MM mei 2012 by Schrijf-Schrijf

Een nieuw gezicht Waarom wil Cordaid Memisa dat?

MAGAZINE VAN CORDAID MEMISA jaargang 79 / mei 2012 / nummer 2

Moeders hier en daar: even belangrijk.

‘Zwangere vrouwen in Congo kiezen nu zélf hun zorg’ Moedersterfte daalt

Zie het op tv!

inhoud

Minder moedersterfte: goed voor de economie

Zij leeft nog. En ze kan haar kind daardoor beschermen en opvoeden. Klinkt als de normaalste zaak van de wereld. En dat zou het ook moeten zijn. Daarom moet moedersterfte zo snel mogelijk terug gedrongen worden. In het tijdschrift MM laten we u zien hoe we daar als Cordaid Memisa aan bijdragen. Met slimme methodes. Via plaatselijke organisaties in ontwikkelingslanden. En met dank aan uw donatie!

2 MM

04 06 09 10

Make-over Cordaid Memisa over haar nieuwe gezicht.

Op de bon

Nieuwe aanpak op Congolees eiland dringt moedersterfte terug.

Kort nieuws

Van SBS en NCRV tot een oude kerk in Den Bosch.

Harde cijfers

Schokkende getallen over Azië, Afrika en Nederland.

Colofon Hoofdredactie: Cordaid Memisa Bladconcept, tekstredactie en productiebegeleiding: Schrijf-Schrijf Bladconcept en ontwerp: subsoda

Fotografie: Adriaan Backer en Wilco van Dijen Drukkerij: Communisis Oplage: 115.000

column

Moederskindje Een man die een column schrijft in een blad over moeders. U vindt dat wellicht wat raar. Maar zelf vind ik het helemaal niet zo vreemd. En vind ik het eigenlijk ook vanzelfsprekend dat ik op 12 mei een tvshow presenteer die zich helemaal richt op moeders. Ik doe dat voor Cordaid Memisa, op SBS. Tegen moedersterfte. En als eerbetoon aan mijn eigen moeder.

Sterke en gezonde moeders zijn onmisbaar

(zie pagina 5)

Mijn moeder en ik waren een team. Ik trad al jong op, vanaf mijn 12e. Zij was daar vaak bij. Of ik nu voor vier man in een Amsterdamse bar stond, of in de volle tv-studio’s van Aalsmeer, mijn moeder was er voor me. Ze was niet alleen mijn chauffeur, maar deed ook mijn visagie en naaide mijn kostuums. Eigenlijk was ze een soort Personal Assistant. En ik vond het volstrekt normaal dat ik steeds met haar aankwam. Ik dácht er niet eens aan dat dit misschien niet zo stoer zou zijn. Eenmaal volwassen ging ik in m’n eentje. Maar na afloop van een goed optreden of interview belde ik altijd direct mijn moeder. Met de zelfde opwinding waarmee ik vroeger naar huis rende als ik een mooi rapport had. Ze was trots op me. Op vakantie in Tenerife schoof ze de ansichtkaar ten zó uit het rek, om er mijn showfoto’s voor in de plaats te zetten. En als mijn vader me via de telefoon kritiek gaf op een tv-optreden, hoorde ik haar op de achtergrond roepen: ‘Jan, doe niet zo stom. Jochem deed het hartstikke goed!’ Tien jaar geleden is ze overleden. Ik kan niet meer bellen na een op treden. Ze zit niet langer op me te wachten. Maar ze heeft me goed afgeleverd. Ik treed op met dezelfde energie als toen ik 12 was. Ik vond het zo normaal en vanzelfsprekend dat mijn moeder er altijd voor me was. Nu weet ik dat het dat niet is. Het is een luxe. Eén die ik alle kinderen ter wereld gun.

Jochem van Gelder Tv-presentator, zanger en acteur

U heeft het vast al gemerkt. Het magazine van Cordaid Memisa heeft een nieuwe naam. En het ziet er ook heel anders uit. Die verandering staat niet op zichzelf. Cordaid Memisa heeft een nieuw gezicht. En we laten onze ‘make-over’ op allerlei manieren aan u zien. Meer weten over het nieuwe gezicht van Cordaid Memisa? Mail naar info@cordaidmemisa.nl of ga naar www.cordaidmemisa.nl. En kijk vooral ook naar het programma ‘Voor je moeder’, op 12 mei om 20.30 uur op SBS!

