GOOISCHE SUPERKIDS MAAR NIET SUPERGELUKKIG
Nederland staat nog altijd in de top tien van gelukkigste landen. En ook onze kinderen horen tot de gelukkigste ter wereld. En terecht, zou je denken. Het ontbreekt de meeste kinderen aan niets en dat geldt zeker voor kinderen in ’t Gooi. Ze wonen groot en groen, gaan naar de beste scholen, sporten op niveau, krijgen zang- en dansles van toppers uit het vak en pikken ook nog een graantje cultuur mee. En ze leefden nog lang en gelukkig... TEKST: RENATE TROMP
N
ee, zo simpel is het toch niet. Ook al lijken de Gooische superkids al het geluk van de wereld te hebben, er zijn sterke aanwijzingen dat opgroeien in weelde een keerzijde heeft. En – oh ironie – dit heeft juist te maken met het gebrek aan gebrek. In diverse media luiden experts de noodklok over ‘extreme verwennerij en mateloosheid’ van de moderne ouder. Hoog tijd voor GOOISCH om op onderzoek uit te gaan. Klopt dit beeld van ‘het verwende kind’? Hoe zit het specifiek met Gooische kinderen? Welke rol spelen de ouders en wat krijgen kinderen mee van school? SUCCES IS EEN KEUZE
‘Het verwende kind’ is een kind dat van alles te veel, te snel en te lang krijgt, schrijft Willem de Jong in zijn veelbesproken boek ‘Het verwende kind syndroom’. Het is daardoor snel verveeld, kan niet omgaan met teleurstellingen, houdt geen rekening met anderen en vertoont manipulatief gedrag om te krijgen wat ie hebben wil. Voor het juiste perspectief: dit is geen typisch Gooisch verschijnsel, maar komt in heel Nederland, ja zelfs in de hele westerse wereld voor. We leggen dit beeld voor aan Margit Meuwissen, kindercoach in Laren. Zij runt een coachingspraktijk voor Gooische kinderen die ondanks alle moge-
26
27
GOOISCHE SUPERKIDS. MAAR NIET SUPER GELUKKIG
GOOISCHE OUDERS TREKKEN STEEDS VAKER AAN DE BEL OM
OUDERS AAN HET WOORD
‘KATIE’S EQ IS ENORM GEGROEID’ Nadat Katie (7) samen met haar broer en ouders 3,5 jaar de wereld rond zeilde kwam ze op haar vierde in het Gooi op school. Ze was groot en slim voor haar leeftijd dus in overleg sloeg ze een kleuterklas over. Eenmaal in groep vier gaat het toch mis. Ze speelt wel leuk met de jongetjes uit haar klas, maar heeft moeite het plagen van de meisjes te onderscheiden van pesten en is ‘s avonds vaak verdrietig. Isabelle Berendsen:“We merkten dat ze communicatief en emotioneel achterloopt bij haar klasgenoten die anderhalf tot tweeënhalf jaar ouder zijn. Omdat ze zo groot is, zien de kinderen geen verschil en daar gaat het soms mis. Ik heb er geen spijt van dat we haar een klas hebben laten overslaan of dat we zo lang op reis zijn geweest waardoor ze erg beschermd is
lijkheden vastlopen. Margit: “Het concept van het verwende kind herken ik in deze omgeving, maar ik kan er niet zoveel mee in mijn praktijk. Het individuele kind treft in ieder geval geen enkele blaam en daar heeft het hier wel de schijn van.” Dat klinkt logisch. Hoe kan het weerloze kind opgewassen zijn tegen de nukken van zijn ouders die zelf bezwijken onder de druk van de hedendaagse prestatiemaatschappij? En het Gooi is daar een extreme vorm van. Margit: “Als je in een omgeving woont met veel succesvolle (zaken)mensen, dan doet dat wat met je. De standaarden zijn hier hoger, valt mij op. Dus of je het nou wilt of niet, je wordt er vanzelf door beïnvloed.” Dat gaat veel verder dan uiterlijk vertoon, het gaat als het ware in je hele systeem zitten, ziet Margit. Gooische moeders hebben het zwaar om alle ballen in de lucht te houden: ze werken, steeds vaker omdat het financieel moet, hebben een schare kinderen met een druk programma, hun sociale leven is behoorlijk intensief, sporten is belangrijk voor ze en ook thuis hebben ze graag alles tiptop in orde. Ze willen al deze rollen perfect uitvoeren en zijn zo projectmatig bezig dat de kinderen soms het zoveelste project lijken dat gemanaged moet worden. En dat heeft zijn weerslag op hun welbevinden. “Kinderen kijken heel erg naar hun ouders en nemen de standaard van ‘perfect willen zijn’ onbewust ook over.” Kinderen van nu typeert Margit als zeer individualistisch, ik-gericht. Ze worden aan alle kanten gestimuleerd. Ouders juichen bij elke prestatie, scholen zetten hun beste beentje voor om er zoveel mogelijk kennis in te stoppen, er is sport, musicalles, Kinderen voor Kinderen en The Voice Kids. Alles in de omgeving van het opgroeiende kind zegt: Jij bent fantastisch en alle energie die je aan jezelf besteedt zal zich direct of later als je groot bent uitbetalen.
