nb. nr. 2 2013

nb.

Voor inkopers van energie Informatie, inspiratie en concrete tips

Bart Vermassen McDonald’s Nederland

zevende jaargang nº 2 juli 2013

Wiecher Heijman Nuon/Vattenfall

Reduce, re-use & recycle bij McDonald’s

VOORWOORD

MARCEL BAKKER

Stroomopwaarts in de grootzakelijke markt

Het veranderende energielandschap De energiemarkt is constant in beweging, zowel op nationaal als mondiaal niveau. Ondanks alle veranderingen moet de energievoorziening betaalbaar blijven en mag de betrouwbaarheid van de levering niet in gevaar komen.

Om de betaalbaarheid en beschikbaarheid ook in de toekomst te kunnen blijven garanderen, levert Nuon/ Vattenfall niet alleen energie, maar produceert het zelf ook. Onze windparken bieden Nederlandse klanten de mogelijkheid om energie van eigen bodem af te nemen, zoals van het nieuwe windpark Zuidlob in Flevoland. Zuidlob levert elektriciteit aan 88.000 huishoudens, wat vergelijkbaar is met een stad ter grootte van Almere. Daarnaast koopt Nuon steeds vaker energie in van haar zakelijke klanten. Veel bedrijven in de tuinbouwbranche hebben bijvoorbeeld wel veel warmte nodig, maar willen de elektriciteit die zij met de warmtekrachtkoppeling hebben opgewekt verkopen aan Nuon. Zo wordt er efficiënt omgegaan met energie.

Door in te spelen op de huidige veranderingen op de energiemarkt en te investeren in energieproductie levert Nuon/Vattenfall niet alleen een bijdrage aan het terugdringen van de CO²-uitstoot, maar blijft ook in de toekomst de beschikbaarheid en betaalbaarheid van energie gegarandeerd.

Erik Suichies Director Sales B2B Netherlands

Het Stroomopwaarts programma is bedoeld om de afhandeling van administratieve processen in de energiemarkt te verbeteren. Ten behoeve van dit programma wordt per 1 augustus 2013 een belangrijke wetswijziging van kracht. De wijziging is van toepassing op alle energieleveranciers en netbeheerders en geldt alleen voor klanten met één of meer kleinverbruikaansluitingen (een elektriciteitsaansluiting tot en met 3x80 ampère of een gasaansluiting tot en met G25). Wat gaat er gebeuren? U ontvangt voor uw leveringsperiode vanaf 1 augustus één gecombineerde factuur voor zowel uw energieverbruik (gas of elektriciteit) als de netwerkkosten. Nuon wordt daarmee verantwoordelijk voor het collecteren van de meterstanden. De procesafhandeling wordt daarmee eenvoudiger en eenduidiger en klanten met één of meer kleinverbruikaansluitingen hebben nu alleen de energieleverancier als voornaamste contactpersoon. Meer informatie over Stroomopwaarts op nuon.nl/grootzakelijk/stroomopwaarts

Vodafone kiest voor Nederlandse wind

Vodafone Nederland stapt via Nuon voor 100 procent over op windenergie.

In de zoektocht naar duurzamere energievoorziening is Vodafone in gesprek gegaan met verschillende energieleveranciers. Zij hebben gekeken hoe de leveranciers kunnen bijdragen aan een schoner leefklimaat en in hoeverre zij kunnen aansluiten op de technische mogelijkheden van Vodafone. Bij haar keuze hield Vodafone onder andere rekening met de stroomcapaciteit die nodig is om de mobiele 2G-, 3G- en 4G-netwerken, alsook de winkels en kantoren van de telecomprovider te kunnen bedienen. Windenergie van Nuon kwam als uiteindelijke winnaar uit de bus. De windenergie wordt in Nederland geproduceerd en is volledig CO²-neutraal.

nuon.nl/grootzakelijk KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP: � Nuon evenementen: nuon.nl/nieuwsenkennis � MarktRapport: nuon.nl/marktrapport � Twitter: twitter.com/nuonmarktinfo

2

nb. | Nº 2 • juli 2013

Nuon stapt over op IBAN Vanaf 1 februari 2014 wordt het gebruik van IBAN binnen het Europese betalingsverkeer verplicht, voor zowel bedrijven als consumenten. Nuon stapt per 1 augustus al over op IBAN, wat staat voor International Bank Account Number. Het enige wat u merkt van deze overstap is dat u een langer rekeningnummer ziet op uw facturen en betalingsoverzichten.