4 MM

5 vragen

over het nieuwe gezicht van Cordaid Memisa 1. Maar... waarom een nieuw gezicht? Omdat we u veel duidelijker wil maken waar we voor staan. Memisa was vroeger een bekend fonds. Deze bekendheid is in de loop der tijd gedaald. En onbekend maakt onbemind. Om ons werk te kunnen doen, hebben we de steun van donateurs nodig. Met ons nieuwe gezicht willen we nog duidelijker maken dat donaties bijdragen aan de strijd tegen moedersterfte. Op die manier hopen we meer mensen aan ons te kunnen binden. Zodat meer moeders in Afrika blijven leven en hun kind zien opgroeien. 2. Blijft het werk hetzelfde? Jazeker! De make-over leidt niet tot het stoppen of starten van projecten. Moedersterfte is de rode draad in al ons werk. De stand van de gezondheidszorg in een land is heel goed af te le zen aan de hoogte van de moedersterfte. Het leeuwendeel van ons werk heeft altijd al direct te maken met het voorkomen van moedersterfte. We blijven dus hetzelfde doen. We vertellen er alleen op een andere, duidelijkere manier over. Zo hopen we meer mensen te bereiken. 3. Is moedersterfte dan zo’n groot probleem? De cijfers zijn schokkend: elke anderhalve minuut sterft er een moeder aan problemen rond haar zwangerschap. Dat vinden wij onverteerbaar. Een kind dat zijn moeder verliest heeft vier keer meer kans om voor zijn vijfde jaar te overlijden. Het wegvallen van een moeder heeft dus grote gevolgen. Cordaid

Memisa ziet gezonde sterke moeders, die goed in staat zijn voor zichzelf en hun kinderen te zorgen, als de spil in het door breken van de armoedespiraal. Daarom mogen zij niet sterven! 4. Hoe laat Cordaid Memisa haar gezicht zien? In de aanloop naar Moederdag kunt u ons nieuwe gezicht op verschillende plekken tegenkomen. Vanaf 23 april is er bijvoor beeld een commercial te zien op SBS. En op 12 mei zenden wij in samenwerking met SBS een grote TV-show uit. Daarin zet ten we Nederlandse moeders in het zonnetje. Ook is er tijdens de show aandacht voor het werk van Cordaid Memisa. Aan de hand van een project in Congo laten we zien wat wij doen voor (aanstaande) moeders in Afrika; hoe zij, dankzij Cordaid Memisa, toegang krijgen tot betere zorg. Dat tonen we u trou wens ook in het tijdschrift dat u nu in uw handen houdt: MM, ons magazine over moeders die het verschil maken. 5. Voor wie is dit tijdschrift eigenlijk? Voor iedereen die moeders een warm hart toedraagt en meer wil weten over het werk van Cordaid Memisa. Cordaid Memisa richt zich in Nederland vooral op vrouwen die zelf kinderen hebben. Want zij weten als geen ander hoe het is om moeder te zijn. En hoe belangrijk hun rol is. Want of het nu in Nederland is of in Afrika: moeders zijn overal ter wereld onmisbaar voor hun kinderen. Voor de opvoeding, opleiding, leefomgeving én gezondheid van hun dochters en zonen. De inzet van moeders opent in Afrika de deur naar een betere toekomst. MM

Stel: u bent zwanger. En u woont

op Idjwi, een eiland in een groot Congolees meer. Dan mag u zich gerust zorgen maken. Want veel vrouwen sterven hier tijdens hun bevalling. Cordaid Memisa zet zich al een aantal jaren in voor het eiland. Ze kreeg de moedersterfte omlaag, maar nog niet voldoende. Daarom ontwikkelde ze een nieuwe aanpak. ‘De sleutel ligt in waardebonnen.’

