›
Innovatie in de praktijk › nr 02 2010
innoveer! ›
Rick Engelkes aan de innovatielat › Infrarood in de polder › Schoon ondergoed › Frits Barend De redding van de agri › 16 pagina’s CO-CREATIE › Het grote Philips als MKB-denktank
‹ Exotische koeien in Hollandse grasweide
› 1
Bringing ideas to life Philips Applied Technologies Time-to-market versnellen? Process efďŹ ciency verbeteren? Moeilijke operationele problemen oplossen? Philips Applied Technologies helpt marktleiders, snel groeiende bedrijven en start-ups met integrale oplossingen, consultancy en specialistische services. Doe je voordeel met onze 750 in-house experts, 60 competenties en ruim 40 jaar innovatie ervaring
Voor meer informatie: Ga naar www.apptech.philips.com of BEL BEN: +31 40 27 48883
en neem een voorsprong op de concurrentie op elk punt van het innovatie proces, van idee tot markt introductie. Ervaar snelle resultaten met onze mix van technologieĂŤn, specialisten en partners om tot creatieve en praktische oplossingen te komen. Dit noemen we innovation by combination.
COLOFON innoveer! brengt innovatie in de praktijk. innoveer! verschijnt één keer per kwartaal en wordt gratis verspreid onder ondernemers. Uitgever Syntens Concept en realisatie Scripta Media bv Redactie Jan Bakker, René Bastiaans, Bas van den Broek, Ursula van Kooij, Kasper Marinus, Houk Nolten, Herman Poos, Sabine Schlooz-van Wijlick, Jan Henk Verburg, Peter van Vuuren, Robin van Wakeren, Viola Wijnands, Debby van Wijngaarden Art direction Marjolein Rams Coverfoto Lars van den Brink Beeld Ivo van der Bent, Arjan van den Berg, Lars van den Brink, Jan Dirk van der Burg, Martin Dijkstra, Erik Franssen, Shootmedia Traffic Jacqueline Konermann Met medewerking van Marleen Bakker, Irma Dorenstouter, Jacqueline Kuijpers, Willem van Leeuwen, Janneke Staats, Paula Vos Aanmeldingen, adreswijzigingen en opzeggingen www.innoveermagazine.nl Lithografie Grafimedia Amsterdam Drukwerk Senefelder Misset Advertentieverkoop Bureau Van Vliet 023-5714745
VOORWOORD
Bert Terpstra is autoriteit in vernieuwing ‘van binnenuit’ (www.thehumanacademy.nl). Wat drijft mensen vanuit zichzelf en houdt hen in beweging? Wat bezielt ondernemers, bestuurders en management duurzaam en geeft hen zin? Hij ontdoet co-creatie en sociale innovatie van hun franje en jargon. Niet zacht, wel zinnig, is zijn motto. Dagelijks co-creëert hij met zijn klanten, op zoek naar hun ruimte.
Dankzij de crisis M
et de huidige crisis kraakt ons maatschappelijke, economische, politieke en sociale systeem in al zijn voegen. Wij bevinden ons in een enorm transformatieproces, iets wat sinds 1986 niet meer op een dergelijke wijze is vertoond. Op dit moment hebben we te maken met een politieke aardverschuiving, jongeren zijn niet meer in de hand te houden, klanten blijken niet zo trouw als we dachten dat ze waren, marktposities staan onder druk, reputaties sneuvelen, veel bedrijven gaan over de kop en opnieuw is er een hausse aan echtscheidingen. Mensen die zich afhankelijk maakten van het oude systeem missen nu de boot, verliezen hun markt, hun klanten of hun baan. Megalomane projecten, absurde schaalvergroting, ongebreidelde markt- en geldhonger, het wordt gaandeweg allemaal afgestraft.
G
elukkig is er ook een keerzijde: op tal van fronten breken mensen uit het krakende systeem en zoeken hun eigen weg. Mensen die niet langer afhankelijk willen zijn van hen die voor de crisis de wijsheid in pacht hadden en de
› 3
FOTOGRAFIE ARJAN VAN DEN BERG
macht in handen hielden. En eigenlijk werd dat ook wel tijd. Zij die zich autonoom voelen gaan een frisse, nieuwe relatie aan met hun omgeving, ze zoeken anderen om samen mee uit te breken, ze kiezen voor ongewone partnerships om nieuwe dynamiek te creëren, ze zoeken vrije creatieve geesten om hun producten een nieuwe impuls en dimensie te geven. Wie denkt het alleen te kunnen rooien, heeft het mis. Niemand kan het alleen! Dát leert de crisis ons.
W
ie niet uitbreekt blijft ontgoocheld achter. Vrienden zoeken nieuwe vrienden, ideeën zoeken nieuwe dragers, winst zoekt nieuwe winst, concurrentie taant of loopt dood. Vernieuwing komt boven drijven. Noem het cocreatie, sociale innovatie, ’t zijn maar woorden. Waar het echt om gaat is een schone lei, frisse lucht, spannende ruimte en bovenal nieuwe perspectieven. Eén ding mag duidelijk zijn: wat niet moet gebeuren zijn de nieuwe kleren van de keizer, geen nieuwe wijn in oude zakken. Je gaat er geheel voor en niet een beetje! Je meent het oprecht, of je laat het liggen.
Energie Onderzoeksubsidie DĂŠ snelle route naar energie-innovatie voor de MKB-er met een goed idee. www.agentschapnl.nl/eos T +31 (0) 88 602 92 00
› innoveer! gebiedende wijs van: innoveren (innoveerde) 1 (overg.; h. geïnnoveerd) als nieuwigheid
INHOUD
invoeren 2 (onoverg.; is geïnnoveerd) zich vernieuwen • (1512) ‹ Fr. innover
13
Cover Quick Responsecodes scant u met een smartphone of webcam, waarna u terechtkomt bij aanvullende online toepassingen. Via bovenstaande QR-code kunt u meer lezen over de Kamelka-bonbon. Elders in het magazine staan andere QR-codes. Mocht uw computer of mobiel niet standaard zijn uitgerust met een QRreader: er zijn meerdere gratis QR-readers te downloaden via internet.
24 3 6 8 13 14 16 17 18 20
VOORWOORD INNOVATIELAT OUTLOOK MIJN TROTS 04 SCHAKELS STELLING MIJN TROTS 05 LEERMOMENT AGENDA
32 Bert Terpstra, oprichter van The Human Academy De BN’er als ondernemer. Hoe innovatief is Rick Engelkes? Infrarood: hét nieuwe wapen tegen energieverspilling De W van wonen en werken Eindelijk schoon ondergoed! ‘Als je aan klanten vraagt wat ze willen, kom je nooit tot innovatie’ Beestjes bestrijden met… beestjes! Volhoudbaarheid, 49 staaltjes duurzaam ondernemen Snel resultaat met de Design Pressure Cooker en andere workshops
SPECIAL: CO-CREATIE 24 29 32 37 38
MIJN VISIE UPDATE DOSSIER MIJN TROTS 06 COLUMN
Philips-man Ben Broers pleit voor verrassende samenwerkingen Nieuws en inspirerende tips 1 + 1 = 3. Co-creatie in de praktijk Lantaarnpaal als kapstok Frits Barend
› 5
› 6
INNOVATIELAT
›
›
Geen hokjes
RICK ENGELKES, vooral bekend als acteur in GTST, was eerder modeontwerper en fotomodel. Engelkes is wars van hokjesdenken. Tegenwoordig legt hij zich vooral toe op produceren.
TEKST MARLEEN BAKKER FOTOGRAFIE JAN DIRK VAN DER BURG
›
CV ›
RICK ENGELKES › 1990-1994 Simon Dekker in Goede Tijden Slechte Tijden › 2002 Rick Engelkes Producties opgericht (maakt producties vanaf 1996) › 2010 Oranje Boven ontvangt nominatie voor Avro Toneel Publieksprijs › 2010 21 november première van Kruimeltje in Efteling (eerste musical van Rick Engelkes Producties) › 2011 Blind Vertrouwen
Puzzel
Inspiratie
‘AL HEEL SNEL ontdekte ik dat mijn producties anders zijn dan die van anderen. Dat zag ik vroeger nooit in, dat realiseerde ik me pas achteraf. Nu sta ik er bewust bij stil, zit het zelfs opgesloten in onze filosofie. Bij Rick Engelkes Producties denken we namelijk vanuit doelgroepen: dat is op zich al vernieuwend. De meeste theatermakers maken wat ze zelf willen en zien wel wie erop afkomt. Bij een doelgroep zoek ik een passend stuk, de juiste regisseur en het juiste creatieve team. Zo maak ik de puzzel af.’
‘ALS JE JE OGEN MAAR OPEN HEBT en je laat verrassen, komen nieuwe ideeën vaak vanzelf. Als ik heel druk ben dan schieten er vaak meerdere plannen door mijn hoofd. In een rustige periode ga ik daar op broeden. Ik heb een kast vol ideeën die soms lang blijven liggen. Het toneelstuk Extreem! (2009) lag al tien jaar te wachten. Tot uiteindelijk alle puzzelstukjes van doelgroep, thema tot regisseur op zijn plek vielen.’
Kanalen Samenwerken ‘IK GELOOF HEEL ERG in samenwerken. Jonge mensen om mij heen inspireren mij. Bovendien heeft iedereen een eigen talent, zo kan ik bijvoorbeeld ideeën bedenken, iemand anders kan ze weer uitschrijven. Bij een scriptschool hebben we laatst vier thema’s neergelegd. Ik ben verrast door de verhaalwendingen, leuke vondsten en verbanden.’
‘KRUIMELTJE brengen we via verschillende kanalen op de markt, dat is ook zeker een bepaalde vorm van innovatie. De musical verschijnt voor november in Het Efteling Theater, op tv is de zoektocht naar de hoofdrolspeler te zien geweest in Wie wordt Kruimeltje?, en we produceren de dramaserie De Avonturen van Kruimeltje.’
Krampachtig ‘WE MAKEN DRAMA voor theaterstukken, tv-programma’s en filmproducties. Maar we willen ons niet te krampachtig vasthouden aan één genre. Behalve toneel doen we ook musical. Het voordeel is dat als je iets niet volledig volgens de regels doet, je vaak nieuwe dingen ontdekt.’
› 7
› 8
OUTLOOK
Infrarood: geen Hollywood, maar polderglorie ›
›
TEKST JANNEKE STAATS
Nog niet zo lang geleden riep infraroodfotografie vooral associaties op met nachtelijke acties van militairen of met rondspiedende beveiligingscamera’s. Tegenwoordig is thermografie, fotograferen met infrarood, hét nieuwe wapen in de strijd tegen warmteverlies in gebouwen.