Overigens hoeft u uw IBAN niet aan Nuon door te geven, omdat Nuon dit zelf omzet in haar systemen. Meer informatie over uw factuur op nuon.nl/grootzakelijk/factuur

� DE VRAAG MARKTONTWIKKELINGEN

De afgelopen maanden heeft de discussie in het Europees Parlement met betrekking tot de CO²-markt een belangrijke rol gespeeld in de elektriciteitsmarkt. Er bestaat momenteel een overschot aan CO²-rechten op de markt waardoor de prijs voor deze rechten relatief laag is en daardoor ook de elektriciteitsprijzen. De prijzen zijn dusdanig laag, dat het voorlopig niet rendabel is om duurzame alternatieven te ontwikkelen voor elektriciteitsopwekking met behulp van fossiele brandstoffen. De CO²-discussie is nog steeds gaande en zal voorlopig de elektriciteitsprijs blijven beïnvloeden.

Op de gasmarkt had voornamelijk het weer de afgelopen tijd een belangrijke invloed. Volgens sommige analisten kan de gasprijs in de winter voor maar liefst 70 procent weersafhankelijk zijn. Dit zagen we ook terug in de maanden maart en april. Deze maanden waren bijzonder koud, waardoor de dagprijzen hoger waren. De vraag naar gas was immers toegenomen, omdat er meer verwarmd moest worden dan gebruikelijk voor de tijd van het jaar. Tegelijkertijd was er ongepland onderhoud aan de gaspijpleidingen en was er minder gas op voorraad. Deze zomer zal er daardoor meer vraag naar gas zijn om de gasreserves aan te vullen, zodat er komende winter weer genoeg gas op voorraad is.

De huidige ontwikkelingen maken de gasmarkt dus gevoeliger voor prijsfluctuaties dan gebruikelijk. Stel dat er de komende tijd meer onderhoud is dan gepland of als er onverwachte ontwikkelingen in de gasmarkt zijn, dan komt het aanbod van gas onder druk te staan. Dat maakt het extra belangrijk om de gasmarkt in de gaten te houden. Niet alleen voor deze zomer, maar ook voor komende winter.

Meer informatie over de werking van de energiemarkt vindt u op nuon.nl/nieuwsenkennis Tobias Dekkers, Energiemarkt Analist , Nuon PortfolioDesk Tobias Dekkers is Energiemarkt Analist bij Nuon en zal voortaan de marktontwikkelingen aan u toelichten.

Vragen? Mail naar salesportfolio@nuon.com Colofon l nb. is een uitgave van Nuon en verschijnt vier keer per jaar. Zevende jaargang, nummer 2, juli 2013 l Redactieadres: Postbus 41920, 1009DC Amsterdam, redactienb@nuon.com, nuon.nl/grootzakelijk l Concept en realisatie: Scripta Media; Nieuwe Herengracht 47, 1011 RN Amsterdam l Vormgeving: Marc van Meurs, Yullan Oosterhof l Fotografie: hollandse hoogte, Kato Tan, Ton Zonneveld l Drukwerk: drukkerij Tesink l Lithografie: Grafimedia Amsterdam l © Nuon, 2013 l nb. wordt op FSC-papier gedrukt. l Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen zonder schriftelijk toestemming. Alle genoemde gegevens zijn onder voorbehoud. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. l Wilt u nb. niet meer ontvangen of is het magazine onjuist geadresseerd?

Ga dan naar nuon.nl/grootzakelijk. Ga vervolgens naar Klantenservice en klik op ‘wijziging doorgeven’.

Duurzame energie voor 88.000 huishoudens Nuon heeft onlangs de laatste windmolen van windpark Zuidlob in Flevoland geïnstalleerd. Op dit moment worden de molens getest en geoptimaliseerd.

Ruim een jaar geleden werd begonnen met de bouw van het windpark en afgelopen november was de eerste windturbine actief. De officiële opening van het park vindt dit najaar plaats.

Het windpark bestaat uit 36 windmolens die in totaal 122 MW kunnen leveren.