Toegegeven, helemáál onbekend is de nieuwe aanpak niet. Een deel bestond al. Dit deel heet ‘resultaatgericht financieren’. ‘Neem het Bwando-gezondheidscentrum op Idjwi’, zegt Piet Vroeg van Cordaid Memisa. ‘Het personeel kreeg vroeger eerst geld en ging pas daarna aan het werk. Nu is het andersom. Het centrum moet eerst aantonen dat het in een vastgestelde peri ode een bepaalde hoeveelheid mensen heeft geholpen. Pas dan krijgt het een vergoeding. Voor iedere goed uitgevoerde beval ling bijvoorbeeld 2 euro; een derde van de totale kosten, die ver der voor rekening komen van de patiënt. Dankzij deze strengere financiering zijn centra veel gemotiveerder. En ze boeken betere resultaten.’ Omgaan met seksualiteit ‘Medewerkers van het Bwando-gezondheidscentrum wachten niet tot er zwangere vrouwen bij hen aankloppen’, zegt Piet Vroeg. ‘Zij zoeken die vrouwen zelf op. Ze leggen tientallen kilometers af, met rugzakken vol medicijnen en eenvoudige hulpmiddelen als spuitjes en verband. Cordaid Memisa spoort medische centra ook aan om dat te doen. Zeker afgelegen dor pen moeten regelmatig een bezoek krijgen van ziekenhuizen of klinieken. Want dikwijls is zo’n bezoek de enige manier waarop vrouwen toegang krijgen tot moederen kindzorg. Zelf hebben ze namelijk vaak geen vervoer, geld of toestemming om de reis naar een medisch centrum te maken.’ In Congo mogen veel vrouwen niet op eigen houtje kiezen hoe zij omgaan met hun seksualiteit of zwangerschap. Zeker niet in afgelegen dorpen. Mannelijke familieleden of traditionele vroedvrouwen nemen de besluiten. Vaak blijkt dat de man het geld beheert, en dit niet wil besteden aan bijvoorbeeld zwan gerschapscontroles, consulten of bevallingen in een kliniek. ‘Medewerkers van medische centra geven in dorpen onder andere voorlichting over de gevolgen van zo’n houding’, vertelt

Idjwi

WAAR LIGT IDJWI? Het eiland Idjwi ligt in het Kivumeer in Zuid-Kivu. Dit is een oostelijke provincie van de Democratische Repu bliek Congo. Cordaid Memisa werkt al lang in Zuid-Kivu en heeft er een betrouwbaar netwerk van partnerorgani saties. Af en toe vinden er nog schermutselingen plaats in dit gebied. Maar het lijken de laatste naweeën van de burgeroorlog die Congo tussen 2003 en 2008 vijf miljoen levens kostte. De economie van Zuid-Kivu krabbelt lang zaam op. Helaas is de infrastructuur er nog altijd zwaar onder de maat. Ook zijn er nauwelijks financiële midde len voor zorg. Met de volksgezondheid is het dan ook erg slecht gesteld.

GEZONDHEID IN CONGO • Jaarlijks krijgt 14 procent van de Congolese 15- tot 19-jarige meisjes een baby. Gemiddeld krijgen vrouwen rond hun 19e hun eerste kind, om er daarna nóg vier te krijgen. •H et is lang niet normaal dat vrouwen in Congo hun bevalling overleven. Per 100.000 levendgeborenen sterven er 580 moeders (in Nederland zijn dat er zes). •O p elke duizend kinderen in Congo sterven er 126 voor hun eerste levensjaar. Ook daarna zijn de levenskansen beperkt. Gemiddeld worden Congolese burgers maar 55 jaar. ZORG OP IDJWI Vrouwen op het eiland Idjwi krijgen gemiddeld zes kinderen. Het eerste baren zij al vóór hun 18e verjaardag. Daarna volgt elke 21 maanden een nieuwe. Voor alle 257.000 eilandbewoners zijn er slechts twee artsen, drie kleine ziekenhuizen en achttien plattelandsklinieken. Al die medische centra vallen onder de katholieke kerk. Er is een tekort van 33 procent aan noodzakelijk personeel. Hoger o pgeleide medici trekken weg naar de steden op het vasteland. Bij ruim een derde van alle bevallingen op Idjwi is er geen geschoold personeel aanwezig. De overheid speelt geen rol in de gezondheidszorg op Idjwi. Cordaid Memisa is de enige die erin investeert.