› THERMOGRAFIE
›9
Met thermografie wordt gekeken waar gebouwen warmte verliezen. De diverse kleuren geven temperatuurverschillen aan. Waar het op de foto wit is, is het het warmst. Daarna volgen geel, oranje, rood, paars en blauw (van warm naar koud). Op de foto is goed te zien, dat de meeste warmte verloren gaat door de ramen en dat het dak goed geïsoleerd is. De motor van de geparkeerde auto rechtsonder loopt waarschijnlijk of heeft net gelopen.
m SCIENCE PHOTO LIBRARY/ANP
aar liefst 40 procent van het totale energieverbruik in Europa gaat naar verwarming en koeling van gebouwen. Het verbeteren van de isolatie van gebouwen kan dus een enorme energiebesparing opleveren. Goede warmte-isolatie kan in een woning zelfs tot een vermindering van twee derde van de energiekosten voor verwarming leiden. Een techniek die bij het toetsen van isolatie van gebouwen sterk in opmars is, is infraroodthermografie. Met deze meettechniek kan op afstand de temperatuur van een object worden bepaald. Op een warmtebeeld zijn de verschillen in temperatuur zeer nauwkeurig te zien. Infraroodbeelden van een gevel maken bijvoorbeeld zichtbaar waar warmteverlies optreedt of waar koudebruggen of luchtlekken aanwezig zijn. De afstand waarop gemeten wordt, kan vrij groot zijn – er kunnen bijvoorbeeld vanuit een vliegtuig scans worden gemaakt van woningdaken – maar het is ook mogelijk om van dichtbij de temperatuurverschillen tot in detail te meten. Thermografie is niet nieuw. Het wordt al jaren gebruikt, onder andere voor militaire toepassing en voor beveiliging en bewaking. De brandweer gebruikt
thermografie om in dichte rook mensen te kunnen opsporen en brandhaarden te lokaliseren. In 2009 tijdens de grieppandemie werden op luchthavens infraroodcamera’s gebruikt om mensen met koorts te detecteren. En bijvoorbeeld in de paardensport wordt thermografie gebruikt om ontstekingen in het lichaam op te sporen. Infrarood in de bouw Op dit moment is er vanuit de bouw grote interesse voor de mogelijkheden van infraroodfotografie. ‘De techniek is bereikbaar geworden voor het middenen kleinbedrijf’, vertelt Syntens-adviseur Marcel Huismans. ‘Enkele jaren geleden moest je voor een infraroodwarmtecamera nog honderdduizend euro neerleggen. Tegenwoordig kun je een camera aanschaffen voor minder dan vijfduizend euro. Dat biedt kansen.’ Om bedrijven te stimuleren die kansen te benutten riep Syntens in de drie noordelijke provincies een Infrarood Cluster in het leven waar twaalf MKB-ondernemers uit de bouwsector deel van uitmaakten. In de bijeenkomsten van dit cluster deelden TNO en Hanzehogeschool Groningen de vergaarde kennis op het gebied van ther-
› 10
OUTLOOK
› OP DE TRIBUNE
›
Supportersgedrag is in enige mate voorspelbaar bij voetbalwedstrijden. Dat was de uitkomst van een proef met een infrarood warmtecamera van TNO bij een voetbalwedstrijd in stadion De Kuip van Feyenoord. In opdracht van de KNVB werd gekeken naar het energieverlies en dat gaf inzichten naar hoe betrokken supporters bij de wedstrijd (kunnen) zijn. Dergelijk onderzoek is voor de voetbalbond waardevol om het proces van eventuele escalatie beter in kaart te brengen. MARCEL VAN DEN BERGH/HH
PIM RAS/HH
‘In de paardensport sporen ze er ontstekingen mee op’
is, maar dat is niet waar. Vergelijk het met een koortsthermometer. Je kunt vaststellen dat een patiënt koorts heeft, maar je weet niet of het door griep komt of door een infectie. Daarvoor heb je aanvullend onderzoek nodig en vooral ook kennis van zaken.’ Aanvullende techniek Rob Jacobs, Energie Prestatie Adviseur met ruim achttien jaar ervaring in energiebesparing, was een van de deelnemers. Hij past thermografie toe in zijn werk, maar heeft nog geen camera aangeschaft: ‘Ik had zeer hoge verwachtingen van infraroodthermografie. Ik heb bevestigd gekregen dat het een zeer goede techniek is, die ik kan gebruiken als ondersteuning. Maar tegelijkertijd is het me ook duidelijk dat het vooral een aanvulling is. Of je gaat eerst zelf kijken wat het probleem is en doet daarna een controle met infrarood, óf je kijkt eerst met de infraroodcamera en gaat dan zelf controleren wat er precies aan de hand is. Het betekent niet dat
›
mografie en luchtdichtheidsmetingen met de ondernemers. Jan de Wit, lector bij de Hanzehogeschool en werkzaam voor TNO, verzorgde het theoretische deel. De deelnemende bedrijven organiseerden zelf het praktijkgedeelte door gebouwen aan te leveren die gezamenlijk op locatie met de infraroodcamera konden worden onderzocht. Marcel Huismans organiseerde de bijeenkomsten samen met zijn collega Nynke Leistra: ‘Het is heel eenvoudig geworden om een infraroodcamera aan te schaffen, maar daarmee ben je er nog niet. Als mij één ding duidelijk is geworden tijdens de bijeenkomsten is het wel dat kennis onontbeerlijk is. Op dit moment heerst bij sommigen het idee dat met infrarood alles mogelijk
CANNACHOPPER Het nieuwste hightech wapen tegen illegale marihuanateelt is de cannachopper. Sinds april speurt de Nederlandse politie met deze onbemande minihelikopter naar wietplantages. Naast een gewone camera, heeft de helikopter ook een zogenaamde cannasniffer aan boord en een infraroodcamera. De sniffer zuigt lucht uit schoorstenen en afvoerpijpen en herkent eventueel aanwezige wietgeur, de infraroodcamera verraadt hete warmtelampen onder het dak.
›
›
p11
“Dankzij die borgstelling konden we het merk meteen krachtig in de markt zetten” Ondernemen dankzij een borgstellingskrediet
De opvallende opmars van Sapph Dress to impress: met grote, spraakmakende billboards werd in 2007 het lingeriemerk Sapph in de markt gezet. Sindsdien verovert Sapph de Nederlandse en Belgische markt. In drie jaar groeide de omzet naar 10,7 miljoen.En het businessplan gaat uit van 33 miljoen omzet in 2013. Nederland en België worden voor Sapph dan ook te klein; het bedrijf kiest voor internationale expansie. Duitsland en Zwitserland zijn als eerste aan de beurt. Het merk heeft alles in zich om, in navolging van bekende Nederlandse merken als G-Star en Mexx, de wereld te veroveren. Voor de introductie van Sapph was veel geld nodig. Oprichter Cor van Schoonhoven legde samen met enkele investeerders 2,6 miljoen euro op tafel. Dat bedrag werd het eerste jaar met name besteed aan reclame en marketing. Daarnaast werd er in 2009 een kredietfaciliteit verstrekt van 2 miljoen euro door Van Lanschot Bankiers; voor de helft daarvan staat de overheid borg. Van Schoonhoven: ‘Dankzij die borgstelling konden we het merk meteen krachtig in de markt zetten, dat was ons anders niet gelukt.’ Wilt u als ondernemer ook investeren? Raadpleeg www.agentschapnl.nl om te zien hoe het ministerie van Economische Zaken u kan ondersteunen bij ondernemingsfinanciering. www.agentschapnl.nl/ondernemingsfinanciering
› 12
OUTLOOK
› KUNSTONDERZOEK Met infraroodcamera’s zijn de tekeningen en schilderingen onder de waarneembare laag van schilderijen te bekijken. Op die manier krijgen kunstonderzoekers inzicht in het schilderproces. Hoe verhouden de eerste schetsen zich tot het resultaat? Welke aspecten hebben het proces niet overleefd? Zo had Vermeer in eerste instantie aan de muur achter het melkmeisje nog een schilderij geschilderd en stond er een naaimand op de grond. De uiteindelijk lege achtergrond maakt de compositie echter sterker.
MARCO ANSALONI/HH
je bepaalde stappen kunt overslaan of opeens veel sneller kunt werken. Ik doe vaak endoscopisch onderzoek, dan ga ik met een kijkertje in de spouwmuur. Dan kan ik zien of een muur goed of niet goed is geïsoleerd. En ik kan zien dat daar waar het 100 procent gevuld moet zijn, nog maar 70 procent vulling is. Met de infraroodcamera zie je sneller dat de isolatie niet goed is. Nadeel is alleen wel dat de omstandigheden voor infraroodthermografie ideaal moeten zijn. De buitentemperatuur moet laag zijn en de buitenmuur mag niet vochtig zijn, want dat beïnvloedt de temperatuur. Als ik bij een klus thermografisch onderzoek wil toepassen, leen ik een camera of schakel iemand uit mijn netwerk in. Waarschijnlijk schaf ik op termijn ook
‘Straks ligt in elke aannemersbus zo’n apparaat’
zelf een camera aan, maar voorlopig heb ik ook zonder camera veel meer werk dan ik aankan. De vraag naar energieadvies is tegenwoordig enorm groot!’ In elk busje een camera Een andere deelnemer aan het Infrarood Cluster, Roelof Kok, eigenaar van Kok Voegwerken in Delfzijl, vertelt dat hij in zijn bedrijf de infraroodcamera inmiddels vrijwel dagelijks gebruikt. ‘We onderzoeken luchtlekken die tocht en warmteverlies veroorzaken, door in een ruimte boven- of onderdruk te creëren en vervolgens de luchtstroom te filmen. Dat kan het hele jaar door. Het gaat erom dat er een verschil is in temperatuur. We werken veel in opdracht van woningcorporaties. De infraroodcamera is een zeer praktisch hulpmiddel bij het onderzoeken van bewonersklachten. Waarom ontstaat schimmel op een bepaalde plek? Waar komt tocht vandaan? Als we langskomen, nemen we eerst een kijkje met de camera, dat is de nulmeting. Daarna gebruiken we andere
hulpmiddelen, zoals vochtmeters, een endoscoop, rookstaafjes of een rookgenerator om uit te zoeken wat precies het probleem is. Nadat er maatregelen zijn genomen door ons of door de aannemer, maken we een nieuwe meting. De warmtebeelden maken voor onszelf en voor onze klanten aantoonbaar dat de situatie is verbeterd.’ Kok vertelt dat thermografische metingen in combinatie met luchtdichtheidsmeting in landen als Duitsland en België vrijwel standaard worden gedaan bij de oplevering van nieuwbouw. ‘Ik denk dat dat bij ons ook snel gebruikelijk zal zijn. Het is een zeer doeltreffende manier om bouwfouten te ontdekken bij de oplevering van een gebouw. Als je met de camera door het gebouw loopt, zie je dat stopcontacten lucht lekken, dat isolatie niet goed is aangebracht of dat vloerverwarming niet werkt. Ik verwacht dan ook dat het gebruik van infraroodcamera’s de komende jaren sterk zal toenemen. Straks ligt in elke bus van een aannemer zo’n apparaat.’
