e l a m e F
e c n a fin
nder de loep. o lf ze h c zi r to c se iële is, neemt de financ is ris c waarden en in e d w n u la ie t n e r h o vo Nu d tij is t erken niet meer, he re samenleving? e m a rz u Oude systemen w u d n e e r a a de focus verlegd n f sprak erover o L ? n re ve le e g ra strategieën. Wordt bijd cultuuromslag een ie d in n e n ABN AMRO. w va u r o o vr to n n e ka fd o o h t Hoe kunn he passende locatie: n e e p o s rt e xp e r e met vi
40 Lof
Lof 41
I
In de financiële wereld moet een nieuwe
ook niet meer. Daar kan ik helder in zijn: ABN AMRO handelt
koers gevaren worden, zoveel is ons
niet voor eigen rekening.’ Volgens Teijgeler is het van belang dat
duidelijk. Maar hoe ziet de nieuwe
banken zichzelf – ook als het weer beter gaat – aan dit voornemen
koers eruit? Zal een mindshift richting
houden. ‘Doen we dat niet, dan zal aanvullende regulering – vaak
duurzaamheid ons sneller uit de crisis
vanuit sentiment gedreven – het financiële systeem negatief
helpen? En welke rol kunnen vrouwen
kunnen beïnvloeden.’ Janssen: ‘De intentie van dergelijke regel-
daarin spelen? Hierover discussiëren
geving lijkt me de excessen te beteugelen. We willen niet terug
Lofs Willeke de Groot (uitgever) en
naar de recente speculatieve verdwazing. Maar ik ben het met
Renate Tromp (freelance journalist) met
Andius eens, er moet wel dynamiek in de sector blijven en geld
influentials en opinion makers: Cilian
verdiend kunnen worden, anders krijg je nog meer economische
Jansen Verplanke (medeoprichter/
stilstand.’ Een gedroomde middenweg dus, waarin verantwoord
partner Karmijn Kapitaal), Roel Janssen (journalist en schrijver van Grof Geld), Andius Teijgeler (directeur Communications &
terug ‘We willen niet la naar de specu atireve verdwazing, ma er moet wel geldn verdiend kunne worden’
risico de economie weer op sleeptouw neemt.
Rullke Bagijn, CIO Private Markets PGGM.
Stelling 2: Tijd voor een cultuurverandering in de financiële sector. Het
De belasting op bonussen in de financiële sector moet zo
gaandeweg oploopt. Het onderwerp raakt de aanwezigen uiter-
dienende aspect en de menselijke maat moeten terugkomen.
omhoog dat ze oninteressant worden om uit te betalen.
aard op professioneel vlak, maar de getoonde openhartigheid
Als bankvertegenwoordiger neemt Teijgeler de verantwoordelijk-
Iedereen is het erover eens dat deze bonussen ongepast zijn in
lijkt tevens een bewijs van hun persoonlijke betrokkenheid.
heid om af te trappen. ‘Er is geen twijfel mogelijk. Er moet een
bedrijven die staatsteun ontvingen. Cilian Jansen Verplanke: ‘Het
Naarmate de discussie vordert, wordt één ding duidelijk: there
cultuurverandering komen. De tijd dat banken geld met geld
is een terechte conclusie, maar we zijn onderdeel van een wereld-
are no easy solutions. Het inzicht in de gemaakte fouten en de
verdienen, is voorbij. We kunnen alleen nog geld verdienen met
economie, dus is het haast onmogelijk om als land de bonussen
veranderingsbereidheid om mensen boven geld te plaatsen,
mensen, ofwel door dienend te zijn. In zekere zin gaan we terug
flink te beperken en toch het talent te behouden.’ Toch kiezen
geven hoe dan ook een positieve kijk op de toekomst. Iedereen is
naar onze kernfuncties: betalen, sparen, lenen.’ Janssen: ‘Na
banken ook op dit punt eieren voor hun geld en reguleren ze zich-
het erover eens dat duurzaamheid, zeker in de financiële sector,
de bankencrisis hoorde ik vertegenwoordigers uit de financiële
zelf. Teijgeler: ‘Er geldt inmiddels een claw back-regeling voor
verder gaat dan aandacht hebben voor het milieu. Het betekent
sector, bijvoorbeeld Cees Maas (voormalig ING) die op verzoek
dat kleine percentage bankiers dat meer dan de geëigende 20
oog hebben voor de lange termijn, solide zijn, sustainable ofwel
van de Vereniging van Banken een rapport maakte over de crisis,
procent bonus kan krijgen. Binnen drie jaar kan het uitgekeerde
houdbaarheid. Roel Janssen: ‘Binnen de financiële sector gaat
praten over een cultuuromslag waarbij de klant weer centraal
bedrag alsnog worden teruggehaald, als blijkt dat de persoon in
het letterlijk over houdbaarheid: Als die banken nou maar blijven
moest komen te staan. Dat vond men een enorme trouvaille. Toen
kwestie te veel risico heeft genomen. Tot op het niveau van de
bestaan. Hoe kunnen banken hun nutsfunctie weer vervullen,
dacht ik: wat een rare sector is dit toch.’ Ruulke Bagijn is het
Raad van Bestuur worden bonussen tegen het licht gehouden.
