nb. nr. 3 2011

nb.

Voor inkopers van energie Informatie, inspiratie en concrete tips

Marcel Bestevaar Persgroep Printing

vijfde jaargang nº 3 september 2011

‘Pacemaker’ regelt stroomtoevoer

Minder storing, meer productie 6 x geld verdienen met duurzaam energiemanagement

Jarno Schoen Ebatech

VOORWOORD Duurzame steden

Duurzaamheid wint terrein

KATO TAN

Een vorm van duurzame energie die steeds meer toepassingen krijgt, is zonne-energie. Een voorbeeld van een n bedrijf dat zicht richt op innovatieve oplossingen en lokaal opgewekte zonne-energie is Horizon Energy. In samenwerking met Ingenieursbureau Ebatech, plaatste dit bedrijf 700 m² aan n zonnepanelen op het dak van de stallen n van een boerderij. ‘Nutteloze’ ruimte wordt benut en zo’n dertig huishoudens worden den hiermee van stroom voorzien.

Ook zonder grote investeringen kunt u – op verschillende manieren – winst halen uit duurzaam energieverbruik. Bijvoorbeeld eld door aanpassing van het gedrag van uw w medewerkers en een juiste afstelling van an uw apparatuur. Deze zogenaamde quick wins kosten u niet veel, maar geven wel snell een reductie in het energieverbruik.

Wilt u een duurzame energievoorziening ning op de lange termijn, dan ontkomt u er niet aan hierin te investeren. Er zijn verschilllende maatregelen, maar u moet zich altijd afvragen: wat wil ik bereiken en op welke termijn wil ik een investering terugverdienen?

Ondertussen denkt u waarschijnlijk al aan uw doelstellingen voor 2012. Ook op p het gebied van energie, wat gaat u doen en n aan verduurzaming van uw energiehuishouding? Welke maatregelen zijn voor uw bedrijf interessant om door te voeren en n welke besparing leveren ze u op? De medewerkers van Nuon staan klaar om u te adviseren over uw specifieke bedrijfssituatie.

Tot slot ben ik verheugd te kunnen bevestigen dat we op 28 september, in samenwerking met Nyenrode en RTLZ, een masterclass organiseren. Inschrijven kan online. Daarnaast verschijnt 29 september een special van Management Scope met als thema ‘De toekomst van energie’. Veel leesplezier.

Op dit moment woont wereldwijd ongeveer 50 procent van de bevolking in stedelijke gebieden, in 2020 zal dat 75 procent zijn. ‘Het energieverbruik en de CO²-uitstoot zullen zich steeds meer gaan concentreren in een kleiner gebied’, vertelt Alwin Nagel, city partnership projectmanager

bij Nuon/Vattenfall. ‘Vanuit klimaatdoelstellingen, maar ook vanuit betaalbaarheid van energie, zie je dat steden inzetten op het verduurzamen van energieverbruik.’ In het Sustainable Cities Programma gaat Vattenfall duurzame partnerships aan met gemeenten en zakelijke partners. ‘Hiermee kunnen we ambities op elkaar afstemmen en expertise, kennis en slagkracht combineren. Een concreet voorbeeld is het vervangen van gasverwarming door verwarming via stadswarmte in Amsterdam.’

Meer informatie bij Alwin Nagel van Nuon: alwin.nagel@nuon.com.

Ontmoet onze energie experts Uw totale energiekosten worden grotendeels bepaald door de energieprijs en uw energieverbruik. Daarom biedt Nuon zowel hulp op het gebied van uw energie inkoop als op het gebied van energiebesparing. Onze experts kunnen u helpen bij uw totale energievraagstuk om zo uw kosten te beheersen en zo laag mogelijk te houden.

Vanaf medio september zult u een aantal van onze energie experts tegenkomen in advertenties in verschillende media en kunt u ze ontmoeten op een aantal evenementen, zoals de NIVE en RTLZ Masterclass. Neem voor meer informatie over deze evenementen contact op met uw accountmanager.