0
›
› zorg
MIJN TROTS › 13
FOTOGRAFIE IVO VAN DER BENT
De W van wonen en werken
04 JURGEN SCHOLTEN
oprichter van Adviesbureau BeYondCare voor mens en omgeving (Arnhem) › product verbindt ideeën, mensen en middelen uit landbouw en zorg met elkaar › innovatie anno 2016:’De Woonerij’ voor 1320 cliënten, 60 woon-zorgboerderijen in clusters van vijf › verwachting 1-1-2012 eerste cluster van ‘De Woonerij’
De zorg zit te springen om kleinschalige woonruimte voor cliënten met dagbesteding. Aan de andere kant houden elke week zes boerenbedrijven op te bestaan. Een en een is twee: tover die bedrijven om tot woonzorgboerderijen en je lost twee problemen op. De bestaande zorg kan beter worden georganiseerd zonder extra kosten. Mijn project is daar een voorbeeld van. Het is een samenwerking van twaalfmaal vijf Woonerijen: zorgboerderijen waar maximaal 24 cliënten wonen in een kleinschalige woonvorm. Op elk vlak werken de vijf Woonerijen samen, waardoor we kosten besparen. Toch verklaart de branche me voor gek. Een zorgboer zei: ik heb al genoeg problemen met één wooninstelling, hoe durf je het voor zestig? Simpel: Syntens adviseerde me in de workshop Slimmer Werken om het concept voor één instelling uit te werken en uit te rollen over de andere instellingen. Een schot in de roos!
p14
›
›
TEKST JANNEKE STAATS ILLUSTRATIE SHOOT MEDIA
De ondernemer
De innovatieadviseur
Eugène Randag (St. Basics) ‘Het idee voor St. Basics ontstond twee jaar geleden. Ik had jaren gewerkt bij onder andere Vroom & Dreesmann, waar ik aan de wieg stond van La Place, en ben lid van de groepsdirectie van de Hema geweest. Het leek me heel leuk om nog eens iets heel anders te doen en om een tastbaar product te maken. Met de opkomst van e-commerce zag ik kansen voor schoon en goed ondergoed. Van zeer goede kwaliteit, modieus, stijlvol en tegelijkertijd duurzaam. In de eerste plaats heb ik mijn eigen netwerk ingezet voor de ontwikkeling van St. Basics. De innovatiescan van Syntens bevestigde dat we op de goede weg waren. Innovatieadviseur Houk is kritisch, snel en to the point. Conclusie uit de laatste meeting was dat St. Basics nu op zoek moet gaan naar mogelijkheden om de afzet te vergroten, bijvoorbeeld via de groothandel. Houk heeft me in contact gebracht met bedrijven die eerder succesvol dezelfde fase hebben doorlopen. Dat zijn inspirerende en leerzame ontmoetingen.’
Houk Nolten (Syntens) ‘Op het gebied van duurzaamheid heeft St. Basics het allerhoogste ambitieniveau. Het spreekt me enorm aan dat ze hun missie zo centraal stellen. Een ander sterk punt is dat Eugène een echte teamplayer is. Hij staat open voor meningen van anderen, heeft een groot netwerk en heeft bijvoorbeeld ook een geweldig contact met de producenten in India en Bangladesh. St. Basics heeft een zeer goed inzicht in de productieketen. Op katoen valt een enorme duurzaamheidswinst te behalen, want nergens in de landbouw wordt zo veel pesticide gebruikt als in de katoenteelt. Het verschil tussen een “gewone” boxer of een boxer van St. Basics is dus echt groot als het gaat om het gebruik van bestrijdingsmiddelen, gebruik van water en CO2-uitstoot. En ook wat betreft arbeidsomstandigheden, want heel veel gewone onderbroeken worden nog altijd door kinderhanden gemaakt. Ik adviseer Eugène nu over de balans tussen de drie p’s van people, planet en profit. Met de p’s van people en planet zit het helemaal goed, nu is het tijd voor de p van profit.’
›
Met onderbroeken een bijdrage ›leveren aan een betere wereld? Eugène Randag van St. Basics gelooft er heilig in. ‘Juist met heel gewone, dagelijkse dingen als boxers en shirts kun je iets veranderen.’ Door co-creatie in Nederland, India en Bangladesh ontwikkelde hij een nieuw, innovatief product: schoon en eerlijk herenondergoed!
p15
SCHAKELS
De kennispartner
Het product
Koen Schuurmans (communicatiebureau Schuttelaar & Partners) ‘St. Basics heeft bij Schuttelaar & Partners inmiddels een zeer grote groep enthousiaste ambassadeurs rondlopen. Het is een mooi product, met een goed verhaal. Wij hebben voor St. Basics onder andere de katoenketen in kaart gebracht. De boxers en shirts van St. Basics zijn gecertificeerd volgens de criteria van de Global Organic Textile Standard. Per productiefase is een certificering nodig. Ook voor de arbeidsomstandigheden bij het spinnen, het weven en de fabricage. Nadat we de hele keten in kaart hadden gebracht, kwam de vertaalslag naar de consument, de positionering van het product. Waar staat St. Basics voor? Wat wil je vertellen? We hebben daarover interessante discussies gevoerd. Het was zoeken naar de balans tussen aan de ene kant het duurzaamheidsverhaal, en aan de andere kant de positionering van het product als stijlvol en modieus. We willen natuurlijk ook laten zien dat ze qua uitstraling niet onderdoen voor de bekende merken.’
Eind 2009 opende de webwinkel www.saintbasics.nl. St. Basics levert rechtstreeks van internet naar brievenbus. Doordat de tussenhandel is weggelaten is de prijs concurrerend ten opzichte van ander merkondergoed. Via de 1%CLUB vloeit een deel van het aankoopbedrag terug naar Bangladesh, waar lokale ontwikkelingsprojecten mee worden gesteund. Het productieproces voldoet volledig aan de Global Organic Textile Standard (GOTS). St. Basics is een initiatief van Eugène Randag en marketingstrateeg Peter van Akkeren, samen met Liesbeth van Berkel (design & styling) en Rob Mooij (artwork).
Meer informatie op: www.saintbasics.nl
› 16
STELLING
›
‘Als je aan je klanten vraagt wat ze willen hebben, kom je nooit tot innovatie’
CHRISTOFFEL WIELDERS
JOOST DEKKERS
DETLEF LA GRAND
MAXIM SCHRAM
eigenaar Dutch Amfibious Transport Vehicles en Splashtours (Rotterdam) › wat ontwikkeling en exploitatie amfibiebus › sinds 2007 › aantal medewerkers 20
directeur en oprichter Battle of Concepts (Utrecht) › wat online platform voor crowdsourcing › sinds 2007 › aantal medewerkers 4
innovatieadviseur Syntens
directeur RedesignMe (Eindhoven) › wat co-creatiebureau › sinds 2007 › aantal medewerkers 10
‘A
ls je aan mensen vraagt wat ze willen, zal het overgrote deel binnen de gebaande paden blijven. Je moet daarbuiten durven treden om daadwerkelijk tot innovatie te komen. Maar tegelijkertijd heb je als ondernemer wel het vertrouwen van je klanten nodig. Zonder klanten kom je immers niet verder met je vernieuwende ideeën, dan blijf je een hobbyist. Je kunt pas van innovatie spreken als een idee ook werkelijk iets oplevert. Als mensen er iets mee willen doen. We bouwen nu een nieuwe varende bus voor Lovers in Amsterdam. Het bedrijf wil die amfibiebus het liefst zo snel mogelijk hebben, maar ze weten ook dat innovatie tijd kost. Mede dankzij vertrouwen en flexibiliteit van onze klant kunnen wij een goed, innovatief product leveren.’
‘O
ns concept is gebaseerd op het idee dat bedrijven of organisaties in de vorm van een “battle” aan hun klanten en potentiële klanten ideeën vragen om tot innovatie te komen. Dus ik ben het niet met deze stelling eens. Cruciaal is wel dat de opdrachtgever zijn vraag goed formuleert. Wij begeleiden en adviseren hierbij. Soms zijn meerdere gesprekken nodig om de vraag helder te krijgen. Per vraag komen er zo’n vijftig tot honderdvijftig concepten binnen die variëren van compleet uitgewerkte 3D-modellen tot eenvoudige teksten met uitleg van het idee. Uit de inzendingen zijn gemiddeld drie à vier trends te destilleren. De opdrachtgever krijgt zo inzicht in het vraagstuk, in de behoeftes van klanten én in de mogelijke oplossingen.’
‘A
ls je rechtstreeks vraagt aan je klant wat hij wil, kom je waarschijnlijk niet zo ver. Veel belangrijker is de vraag waar de consument behoefte aan heeft. Die behoefte kan zich vertalen naar een nieuw product waarvan de consument zelf niet eens wist dat het bestond. Dat betekent dus dat je goed moet luisteren. Je moet kijken waar mensen mee bezig zijn. Waar ze last van hebben. En dat proberen te doorbreken. Een mooi voorbeeld is de elektrische fiets die nu aan een gigantische opmars bezig is. Het leek alsof mensen de auto verkozen boven de fiets, maar wat ze eigenlijk wilden was een fiets waarbij ze sneller van A naar B gingen en minder last hadden van tegenwind. Het is een innovatie die niet letterlijk gevraagd is door de klant, maar de behoefte was er wel degelijk.’
‘H
enry Ford zou gezegd hebben: ‘If I’d asked people what they wanted, they would have asked for a better horse.’ Eerlijk gezegd geloof ik niets van deze uitspraak. Ik denk niet dat mensen dat werkelijk geantwoord zouden hebben. Maar uiteraard is het waar dat de gemiddelde consument niet innovatief is en het bovendien moeilijk vindt te formuleren waar hij behoefte aan heeft. Slechts een klein deel van de klanten, de “innovators”, staan zonder oogkleppen meteen open voor interessante nieuwe ontwikkelingen. Wij helpen bedrijven te innoveren door vragen neer te leggen bij een mix van mensen: “gewone” klanten, medewerkers van het bedrijf zelf en echte innovators. Door de dialoog die dan ontstaat, kom je tot bruikbare, innovatieve ideeën.’