zodanig dat we niet terugvallen in de fouten uit het verleden?’
met Teijgeler eens dat een ommezwaai onafwendbaar is. ‘Meer
Maar dit weet bijna niemand.’
Toen de wereld ontdekte dat banken wel gigantische winsten
dienend zijn, zit in mijn ogen in het zijn van een verantwoord
kunnen maken, maar niet failliet mogen gaan, klonk luid de roep
belegger. Zeker na de financiële crisis zijn we ons als institutionele
om structurele verandering. Wellicht is de uiterste consequentie
belegger nog meer bewust van de gevolgen van ons handelen
van de bankencrisis te vatten in de eerste stelling:
op financiële markten en ook scherper in onze verwachtingen ten
Stelling 1
aanzien van bijvoorbeeld banken.’ Janssen schreef in zijn boek Grof Geld over de ontstaans-
Een bank is geen bedrijf. Banken hebben een nutsfunctie.
geschiedenis van risicokapitaal. Hij beschrijft daarin onder andere
Andius Teijgeler nuanceert: ‘Als je een nutsfunctie hebt, kun je
de door speculatie ontstane tulpengekte in de zeventiende eeuw.
nog steeds een efficiënt bedrijf zijn. Dat neemt niet weg dat er
Tussen 1636 en 1637 leverde een tulpenbol op enig moment
wel iets veranderd is. Het speculatief handelen op eigen boek,
meer op dan een Amsterdams grachtenpand. Janssen: ‘De grap
bijvoorbeeld dollars kopen omdat je verwacht daar snel enkele
is dat risico nemen in Nederland is uitgevonden; de beurs, wissel-
miljoenen mee te verdienen, doen we niet meer. Hypotheken zo
banken, door aandeelhouders gefinancierde ondernemingen,
versleutelen met ingewikkelde derivaten dat de ander niet goed
maar ook de speculatieve vormen om het systeem onderuit te
ziet wat hij koopt en jij net iets meer winst kan maken, doen we
halen, het komt allemaal hier vandaan.’
42 Lof
Tekst renate tromp Fotografie Ingmar Timmer
Sustainability ABN AMRO) en Ruulke Bagijn (CIO Private Markets
PGGM). Een actueel rondetafelgesprek waarin de temperatuur
Stelling 3:
Stelling 4: Pensioenfondsen moeten duurzamer beleggen en daar vooral transparanter over communiceren. Dit is een quote van DNB-directeur Joanne Kellerman in een recent interview met Lof (#24), over de houdbaarheid van onze pensioenen. Nederland staat op de vijfde plaats in de ranglijst van ‘meest concurrerende economieën ter wereld’, en ook steeds meer economen, zoals Arnold Heertje, zijn van mening dat we die plek alleen kunnen handhaven als onze ondernemingen Roel Janssen, journalist en auteur van o.a. Grof Geld.
een duurzame, sociaal rechtvaardige strategie volgen. Jansen Verplanke: ‘Ik ben het met Joanne eens dat meer transparantie en meer toegankelijkheid in investeringsland goed zou zijn. Zeker in mijn wereld van investeren in niet-beursgenoteerde Lof 43
ondernemingen zie ik weinig openheid. En dat is raar, want
we het probleem van plastic oplossen, in plaats van: hoe
Daarnaast, mensen op de werkvloer herkennen zich vaak niet
het gaat tenslotte om geld van anderen.’ Bagijn legt uit dat
verdienen we zoveel mogelijk geld. Echt duurzaam onder-
in de eendimensionale top en dan is het lastig om hun visie
PGGM pensioenfondsen als klant heeft, voor die klanten een
nemen doe je door het een onderdeel te maken van je business-
te volgen.’ Banken moeten dus zorgen dat ze een diverse top
beleggingsstrategie opstelt, maar dat de klant uiteindelijk altijd
proces. Dan zit het in je core, kun je er geld mee verdienen
hebben. Dat roept de vraag op naar concrete cijfers. Teijgeler:
zelf beslist. ‘Fondsen denken al veel langer na over duurzaam-
en wordt het een uitermate interessante belegging.’ Dat
‘Bij ABN Amro is in de top 100 15,8 procent vrouw. In de sub-
heid en wegen factoren op het gebid van milieu, maatschappij
klinkt mooi. Maar wat betekent dat voor een bank? Teijgeler:
top, de top 500, is dat 21,6 procent.’ Dat valt de aanwezigen
en governance (gedragscodes, red.) mee in hun beleggings-
‘Dat betekent voor ons dat we terug moeten naar de wijze
niet mee. Teijgeler: ‘Het verandert wel. Het afgelopen jaar was
beslissingen, of sluiten bepaalde bedrijven uit omdat die in
waarop wij kapitaal beleggen; dat is onze core. Door strengere
37 procent van de topbenoemingen vrouw. Er is een enorme
wapens handelen of mensenrechten schenden. Wat we de laatste
kapitaaleisen is het rendement op kapitaal lager. Er is dus
focus op diversiteit omdat we overtuigd zijn van de kracht van
tijd wel zien toenemen, is de gedachte dat je met beleggingen
minder interesse om in te leggen. Dat leidt tot een toenemende
gemengde teams. Dat vertaalt zich in de regel dat er voor iedere
naast het financiële rendement kunt bijdragen aan een betere
discussie binnen een bank – en ook dit gaat tot op het niveau
benoeming ook een vrouw in de selectiecommissie moet zitten;
wereld. Je kunt sturen waar het geld naartoe gaat.’