opgegroeid, maar natuurlijk denk je daar wel over na. Had ik dat anders moeten doen?” Bij Margit
SURVIVAL OF THE FITTEST
leeft Katie helemaal op en al na enkele sessies is
Niet alleen thuis en in hun directe sociale omgeving zien Gooische kinderen hoe belangrijk ‘succesvol zijn’ is. Ook op school ligt de nadruk bijna alleen nog maar op presteren. Als leerkracht zag Margit dat kinderen cognitief worden volgestampt, maar dat er onder druk van de leerprestaties, zeg maar de Cito-score, veel te weinig aandacht is voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Margit: “Scholen laten op dit punt echt steken vallen.” Deze tendens is al langer gaande en is niet exclusief voor het Gooi. De overheid verwacht goed presterende scholen waarbij de Cito-scores het enige criterium zijn. Tel daar de hoog gespannen verwachtingen bij op van Gooische ouders als het gaat om de leercurve van hun advocaat of zelfstandig ondernemer in de dop en de monomane aandacht voor leren lijkt onafwendbaar. “De meeste Gooische kinderen zijn al bovengemiddeld slim als ze naar school komen, dus organiseren de scholen plusklassen en nog meer plusklassen waar de slimste kinderen nog slimmer kunnen worden. Maar al die plusklussen raken vol waardoor er extra niveauverschillen moeten worden aangebracht.” Onder andere die niveauverschillen zijn de boosdoener, want ze zijn slecht voor de groepsdynamiek. Terwijl daaraan toch al zo weinig aandacht door de leerkracht wordt besteed, want die is desgevraagd volledig gefocust op goede toetsresultaten. Het gevolg is een zeer harde, competitieve schoolcultuur waar pesten aan de orde van de dag is. “Scholen verschuilen zich ach-
er duidelijk een verandering zichtbaar. Ze wordt een ‘branie’ zei haar vader onlangs, of zoals Isabelle het vertaalt:“Ze heeft ineens een behoorlijk grote mond.” Maar dat hoort bij het proces en komt wel goed, daar is ze van overtuigd.“Katie kan situaties, bedoelingen van anderen en haar eigen emoties nu veel beter inschatten. Margit heeft mij ook veel geleerd; bijvoorbeeld om vragen te stellen als ze ergens mee komt in plaats van pasklare antwoorden te geven en haar zelf met oplossingen te laten komen. Katie’s EQ is echt enorm gegroeid door de coaching; dat merk ik nu al.”