0
›
› › landbouw
MIJN TROTS › 17
FOTOGRAFIE IVO VAN DER BENT
Beestjes bestrijden met... beestjes!
05
JOHN EVERS directeur-eigenaar Refona (Westerbork) › product roofmijten, ter bestrijding van parasieten bij pluimvee, volièrevogels en reptielen › innovatie uitzetsysteem Refona Mite Booster › verkoop dit jaar nog 20 tot 30 stallen, 2011: 150 tot 250 stallen › successen meest innovatieve product van Drenthe 2009, IAD, octrooi aangevraagd
Beestjes bestrijden met andere beestjes. Dat is simpel gezegd wat er gebeurt. Vier jaar zijn we met de ontwikkeling van deze roofmijt bezig geweest. Dutchy’s, zoals wij ze noemen, zijn een natuurlijke bestrijder van parasieten bij pluimvee, volièrevogels en reptielen. Bloedmijt is zo’n parasiet die onder meer de eierlegproductie van kippen remt en ze soms zelfs doodt. Chemische mogelijkheden zijn er bijna niet: verboden door Europese regelgeving. Voor elke honderd kippen heb je een uitzetpunt nodig dat elke zes tot acht weken ververst moet worden. Dat is veel werk. Wij hebben een patroon voor roofmijten ontwikkeld dat biologisch afbreekbaar is. Verwisselen is een kwestie van nieuwe erin duwen, het oude patroon valt eruit. Onze tweede innovatie is een machine die volautomatisch patronen vult: wekelijks 10.000 stuks. Een pluimveehouder waarschuwde me: “Besef je wel dat als dit werkt, je een enorme afzetmarkt hebt?” Ik kan me slechtere waarschuwingen indenken.
› 18
LEERMOMENT
›
›
Volhoudbaarheid
›
naar online dossier
Zie pagina 5 voor informatie over deze QR-code
FOTOGRAFIE ARJAN VAN DEN BERG
Michel Middendorp, lid van de Vereniging Straatmeubilair (organisator van de workshop) ‘Duurzaamheid is iets wat je stap voor stap moet opbouwen. Je bent er nooit klaar mee, dat heb ik vandaag weer van dichtbij mogen meemaken. Je kunt als ondernemer wel zeggen dat je honderd procent duurzaam werkt, maar morgen is het weer anders. Daarbij moet je de continuïteit van het bedrijf niet uit het oog verliezen. Duurzaam ondernemen is noodzakelijk, maar geld verdienen ook. In de workshop leer je hoe je zaken snel en praktisch kunt oppakken en combineren. Iets waar mijn branchegenoten ook hun voordeel mee kunnen doen!’
Workshopleider Quirien Verbakel-Veldman ‘Duurzaamheid is in het Zuid-Afrikaans volhoudbaarheid. Die term vormt een mooie richtlijn voor duurzaam ondernemen. Het gaat om de vraag of en hoe we onze economie kunnen volhouden bij een groeiende wereldbevolking en een afnemende beschikbaarheid van energie en grondstoffen. Er zijn twee soorten bedrijven: duurzame bedrijven en bedrijven die het uiteindelijk niet volhouden. Het gaat hier om een echte verandering, het is geen hype. En voor wie in staat is om kansen te pakken zit er ook goede business in. Niet alleen door te besparen op materiaal- en energiekosten, maar ondernemers kunnen met duurzaamheid ook hun concurrentiepositie verbeteren.’
›
›
› 19
In de workshop 49 staaltjes duurzaam ondernemen komen voorbeelden langs van bedrijven die op een duurzame manier succesvol zijn. Ook relevante acties voor in het eigen bedrijf komen aan bod.
Franz Friesacher van Falco ‘Wij waren al langer van plan om met ISO 14001 aan de slag te gaan. Deze workshop heeft me laten inzien dat een gestructureerde duurzaamheidsaanpak noodzakelijk is en heeft voor mij nogmaals benadrukt om nu echt met die ISO-norm aan de slag te gaan.’
Ton van Klooster van VelopA: ‘In de workshop werd een voorbeeld aangehaald van een meeverend straatpaaltje. Bij een botsing raakt zowel de paal als de auto minder beschadigd, waardoor er minder vervangen hoeft te worden. Door dit voorbeeld kwam ik op het idee om een van onze minder goed lopende producten met een vergelijkbare redenering te vermarkten als een duurzamer product.’
John van Vilsteren van Samson Urban Elements ‘Duurzaamheid omvat enorm veel aspecten en vandaag heb ik gezien dat we al heel veel doen. Maar ik ben me er bewuster van geworden dat we dat ook beter aan de markt moeten overbrengen: we moeten duurzaamheid in de etalage zetten.’
Meer informatie op: www.syntens.nl/duurzaamondernemen
› 20
AGENDA
› Een aantal workshops en evenementen uitgelicht van de ruim 1000 die Syntens jaarlijks organiseert. ›
›
Kijk voor alle workshops en evenementen in uw regio op www.innoveermagazine.nl.
Resultaat in één dag MET DE DESIGN PRESSURE COOKER®-aanpak komen MKB’ers samen met ontwerpers snel en tegen geringe kosten tot veelbelovende resultaten. Binnen de thema’s Vrij, Gezond en Groen komen diverse ontwerpvragen aan bod op het gebied van verpakking, productontwikkeling, marketing en communicatie, processen, machines en apparaten. Tijdens de DPC® ligt de focus op kortetermijnresultaten. Voor een goede match met een ontwerpbureau stelt Syntens ondernemers persoonlijk voor aan een aantal ontwerpers met relevante kennis en vaardigheden. Aan het eind van de dag ligt er een concreet voorstel voor een product. Dit kan zijn in de vorm van prototypen of schetsen en tekeningen. BREDA >13 oktober > DPC Vrij HELMOND > 21 oktober > DPC Gezond BERGEIJK > 23 november > DPC Groen
Meer informatie op www.designpressurecooker.nl www.mkbdesignbrabant.nl
Packaging network event ONTMOET TIEN FAST MOVING CONSUMER GOODS (FMCG)-MERKEN en hun verpakkingsuitdaging voor de nabije toekomst. FMCG-merken opereren in een turbulente wereld die meer dan ooit vraagt om aanpassingen aan omstandigheden. Het instrument hiervoor is innovatie. Deze innovatie wordt niet altijd alleen bij de grote partijen gevonden, maar meer en meer bij kleine gespecialiseerde partijen en de praktische en slagvaardige samenwerkingsverbanden waarin zij opereren. De dag is geslaagd wanneer er nieuwe contacten zijn opgedaan en er clusters van bedrijven zijn ontstaan die gericht aan oplossingen kunnen gaan werken. UTRECHT > 10 september
Wie baas is, bakt koek In een grensverleggende workshop leert u om uw eigen mensen zo te sturen dat er daadwerkelijk gebeurt wat u wilt dat er gebeurt. BOSCH EN DUIN > 16 september
›
›
ILLUSTRATIE SHOOTMEDIA
› 21
Zelf zoeken in octrooidatabanken Weten wat de concurrent maakt? Technische problemen oplossen? Gebruik daarvoor de octrooien van anderen. Stap voor stap leert u gericht te zoeken in meer dan zestig miljoen octrooipublicaties in een vrij toegankelijke internetdatabank. LELYSTAD > 6 oktober ENSCHEDE > 20 oktober
Haal meer uit octrooien Bent u bezig met een nieuw product? Laat een ander er niet mee vandoor gaan! Bescherm uw nieuwe product of productieproces. Een goede bescherming van een goede vinding verdient zichzelf dubbel en dwars terug. AMSTERDAM > 4 november EINDHOVEN > 11 november
Creative company conference 2010 Op 14 september wordt de Philharmonie in Haarlem omgetoverd tot een zinderende smeltkroes van creativiteit, innovatie en ondernemerschap met internationale topsprekers en interactieve workshops. HAARLEM > 14 september
Sociale netwerken
Ontwikkel uw paarse koe Een van de belangrijkste zaken in marketing is onderscheidend vermogen. In deze workshop leert u buiten de lijntjes te denken en hoe uw bedrijf zich kan onderscheiden van uw concurrenten.
Twitter, blogs, forums, beeld en geluid delen via internet: deze ontwikkelingen kunt u als mkbondernemer niet langer negeren. Hoe kunt u deze toepassingen slim laten werken voor uw bedrijf? MAASTRICHT > 17 november
Slimmer financieren
SIAL Parijs
Om nieuwe producten, processen of diensten in de markt zetten, hebt u financiering nodig. In deze workshop stapt u met collega-ondernemers in een virtuele helikopter om het financiële landschap te verkennen.
Van 17 t/m 19 oktober met Syntens naar SIAL 2010 in Parijs? Meer informatie en aanmelden op www.syntens.nl/sial
VENLO > 14 september ROERMOND > 22 november
ROTTERDAM > 24 september
Vergroot je succes. Kies voor een topper uit het HBO of universiteit!
www.kennisbruggen.nl
Dit project is mede gefinancierd met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Commissie
innoveer!
SPECIAL
CO -C RE AT IE
p24 › Mijn visie / De term co-creatie werd in 2000 geïntroduceerd door C. K. Prahalad en Venkat Ramaswamy in een artikel in Harvard Business Review / p29 › Update / In 1991 startte Linus Torvalds met het programmeren van besturingssysteem Linux. Via internet werd het al snel getest en verbeterd door programmeurs wereldwijd. Co-creatie avant la lettre / p32 › Dossier / Co-creatie kan leiden tot imagoverbetering, tijdsbesparing en lagere kosten / p37 › Mijn Trots / Crowdsourcing is het gebruikmaken van een grote groep mensen voor consultancy, innovatie, beleidsvorming en onderzoek. Internet met al zijn forums en sociale netwerken is hiervoor het middel bij uitstek / p38 › Column / De term
› 24
MIJN VISIE
›
›
‘Co-creatie is grenzeloos’ Philips Applied Technologies levert innovatieservices, ook voor MKB-bedrijven die je niet direct met de Eindhovense multinational zou associëren. Een interview over co-creatie met ‘Philipsman’ in hart en nieren Ben Broers: ‘Via social media kom je erachter wat mensen drijft.’