van de Raad van Bestuur – over waar we het beperkte kapitaal
Stelling 5:
in investeren. Daarmee komt vanzelf ook de vraag op tafel: hoe duurzaam willen we zijn? Kunnen en willen we via deze
desnoods van buiten. Net zo goed als mannen makkelijker Gespreksleider Renate Tromp, journalist.
talent ontdekken bij andere mannen, werkt dat bij vrouwen hetzelfde. Het probleem is dat door de financiële crisis de top
Kiezen voor duurzaamheid leidt tot sneller economisch
kapitaalroute een bijdrage leveren aan een betere wereld?
herstel.
Kortom: investeren we in een nieuw olieplatform of in een nieuw
Bagijn: ‘Ik ken genoeg voorbeelden van bedrijven die goed in
windenergieproject op zee?’ Jansen Verplanke is opgetogen
staat zijn geweest om op basis van shared value en product
over dit bewust kiezen door banken. ‘Dat is een onverwacht
sustainabilty producten op de markt te brengen die op de lange
positief bijeffect van de strengere richtlijnen voor de financiële
termijn concurrerend zijn. Een voorbeeld is DSM. Zij ontwikkelt
sector.’ Teijgeler: ‘Was het maar zo simpel. De keuze is vaak
producten vanuit de gedachte: hoe kan dit product bijdragen
complex en afhankelijk van meer dan wat de samenleving of
ze wellicht meer risicomijdend en daardoor minder geschikt voor
aan een betere wereld, aan eco-efficiency?’ Teijgeler gaat
een bank wil. Een bank kan wel willen investeren in bijvoorbeeld
de financiële handel? Jansen Verplanke ziet een andere tegen-
nog een stap verder. ‘Steeds meer bedrijven beginnen vanuit
renewable energy, maar het moet ook rendabel zijn. Aangezien
stelling. ‘Vrouwen mijden risico niet, ze managen het. Dat zie ik in
de behoefte van de samenleving om dingen op een andere
we in Nederland nog steeds groot energieverbruik subsidiëren,
de praktijk bij steeds meer vrouwelijke ondernemers. Daardoor
manier te organiseren. De insteek is bijvoorbeeld: hoe kunnen
is het voor een bedrijf al snel te duur om bij ons geld te lenen
kan de besluitvorming dus ook langer duren.’ Teijgeler ervaart
en een dergelijke langetermijninvestering in duurzame energie te
de bankensector op dit moment juist als zeer risicomijdend,
doen.’ Bagijn: ‘Zoals ik al zei: pensioenfondsen kiezen bewust
maar dat betekent niet dat vrouwen daar direct van profiteren.
waar ze per se wel en per se niet in willen investeren. Maar de
‘Als mannen merken dat risicomijdend gedrag the name of the
belangrijke vragen voor de toekomst zie ik in het middenstuk. De
game is, dan denken zij: ook goed, dan doe ik het zo. Een vrouw
grote pot waarmee – om de kosten en het risico laag te houden
gaat veel meer uit van zichzelf. Ben ik in lijn met wat ik altijd
‘Het besef groeit dat je met beleggingen kunt bijdragen aan een betere wereld’ 44 Lof
van de bank kleiner wordt... Dat bevordert de doorstroming niet.’ Worden de maatregelen die ABN AMRO genomen heeft Andius Teijgeler, directeur Communications & Sustainability ABN AMRO.
