας και της άλλης παραγράφου και γράφουμε τι σχέση έχουν, π.χ. πρόβλημα - λύση, αίτιο - αποτέλεσμα, σχέση αντίθεσης κ.ά. Σύνδεση παραγράφων 1. ελέγχουμε τη μορφική σύνδεση (συνοχή). 2. ελέγχουμε τη νοηματική σύνδεση (συνεκτικότητα). Λογική οργάνωση του κειμένου 1. σημειώνουμε τη δομή του (πρόλογος: κύριο θέμα του κειμένου, κύριο μέρος: προβολή νοηματικών ενοτήτων, επίλογος: συμπέρασμα) 2. καταδεικνύουμε τη συνοχή των παραγράφων 3. δηλώνουμε τη συνεκτικότητα: τις νοηματικές σχέσεις μεταξύ των παραγράφων του κειμένου Επιλογή ρηματικών προσώπων 1. αναφέρουμε το ρηματικό πρόσωπο ή τα ρηματικά πρόσωπα που επιλέχθηκαν από τον συγγραφέα 2. σημειώνουμε τη λειτουργία κάθε ρηματικού προσώπου ξεχωριστά. 3. δηλώνουμε τι προσδίδει στο κείμενο η επιλογή συγκεκριμένων ρηματικών προσώπων βάσει παραπομπών. Αιτιολόγηση ύφους 1. αρχικά χαρακτηρίζουμε το ύφος του κειμένου βάσει του γραμματειακού του είδους και της πρόθεσης του συγγραφέα. 2. κατόπιν προσδίδουμε ειδικότερους χαρακτηρισμούς λαμβάνοντας υπόψη την έκφραση, τις λειτουργίες της γλώσσας, τα σχήματα λόγου, τη σύνταξη, τα
Αλέξανδρος Αλεξανδρίδης – ΠΕ02 Φιλόλογος
Νέα Ελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία – «Έκθεση-Έκφραση» – Θεωρία 3 ρηματικά πρόσωπα, τα σημεία στίξης, τα ασύνδετα σχήματα, το μακροπερίοδο ή μικροπερίοδο λόγο. Μεταφορικός – εικονοπλαστικός λόγος 1. σημειώνουμε παραδείγματα μεταφορικού λόγου και εικονοποιίας. 2. τονίζουμε τη σημασία τους (ζωντάνια, παραστατικότητα, προβληματισμός, συναισθηματισμός) Η χρήση των ερωτήσεων 1. εντοπίζουμε τις ερωτήσεις 2. τονίζουμε τη σημασία τους με βάση την πρόθεση του πομπού. (π.χ. ο συγγραφέας θέτει τα ζητήματα που τον απασχολούν, προβληματίζει τους αναγνώστες, προχωρά στις απαντήσεις τους, Η χρήση παρενθέσεων 1. εντοπίζουμε και σημειώνουμε τα σημεία που χρησιμοποιούνται παρενθέσεις. 2. τονίζουμε τη σημασία τους με βάση την πρόθεση του πομπού (π.χ. έχουν επεξηγηματικό χαρακτήρα και διασαφηνίζουν το κείμενο, είναι λεπτομέρειες οι οποίες μπορούν και να παραλειφθούν.) Η χρήση ασύνδετου σχήματος 1. εντοπίζουμε και σημειώνουμε τα σημεία στα οποία υπάρχει το ασύνδετο σχήμα. 2. τονίζουμε τη σημασία της χρήσης του με βάση την πρόθεση του κειμενογράφου. (π.χ. αποσκοπεί να δώσει ένταση, έμφαση στο λόγο και ίσως να χρωματίσει συναισθηματικά το κείμενο. Συμβάλλει στη ζωντάνια και την παραστατικότητα ενώ ταυτόχρονα πυκνώνει το λόγο) Παρουσίαση παραδειγμάτων ειδικού λεξιλογίου 1. εντοπίζουμε τις λέξεις που μπορούν να καταταχθούν σε ειδικό λεξιλόγιο ειδικό λεξιλόγιο= σύνολο ορών ή περιγραφικών εννοιών μιας επιστήμης, ενός κλάδου, ενός συγκεκριμένου θέματος. ----------------------------------------------------------
Αλέξανδρος Αλεξανδρίδης – ΠΕ02 Φιλόλογος