Marc Heijnis, directeur Nuon Sales Operations B2B

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP: Masterclass: nuon.nl/rtlmasterclass Marktrapport: nuon.nl/marktrapport Twitter: twitter.com/nuonmarktinfo

2

nb. | Nº 3 • september 2011

Op woensdag 28 september organiseert Nuon, in samenwerking met RTLZ en Nyenrode, voor het derde achtereenvolgende jaar de RTLZ Masterclass. Deze keer staat de toekomst van energie centraal. Met praktijkvoorbeelden en toekomstvisies van diverse experts krijgt u tijdens deze masterclass een helder beeld van de toekomstige energiescenario’s, afhankelijkheden en alternatieven van energievoorziening voor uw bedrijf.

Aansluitend gaan de experts onder leiding van Frits Wester met elkaar in debat over het thema. Wilt u hierbij zijn? Meld u dan vóór 14 september aan via nuon.nl/rtlmasterclass.

RTL NEDERLAND

nuon.nl/zakelijk

Masterclass Energie in Debat: ‘Investeren in de toekomst’

DE VRAAG MARKTONTWIKKELINGEN

Verschuivend aanbod

NIEUWS Duurzaamheidskeurmerk voor de bouw

Wilt u wekelijks op de hoogte blijven van de laatste marktontwikkelingen dan kunt u zich aanmelden voor het digitale Marktrapport: nuon.nl/marktrapport en u kunt mij volgen op Twitter: twitter.com/nuonmarktinfo Maurits Timmermans, Nuon PortfolioDesk salesportfolio@nuon.com

Colofon l nb. is een uitgave van Nuon en verschijnt vier keer per jaar. Vijfde jaargang, nummer 3, september 2011 l Redactieadres: Nuon, PAC 1AA6210, Redactie nb., Postbus 41920, 1009 DC Amsterdam, redactienb@nuon.com nuon.nl/zakelijk l Concept en realisatie: Scripta Media; Djoeke Barkey, Jacqueline Konermann, Peter van Vuuren, Nieuwe Herengracht 47, 1011 RN Amsterdam l Artdirection en vormgeving: Marc van Meurs l Fotografie: Kato Tan, Ton Zonneveld l Drukwerk: drukkerij Tesink l Lithografie: Grafimedia Amsterdam l © Nuon, 2011 l nb. wordt op FSC-papier gedrukt. l Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen zonder schriftelijk toestemming. Alle genoemde gegevens zijn onder voorbehoud. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. l Wilt u nb. niet meer ontvangen of is het magazine onjuist geadresseerd? Surf dan naar nuon. nl/zakelijk. Ga vervolgens naar Klantenservice en klik op ‘wijziging doorgeven’.

HARRY NOBACK

De mondiaal stijgende energievraag zet een verschuiving in het aanbod in gang. Voorlopig zijn er voldoende fossiele brandstofreserves om aan de vraag te kunnen voldoen. Dat geldt alleen niet voor olie: de vraag is groter dan het aanbod. China alleen al is verantwoordelijk voor twintig procent van de consumptiegroei in olie in het afgelopen decennium.

Gevolg van de structurele vraagoverschrijding is het huidige hoge prijsniveau.

Kansen dus voor andere fossiele en hernieuwbare brandstofsoorten, zoals biomassa. Europa is de grootste producent (en gebruiker) van aardgas, Azië is de grootste groeimarkt. De totale gasreserves zijn de laatste jaren gegroeid, maar het einde van de Nederlandse aardgasreserves komt in zicht. Daarom wil Nederland haar rol als kennis- en handelscentrum verstevigen om een sleutelrol in de gasmarkt te kunnen blijven spelen. Wellicht dat winning van schaliegas (uit leisteen) op termijn in Europa mogelijkheden biedt voor vergroting van de reserves.