niet als discriminatie gezien? Vrouwen lijken meer kans te hebben dan mannen. Teijgeler: ‘In zekere zin is dat zo. Maar ik zie het vooral als gelijktrekken. Kijk maar naar de cijfers.’ Maar waar komt het gebrek aan vrouwen eigenlijk vandaan? Zijn
– in indexen zoals de AEX of de Dow Jones wordt belegd. Als
deed, past dit bij mij? Een man zal dat niet zo snel denken; die
je zo’n index volgt, beleg je passief. Wil je actief en verantwoord
doet wat hij moet doen om brood op de plank te krijgen.’ Bagijn
beleggen, dan moet je misschien zelf een index starten.’
ziet dat verschil ook. Bij andere vrouwen. ‘Vaak hebben ze altijd
Stelling 6:
nog een tweede optie: parttime werken. Dat maakt de ambitie minder. Ik heb die optie niet: er moet brood op de plank, en
Meer vrouwen in de financiële sector kunnen van grote
er moet wat lekkers op. En omdat ik de kostwinner ben in ons
waarde zijn voor het gewenste langetermijnperspectief.
gezin is de keuze bij mij ook gemakkelijker. Als ik dat niet zou
Jansen Verplanke: ‘Het is wetenschappelijk bewezen: vrouwen
hebben, zou ik eerlijk gezegd best wel wat meer op het stereo-
hebben meer een langetermijnfocus. Maar het gaat mij niet om
type vrouwbeeld willen lijken, met een rustiger leven, een gast-
beter of meer. Het gaat om een mix van risico nemen en risico
vrij huis en zelfgemaakte traktaties op de verjaardag van mijn
managen, taakgerichtheid en mensgerichtheid. Als je, naast
kind.’ Veel vrouwen kiezen ervoor het allebei te doen, ziet Bagijn,
de mannen, ook de andere 50 procent van de bevolking inzet,
en dat leidt tot een gebrek aan effectiviteit en een hoop stress.
dan wordt de kwaliteit van je besluitvorming gewoon beter.
Bovendien maakt die dubbele focus het voor vrouwen lastiger Lof 45
k j li e p p a h c s n e t e ‘W bewezen: bben vrouwen heop meer focusrmijn’ de lange te
om de top te bereiken. Janssen: ‘Als vrouwen wel boven komen drijven, is dat vaak een teken dat de status van het beroep is verlaagd. Je ziet bijvoorbeeld een toename van het aantal vrouwen in de medische wereld, waar artsen meer en meer loonslaaf zijn.
Gespreksleider Willeke de Groot, uitgever Lof Media.
Meer vrouwen in de financiële sector zou een gevolg kunnen zijn van bankiers die zodanig op hun falie hebben gekregen dat ze liever voor iets anders kiezen, zoals voor zichzelf beginnen met een private equity-fonds.’ Cilian Jansen Verplanke, mede-oprichter/partner Karmijn Kapitaal.
Stelling 7: Vrouwen kunnen een belangrijke stimulerende factor zijn om de cultuuromslag bij banken voor elkaar te krijgen. Vrouwelijk leiderschap zal de boventoon moeten voeren om snel stappen te kunnen maken. Jansen Verplanke: ‘Op de eerste zin antwoord ik volmondig: ja. Dat tweede weet ik niet. Het gaat om de kracht van diversiteit, niet om wie de boventoon voert.’ Teijgeler benadrukt nogmaals dat het belangrijk is om te zorgen voor meer vrouwen in de top. ‘Er dient daar meer evenwicht te zijn. Maar diversiteit is breder en gaat verder. Het zit ook in jong/oud en soort achtergrond/loopbaan. Uiteindelijk gaat het om diversiteit in meningen en visies. Is er voldoende challenge ten aanzien van de status quo?’ Bagijn: ‘Ik zeg ja tegen diversiteit, en niet alleen bij banken en niet alleen in tijden van crisis. Want er komt altijd weer een nieuwe crisis. De oplossing daarvan zie ik niet direct in een toename van het aantal vrouwen. Ik zei dat al eerder. De situatie waar we nu in zitten, staat daar los van.’ De financiële sector zou wat Teijgeler betreft meer kunnen doen om vrouwen uit te dagen hun rol te pakken. Binnen ABN AMRO maakte Caroline Princen zich uitzonderlijk sterk op dit punt, zegt hij. ‘Caroline doet dit heel goed; ze bouwt bijvoorbeeld een zeer goed netwerk van collega’s die net als zij zien dat het zo niet verder kan. Dit soort frontrunners heb je nodig in de top om überhaupt een begin te maken.’ Bagijn: ‘Absoluut. Want de cijfers laten zien: het gaat niet vanzelf.’ ■
46 Lof
Lof 47