Roma en Sinti op weg.. naar een beter welzijn! by SenShake

Roma en Sinti op wegâ&#x20AC;Ś naar een beter welzijn!

JuliĂŤtta wil zich sterk maken voor de Roma in Nederland. Daarom wil ze advocaat worden. ÂŠ Dirk Kamsteeg

ROMA EN SINTI Roma en Sinti zijn de oorspronkelijke reizende volkeren die zich sinds de jaren zeventig vanuit het oosten van Europa over Europa verspreiden. Ze hebben een sterke eigen cultuur en taal die diepe wortels hebben in reizen, muziek, handel en overleven. Beide groepen kennen echter ook discriminatie, stereotypering, vervolging en gedwongen verhuizing. Tegenwoordig wonen er naar schatting vijf- tot tienduizend Roma en Sinti in Nederland, maar dat cijfer kan ook vele malen hoger liggen. Ze leven erg geĂŻsoleerd, hebben veelvuldig te maken met discriminatie en stigmatisering en velen hebben last van sociale uitsluiting. De gevolgen daarvan hebben Dokters van de Wereld diep geschokt. Sinds 2005 zetten wij ons in om samen met de Roma en Sinti hun gezondheidssituatie te verbeteren. In de afgelopen jaren hebben we goede samenwerkingsverbanden opgebouwd met Roma en Sinti, maar ook met andere betrokkenen die zich voor hen inzetten. Onze ervaringen van vier jaren werken met Roma en Sinti hebben we gebundeld. Enerzijds ter afsluiting van het vierjarig project: Roma en Sinti op weg... naar een beter welzijn! Anderzijds om aandacht te vragen voor deze vergeten groep die een veelal kwetsbare positie heeft, niet alleen in Europa maar ook in Nederland.

DOKTERS VAN DE WERELD Dokters van de Wereld staat voor structurele en duurzame hulpverlening. Dokters van de Wereld is onderdeel van het internationale netwerk van MĂŠdecins du Monde. Wij verlenen medische hulp aan kwetsbare groepen overal ter wereld, dus ook in Nederland om toegang tot en het recht op gezondheidszorg te bevorderen. In ons werk maken wij geen onderscheid ten aanzien van religie, ras of politieke voorkeur.

Dokters van de Wereld is onafhankelijk en onpartijdig en bevordert de toegang tot gezondheidszorg en waakt over het recht op gezondheidszorg. Een belangrijke taak in ons werk is het benoemen van de misstanden die wij zien en te getuigen over schendingen van mensenrechten. Bovendien informeren wij het publiek over onze activiteiten om hiermee een breed draagvlak te creĂŤren voor onze hulpverlening.

ROMA EN SINTI IN NEDERLAND De Roma en Sinti in Nederland zijn globaal in te delen in twee groepen: de ‘oude generatie’ en de ‘nieuwkomers’.

De oude generatie bestaat uit enkele Romafamilies en vijf- tot zesduizend Sinti, die al generaties lang in Nederland leven. Vrijwel alle leden van deze groep hebben de Nederlandse nationaliteit.

zeventig vanuit voormalig Joegoslavië en omgeving naar Nederland is getrokken. Aan deze groep, die bestond uit ongeveer 550 personen, is in 1977 een generaal pardon verleend. Ze zijn opgevangen in tien opvanggemeenten, waar zij in huizen zijn gaan wonen. Ze hebben weinig tot geen opleiding genoten.

De nieuwkomers zijn voornamelijk een groep Romafamilies die in de jaren

Daarnaast is er een groep Romavluchtelingen die in de jaren negentig en

“Hun gezondheidssituatie en de gevolgen van ernstige stress lopen als een rode draad door hun leven heen. Je kunt niet zeggen ‘tot hier luister ik naar uw problemen en de rest wil ik niet horen’. Wij kennen de weg om bepaalde problemen te adresseren. Andere hulpverleners en sleutelfiguren moeten die wegen ook leren kennen.” L. Voorend, Dokters van de Wereld

recenter vanwege de Balkanoorlog zijn gevlucht uit Oost-Europa. Deze groep is doorgaans wel opgeleid en woont ook in huizen. Nu wonen er zo’n vijf- tot tienduizend Roma en Sinti in Nederland. Dat exacte inwonersaantallen ontbreken, komt enerzijds doordat er niet op etniciteit wordt geregistreerd, en anderzijds omdat de meesten er niet voor uit durven te komen dat zij Roma of Sinti zijn − uit vrees voor discriminatie. Angst voor registratie heeft ook te maken met het grote trauma dat zij met zich meedragen sinds de Tweede Wereldoorlog.