TEKST WILLEM VAN LEEUWEN FOTOGRAFIE ERIK FRANSSEN
CO -C RE AT IE
› 25
p
› 26
hilips Applied Technologies wordt omschreven als het contractinnovatiecentrum van Philips. Waar komen jullie vandaan? ‘Philips bouwde zijn eigen fabrieken en ontwikkelde daarvoor veel kennis. Die is het gaan samenbrengen in Philips Applied Technologies. We bundelden dus niet alleen kennis en ervaring om producten te maken, maar ook om ze te ontwikkelen. Aanvankelijk werkten we alleen voor aan Philips gelieerde bedrijven, aan specifieke Philipsprojecten, maar door onze competenties op het gebied van mechatronica, het inpakken van technologie in steeds kleinere producten, van standaardisatie van software en architectuur, groeide ook de interesse buiten de onderneming voor onze knowhow. Enkele jaren geleden zijn we daarom aan de slag gegaan met klanten buiten Philips. Wat wij doen is het ondersteunen van een proces dat begint bij een idee en dat eindigt bij een markt, waarbij we niet alleen onze kennis en ervaring inzetten, maar waarbij we in samenwerking met onze klanten en partners zelf ook nieuwe kennis opdoen om een goed idee zo snel mogelijk op de markt te krijgen.’ Begrippen als open innovatie, co-creatie en co-design worden nogal eens door elkaar gebruikt en de definities zijn ook vrij variabel. Philips Applied Technologies combineert open innovatie met co-creatie, zo lijkt het. ‘Ik denk dat je dat wel zo mag stellen. Open innovatie betekent voor mij dat je verschillende organisaties bij elkaar brengt, waarbij je uiteenlopende kwaliteiten aan elkaar toevoegt om een idee te ontwikkelen: een plus een is drie. Co-creatie begint bij de eindgebruiker. Hij is ons uitgangspunt. Wat zoekt hij? Waar zit hij op te wachten? Die wens vertalen we naar een idee dat anderen nog niet
›
›
hebben. Verder is het essentieel bij cocreatie dat je je bij het invullen van de wensen van die eindgebruiker niet laat beperken tot de technologie die je zelf in huis hebt. Er is veel meer mogelijk met co-creatie als je toestaat om expertise buiten je gebruikelijke Umfeld binnen te brengen. Co-creatie is voor mij dus niet alleen iets wat je samen met de eindgebruiker doet, maar juist ook met verrassende partners, die de kennis hebben die je zelf niet bezit. De eindgebruiker is een belangrijke schakel in het proces, want je wilt heel nauwkeurig van hem weten wat zijn wensen zijn. Maar er zijn ook momenten in de ontwikkeling van een product waar de eindgebruiker minder of niet bij betrokken is, bijvoorbeeld als het ontwerp technisch wordt vormgegeven.’ Is co-creatie nu wel zo nieuw? ‘Laat ik het bij Philips houden. Vroeger stelde Philips de technologie centraal. We zijn altijd uitgegaan van ons eigen kunnen. Wij hebben iets geweldigs ontwikkeld, zeiden we dan, en dat gaan we aan de klant verkopen. Een goed product verkoopt zichzelf, was het uitgangspunt. Soms werd het een geweldig succes, neem de introductie van de cd. Soms echter zaten we er flink naast, bijvoorbeeld bij het Video 2000-systeem in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Het was het beste product in de markt, maar het voldeed op dat moment niet aan de vraag uit de markt. Nu denken we eerst: wat wil de klant precies? Neem het Senseo-apparaat, dat is helemaal volgens de klantwens ontwikkeld. De laatste jaren groeit overal het inzicht dat de klant zoveel mogelijk op zijn persoonlijke wensen moet worden bediend. Daarbij komt ook dat we nu de wensen van de klant optimaal kunnen onderzoeken. Bijvoorbeeld via panels, onderzoek op locatie en nu ook via internet en dan specifiek met behulp van de social media
BEN BROERS (49) ís Philips. Hij begon er ruim 25 jaar geleden als› vakantiekracht en is er niet meer weggegaan. Op dit moment is hij director Customer Relations Management bij Philips Applied Technologies, op de High Tech Campus in Eindhoven. Een divisie waar achthonderd mensen bedrijven helpen innovatieve producten en diensten op de markt te brengen.
MIJN VISIE › 27
‘Laat je niet beperken tot de technologie die je zelf in huis hebt’
kom je er goed achter wat mensen drijft. Vervolgens kun je met behulp van ideationsessies de beste ideeën uit je eigen mensen halen om de behoefte van de eindgebruiker te vervullen. Ideeën kunnen heel goed via Facebook of YouTube worden getest.’ Noem eens een voorbeeld van fabelachtige co-creatie? ‘Schiphol is zeer gericht op innovatie en altijd bezig met klantenonderzoek. Op de luchthaven is zojuist een test gate geopend, waaraan we hebben meegewerkt. Een gate is doorgaans niet erg spannend. Ben je net die geweldig gezellige Schiphollounges met zijn winkels en restaurants gepasseerd en dan moet je vervolgens in een saaie wachtruimte plaatsnemen. Zelf had Schiphol al zogenaamde labgates ingericht, maar ze waren daarover nog niet tevreden. De luchthaven kwam bij ons terecht, nadat ze had ontdekt dat ze een nieuw concept nodig had, waarin technologie op het gebied van licht, beeld en geluid een rol moest spelen. We hebben samen met Schiphol en Philips Design een geheel nieuw gateconcept ontwikkeld met nieuw meubilair, andere routing, opvallende vluchtinformatievoorziening, intrigerende verlichting, noem maar op. Een compleet nieuwe experience op basis van wensen van de reizigers die moeten wachten tot ze aan boord gaan.’ ›
CO -C RE AT IE
CV › ›
› 28
MIJN VISIE
Wanneer je bereid bent veel verder te gaan in het vervullen van je klantwensen dan gebruikelijk en je bindt je daarvoor aan volstrekt onverwachte partijen, hoe houd je je onderneming dan nog beheersbaar? Wat zijn de grenzen? ‘Co-creatie is in principe grenzeloos. Stel dat een modehuis de wensen van zijn klanten onderzoekt en daaruit blijkt dat ze elektronica in kleding verwerkt willen zien. Of verlichting. Dan is het de vraag of ze die enorme stap naar een partij die dergelijke elektronica of verlichting levert, willen, kunnen of durven te maken. Technisch is alles mogelijk. De kunst is om op het moment dat je de wildste ideeën krijgt naar aanleiding van je klantenonderzoek, binnen je eigen omgeving en je partneromgeving, alles te combineren tot je dat product hebt waar de eindgebruiker op zit te wachten.’ Jullie richten je juist niet alleen op innovatieve grootbedrijven, maar ook op het mkb. Ik kan me voorstellen dat kleinere bedrijven schroom hebben om het grote, logge, vast dure Philips om raad te vragen. ‘Ja, dat is soms zeker het geval, terwijl we echt niet log en duur zijn. Wij richten ons nadrukkelijk ook op MKB-ondernemers. Vooral daar zie je dat ze vaak geweldige ideeën op de plank hebben liggen, maar dat ze niet de knowhow en de middelen hebben om deze om te zetten in een te vermarkten eindproduct. Onlangs kwamen we geheel toevallig in contact met een
›
ondernemer die in eigen beheer een product had ontwikkeld. Alleen kleefde aan dit product een stralingsprobleem waardoor het niet vrijgegeven kon worden. Die ondernemer wist niet hoe dit probleem op te lossen. Hij had niet eens aan ons gedacht, zei hij later, want Philips, dat was toch die grote multinational? We hebben wat metingen verricht, daarna hebben we hem geadviseerd, hij maakte wat aanpassingen en vervolgens kwam zijn product probleemloos door alle tests. ’t Was in twee uur verholpen. Hadden we elkaar niet ontmoet dan was zijn geweldige vinding op de plank blijven liggen. We moeten nog meer het vertrouwen zien te winnen van het MKB, de drempel moet lager. Sinds kort hebben we op onze Philips Applied Technologiessite een aparte pagina voor het MKB. Eenmaal daar wordt men gestimuleerd om contact op te nemen met mij: “Bel Ben”. Het is absoluut niet zo dat wij kleine bedrijven die een mooi idee hebben, pushen om dat “wel effe” voor ze te ontwikkelen en te vermarkten. De samenwerking begint met luisteren. Wij helpen ondernemers heel praktisch met de vraag die ze hebben. Is er een vervolgvraag, dan komt er een vervolggesprek.’
Meer informatie: www.apptech.philips.com/mkb
‘Vooral MKB’ers hebben vaak geweldige ideeën op de plank liggen’
CO-CREATIE, EEN PROCES IN VIER STAPPEN
1
Ben Broers: ‘De eerste stap betreft het verkrijgen van gebruikersinzicht: erachter komen wat de eindgebruiker wil. Een voorbeeld. Een kantoormeubelfabrikant wil weten hoe de werkplek van de toekomst eruitziet. Ze zoeken contact met ons, een partij die uit een heel andere hoek komt, maar op het gebied van technologische ontwikkelingen veel expertise in huis heeft. Wij ondervragen de gebruikers van hun producten heel nauwkeurig: we laten ze op verschillende werkplekken werken, met uiteenlopende apparatuur, in heel uiteenlopende omgevingen. We laten ze zelfs dagboeken bijhouden.’
2
Al die gegevens leveren een schat aan informatie op, waarmee de tweede stap van conceptcreatie kan worden gezet. Broers: ‘Dit is een brainstormfase, waarin mensen meedoen die de gebruikers zeer goed kennen. Daar kunnen ook eindgebruikers bij zitten. Hier worden zo veel mogelijk ideeën gegenereerd. De beste ideeën worden dan gevisualiseerd in een schets of een computertekening. Daarmee kun je al terug naar de eindgebruiker met de vraag: zou dit iets voor je kunnen zijn?’
3 4
‘In de derde fase wordt een werkend prototype gemaakt: een model van iets wat je het begin van een product zou kunnen noemen. Op dit moment wordt er nog steeds nauwelijks geld uitgegeven. Met dit prototype gaan we terug naar de eindgebruiker die het dan kan gaan testen.’ De gebruikerstest. Broers pakt een horloge van grote afmetingen: ‘Dit is een prototype van een beeldhorloge, bestemd voor verstandelijk gehandicapten. Met behulp van icoontjes op het horloge worden ze herinnerd aan de dingen die ze gedurende de dag moeten doen. Gebruikerstesten zijn essentieel, in het geval van dit horloge wees bijvoorbeeld de test uit dat het bandje moest worden aangepast, omdat de doelgroep het anders niet om de pols kreeg.’
Innovatienieuws, -ontwikkelingen en handige workshops: de redactie van innoveer! zet ze voor u op een rijtje.