Groei zal ook optreden in het segment hernieuwbare energie, al was het maar om de gewenste CO²reductie te kunnen realiseren. De opwekkosten van hernieuwbare energie gaan verder dalen, maar van concurrentie op prijs met fossiele brandstoffen is nog geen sprake. Subsidies zijn nu nog nodig, pas op lange termijn zal hernieuwbare energie echt kunnen concurreren met energie uit conventionele bronnen.

VISITEKAARTJE

Wijnand Tjepkema over de lange termijn In de contacten met klanten maken de medewerkers van Nuon de focus op duurzaamheid concreet.

Wijnand Tjepkema, senior corporate accountmanager bij Nuon, legt uit hoe hij dat bereikt.

‘Als corporate accountmanager richt ik me op klanten in de grootzakelijke markt. Daarbij gaat het niet alleen om het leveren van energie. Ik kijk ook hoe ze de energiehuishouding van hun organisatie op een duurzame manier kunnen inrichten. Samen stellen we vast wat de behoeftes zijn en op welke wijze Nuon en haar dochterondernemingen, zoals ingenieursbureau Ebatech, daarbij kunnen helpen. Zo kan Ebatech van dienst zijn bij het implementeren van energiebesparende maatregelen.

We kiezen steeds meer voor een geïntegreerde aanpak en gaan dus breder dan het aanbieden van een extraatje.

Het gaat om het aanbieden van een

KATO TAN

KATO TAN

Een internationaal duurzaamheidskeurmerk voor eigenaren en huurders van vastgoed, dat is BREEAM. ‘Het keurmerk geeft een indicatie van de duurzaamheidsaspecten van een nieuw of bestaand gebouw’, zegt Hans Schelvis, afdelingsmanager Ontwerp & Realisatie bij Ebatech. ‘Het gaat daarbij over energieverbruik, maar óók over gezondheid voor de gebruikers, herkomst van bouwmaterialen, bereikbaarheid en afvalstromen.’ BREEAM is wereldwijd het belangrijkste en meest gebruikte duurzaamheidskeurmerk voor gebouwen. In Nederland worden de certificaten toegekend door de Dutch Green Building Council. ‘Het keurmerk wordt steeds vaker toegepast. De Rijksoverheid gaat het voor haar huisvestingsprojecten als standaard gebruiken. Ebatech zal op korte termijn ook eigen BREEAM-experts in huis hebben.’ Voor meer informatie kijk op breeam.nl of neem contact op met uw persoonlijke accountmanager.

totaalpakket van energie besparen, slim inkopen en afstemmen van de administratie. In een aantal gevallen gaan we met klanten partnerships aan, dat biedt voor beide partijen voordelen.

Verder kijken, het langetermijndenken, dat is de uitdaging. En daarin zit tevens de toegevoegde waarde van Nuon.’

Wijnand Tjepkema is ook te volgen op twitter.com/WijnandTjepkema. nb. | Nº3 • september 2011

3

‘We hebben dagelijks deadlines te halen; elke verstoring kost geld’ Marcel Bestevaar, Persgroep Printing

PERSGROEP PRINTING Persgroep Printing is een onderdeel van uitgeefconcern Persgroep Nederland. De drukkerijen in Den Haag en Amsterdam drukken behalve dagbladen een groot aantal nieuwsbladen en huisaan-huiskranten. Op de locatie in Amsterdam werken circa 170 mensen. Er worden onder meer zes dagbladen gedrukt: het NRC Handelsblad, nrc.next, Het Parool, de Volkskrant, Algemeen Dagblad en Trouw. Dat zijn dagelijks circa 1 miljoen kranten.

ENERGIEVERBRUIK Elektriciteit: ruim 9000 Megawatt-uur per jaar Gas: 300.000 m³ per jaar

NUON/EBATECH

TON ZONNEVELD

De adviseurs van Nuon-dochter Ebatech werken samen met klanten aan het optimaliseren van de power quality. Dat doen zij door het monitoren en analyseren van het energieverbruik en het verstrekken van advies over installaties en over mogelijke gedrags- en organisatorische maatregelen. Uw accountmanager bij Nuon geeft u graag meer informatie over de mogelijkheden die Ebatech voor úw onderneming kan bieden.