Dat betekent duurzame energie voor 88.000 huishoudens, vergelijkbaar met een stad ter grootte van Almere. Ruben Lindenburg is verantwoordelijk voor het windpark. ‘Zuidlob is speciaal door het vermogen van meer dan 100 MW. Dat is zodanig groot dat het windpark gezien wordt als een centrale. Mocht er iets misgaan, dan valt er tenslotte een grote energievoorziening uit. In samenwerking met ingenieursbureau Ebatech hebben we daarom Netanalyzers geïnstalleerd, die naar de kwaliteit van elektriciteit kijken. Ebatech leest deze Netanalyzers continu uit en slaat de gegevens op. Hierdoor hebben wij altijd inzicht in de kwaliteit van de elektriciteit die we leveren.’

� VISITEKAARTJE

Even voorstellen

Dennis Pluister

Dennis Pluister is sinds 2011 bij Nuon werkzaam als Productmanager Gas. Hij houdt zich onder andere bezig met het product Groen Gas. Dennis vertelt over de mogelijkheden om het zakelijke gasverbruik te verduurzamen en over de werking van CO²-certificaten.

‘Als Productmanager Gas houd ik me enerzijds bezig met productontwikkeling en -management en anderzijds kijk ik naar de ontwikkelingen in de energiemarkt. Zijn onze producten bijvoorbeeld actueel genoeg?

Daarnaast is een belangrijk onderdeel van mijn werk de verduurzaming van gas in de vorm van Groen Gas. Bij gasverbranding komt CO² vrij. Deze vrijgekomen broeikasgassen wil Nuon met behulp van CO²-certificaten zo veel mogelijk reduceren. Grote bedrijven in bijvoorbeeld de luchtvaartsector en chemische industrie, moeten van overheidswege verplicht een deel van hun CO²-uitstoot compenseren. Zij ontvangen hiervoor emissierechten. Naast deze verplichte markt bestaat er echter ook een vrijwillige markt, waarop steeds meer klanten van ons acteren. Bedrijven kunnen bij Nuon CO²-certificaten aanschaffen die garant staan voor vergroening van gas.

Met deze CO²-certificaten participeren bedrijven in duurzame projecten.

Denk hierbij aan energie-efficiency

KATO TAN

KATO TAN

� Weer en CO2-markt bepalen prijs

NIEUWS

projecten, zoals een windmolenpark of een waterkrachtcentrale. Veel van deze projecten zijn te vinden in ontwikkelingslanden, maar bijvoorbeeld ook in China. Daar hebben deze projecten een maatschappelijke functie, doordat ze bijvoorbeeld de werkgelegenheid stimuleren.

Bij Nuon hebben we duurzaamheid hoog in het vaandel staan. We zijn dan ook blij met de toegenomen vraag naar het vergroenen van het gasverbruik.

Waar we in 2008 zijn begonnen met een kleinschalige introductie van klimaatneutraal gas, zien we nu dat duurzaamheid een steeds belangrijker onderdeel van de energievoorziening wordt. CO²-certificaten zijn de afgelopen jaren goedkoper geworden en daarmee aantrekkelijker voor onze klanten.

Klanten denken er niet altijd zelf aan, maar wanneer wij hen hierop wijzen, zijn zij oprecht geïnteresseerd.’

Meer informatie op: nuon.nl/grootzakelijk/duurzaamheid nb. | Nº 2 • juli 2013

3

Frituurolie wordt

De relatie tussen McDonald’s en Nuon gaat terug tot 2000. Dat was het jaar dat de Nederlandse tak van ’s werelds bekendste en grootste fastfoodketen besloot voortaan voor alle vestigingen collectief energie in te kopen. Bart Vermassen – director Finance, Franchise & Supply Chain van McDonald’s Nederland en tevens verantwoordelijk voor het duurzaamheidsbeleid – en Wiecher Heijman – Accountmanager bij Nuon – lichten de samenwerking toe.

Heijman:

‘McDonald’s koopt de energie voor alle restaurants al jaren centraal in bij Nuon. Omdat McDonald’s liever vooruit betaalt en pas later de kosten wil verrekenen aan de restaurants, stuurt Nuon maandelijks een factuur die gebaseerd is op het vorige verbruik. Deze manier van inkopen en verrekenen is best bijzonder voor een bedrijf met zoveel vestigingen, waarvan nota bene het grootste deel van de restaurants in handen is van franchisenemers en slechts een klein deel in eigen beheer wordt gerund.’