UPDATE › 29
22 september: opening Saxion Fieldlab
EINDHOVEN > 23 t/m 31 oktober 2010
Zo’n 1500 vormgevers uit binnen- en buitenland laten hun werk zien op het gebied van industrieel ontwerp, conceptdesign, grafisch ontwerp, textiel & mode, ruimtelijk ontwerp, fooddesign en designmanagement & trends. Van proces tot product en van industrieel ontwerp tot toegepaste kunst. Tijdens de Dutch Design Week wordt een duurzame verbinding gelegd tussen publiek, bedrijven en ontwerpers door het uitwisselen van kennis en informatie. Deelnemers zijn zowel gevestigde bureaus en high-profile ontwerpers als talentvolle nieuwkomers en net afgestudeerde designers. Op bijna 60 verschillende locaties in en rond Eindhoven zijn honderden evenementen te bezoeken: lezingen, workshops, openingen, productlanceringen, seminars en exposities. Ook worden de Dutch Design Awards weer uitgereikt. Tenzij anders vermeld zijn de tentoonstellingen gratis toegankelijk. Voor de meeste seminars, workshops, lezingen en bedrijfsbezoeken is aanmelden verplicht. Kijk voor meer informatie op www.dutchdesignweek.nl en www.syntens.nl/ddw
CO -C RE AT IE
Dutch Design Week
Vanaf 22 september 2010 kunnen nieuwe technieken voor de zorg getest worden in het volledig uitgeruste Saxion Fieldlab in Enschede. Het Fieldlab is opgericht binnen het Saxion Kenniscentrum Gezondheid, Welzijn & Technologie. Innovatieve bedrijven krijgen de mogelijkheid om hier hun ontwikkelde technologie te testen om deze vervolgens in real-life omgevingen toe te passen. Ook staat het Fieldlab open voor praktijkgericht onderzoek, onderwijsprojecten, trainingen of demonstratietoepassingen. Het lab bestaat uit een aantal ruimtes die virtueel met elkaar in (netwerk) verbinding staan: een gesimuleerde thuisomgeving, een zorgcentrale en een intramurale setting (zoals een ziekenhuis of verzorgingshuis). Op 22 september wordt het Saxion Fieldlab officieel geopend tijdens de themamiddag ‘Technologie dichter bij huis’ in Saxion Enschede. Het programma begint om 13.30 uur en er is een bedrijvenmarkt voor innovatieve technologieondernemingen.
› 30
UPDATE
Minder schaarse metalen TNO ZOEKT CONTACT met MKBondernemers die zijn betrokken bij de productie van schaarse metaalsoorten en semiconductoren. Het doel hiervan is te zoeken naar alternatieven, om de afhankelijkheid van deze grondstoffen te verminderen. De vraag naar bepaalde schaarse metalen zoals bijvoorbeeld neodymium, terbium of dysprosium stijgt snel. Dit heeft alles te maken met de opkomst van moderne toepassingen in bijvoorbeeld hybride auto’s, platte tv’s, brandstofcellen, led’s, chips, mobieltjes, spaarlampen en zonnepanelen. Voor de fabricage van dit soort producten is de Europese industrie volledig afhankelijk van de invoer van metalen uit China en een aantal instabiele regio’s. De verwachting is dat dit kan leiden tot grote tekorten. De oplossing zoekt TNO in de vervanging van de schaarse metalen door minder schaarse soorten, elements of hope genoemd. MKB-ondernemers betrokken bij de productie van schaarse metaalsoorten en semiconductoren kunnen voor meer informatie contact opnemen met Boy Kodde, manager MKB bij TNO.
1
Eén loket voor kennisvragen Dit jaar verenigden de slimmeriken van Limburg zich in ‘United Brains Limburg’. Dit netwerk van kennisinstellingen helpt ondernemers een partij te vinden die hun kennisvraagstuk het best kan oplossen. In Eindhoven is al sinds 2005 een United Brainsnetwerk actief, met goede resultaten. United Brains adviseert MKB’ers welke kennisinstelling hun ingediende vraag het best kan beantwoorden. Deze partij neemt vervolgens contact op om een offerte uit te brengen. United Brains bewaakt de voortgang en zal u ook adviseren over de mogelijkheid om innovatievouchers in te zetten voor de financiering. In Eindhoven groeide het aantal vragen in vijf jaar tijd van 140 tot 800. In Limburg ging United Brains begin dit jaar van start en zijn de eerste projecten opgestart. Claudia van Oppen, initiatiefnemer in Limburg: ‘Er is zo veel kennis beschikbaar maar ondernemers zien vaak door de bomen het bos niet meer. Met United Brains is er nu een loket voor alle kennisvragen. Zo kost het de ondernemer minder tijd om de juiste partij te vinden en het levert een beter resultaat op.’
›
Serious gaming
›
IN LEEUWARDEN ZIJN GAMES het stadium van de gewone sspelletjes ver voorbij. Leeuwarden wil de gamehoofdstad van Nederland zijn en dat lukt alleraardigst: zo houden veel marktpartijen in de regio zich bezig met serious games, ofwel spellen met een sociaalmaatschappelijk doel. Een van de partijen is Grendel Games. Oprichter Tim Laning: ‘Gametechnieken kun je inzetten om de gezondheidszorg te verbeteren, om mensen te trainen of om de waarde van cultuurhistorisch erfgoed onder de aandacht te brengen. Met games leer je spelenderwijs. Bovendien is het veel goedkoper en leuker dan bijvoorbeeld oefenen in een testlab.’ Een recent ontwikkeld spel dat chirurgen helpt om beter te opereren werd door Forbes uitgeroepen als een van de top 10 games that change the world. Naast vijf professionele gameontwikkelbedrijven in de regio speelt ook de NHL Hogeschool een grote rol en houden veel ondernemers in de provincie zich bezig met de serieuze simulaties. Sinds een klein jaar is aan deze partijen Gameship toegevoegd: een locatie waar de beste apparatuur te vinden is op het gebied van onder andere bewegingsregistratie, 3D-modellering en hoge resolutie camera’s. Ontwikkelaars kunnen deze faciliteiten huren. Daarnaast fungeert Gameship als een informatieloket voor bedrijven die overwegen om games in te zetten en een goede partner zoeken.
› 31
Co-creatie met studenten
CO -C RE AT IE
DAVID MCNEW/ANP
VIA EEN ‘BATTLE OF CONCEPTS’ kunnen ondernemers studenten en young professionals uitnodigen om mee te denken over vraagstukken in hun organisatie. Zo worden bijvoorbeeld nieuwe ideeën voor een marketingcampagne of voor productontwikkeling vergaard. De studenten kunnen hiermee prijzengeld winnen, de ondernemer komt zo aan innovatieve ideeën. Het totale prijzengeld kan per Battle variëren van € 2500,- tot € 10.000,- en wordt verdeeld volgens een standaardverdeelsleutel. Met 7000 ingeschreven meedenkers is Battle of Concepts de grootste denktank van Nederland. Op de website www.battleofconcepts.nl staan talloze succesvolle voorbeelden van co-creatie. Bijvoorbeeld de Battle ‘Ontwerp een nieuwe verpakking voor Prins Petfoods’. Met de ingezonden concepten heeft deze producent een nieuwe verpakkingslijn voor honden- en kattenvoer ontwikkeld. Het was vooral de combinatie van concepten die tot de innovatie heeft geleid. Naast vernieuwende afbeeldingen van verpakkingen waren in de concepten duidelijke trends te herkennen die Prins Petfoods heeft verwerkt in het nieuwe verpakkingsontwerp. Wil Mulder, commercieel directeur van Prins Petfoods: ‘Met het behaalde resultaat zijn wij zeer tevreden. Voor een kleinere organisatie is een Battle een snelle en goedkope manier om aan goede ideeën te komen. We gaan hier zeker nog een keer gebruik van maken.’
› 32
DOSSIER
›
Co-creatie:
1+1=3 Door samen met andere partijen nieuwe activiteiten te ontplooien creeër je meerwaarde naast je bestaande business. ‘Nieuw’ staat hier voor ‘nieuw voor jou’. Deze co-creatie brengt je verder dan je zelf ooit had kunnen komen. Ofwel: 1+1=3. TEKST JACQUELINE KUIJPERS FOTOGRAFIE MARTIN DIJKSTRA
‘Je ziet het pas als je het doorhebt.’ Als deze Cruijffiaanse wijsheid ergens voor opgaat is het voor co-creatie. Zegt Joris Craandijk, partner bij Innovative Partners en bedenker van de Beertender. ‘Een goede innovatie is een evolutie voor de gebruiker, maar een revolutie voor de fabrikant. Je moet kennis delen, je openstellen voor andermans oplossingen voor jouw problemen, samenwerken, samen iets creëren. En een lange adem hebben. Want alles staat of valt met de juiste partners. Begin daarom op tijd.’ Dat is een mooi bruggetje naar de tuinbouw. Mede als gevolg van de economische crisis staat
het water deze sector aan de lippen. Dat vraagt een nieuwe kijk op het vak van tuinder. Hoe kun je waarde toevoegen aan je producten? Meer omzet genereren? ‘Tuinders moeten out of the box durven denken’, zegt Craandijk hierover. ‘Veel mensen zoeken alleen binnen hun huidige afzetketen naar innovatiemogelijkheden. Maar daar zijn de grenzen van optimalisatie op een gegeven moment echt bereikt. Daarom zeggen wij: zoek het in asynchrone relaties, in niet voor de hand liggende combinaties. Dan stuit je op verrassende nieuwe inzichten. Dat is het begin van co-creatie.’ ›
RUBRIEK
‘Duurzaam telen is een hot item. Met dit soort ontwikkelingen lopen we weer voorop in de wereld’
AAD JONKER mede-eigenaar van BiJo Logische Groente. Runt het bedrijf samen met zijn zoon Arno en zijn dochter Elma › product biologische radijs, slasoorten, tomaat, komkommer, paprika, snijbonen › locatie ’s-Gravezande › aantal medewerkers 35 (hoogseizoen) Aad Jonker zit dit jaar op de kop af 45 jaar in de tuinbouw. In die tijd bouwde hij het bedrijf van zijn schoonvader uit van 5200 m2 tot ruim 160.000 m2. Een bedrijf waar inmiddels al twaalf jaar biologische producten verbouwd worden. En waar eind juni minister Verhoeven officieel de gesloten kas opende die per jaar 2 miljoen m3 aardgas minder verbruikt, en net zoveel CO2uitstoot bespaart als een middenklasse auto die 727 keer de wereld rond rijdt. ‘Wij wilden een duurzame manier om onze groenten te produceren en te verpakken’, vertelt Jonker. ‘Met die vraag zijn we naar Syntens gegaan, die voor ons op zoek ging naar mogelijke partners.’ Dat werd ingenieursbureau Innogrow. Ook haalde Jonker zijn vriend Jan Moerdijk, bedrijfsvoorlichter bij JMC Consultancy erbij. Samen onderzochten zij de mogelijkheden om alternatieve energiebronnen in te zetten voor duurzame glastuinbouw: Jonker met zijn kennis van de biologische teelt, het inmiddels failliete Innogrow met zijn technische kennis en Jan Moerdijk met zijn kennis van het gebruik van warmtepompen bij de Veiling Breda.