28
HUN VASTGELOPEN KIND WEER IN BALANS TE KRIJGEN
ter hun pestprotocol, maar in werkelijkheid wordt er weinig aan gedaan.” En, zegt Margit, als we niets doen zal de prestatiedruk op scholen alleen maar toenemen, omdat het afnemende aantal kinderen scholen verder verleidt om te doen wat ouders verlangen. Kortom, het is zaak ouders in te laten zien dat er meer nodig is voor een lang en gelukkig leven dan kennis vergaren en een sterk ontwikkeld IQ. “Als kinderen hun EQ niet ontwikkelen, wat net als intelligentie gevoed en gestimuleerd moet worden, hebben ze geen weerbaarheid en zijn ze niet in staat om te gaan met tegenslagen. En als ze niet leren samenwerken, zich niet leren gedragen in een groep en het gedrag van anderen niet begrijpen, dan missen ze voor de rest van hun leven het vermogen om zich in anderen in te leven.” DE TAAL VAN HET KIND
Als leerkracht zag Margit steeds meer kinderen bezwijken onder de druk, anderen vielen buiten de boot of werden gepest. Ze wilde iets doen en besloot kindercoach te worden. Inmiddels coacht ze al drie jaar kinderen in kortdurende trajecten gericht op het aanleren van vaardigheden om sterker te staan en ‘te overleven’ in de groep. “Ik blus brandjes voordat het hele huis is afgebrand.” Daarvoor gebruikt ze de taal van het kind: spelletjes, plaatjes, tekeningen, voorlezen, dingen maken. “Gooische ouders trekken gelukkig steeds vaker aan de bel. Assertief als ze zijn, gaan zij op zoek naar een effectieve methode om hun vastgelopen kind weer in balans te krijgen.” De specifieke aanleiding om hulp te vragen is divers. “Elk verhaal is uniek. Sommige kinderen hebben weinig zelfvertrouwen, of geen realistisch zelfbeeld. De een blaast te hoog van de toren en de ander zou juist wat vaker van zich moeten laten horen.” In andere gevallen is de achterliggende oorzaak faalangst. Sophie durft geen spreekbeurt te houden, Steyn ziet huizenhoog op tegen een toets. “De enorme druk zorgt ervoor dat ze angstig worden en denken dat ze het niet kunnen of ze presteren onder hun niveau.” Margit kan na een korte probleemanalyse al in een aantal sessies veel bereiken. Ze heeft een uitwerking op kinderen die ervoor zorgt dat ze zich openstellen en uitkijken naar een volgende keer. “Ik ben oprecht benieuwd naar wie ze zijn en help ze op zoek te gaan naar hun eigen krachtbron. Kinderen hebben een enorme zelfredzaamheid en daar maak ik gebruik van.” Dat klinkt als een slimme tactiek. Want de vraag komt op wat er met het kind gebeurt zodra deze ‘het oplaadpunt’ bij de kindercoach achter zich laat en het volle leven tegemoet treedt. “Natuurlijk kan ik de omgeving niet veranderen, maar ik heb een zaadje geplant en dat gaat zijn werk doen. Ouders zijn zich bewuster van de keuzes die ze maken voor zichzelf en de kinderen en het kind zelf is weerbaarder ten opzichte van die veeleisende omgeving.” Daarnaast hoopt ze dat ‘haar’ ouders een voorbeeld zijn voor anderen zodat meer ouders hulp vragen voor hun kind. “De ouders die hier komen, vind ik dapper en slim. Ze merken dat scholen steken laten vallen die zij zelf als ouder ook niet direct kunnen opvangen. Als meer ouders coaching zien als een waardevolle aanvulling op de ontwikkeling van hun kind, een die juist helpt bij het verbeteren van de leerprestaties, dan zullen op termijn scholen er ook weer meer aandacht aan besteden, omdat ouders het gaan eisen.”
OUDERS AAN HET WOORD
‘DE BASISHOUDING IS: IK KOM UIT HET GOOI, DUS IK BEPAAL’ De druppel was voor de zoveelste keer een verdrietig jongetje te zien die vertelde dat hij werd buitengesloten en niet mee mocht spelen, vertelt een zelfstandig ondernemer en moeder uit het Gooi, die uit angst voor gedoe liever anoniem blijft.“Ik ben wel eens naar ouders toe gestapt om het pesten van hun kind te bespreken, maar dat wordt je in het Gooi niet in dank afgenomen.” Dus ondanks dat het een beetje de omgekeerde wereld is dat je je lieve, gevoelige, goed opgevoede zoon moet laten coachen om zich op een Gooisch schoolplein staande te kunnen houden, besloot ze toch Margit in te schakelen. “Gooische kinderen kennen geen grenzen, zijn agressief en verbaal zeer grof in de mond – ook tegen volwassenen - en delen zo maar een karatetrap uit als ze hun zin niet krijgen. De basishouding is: ik kom uit het Gooi, dus ik bepaal. School leert mijn kind dat hij niets terug mag doen. Bij Margit krijgt hij de kracht om wel van zich af te bijten. Hij is zelf super enthousiast omdat hij op het schoolplein direct zag dat het werkte. Normaal gesproken was er altijd eentje die alles bepaalde, maar door de coaching staat mijn zoon z’n mannetje en geeft hij een weerwoord. Laatst zei hij: ‘Mama, nu luisteren ze wel naar me.’’
29