Piet Vroeg. ‘Over het gevaar voor de moeder én haar kind, als er geen professionele zorg mogelijk is.’ Kiezen voor check-ups Resultaatgericht financieren maakt de aanpak van Cordaid Memisa dus niet nieuw. Maar wat dan wel? Piet Vroeg: ‘We spo ren medische centra binnenkort ook aan om samen met zwange re vrouwen vast te stellen welke zorg zij nodig hebben. Daarbij wordt direct onderzocht welk totaalbedrag bij die zorg hoort. De doorgaans nog jonge vrouwen krijgen dan een budget toegewezen. Dit budget krijgen zij uitgekeerd in de vorm van waardebonnen. Als zij volgens afspraak naar een zwanger schapscontrole gaan, leveren ze daarvoor de bijbehorende bon in. Wij betalen daarna de controle. Hetzelfde geldt voor een con sult voor gezinsplanning. Of voor een bevalling in een kliniek.’ Dankzij het bonnensysteem kunnen veel vrouwen voor het eerst in hun leven beslissen over hun eigen lichaam en gezondheid. De bonnen kunnen voor niets anders gebruikt worden dan moederen kindzorg. Dat zorgt ervoor dat mannen hun vrouwelijke fami lieleden sneller toestaan om gebruik te maken van zorg. ‘Dankzij CHECK DE CENTRA! Cordaid Memisa laat goed controleren of medische centra hun afspraken nakomen. Hiervoor werkt ze samen met lokale organisaties. ‘Die sluiten scherpe contrac ten af met Congolese ziekenhuizen en klinieken’, zegt Piet Vroeg van Cordaid Memisa. ‘Ook controleren ze of hun opgegeven resultaten kloppen. Ze sturen bijvoorbeeld steekproefsgewijs controleurs langs bij patiënten. Zo’n controleur checkt of deze patiënten daadwerkelijk een behandeling hebben gehad. En of ze tevreden zijn over de verleende zorg. Op die manier krijgen we meteen een beeld van de kwaliteit van zorginstellingen. Die kwaliteit zit in de lift, nu het loon van medici er afhankelijk van is.’

8 MM

WAT KUNT U DOEN? ar voor De giften van donateurs zijn onmisba moeder de strijd van Cordaid Memisa tegen i bijvoor ster fte. Met 60 euro kunnen op Idjw n. beeld al tien vrouwen veilig bevalle r de voo l Kijk op ww w.cordaidmemisa.n donatiemogelijkheden!

de bonnen zullen steeds meer vrouwen voor check-ups kiezen, zowel vóór als na de bevalling. Het gevolg: veiligere geboortes en een sneller herstel voor moeder en kind. En er is nóg een effect. Controles en voorlichting zorgen ervoor dat vrouwen minder snel opnieuw zwanger worden. Er zit straks meer tijd tussen hun zwangerschappen. Dat is een stuk beter voor hun gezondheid.’ Overleven dankzij moeders ‘Er sterven vandaag de dag aantoonbaar minder moeders op Idjwi dan een paar jaar geleden’, concludeert Piet Vroeg. ‘En dat komt voor een groot deel door onze aanpak. Die vooruit gang is niet alleen goed nieuws voor vrouwen. Ook hun zoons en dochters hebben er baat bij - en op dit eiland zijn dat er per moeder al snel een stuk of zes. De kindersterfte blijkt namelijk enorm te dalen als er meer moeders blijven leven. Waar er toch één sterft, hebben haar kinderen viermaal zoveel kans het loodje te leggen voor hun vijfde levensjaar. Die statistiek van de Wereldgezondheidsorganisatie onderstreept onze overtuiging: moeders zijn letterlijk van levensbelang.’