AARDWARMTE Uitgangspunt was de techniek die ook in de traditionele tuinbouw in opmars is: het gebruik van aardwarmte gecombineerd met warmtepompen. Grondwater wordt opgepompt en zo verhit dat het ’s winters gebruikt kan worden als verwarming van de kassen,
waarna het weer de bodem wordt ingepompt. In de zomer kan het grondwater dienen als koeling. Een prachtmethode, die echter één praktisch probleem opleverde: in de traditionele glastuinbouw worden de luchtslurven direct onder de substraatmatten met gewassen aangebracht. Maar de biologische tuinbouw werkt met aarde. ‘En daar kunnen geen luchtslurven onder’, zegt Jonker lachend. Uiteindelijk bleken de slurven in de gangen te passen tussen de bedden met gewassen. ‘Zo werd een nadeel een voordeel. Want nu kunnen we de slurven naar believen verleggen.’
VERRASSINGEN BiJo heeft 24 bronputten aangelegd: twaalf warme en twaalf koude. De gewassen varen er wel bij. ‘We hebben nu nagenoeg dezelfde opbrengst als de traditionele tuinbouw. En dat is voor biologische teelt erg hoog. Bovendien is de kwaliteit van onze producten uitmuntend, omdat de teelt volledig gecontroleerd is.’ De nieuwe duurzame techniek heeft verrassingen opgeleverd: door het gebruik van warmtepompen werd een luchttemperatuur bereikt die hoger is dan nodig voor sla. Maar uitermate geschikt voor tomaten, paprika en komkommer. ‘Zo hebben we ons assortiment verbreed. Wel zo mooi voor onze klanten.’ Vijfenveertig jaar nadat Aad Jonker de eerste radijsjes oogstte, staat hij aan het hoofd van een hypermodern familiebedrijf dat bezoekers uit binnen- en buitenland trekt. ‘Investeren in innoveren levert uiteindelijk alleen maar winst op. Voor je eigen bedrijf, je partners, je klanten, voor de hele sector. Duurzaam telen is een hot item. Met dit soort ontwikkelingen lopen we weer voorop in de wereld.’ CO -C RE AT IE
›
› 34
DOSSIER
ALEWIJN VERBOON general sales en marketing manager bij Dutch Nut Group (DNG) › product zuidvruchten, cashewnoten, pinda’s, krenten en rozijnen › locatie Bergschenhoek › aantal medewerkers 85 DNG koopt zijn producten wereldwijd in bij de bron. Vervolgens worden deze in bulk naar Bergschenhoek vervoerd, waar de producten verwerkt en verpakt worden. Tot slot worden ze naar de supermarkt getransporteerd. En dan belanden de nootjes en pinda’s op de borreltafel van de consument. De consument, die – zo blijkt uit onderzoek van DNG – het onhygiënisch vindt dat iedereen met zijn handen in dezelfde bak met nootjes graait. Die constatering zette DNG aan het denken. ‘Je probeert een behoefte te creëren bij de consument of je ontwikkelt een product bij de behoefte van de consument’, zegt Alewijn Verboon. ‘Juist als private label moet je met innovaties opboksen tegen de A-merken. Maar dat kunnen wij niet alleen. Dat vraagt samenwerking. Je moet je doelgroep kennen. Die consumentenin-
›
formatie ligt bij de retailer. Je moet ook de ruimte kennen om dingen uit te proberen. Dat maakt een verbinding met een retailer tot een logische stap.’
SCHUITJE Gesteund door Syntens onderzocht DNG met C1000 de mogelijkheden om de verpakking aan te passen aan de wensen van de consument. Een doseerbakje dus, dat er bovendien leuk uitziet, zodat er ook geen afwas meer is.
SMAAKT NAAR MEER Uiteindelijk werd er een prototype van een schuitje met doseermogelijkheden ontworpen en uitgetest in een aantal winkels. Een verbeterde versie is in productie genomen en staat nu bij C1000 in het schap. Zoals al direct afgesproken in deze samenwerkingsvorm heeft C1000 het alleenrecht op de verkoop. De ontwikkelkosten heeft DNG voor zijn rekening genomen. ‘De omzet van nootjes in dit segment is dankzij de nieuwe verpakking met 300 procent gestegen ten opzichte van vorig jaar’, vertelt Verboon. ‘Deze co-creatie smaakt naar meer...’
SLEUTEL TOT SUCCES Sleutel tot succes van co-creatie is waarborgen dat alle schakels in de keten (dus alle partners) er beter van worden, én het geheel. En juist dat maakt het proces van co-creatie complex. Het is het onbekende (en soms ongewenste) paard waar niemand op durft te wedden, maar áls het als eerste over de finishlijn komt is het een ongekend succes.
RUBRIEK
Co-creëren vanuit een missie: gezonde groente als basis van gezond leven. ‘Wil je dingen veranderen dan móét je samenwerken’
Vonk Zo’n staaltje out of the box-denken is te vinden in het glastuinbouwgebied in Gelderland. Het is het werkterrein van Chris Willemsen, innovatieadviseur creatieve industrie bij Syntens. ‘Hier is een aantal hypermoderne kassencomplexen gevestigd. Maar ondanks alle innovatieve en energiebesparende maatregelen moeten ook zij knokken voor een goede omzet.’ Hij bracht een aantal tuinders samen met een groep ontwerpers uit de regio. De tuinders leidden de creatieven rond op hun bedrijven en legden hun de vraag voor welke toegevoegde waarde zij konden bedenken. Niet gehinderd door enige kennis van de tuinbouw konden de ontwerpers hier volop hun creativiteit op loslaten. Zoals een innovatieve verpakking die beter de passie van de teler laat zien én het product langer vers houdt. ‘Zonder creativiteit is innoveren niet mogelijk’, zegt Willemsen. ‘Als je de creatieve sector koppelt aan andere sectoren ontstaan er vonken. Die vonken moeten we laten overslaan.’
naar online dossier
Zie pagina 5 voor informatie over deze QR-code
Vaagheden en visie ‘Innoveren hoort bij een bepaald type mens’, zegt Joris Craandijk. ‘Het is een proces met heel veel variabelen en heel weinig vergelijkingen. Co-creatie past niet op voorhand in een Excel-sheet. Je moet kunnen omgaan met vaagheden, je kunnen verplaatsen in een ander. Alleen dan ontstaat het wederzijdse vertrouwen waarop je een samenwerking kunt bouwen.’ Maar dat alleen is niet voldoende. ‘Waar het om draait is een gemeenschappelijke visie op de toekomst. Als een van de partijen het niet ziet, gaat het geheel niet vliegen.
› 35
Bovendien is het zaak om níét jouw idee met een grote strik eromheen te presenteren, maar echt van scratch af aan met elkaar in conclaaf te gaan. Zo voorkom je een ongelijkwaardige relatie. En als het traject écht van start gaat is het van belang dat een van de partijen de regie voert. Zoals een dirigent zijn musici tot één harmonieus geheel smeedt, heb je hier een regisseur nodig die zorgt voor een onderling goed afgestemd proces. Want “elkaar verrassen” betekent de dood in de innovatiepot.’
WAAROM CO-CREATIE? Het Nederlandse MKB staat de komende jaren voor een aantal pittige uitdagingen: Lokale bedrijven krijgen in toenemende mate te maken met globale concurrenten Markten worden transparanter en gefragmenteerder dan ooit tevoren De lifecycle van producten en diensten zal steeds sneller en complexer verlopen Gevolgen Co-creatie zal leiden tot de volgende veranderingen: Passieve kopers worden actieve ambassadeurs Luisteren wordt dialoog Consumenten kopen niet alleen, maar gaan meedenken Vertrouwen in experts wordt vertrouwen op de collectieve kennis
CO -C RE AT IE
› ›
› 36
DOSSIER
Verbinden De stichting Food Valley in Wageningen slaat bruggen tussen kennis en ondernemerschap. Concreet: het bouwen van consortia van partijen die sámen willen werken aan innovaties in de agrifood. Maar ook op kleinere schaal: vragen van MKB’ers voorleggen aan kennisinstellingen als de HAS of TNO. Dat leidt tot verrassende nieuwe combinaties, vertelt directeur Roger van Hoesel. ‘Ik denk aan de missie van het ziekenhuis Gelderse Vallei. Zij zien betere genezingskansen voor goed gevoede patiënten. Diepgaande kennis van voeding vonden zij bij de Wageningen Universiteit. Het ziekenhuis, de universiteit en de voedingsmiddelenindustrie werken nu samen om die missie te verwezenlijken. Food Valley helpt de verbinding tussen deze partijen te leggen. Een ander mooi voorbeeld is het project “Melk op Maat” waarin de relatie wordt onderzocht tussen het ras van een koe en de samenstelling van de melk. Bijvoorbeeld om producten te kunnen ontwikkelen met een hoge toegevoegde waarde. In dit consortium werken melkveehouders samen met wetenschappers en verschillende zuivelverwerkende bedrijven. Ook concurrenten dus. Die openheid is kenmerkend voor Nederland, dat zie je elders niet. Voor een deel zit dat in onze cultuur, voor een deel wordt dat gestimuleerd door innovatieprogramma’s van de overheid. Hoe dan ook: dat geeft ons zeker een voorsprong. En dat laten wij, als stichting Food Valley, graag aan de wereld zien.’
Syntens beschouwt open innovatie als essentieel voor de toekomst van het MKB. Co-creatie is een open manier om innovatie binnen uw bedrijf te organiseren. Wilt u weten hoe het de tuinders en ontwerpers in Gelderland vergaat? Of bent u geïnteresseerd in andere co-creatieprojecten? Kijk dan eens op de website www.syntens.nl/co-creatie
›
‘Juist als private label moet je met innovaties opboksen tegen de A-merken. Maar dat kunnen wij niet alleen. Dat vraagt samenwerking’ ROB BAAN eigenaar van Koppert Cress › product cressen (zaailingen) en minigroentes voor de gastronomie › locatie Monster › aantal medewerkers 90 Bij Rob Baan komen al zijn innovatieve ideeën voort uit een persoonlijke missie: gezonde groente als basis van gezond leven. ‘Innovatie is mijn alles’, zegt hij zelf. Het begon ermee dat hij persoonlijk zijn compleet nieuwe producten aan de topchefs van deze wereld ging presenteren. In de tuinbouw was dat nieuw. Maar voor Baan, die jarenlang de wereld had doorkruist voor de zaadhandel waar hij werkte, was het niet meer dan logisch om het zo aan te pakken. ‘Ik wilde weten wat chefs van mijn producten vonden. Zo ontstond een wisselwerking: zij vragen mij nu om bepaalde smaken. Ik heb hier een plek ingericht waar ze kunnen komen koken, proeven. Dáár ontstaat de chemie.’
