Πλάτωνος «Πολιτεία»
1
ΕΙΔΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ Πλάτωνος «Πολιτεία» Νεανικές φιλοδοξίες και απογοητεύσεις: Ο Πλάτωνας στην 7η και μοναδική γνήσια από τις 13 επιστολές που σώζονται με το όνομά του, ομολογεί ότι φιλοδοξούσε να ασχοληθεί με την πολιτική. Βίωσε όμως τρεις απογοητεύσεις, οι οποίες διαμόρφωσαν μέσα του συγκεκριμένα συμπεράσματα πολιτικής θεωρίας. Ο ίδιος παρακολούθησε την κατάλυση της αθηναϊκής δημοκρατίας από τους ολιγαρχικούς με τη βοήθεια της Σπάρτης το 404 π.Χ. Γεγονός που κράτησε μόλις οκτώ (8) μήνες και στο οποίο αναμείχθηκαν και οι θείοι του, Κριτίας και Χαρμίδης, ανήκοντας στην ηγετική ομάδα των Τριάκοντα. Ο Πλάτωνας στην αρχή, όντας και ο ίδιος αριστοκρατικών πεποιθήσεων, πίστεψε ότι η Αθήνα χρειαζόταν μια διακυβέρνηση κάπως αυταρχική, για να γλιτώσει από την ασυδοσία των δημαγωγών. Οι ωμότητες όμως των Τριάκοντα και οι προσπάθειες να γίνει συνένοχός τους στις βιαιοπραγίες και ο δάσκαλός του ο Σωκράτης, τον έκαναν γρήγορα να αλλάξει γνώμη. Κατόπιν, το 399 π.Χ. η αποκαταστημένη δημοκρατία καταδίκασε άδικα σε θάνατο το Σωκράτη για ασέβεια και διαφθορά των νέων, αλλά και λόγω της υποψίας ότι ο ίδιος είχε αντιδημοκρατικά φρονήματα. Όλα αυτά, καθώς και οι δυσάρεστες εμπειρίες του από την αυλή του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου Α', τον έκαναν να πιστεύει ότι όλα τα πολιτεύματα της εποχής του ήταν διεφθαρμένα. Μόνο εάν οι φιλόσοφοι αναλάμβαναν την εξουσία ή αν οι ηγεμόνες άρχιζαν να φιλοσοφούν, τότε μόνο θα μπορούσε να υπάρξει υγιής πολιτική ζωή. Η πολιτική σκέψη του Πλάτωνα στηρίζεται στην ιδέα της δικαιοσύνης: ο καθένας πράττει αυτό για το οποίο είναι πλασμένος και κατάλληλα εκπαιδευμένος. Αν όλοι έχουν λόγο και αποφασίζουν για όλα, τότε θα επικρατήσει χάος. Η συγγραφή της «Πολιτείας»: Η «Πολιτεία» ή «Περὶ δικαίου» είναι ένα ογκώδες σύγγραμμα, που πρέπει να ολοκληρώθηκε το 374 π.Χ. και περιγράφει την ιδεώδη πολιτεία, την καλλίπολιν, που διασφαλίζει στον πολίτη της τον άριστο βίο. Μεταγενέστερα το έργο διαιρέθηκε σε δέκα βιβλία, όχι με κριτήριο τις θεματικές του ενότητες, αλλά για τις ανάγκες των νεότερων εκδοτών. Το 1578, ο Ερρίκος Στέφανος κυκλοφορεί την πρώτη έντυπη έκδοση του έργου. Ο δραματικός χρόνος, δηλαδή ο χρόνος κατά τον οποίο υποτίθεται ότι διεξάγεται ο διάλογος, είναι το 421 π.Χ. (δηλαδή το τέλος του 10ετούς Αρχιδάμειου πολέμου και η αρχή της βραχύβιας Νικίειου ειρήνης). Η σκηνοθεσία και τα πρόσωπα του διαλόγου: Ο Σωκράτης αναδιηγείται ο ένα φίλο του τα γεγονότα και το διάλογο που διαμείφθηκε την προηγούμενη καλοκαιρινή νύχτα στο σπίτι του Κέφαλου (πατέρα του ρήτορα Λυσία). Ο Σωκράτης και ο Γλαύκων (ο μεγαλύτερος αδερφός του Πλάτωνα) επέστρεφαν από τον Πειραιά, όπου παρακολούθησαν τη γιορτή της Βενδίδας (μιας θρακικής θεότητας που ταυτιζόταν με την Άρτεμη). Στο γυρισμό λοιπόν σταματούν στο σπίτι του Κέφαλου, ο οποίος ετοίμαζε θυσία. Το δειλινό λοιπόν εκείνο ο Σωκράτης, ο Κέφαλος, ο γιος του Πολέμαρχος, ο σοφιστής Θρασύμαχος, ο Κλειτοφών και τα μεγαλύτερα αδέρφια του Πλάτωνα, ο Γλαύκων κι ο Αδείμαντος συζητούν για τη φύση της δικαιοσύνης και της αδικίας και για το αν και κατά πόσο ο δίκαιος ή ο άδικος είναι ευτυχέστερος και σ'