STEUN UIT NEDERLAND Cordaid Memisa besteedt geld erg efficiënt, op Idjwi én daarbuiten. Toch maakt Piet Vroeg van Cordaid Memisa zich soms zorgen om de financiën. ‘Ons werk op Idjwi is sterk afhankelijk van subsidie van de Nederlandse over heid. In de huidige bezuinigingstijd kan die subsidie zomaar verdwijnen. Natuurlijk zouden we graag willen dat de Con golese overheid onze aanpak overneemt. Maar daar lijkt de politieke situatie in Congo nu nog te instabiel voor. We zijn dan ook erg blij met onze donateurs. Zij zijn een trouwe en stabiele steun voor moeders wereldwijd.’

kort nieuws Voor je moeder Ze zijn de bron van onvoorwaardelijke liefde en steun. De spil van het gezin en van het leven. Moeders zijn onmisbaar! Daarom eert Cordaid Memisa hen de avond voor Moederdag met een twee uur durende televisieshow: ‘Voor je moeder’. Mooie verhalen van en over moeders uit Nederland worden af gewisseld met indringende beelden van het werk van Cordaid Memisa in Congo. Uit die beelden blijkt dat moeders dáár net zo onmisbaar zijn als hier. Maar dat er desondanks wel elke anderhalve minuut één sterft tijdens haar zwangerschap of bevalling. Gedurende de TV-uitzending zit een belpanel klaar voor mensen die Cordaid Memisa willen steunen in de strijd tegen moedersterfte.

Kijk naar de tv-show ‘Voor je moeder’ op zaterdagavond 12 mei, 20.30 uur, SBS.

‘NCRV Babyboom’ in Afrika Het succesvolle tv-programma NCRV Babyboom eindigde vorig seizoen met een speciale aflevering in Afrika. Dit seizoen komt er een vervolg op die aflevering. Drie stellen die net een kind hadden gekre gen, gingen in 2011 naar Afrika. Op uitno diging van Cordaid Memisa. Ze zagen daar hoe vrouwen in Kameroen bevallen. Dit jaar gaan drie andere stellen opnieuw naar dat land. Om te kijken hoe het gaat met de kinderen die destijds geboren werden, en met hun moeders. Ook gaan de stellen op bezoek bij nieuwe projecten van Cordaid Memisa. Die kunnen elke steun gebruiken in hun aanpak van moedersterfte. Cordaid Memisa hoopt dan ook van harte dat veel mensen zich na de tv-uitzending aanmel den als donateur. Vorig seizoen w aren dat er 11.000.

Kijk naar NCRV Babyboom op woensdagavond 20 juni, 21.15 uur, Nederland 1. Herhaling op maandagmiddag 2 juli, 13.20 uur, Nederland 2.

Donateur? Kom naar Den Bosch! Wist u dat u Cordaid Memisa kunt opnemen in uw erfenis? Dat u daarbij zelf kunt bepalen naar welk project uw geld gaat? Dat grote én kleine bedragen welkom zijn? En dat Cordaid Memisa geen erfbelasting hoef t te betalen? Deze en andere punten komen aan de orde tijdens een spe ciale donateursbijeenkomst op 11 juni, in het Jheronimus rieel deskundige Bosch Art Center in Den Bosch. Nota uw vragen op het gebied al ordt two bean Mariëlle Lindeboom over het werk van Cordaid van nalaten. Ook krijg t u te horen een rondleiding langs de er Memisa in Congo. Bovendien is ch. Bos us kunstwerken van Jheronim e-mail te sturen Aanmelden kan door vóór 31 mei een Esmeralda Lieuw On naar en bell naar eun@cordaid.nl of te is. (070 3136285). De toeg ang is grat komen, maar wilt u wel te om eid genh gele de in niet Bent u elen over het opstellen wiss n graag vrijblijvend van gedachte act opnemen met cont d altij u kunt Dan van een testament? rdaid.nl of @co oom Mariëlle Lindeboom (marielle.lindeb 06 22528298). aid MemisaU bent van harte welkom op de Cord juni 2012 in het 11 g nda maa op st kom jeen donateursbi de Sint-Jacobs n rhee Jheronimus Bosch Art Center (voo Den Bosch. ML, 5211 2, ein chpl kerk). Adres: Jeroen Bos

harde cijfers Droom of doodvonnis? Vrouwen in Nederland ervaren hun zwangerschap doorgaans als een prachtige periode. In Afrika en Azië is dat vaak anders. Hier zijn veel vrouwen bang dat ze het kraambed niet overleven. De cijfers geven hen helaas gelijk.

vrouwen overlijden wereldwijd aan de gevolgen van hun zwangerschap. Per jaar! Van deze vrouwen woont 99% in een ontwikkelingsland.