ROMA IN EUROPA Over het algemeen zijn de problemen van Roma multicausaal. Ze gaan niet naar school of presteren er slecht. Hierdoor is het vinden van een baan moeilijk. De gezondheid van Roma wordt ook weer beïnvloed door de problemen van analfabetisme en werkloosheid, maar ook door (gerelateerde) problemen als schulden, woonsituatie, discriminatie en taal- en communicatiebarrière. De onbekendheid van Roma en Sinti met eigen rechten en plichten speelt daarin een belangrijke en belemmerende rol. De Roma en Sinti hebben veel vragen over allerlei gezondheidsonderwerpen. Omdat op veel onderwerpen een taboe rust, is het voor velen moeilijk om onderwerpen daadwerkelijk bespreekbaar te maken. Tijdens onze contacten met Roma-nieuwkomers merkten we dat zij onbekend zijn met het zorgsysteem en veelal niet goed weten waar zij recht op hebben of hoe ze die zorg moeten vinden die ze nodig hebben. Omdat onze samenleving veelal ge-richt is op zelfredzaamheid, durven ze vaak niet de benodigde zorg te zoeken of blijven ze te lang thuis zitten met problemen. Van de zorgen hulpverleners merkten wij dat zij (nagenoeg) onbekend zijn met de Romacultuur en niet de zorg kunnen bieden die de Roma nodig hebben. Veelal zijn zij onbekend met de complexiteit van de problemen en is er sprake van miscommunicatie. Wij zien een grote kloof tussen Roma en Sinti enerzijds en maatschappelijke instanties en overheden anderzijds.

In Europa bestaat de groep Roma uit vijftien miljoen personen die voornamelijk in Middenen Oost-Europa wonen. De Roma en Sinti vormen de grootste, armste en snelst groeiende minderheidsgroep in Europa.

“Er is heel veel onwetendheid over de Roma, die omwille van stereotypen als één groep met één enkele identiteit en eenzelfde soort kenmerken worden beschouwd, waarbij die dan zeer romantisch of extreem negatief voorgesteld worden. Maar al die miljoenen Roma in Europa zijn net zo divers als alle andere etnische groepen, met verschillende talen, culturen en locatiegebonden omstandigheden en met diverse capaciteiten en vaardigheden. Als zij hun identiteit van zigeuner als een gemeenschappelijk element aanvoelen, is dat vaak omdat ze allemaal op dezelfde wijze gediscrimineerd en uitgesloten worden. Het is noodzakelijk om de algemene perceptie van zigeuners te wijzigen en om het beeld te ontsluieren dat de mensen van hen hebben om zo de stereotypen door de realiteit te vervangen.” Lívia Járóka, het eerste Roma-lid van het Europees Parlement

Roma en Sinti op weg... naar een beter welzijn! © Dokters van de Wereld

Met steun van Cordaid, Stichting Doen en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft Dokters van de Wereld in de periode van 2005 tot 2009 het project ‘Roma en Sinti op weg… naar een beter welzijn’ in Nederland uitgevoerd. TRAINEN VAN INTERMEDIAIRS

Om bruggen te slaan tussen de geïsoleerde achterban en de maatschappij hebben we een trainingstraject opgezet voor het trainen van intermediairs. Deze trainingen waren gericht op vrouwelijke Roma- en Sintisleutelfiguren. Zij vervullen binnen de cultuur een essentiële rol in de zorg voor gezin en familie. In het eerste en tweede jaar zijn er twee trainingen georganiseerd van ieder zeven sessies. Hiervoor zijn eerst methodieken ontwikkeld die bij hun cultuur aansluiten. In totaal zijn zeven vrouwen getraind van zowel Sinti- als Romaafkomst. Door middel van de training leerden de vrouwen op welke wijze zij hun rol als intermediair sterker konden vervullen. Bij de training werd ingezet op het verhogen van vaardigheden om gepaste oplossingen te zoeken voor de gesignaleerde problemen. Na de trainingen ontvingen de deelnemers een certificaat voor Intermediairs Welzijnsbevorderaar (IWB).