4

nb. | Nº 3 • september 2011

CASE

‘Pacemaker’

regelt stroomtoevoer in drukkerij Elke dag rollen zes dagbladen van de pers bij Persgroep Printing, de drukpersen draaien vrijwel fulltime.

Lange tijd kampte het bedrijf met onverklaarbare storingen en apparatuuruitval, totdat Nuon-dochter Ebatech de oorzaak ervan traceerde en een oplossing aandroeg.

In

de Amsterdamse drukkerij van Persgroep Printing functioneerde de tl-verlichting niet goed.

Een paar keer per week moest een monteur reparaties verrichten en elk halfjaar was de zogenaamde voorschakelapparatuur aan vervanging toe, iets wat normaal gesproken hooguit eens per vijf jaar aan de orde is. Daar kwam bij dat het opstarten van de persen problemen in het elektriciteitssysteem veroorzaakte: de hoofdschakelaars schakelden de drukpersen soms spontaan uit, waardoor niet alleen de productie stil kwam te liggen, maar vaak ook nog eens de besturing werd ontregeld. Een groot probleem, aldus Marcel Bestevaar, Facilitair Manager bij Persgroep Printing: ‘Elke storing betekent vertraging in het verschijnen van de krant; er móést wat aan gedaan worden. Maar we kwamen er niet achter wat de oorzaak van de storingen was.’

Kwaliteitsimpuls Persgroep Printing vroeg ingenieursbureau en Nuon-dochter Ebatech de kwaliteit van de energievoorziening (power quality) te onderzoeken en te analyseren. Metingen brachten de boosdoener aan het licht. Bestevaar: ‘Je moet het zien als een soort “ruis” of “vervuiling” in de elektriciteitstoevoer.

Zodra we de persen startten, nam die ineens sterk toe, waardoor enerzijds de verlichting een klap kreeg en anderzijds het risico op uitval van de persen werd vergroot.’

Na de metingen kwam Ebatech met een plan om de kwaliteit van de elektriciteitsvoorziening te verbeteren. De oplossing werd gevonden in het neutraliseren van de vervuiling: zes Actieve Dynamische Filters geven het elektriciteitssysteem letterlijk een kwaliteitsimpuls. Jarno Schoen, adviseur bij Ebatech: ‘ADF’s zijn filters die als het ware de ruis weghalen door er een tegengestelde stroom tegenover te zetten. Vergelijk het met een pacemaker: die reguleert de slagen van je hart door middel van elektrische stuursignalen en voorkomt zo dat de boel op hol slaat. In een split second signaleert het ADF-systeem verstoringen in de elektriciteitstoevoer. Binnen 0,2 milliseconde stuurt die een “tegenstroom” uit, zodat de aangesloten apparatuur niets merkt van die verstoring.’

Deadlines halen Opvallend is dat de filters niet eens zo’n grote investering vergen, althans niet in relatie tot de problemen die ermee zijn opgelost. De terugverdientijd is geschat op twee jaar. Hoewel de nieuwe apparatuur nog maar net is geïnstalleerd, is nu al duidelijk dat veel problemen op de werkvloer zijn opgelost (nog los van het feit dat de storingsmonteur minder vaak hoeft te komen). En omdat er continu monitoring plaatsvindt – de meetapparatuur houdt de power quality in de gaten – kan er in de toekomst worden gewerkt aan een nog efficiëntere infrastructuur.

De grootste winst voor Persgroep Printing is dat de productie soepeler loopt. Bestevaar: ‘Productieuitval is moeilijk in geld uit te drukken, maar daar gaat het ons natuurlijk vooral om. We hebben elke dag deadlines te halen, elke verstoring kost geld.