Vermassen: ‘Nuon nam destijds deel aan het tenderproces en was prijstechnisch het meest interessant. Daarnaast was Nuon in staat om aan onze wensen te voldoen wat betreft administratieve ontzorging, herfacturering per restaurant en open contracten, oftewel contracten waarvan pas na afloop wordt bepaald om welk bedrag het gaat. Nuon kon bovendien ook tegemoet komen aan onze vraag naar de levering van honderd procent groene energie.’

Heijman: ‘We leveren niet alleen groene energie aan de restaurants, maar ook aan het distributiecentrum in Amersfoort en het hoofdkantoor in Amsterdam. McDonald’s heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Wij werken dan ook graag samen met McDonald’s.’

McDonald’s – als wereldwijd opererend concern zich zeer bewust van haar maatschappelijke verantwoordelijkheid én publieke imago – gaat op een professionele wijze om met duurzaamheid.

4

nb. | Nº 2 • juli 2013

Vermassen: ‘Het is corporate strategie. Nederland heeft zo zijn eigen accenten en eigen prioriteiten, zoals het energieverbruik en het afvalbeleid. Het duurzame landbouwbeleid, het waken voor kinderarbeid en het gebruik van schone verpakkingen zijn echter op internationaal niveau ingeregeld.

McDonald’s hergebruikt bijvoorbeeld álle afvalproducten. Plastic, karton en PET spreken voor zich, maar gebruikte frituurolie wordt biobrandstof, keukenafval wordt gecomposteerd voor groene energie en restafval wordt verbrand voor energieregeneratie.

Reduce, re-use & recycle is het credo. Daarbij wordt natuurlijk ook gekeken naar het energieverbruik.’

Heijman: ‘En dat terwijl de energiekosten voor een bedrijf als McDonald’s eigenlijk te verwaarlozen zijn: nog geen twee procent van de totale bedrijfskosten.’

Vermassen: ‘Neemt niet weg dat we ook naar die kosten kijken, bijvoorbeeld door keukenwarmte te hergebruiken voor de klimaatbeheersing. We investeren daarnaast in nieuwe technieken, bijvoorbeeld met low oil volume-friteuses waar in plaats van 25 liter olie maar 14 liter in gaat. Dat scheelt niet alleen in de afvalolie die je overhoudt, maar ook in de hoeveelheid olie die je moet verhitten. En daarmee besparen we dus energie.’

In mei van dit jaar won McDonald’s Nederland van de Europese Commissie de Green Building Award 2013. Vermassen: ‘We wonnen deze award als eerste restaurant in Europa en als eerste bedrijf in Nederland. In ons E-flag restaurant in Amsterdam Zuidoost worden veel verschillende duurzaamheidsoplossingen getest, zoals zonnepanelen, een windmolen, zuinige klimaatbeheersing en led-verlichting.’

Heijman: ‘In vervolg op de succesvolle testen bij het E-flag restaurant, kregen alle restaurants een energiemanagementsysteem. Zo kunnen we op afstand uitlezen welk restaurant wanneer en hoeveel energie verbruikt. Een volgende stap is het bepalen van een benchmark, waarop alle restaurants van McDonald’s zich kunnen richten.’

Vermassen: ‘Ga je in dit geval kijken naar de vierkante meters of het aantal bezoekers? Is het een McDrive of een Instore restaurant? Als je een benchmark hebt, kun je automatisch per e-mail alert reports versturen zodat de restauranthouder zelf kan ingrijpen als er iets niet goed gaat.’

TON ZONNEVELD

biobrandstof

C ASE

‘Als eerste in Nederland won McDonald’s een Green Building Award’ Bart Vermassen, director Finance, Franchise & Supply Chain BESPARINGEN McDonald’s recyclet in principe alles en wint daar zelfs energie mee. Andere initiatieven maken het concern nog zuiniger. Zo bespaart McDonald’s sinds de introductie van watervrije urinoirs bijna 8 miljoen liter water per jaar. Alle nieuwe restaurants zijn voorzien van led-verlichting. Hiermee wordt per restaurant 49.349 kWh per jaar bespaard, wat veertien keer het jaarlijkse elektriciteitsverbruik van een gemiddeld huishouden is. Slim afstellen van de installaties en de binnen- en buitenverlichting – na energiemonitoring door Nuon – levert nog eens drie à vier procent energiebesparing op.