CAPACITEITVERSTERKING Na afloop van de training is veel tijd en energie gestoken in het geven van ‘training on the job’ aan de intermediairs en in het opbouwen van een netwerk. Ook binnen de Roma- en Sintigemeenschappen zijn andere belangrijke sleutelfiguren zelf aan de slag gegaan met het onderwerp gezondheid en welzijn. Zij konden hierbij op hulp van ons en andere (lokale) instanties rekenen. We hebben de afgelopen jaren ook intensief samengewerkt met Roma- en Sinti belangenorganisaties waaronder het Landelijke Roma en Sinti centrum, Landelijke Roma emancipatie, Stichting Triana en Stichting de Toekomst Liberta. Allen zetten zij zich in voor de eigen achterban voor de beeldvorming en positie van Roma en Sinti, zowel in Nederland als daarbuiten.

GEZONDHEIDSVOORLICHTING OP LOCATIE De getrainde intermediairs hebben de opgedane kennis vervolgens overgedragen op hun gemeenschap via voorlichtingsbijeenkomsten bij hen in de buurt. In totaal hebben bijna 900 Roma en Sinti deelgenomen aan gezondheidsvoorlichtingsactiviteiten over allerlei onderwerpen. In samenwerking met het team van intermediairs werd steeds gekeken waar de behoefte onder de eigen achterban lag. Vervolgens werd onderzocht hoe een onderwerp bespreekbaar kon worden gemaakt en welke gastsprekers of organisaties konden worden uitgenodigd. Ook hebben Roma en Sinti zélf voorlichting gegeven. In Best zijn verschillende voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd in de vorm van vrouwenavonden. Onderwerpen die op die avonden werden besproken zijn bijvoorbeeld hoe herken ik een beroerte, EHBO, loverboys, gezondheid en welzijn, gezondheidszorg in Nederland, ongevallen in en rond het huis en brandwonden en vergiftiging door dampen en vloeistoffen. In Utrecht en Oss werden er voorlichtingen georganiseerd over huiselijk geweld, participatie in de buurt en de buurt is je toekomst.

DE TOEKOMST

TOEGANG TOT ZORG VERBETEREN “Het is fijn om te weten dat we recht hebben op zorg, maar kunt u mij niet beter helpen bij mijn zaak waarin ik geweigerd ben in het ziekenhuis?”

BEWUSTWORDING EN LOBBY Dokters van de Wereld heeft meer en meer inzicht gekregen in de kwetsbare positie van Roma en Sinti in Nederland. Ook zien we dat er vanuit de Roma en Sinti een sterke beweging is om meer aandacht te vragen voor hun positie in Nederland waarbij men pleit om mét hen te spreken en niet alleen over hen. Dokters van de Wereld ondersteunt Roma en Sinti in het versterken van hun positie. In de afgelopen jaren hebben we op verschillende wijze aandacht gevraagd. voor de kwetsbare positie van Roma en Sinti in Nederland. Zo waren we te zien op festivals waaronder Gypsyfestival and Live4life. Roma en Sinti jongeren hebben we actief ondersteund in activiteiten waarin zij voorlichting gaven aan het publiek over de eigen cultuur. Voor velen van de jongeren was het de eerste keer om intensief met hun eigen cultuur bezig te zijn en daarmee naar buiten te treden.

Zo klonk een van de vragen tijdens een van de groepsactiviteiten. De vraag naar individuele ondersteuning is met de jaren gestegen. Dokters van de Wereld bood veelvuldig ondersteuning aan individuen die vast waren gelopen in de zorg. Veelal betreft het ondersteuning aan hen die geen papieren hebben, geen geldige verblijfsdocumenten of hen zonder een ziektekostenverzekering. Zij worden vaak geconfronteerd met problemen in de toegang tot zorg. Met de kennis en ervaring van Dokters van de Wereld uit haar Medoc-project voor ongedocumenteerden weten we steeds beter op welke wijze we effectief kunnen ondersteunen.

Tijdens het project hebben we ook specifieke aandacht besteed aan de positie van de jongeren. Middels een onderzoek en rondetafelgesprekken gingen Roma- en Sintijongeren met elkaar in gesprek. Een groot deel van de toekomst ligt in hun handen. Er zou veel intensiever met jongeren moeten worden samengewerkt. Ondanks dat we de afgelopen vier jaren samen met Roma en Sinti en andere organisaties vooruitgang hebben geboekt zien we dat het voortzetten van onze werkzaamheden nog steeds nodig is. Dokters van de Wereld zal haar aandacht meer richten op de meest kwetsbaren onder de Roma en Sinti, namelijk de ongedocumenteerden, de onverzekerden en de statelozen. Hun toegang tot en het recht op zorg is onvoldoende gewaarborgd in Nederland. Bij veel problemen gaat het om de primaire basis die ontbreekt; het niet hebben van papieren en dus geen verzekering, het niet hebben van een baan dus een hoge openstaande ziekenhuisrekening, waardoor een vervolg operatie wordt uitgesteld. Uiteindelijk dragen deze problemen bij aan hun vastlopen in de maatschappij. Door het ontbreken van een basis is verdere participatie voor velen onmogelijk. Met isolatie als gevolg.