Het is onze ambitie om de beste drukkerij van Nederland te zijn. Wij moeten er dus voor zorgen dat de krant op tijd de deur uit gaat en dat we honderd procent betrouwbaar kunnen leveren. Mede dankzij het oplossen van de elektriciteitsverstoringen is die ambitie een stuk reëler geworden.’

nb. | Nº3 • september 2011

5

6

dingen die u moet weten over

GELD VERDIENEN MET ENERGIEMANAGEMENT

Plannen voor de korte en lange termijn

1

Winst halen uit duurzaam energieverbruik kan op veel manieren gerealiseerd worden. Quick wins zijn te vinden in gedragsaanpassingen of bijvoorbeeld de afstelling van verwarmings- en koelsystemen. Dergelijke maatregelen kosten niet veel, terwijl de reductie in energieverbruik (en dus in kosten) snel kan oplopen. Wie duurzame energievoorziening op de lange termijn wil waarborgen zal moeten investeren, bijvoorbeeld in intelligente klimaatsystemen in combinatie met warmte- en koudeopslag, in bijvoorbeeld het vervangen van energieslurpende verlichting door led-systemen of bijvoorbeeld door eigen energieopwekking. Van belang is de vraag: wat wil ik bereiken en op welke termijn wil ik een investering terugverdienen?

Creëer brede betrokkenheid

2

Aanpassingen in gedrag en energieverbruik slagen als iedereen binnen een bedrijf meedoet. Niet als een tijdelijk project, maar als een manier van werken.

Er dient commitment van het management te zijn, maar daarnaast is de medewerking van alle collega’s cruciaal voor het slagen van de plannen. Door medewerkers te betrekken bij de maatregelen wordt sneller commitment bereikt. Communiceren over de behaalde resultaten werkt stimulerend. Laat bijvoorbeeld op een scherm in de hal of kantine, of via het intranet, in grafiekjes zien hoever het verbruik al is teruggebracht. Bij het uitvoeren van de maatregelen is het vaak handig om te beginnen met de veranderingen die snel zichtbaar of voelbaar zijn.

6

nb. | Nº3 • september 2011

Inzicht: meten is weten

3

Om het energieverbruik te kunnen verduurzamen is inzicht in de bestaande situatie nodig.

Nuon werkt hierin samen met Ebatech, de dochteronderneming die technisch energieadvies geeft. Daarbij komen vragen aan de orde als “welke processen dienen die installaties en waar zit het besparingspotentieel? Maar ook; waar kun je snel winst behalen en waar zijn investeringen nodig?” Als je dat weet, kun je maatregelen nemen, energiemanagement gaan toepassen en berekenen wat de terugverdientijd van investeringen is.

VERDIEPING

DUURZAAM

Kiezen voor duurzame oplossingen in energieverbruik kan een ondernemer winst opleveren, in de vorm van concreet financieel voordeel of een beter imago. Hoe? De bestaande situatie is het beste uitgangspunt voor een effectief plan van aanpak.

Doe het samen

6

Samenwerking is belangrijk voor het slagen van winstgevende verduurzamingstrajecten. Binnen het bedrijf, maar ook buiten de onderneming. Met partners en leveranciers uit de branche of uit het netwerk van een onderneming kan gezocht worden naar mogelijkheden om duurzame energie slim in te kopen, of in industriële omgevingen naar bijvoorbeeld kansen om reststromen nuttig te gebruiken. Een structurele aanpak van de verduurzaming kan al snel 15 tot 30 procent besparing in energieverbruik opleveren, zeker als dit in samenwerking met anderen gebeurt.

Blijf monitoren en updaten

5

Geld verdienen aan verduurzaming is ook een kwestie van blijvend structureel zoeken naar besparingen en naar verdere verbetering van bedrijfsprocessen en het energieverbruik daarin. Een energiemanagementsysteem meet continu de energiestromen. Die energiedatagegevens kunnen worden gekoppeld aan productiegegevens. Daardoor is het mogelijk het energieverbruik zo goed mogelijk af te stemmen op de bedrijfsprocessen. Dat zou bijvoorbeeld kunnen leiden tot een andere spreiding van productietijden of tot een andere verdeling van piekmomenten in de productie. Hoe meer meetgegevens er beschikbaar zijn, des te beter is de optimale situatie te berekenen. Flexibiliteit is van belang, zodat een ondernemer zich kan aanpassen aan nieuwe inzichten en ontwikkelingen.