Moedersterfte brengt niet alleen onmeetbaar verdriet met zich mee. Ook de economie krijgt klappen. De wereld verliest vanwege moedersterfte jaarlijks zo’n 12 miljard euro aan potentiële productie. Immers: het gaat om vrouwen die vaak in de kracht van hun leven zitten. Zij vallen weg van de arbeidsmarkt. Het omgekeerde is ook het geval. Moedersterfte bestrijden geeft een belangrijke impuls aan de economie van ontwikkelingslanden. Bron: Rapport WHO 2011

350.000

12 miljard!

Bevallen van een kind. In Afrika en Azië is voor vrouwen tussen het doodsoorzaak de 15 en 44 jaar.

80% van wereldwijde moedersterfte wordt veroorzaakt door complicaties die redelijk eenvoudig te behandelen zijn. Denk aan ontstekingen, bloedingen of zwangerschapsvergiftiging met hoge bloeddruk. In ons land zijn dit soort complicaties vervelend, in veel ontwikkelingslanden vaak fataal.

10 MM

Het overlijden van een moeder heeft gigantische gevolgen. Haar kind of kinderen, haar gezin of familie, en de gemeenschap als geheel: in Afrika en Azië voelen ze allemaal de impact. Een kind dat daar opgroeit zonder moeder, loopt bijvoorbeeld 4 x meer risico te overlijden voor zijn vijfde verjaardag dan een kind mét moeder.

1 op de 10.000 vrouwen overlijdt in Nederland in het kraambed. • In Congo zijn dat er 6,7 • In de Centraal Afrikaanse Republiek 8,5 • En in Afghanistan 14 op de 10.000

‘De meeste zwangere vrouwen hier hebben niet de mogelijkheid om met een auto, bus of fiets naar de kliniek te komen. Dus moeten ze soms wel 3 uur lopen, zelfs als ze al weeën hebben. Ik zag ook geregeld zwangere meisjes van 12 tot 18 jaar.’ – Ella Verver, ambassadeur ASN Jeugdsparen 2011. Zij was in 2011 in Tanzania, op uitnodiging van Cordaid Memisa. Ella bezocht er diverse klinieken en vertelde Nederlandse media over de hulp die zwangere vrouwen in het Afrikaanse land nodig hebben.

66% van de vrouwen die moeten bevallen in ontwikkelingslanden heeft toegang tot goede gezondheidszorg. Minder dan 50% maakt gebruik van minimaal 4 controles gedurende de zwangerschap. En dat terwijl deze controles, in combinatie met geschoolde zorgverleners, de meeste gevallen van moedersterfte kunnen voorkomen.

75%

... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ........... ..... .......... ..... .......... ..... .......... ..... .......... ..... .......... ..... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... ...... .......... .......... .......... .......... .......... ..... ..... ..... .......... ..... ..... ..... ........................................ .......... .. ..... ............... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .. ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... . ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .............................. ............................... ..... ..... .......... ....... ..... .......... ..... .......... .......... .......... .......... .................... .......... .......... .......... .......... ... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... ........ .......... .................... .......... .......... ............... ..... ........................................................... ............................................................ .......................... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... ... ......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... ............... ....... .......... .......... .......... .......... .......... ..... .......... ............... ............... .......... .......... ............... ..... ................................. ...................................

minder moedersterfte dan in 1990.

Die ambitie hebben de Verenigde Naties anno 2000 vastgelegd in ‘millenniumdoel 5’. De doelstelling moet in 2015 gehaald zijn. Op dit moment staat de teller pas op 34%.

Moedersterfte is het hoogst op het platteland. Dat komt mede doordat daar te weinig geschoolde zorgverleners werken. Minder goed opgeleide vrouwen overlijden het vaakst op het kraambed. Meer dan 50% van alle vrouwen die sterven vanwege hun zwangerschap, komt uit Afrika. 1/3 van de moedersterfte vindt plaats in Azië.