OMA Rob Baan praat als Brugman.
Daar ligt zijn kracht, vertelt hij. ‘Er kwam hier een innovatieadviseur van Syntens om een bedrijfsscan te doen. Die man hoort mij zo aan en zegt: “Je hebt een leuk verhaal en je kunt het goed vertellen. Dus moet je ervoor zorgen dat heel veel mensen het horen.” Ik heb altijd geweten dat ik aardig kan vertellen, maar dat dit commercieel zo veel waarde had was een eyeopener.’ Want vertellen kan hij. Over zijn oma die zei dat hij spruitjes moest eten als hij verkouden was. En over de beschermende werking van tomaten. ‘Weet je wat de witste plek ter wereld is? Een Engelse damesbil. Die Engelse damesbillen hebben wetenschappers blootgesteld aan uv-licht. Wat bleek? Vrouwen die drie maanden een dieet van tomaten aten bleken 35 procent minder verbranding op te lopen dan voor ze dat dieet hadden gevolgd.’
ECHT EERLIJK Met zijn passie weet Baan mensen te enthousiasmeren en verbinden. Met de
oprichting van Best F3 (Best of Fresh Functional Food) wil Rob Baan de voedingswaarde van voedsel wetenschappelijk aantonen. Maar dat doet hij niet alleen. En daarmee komen we bij deel twee van zijn missie: samenwerken. ‘Wil je dingen veranderen dan móét je samenwerken.’ Zo heeft hij in Best F3 een kennisalliantie opgericht samen met nationale en internationale wetenschappers. Ook is hij de initiator van Dutch Specials, een samenwerkingsverband van leveranciers van topproducten voor de gastronomie. Met een lampenfabrikant heeft hij een ledlamp ontwikkeld voor de tuinbouw. En met programmamaker House of Television heeft hij het concept 24-kitchen bedacht, dat april 2011 de lucht ingaat. ‘Een kookprogramma waarin écht gekookt wordt, zonder pakjes en zakjes: echt eerlijk over eten.’ Relativeren kan Baan ook. ‘Natuurlijk lukt niet alles. Innoveren is veel investeren en hard duwen.’
0
›
› duurzaam
MIJN TROTS › 37
FOTOGRAFIE IVO VAN DER BENT
Lantaarnpaal als kapstok
JEROEN OP TEN BERG directeur van GBO DESIGN-ENGINEERING (Helmond en Antwerpen) › product Kroonring (www.kroonring.nl) › Innovatie verzamelplek voor plastic inzameling › verkoop verwachte verkoop 50.000 en 250.000 stuks (tot en met 2011) in Nederland en België › successen nummer 25 in de MKB Innovatie Top 100 in 2010
CO -C RE AT IE
06
Plastic wordt sinds een jaar gescheiden ingezameld in een groot deel van Nederland. Het probleem is dat volle verzamelzakken zo licht zijn dat ze de straat over waaien. De Kroonring is dé oplossing: een ophangpunt om de zakken aan te bevestigen, zodat plastic daadwerkelijk wordt ingezameld en niet de natuur in waait. Plastic inzamelen is overigens een kwestie van opvoeden. Mensen moeten er een aantal keer op gewezen worden voor ze het doen. De Kroonring heeft die attentiewaarde en wijst er steeds op: hier wordt plastic gescheiden opgehaald. De Kroonring staat dicht bij de consument; we hebben het in eigen regie ontwikkeld met de expertise van Van Gansewinkel. Plastic Hero – de plasticinzamelaar – is ook enthousiast. Nog een handig voordeel voor de ophalers: de Kroonringen dienen als kleine verzamelpuntjes in de wijken. In plaats van bij elk huis te moeten stoppen, pakken de vuilnisophalers tegelijkertijd meerdere zakken mee. Tijdwinst.
› 38
COLUMN
› FRITS BAREND › Amsterdam, 17 februari 1947, is een televisie- en radiopresentator, columnist en samen met zijn dochter Barbara hoofdredacteur van het driemaandelijkse glossy magazine Helden.
ert van Marwijk liep de spelerstunnel in, naast scheidsrechter Howard Webb. De Brit had net in zijn oortje van de vierde man gehoord dat hij die twee Nederlanders, 6 en 8, rood had moeten geven. ‘Ik kan geen geel blijven geven’, lispelde Webb, tegen alle regels in. Het was de wake-up call voor Van Marwijk, die de kritiek van zestien miljoen Hollandse bondscoaches tot dusver naast zich neer had gelegd, maar wel degelijk op een notitieblokje had opgeschreven wat het publiek verlangde. Aanvallend spel. ‘Jongens, ga zitten. Ik wil dat de rest weggaat. Sorry Kees, jij ook. Kom op, waar gaat het om? ’ Het was stil, zelfs Wesley zweeg. Die ochtend meteen na het ontbijt was Van Marwijk naar de kamer van Robin gegaan om hem eigenlijk te zeggen dat Klaas-Jan op zijn plaats zou spelen. ‘Trainer, krijg je spijt van. Arjen trekt naar binnen, Dirk trekt naar binnen, hoeveel voorzetten geven ze van de achterlijn? Denk je dat Klaas-Jan ze wel krijgt? Durf aanvallend te spelen.’ ‘Robin,’ zei Van Marwijk, ‘we hebben met dit spel de finale gehaald, alleen jij voldoet niet.’ ‘Trainer, bent u vergeten met hoeveel geluk we de finale hebben gehaald? Een eigen goal van de Denen, een blunder van de keeper van Japan, een eigen doelpunt van Brazilië.’ Van Marwijk zwijgt de eerste drie minuten van de rust. Dan ineens: ‘Twee wissels, Robin voor Klaas-Jan en Rafael voor Nigel. Mannen, we hebben onze wortels verloochend. We voetbalden Italiaans. Dat heeft ons zover gebracht. Maar we hebben gisterenavond Duitsland gezien, dat kunnen wij beter.’ Het belletje gaat, de tweede helft wacht. ‘Blijf zitten. Ik wil iedereen verrassen. Pas drie minuten
na de Spaanse spelers komen onder luid gefluit de Oranjemannen. Paniek bij de commentatoren. Van Persie en Van der Vaart erin, maar wie zijn eruit? Del Bosque schreeuwt naar Puyol, maar bereikt hem niet. Spanje aarzelt met de aftrap, wie neemt wie? Kuyt verovert de bal, Van der Vaart biedt zich aan, Van Persie wijkt uit naar links, krijgt de bal, maakt een kap en zet Sneijder alleen voor Casillas. Die twee kennen elkaar, Sneijder was niet goed genoeg voor Real. Casillas verwacht een uithaal, maar Sneijder ziet in zijn ooghoek Kuyt. Hij speelt af en Kuyt doet wat Casillas van Sneijder verwachtte. Hij haalt uit, in de bovenhoek. De tweede helft danst Oranje over het veld. Een dag later schrijft Cruijff in zijn column dat hij zich schaamde voor het harde Spaanse spel. Toch worden de Spanjaarden dinsdag als helden in Madrid ontvangen. Het was ook niet niks, de finale halen. ‘Ik ben trots op het publiek dat ons al die weken heeft gesteund’, zegt Xavi. ‘En ik ben er trots op Spanjaard te zijn’, zegt Casillas. Van Marwijk denkt aan zijn blocnote en zestien miljoen bondscoaches. Co-creatie van het zuiverste water.
CO -C RE AT IE
Hoe Nederland wereldkampioen werd
´ 6XEVLGLHPRJHOLMNKHGHQ" 6XEVLGLH21PRJHOLMNKHGHQ ]DO MH EHGRHOHQ 9RRU PLMQ EHGULMI NDQ LN KHW QLHW YLQGHQ µ 6DELQD 9HUNHUN HLJHQDDU ,QQRYDUV
'H RYHUKHLG KHOSW RQGHUQHPHUV RRN GRRU KHW VXEVLGLHGRROKRI .LMN RS $QWZRRUGYRRUEHGULMYHQ QO VXEVLGLHV
6W aVLR UHHY KPL LUL Z\IZPKPL& =HUHM U\ NHH[ \ UHHY (U[^VVYK]VVYILKYPQ]LU US Z\IZPKPLZ /PLY aPL[ \ PU ttU VVNVWZSHN ^H[ TVL[ ^H[ THN LU ^H[ RHU VW OL[ NLIPLK ]HU ^L[[LU YLNLSZ ]LYN\UUPUNLU LU¯ Z\IZPKPLZ ,U OLI[ \ UVN ]YHNLU& +HU R\U[ \ ILSSLU THPSLU VM JOH[[LU
VOOROP
› FRANK SMITS (links) eigenaar kamelenmelkerij Smits › BAS VERMEULEN (midden) eigenaar › bakkerij Vermeulen & Den Otter › DANIËLLA CORIJN-WITTE innovatieadviseur van Syntens
Kamelenmelkbonbons Melkexperiment
Exotische context
‘KAMELKA-BONBONS zijn gemaakt van kamelenmelk. Ze zijn nergens anders in Europa verkrijgbaar. Op weg van mijn broodbakkerij in Vlijmen naar mijn banketbakkerij in Vught kwam ik iedere dag langs kamelenmelkerij Smits in Cromvoirt. Toen ik een artikel las over het gebruik van paardenmelk in de bakkersbranche, dacht ik: hoe zit dat met kamelenmelk? Ik heb vervolgens bij de boerderij aangeklopt en ik heb wat melk meegenomen om mee te experimenteren.
SYNTENS BRACHT ME IN CONTACT met een fooddesigner. Tijdens een dagsessie hebben we samen de voors en tegens afgewogen en een plan van aanpak gemaakt. Ook qua marketing. Kamelenmelk is een stuk gezonder dan koeienmelk, maar daar profileren we ons niet mee. We richten ons meer op de verrassende, exotische context. Behalve een fooddesigner waren overigens ook onze klanten betrokken bij de ontwikkeling van de bonbons en studenten van de Hoge Agrarische School uit Den Bosch. Deze co-creatie maakte het uiteindelijke product succesvoller. Met Kamelka laten we zien dat je als modern bedrijf ook in moeilijke tijden kunt innoveren. En met succes: dit jaar nog brengen we brood van kamelenmelk op de markt.’
›