Uitvoering en bewaking

4

Om het proces te bewaken en te monitoren is het aan te bevelen om een energiemanagementsysteem te installeren (meetapparatuur, hard- en software). Bedrijven kunnen dat zelf doen, maar Nuon en Ebatech kunnen daarbij op alle fronten ondersteuning bieden, zowel bij het uitrollen van de geplande acties als bij het beheren van het energiemanagementsysteem.

Niet onbelangrijk: Nuon kan ondernemers adviseren over ontwikkelingen in de markt, over subsidieregelingen en fiscale mogelijkheden voor duurzaam energieverbruik en over bijvoorbeeld de regelgeving.

DUURZAAMHEIDSPROJECTEN nuondoet.nl

DOSSIERS energieraad.nl agentschapnl.nl

EBATECH ebatech.nl/advies/energieadvies.aspx

nb. | Nº3 • september 2011

7

n

BesparingsTip nuon.nl/energiemanagement Als ontwikkelaar van duurzame zonne-energieprojecten plaatste Horizon Energy onlangs zonnepanelen op het dak van een agrarisch bedrijf in Noord-Holland. Leo de Vos, manager business development bij Horizon Energy, en Yoerie Bosman, projectleider Gas en Warmte en meetspecialist van Ebatech over het toepassen van zonne-energieoplossingen op daken.

Oppervlakte zonnepanelen: 700 m² Opbrengst: ± 80.000 kWh Besparing CO²-uitstoot: 45.000 kg Als aanbieder van duurzame energie is Horizon Energy constant op zoek naar innovatieve oplossingen om zonneenergieprojecten mogelijk te maken.

Leo de Vos: ‘Je kunt daarbij denken aan lokaal opgewekte zonne-energie, zoals het plaatsen van zonnepanelen op daken van grote gebouwen. Een van onze laatste projecten is het benutten van dakruimte van boerenstallen in Burgerbrug.’ Horizon Energy plaatste en installeerde daar maar liefst 700 m² aan zonnepanelen, Ebatech zorgde voor de bemetering.

Yoerie Bosman Ebatech

Opgewekte energie ‘De aansluiting op het net en de plaatsing van de meters heeft Ebatech geregeld’, vertelt Yoerie Bosman. ‘Het gaat daarbij om verschillende meters: de brutoproductiemeter registreert de opgewekte zonne-energie en is bij grotere energieopwekinstallaties verplicht om in aanmerking te komen voor subsidie. Daarnaast is er een hoofdmeter geplaatst die zowel het verbruik van de boer als de teruglevering van energie meet.’ Ook verzorgt Ebatech de rapportages over de opbrengst van de zonnepanelen, uitgesplitst naar opgewekte en teruggeleverde energie.

Mijlpaal

TON ZONNEVELD

Horizon Energy is eigenaar van en exploiteert de zonnepanelen, de boer verpacht zijn dakoppervlakte en krijgt daar periodiek een vergoeding voor.

Leo de Vos: ‘De 700 m² levert een piekcapaciteit van bijna 100 kW. Op jaarbasis verwachten we dat de panelen, bij 9001000 zonuren, ongeveer 80.000 kWh opleveren. Dat is voldoende om jaarlijks dertig huishoudens van stroom te voorzien. Ten opzichte van niet-duurzame energieopwekking besparen we zo’n 45 ton CO²-uitstoot. Voor ons is dit project in meerdere opzichten een mijlpaal.’

8

nb. | Nº 3 • september 2011

Leo de Vos manager business development bij Horizon Energy