MCDONALD’S IN CIJFERS In 1954 bezoekt Ray Kroc, verkoper van milkshakemachines, het hamburgerrestaurant van de broers McDonald in Californië. Hij is onder de indruk van de snelle service en hoge kwaliteit. Op 15 april 1955 opent Kroc zijn eerste McDonald’s restaurant in Des Plaines, Illinois. Het eerste McDonald’s restaurant in Nederland en Europa werd geopend in Zaandam in 1971. De eerste McDrive in Nederland werd geopend op 25 september 1987 in Huis ter Heide. McDonald’s bedient dagelijks ruim 69 miljoen gasten in meer dan 34.500 restaurants in 119 landen wereldwijd. In Nederland heeft McDonald’s per 29 mei 2013 234 restaurants, waarvan 148 McDrive restaurants en 86 Instore restaurants.

De Nederlandse restaurants worden wekelijks door zo’n drie miljoen gasten bezocht.

nb. | Nº 2 • juli 2013

5

5

DE MARKT IN

trends in de markt

De wereldwijde energiemarkt is constant in beweging.

Wat zijn op dit moment de belangrijkste ontwikkelingen?

En hoe houden zij verband met elkaar?

Schaliegaswinning groeit

1

De wereldwijde voorraad schaliegas – gas in poreus kleisteen – wordt omvangrijk genoemd. In de Verenigde Staten heeft de winning van dit gas een enorme ontwikkeling doorgemaakt.

Amerika wekt nu meer elektriciteit op met behulp van gas in plaats van kolen. Zozeer zelfs dat Amerika, het land dat altijd kolen heeft moeten importeren om aan de energiebehoefte te voldoen, sinds kort kolen exporteert. Dit leidde tot een sterke daling van de kolenprijs in Europa, omdat er nu meer kolen naar Europa worden geëxporteerd en het aanbod dus groter is.

Elektriciteit wordt goedkoper

2

De daling van de kolenprijs in Europa heeft geleid tot lagere elektriciteitsprijzen. Het wordt immers goedkoper om elektriciteit te produceren. Deze daling wordt versterkt door de lage CO²-prijs. Energiebedrijven moeten betalen voor de CO² die zij uitstoten. De prijs voor deze uitstoot is momenteel echter laag, waardoor de kostprijs voor elektriciteit ook lager is. Dit geldt voornamelijk voor de CO²-uitstotende productieeenheden, zoals kolencentrales. Het is voor energiebedrijven daarom op dit moment voordelig om elektriciteit te produceren met behulp van kolencentrales.

Aanpassingen op de CO²-markt

3

Door de lage CO²-prijs wordt het minder rendabel om in duurzame alternatieven te investeren. Om toch de verduurzaming te stimuleren, worden er binnen de Europese Unie discussies gevoerd om de CO²-markt aan te passen. In deze markt moeten bedrijven nu CO²-rechten kopen om CO² te mogen uitstoten. Er bestaat echter een overschot aan rechten op de markt, waardoor de CO²-rechten relatief goedkoop zijn.

De Europese Unie bespreekt daarom al enige tijd alle mogelijkheden om een aantal rechten uit de markt te halen.

Hiermee wordt er kunstmatig een schaarste gecreëerd, wat een prijsstijgend effect zal hebben en een stimulatie zal zijn voor CO²-reductie.

6

nb. | Nº 2 • juli 2013

BEWEGING Meer duurzame energie op de markt

VERDIEPING

4

De afgelopen jaren is in Nederland, maar vooral in Duitsland, het aandeel van duurzame energie op de elektriciteitsmarkt toegenomen.

Met deze duurzame manier van elektriciteitsopwekking wordt enerzijds de CO²-uitstoot gereduceerd en anderzijds dalen de elektriciteitsprijzen op de groothandelsmarkt. Windkracht en zonuren kosten immers niets. Doordat er steeds meer elektriciteit op de markt komt die afkomstig is uit deze hernieuwbare energiebronnen, groeit de afhankelijkheid van het weer in toenemende mate. De elektriciteitsprijzen op korte termijn worden nu voor het grootste gedeelte bepaald door de dagelijkse hoeveelheid zonuren en de kracht van wind. Dit heeft de handel in elektriciteit fundamenteel veranderd.

Smart cities nemen toe

DE LAATSTE ONTWIKKELINGEN OP DE ENERGIEMARKT Kijk op nuon.nl/nieuwsenkennis Meld u aan voor het wekelijkse Nuon MarktRapport op nuon.nl/marktrapport Of volg ons op twitter.com/nuonmarktinfo

5

Een beter milieu begint niet alleen bij een schonere energieproductie, maar ook bij slimmer energieverbruik. Smart cities zullen hierbij een steeds grotere rol spelen. In deze steden wordt gebruikgemaakt van restwarmte uit bronnen als afvalverbrandings-, vergistings-, en waterzuiveringsinstallaties.

Steeds meer industrieterreinen zullen warmte recyclen die vrijkomt bij productieprocessen.

Ook zullen zij vaker collectief energie inkopen of zelf elektriciteit opwekken met wind- of zonne-energie. Het koelen van gebouwen gebeurt met koude uit nabijgelegen grote watermassa’s. Huishoudens dragen uiteraard ook bij aan een schoner milieu. Zo zal in de toekomst slimme huishoudapparatuur zich aanpassen aan het stroomaanbod van dat moment, waardoor bijvoorbeeld de wasmachine pas wordt ingeschakeld zodra er veel elektriciteit op de markt beschikbaar is.

Ten slotte zal vervoer – zowel openbaar als persoonlijk – zo veel mogelijk elektrisch gebeuren, waarbij geparkeerd wordt in garages die met zonnepanelen op het dak ook zelf elektriciteit opwekken.

nb. | Nº 2 • juli 2013

7

BesparingsTip nuon.nl/energiemanagement Het Rode Kruis Ziekenhuis (RKZ) in Beverwijk – nationaal én internationaal bekend vanwege het aldaar gevestigde Brandwondencentrum – wilde duurzamer en daarmee energiezuiniger werken. Reden om ingenieursbureau Ebatech in te schakelen om te kijken of er bespaard kon worden op de energiekosten.

Besparing: doorvoering van energiebesparingsmaatregelen met geld dat bespaard is uit eerder genomen maatregelen.

Energiestromen in kaart Marco van Os, onderhoudstechnicus bij het RKZ: ‘Het RKZ heeft diverse bouwdelen met meerdere cv-ketels, stoomketels en luchtbehandelingskasten. De luchtbehandelingskasten koelen of verwarmen niet alleen, maar regelen ook de luchtvochtigheid. Dit is zeer belangrijk voor brandwondpatiënten, die door hun huidbeschadigingen gevoelig zijn voor schommelingen in de temperatuur en luchtvochtigheid. Voor de elektriciteitsvoorziening hebben we, naast normale transformatoren van het netwerkbedrijf, ook een warmtekrachtkoppeling (WKK).

Een WKK is in dit geval een gasmotor die een generator aandrijft. De warmte die hiermee wordt opgewekt, is bedoeld voor gebouwverwarming en voor een absorptiekoelmachine. Door al deze complexe installaties is het moeilijk om een goed overzicht te houden van alle energiestromen. Ebatech is gevraagd om deze energiestromen in kaart te brengen en te kijken waar optimalisaties mogelijk zijn.’

Budgetneutraal besparen

TON ZONNEVELD

Jarno Schoen, adviseur Energie bij Ebatech: ‘Na het in kaart brengen van alle energiestromen heeft Ebatech de meest kansrijke besparingsprojecten geïdentificeerd en benoemd. Vervolgens hebben we deze uitgewerkt in een energiebedrijfsplan. Het doel van dit plan is om de komende vijf jaar energiebesparingsmaatregelen door te voeren, die gefinancierd kunnen worden met het geld dat bespaard is uit eerder genomen maatregelen. Het bleek bijvoorbeeld dat er geen energiebelasting was teruggevorderd op het gasverbruik van de WKK. Met dit vrijgespeelde budget kunnen andere besparingsmogelijkheden worden gestart, zoals de inzet en regelstrategie van de WKK en de mogelijkheid tot het toepassen van warmte/koude-opslag. Zo kan het Rode Kruis Ziekenhuis budgetneutraal besparingen doorvoeren.’

8

nb. | Nº 2 • juli 2013

Jarno Schoen Ebatech

Marco van Os Rode Kruis Ziekenhuis