“Ik ben vooral intermediair. Ik ben geen specialist. Ik ben door Dokters van de Wereld wel als Intermediaire Welzijnbevorderaar opgeleid en kan mensen met problemen aardig doorverwijzen, want daar hebben we dagelijks mee te maken. Maar ik krijg álle problemen van mijn achterban voor mijn kiezen. Je leert er wel veel van. De totale groep Roma in Utrecht is misschien wel klein, maar de problemen zijn groot. Er is eigenlijk zo veel hulpverlening en toch komen al die Romamensen bij mij terecht, dus er moet wel iets faliekant mis zijn in de communicatie met de burgermaatschappij.”

Getrainde intermediair 2007

DISCRIMINATIE EN STIGMATISERING “Je kunt beter vragen ‘met wat voor een problemen hebben we níet te maken’. Om toch een paar van onze problemen te noemen: financiële problemen, kinderen die onterecht van de ouders worden weggenomen, veel stress en gezondheidsproblemen, trauma’s als gevolg van de Tweede Wereldoorlog, geen werk, moeilijkheden met woningcorporaties, je ongewenst en niet gehoord voelen en eindeloze hoeveelheden discriminatie. Zo kan ik nog wel even doorgaan. Vaak hebben mensen te maken met een opeenstapeling van problemen.” Roma-intermediair, 2008

De Roma zijn eeuwenlang onderwerp van discriminatie en vervolging geweest. Hun historische afkomst is lang onduidelijk geweest. Maar in het bijzonder dankzij linguïstisch bewijsmateriaal lijkt nu bewezen dat Romavolkeren afstammen van groepen die tegen het einde van het eerste millennium na Christus het Indiase subcontinent hebben verlaten en richting Europa reisden. De eerste families vestigden zich hier al rond 1500. Hoewel niet alle landen statistieken over de etnische afstamming bijhouden, suggereren schattingen dat er ongeveer vijftien miljoen Roma zijn, waarvan twaalf miljoen in Europa. Verreweg de meesten wonen in de Balkanlanden, Centraal-Europa en de voormalige Sovjet-Unie. Enkele miljoenen Roma wonen in Bulgarije en Roemenië.

In de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw werden Roma in Duitsland onderworpen aan ‘antropologische’ onderzoeken om hun vermeende ‘anders’ en ‘asociaal’ zijn in kaart te brengen en hun disciplinering verder door te drijven. Dat zette zich voort in de Tweede Wereldoorlog toen de nazi’s de Roma , net als de Joden, onderwierpen aan sadistische ‘medische’ onderzoeken − vaak tot de dood erop volgde. In de vernietigingskampen werden zo’n anderhalf miljoen Roma omgebracht. De Roma leven sinds de Tweede Wereldoorlog nog steeds in een dispora.

De Roma vormen de grootste, armste en snelst groeiende minderheid in Europa. Sinds de uitbreiding van de Europese Unie is er meer aandacht voor dit ‘vergeten volk’. Het zijn met name de jongeren die tijdens onze bijeenkomsten aangeven dat ze het zwaar hebben met het beeld dat de maatschappij heeft van hun cultuur. Zo gaf een van de jongeren aan: “We worden in de media eigenlijk zwart gemaakt. Juist die wijken en die groepen die veel problemen hebben worden gebruikt in de media. Er zijn genoeg Roma die het gewoon goed hebben en doen!, Waarom wordt hier niet meer aandacht aan besteed?”

ÂŠ Jeroen van Loon

GETUIGENIS Mario heeft geen papieren omdat hij stateloos is. Bij zijn geboorte heeft zijn Romafamilie hem niet geregistreerd. Mario was nog een baby toen zijn vader overleed. Moeder hertrouwde en Mario groeide op bij zijn oma, in Italië. Als negenjarig jongetje overleden de grootouders en Mario reisde met ooms en tantes naar Spanje, Frankrijk en België. Niemand heeft hem ooit ergens ingeschreven. Inmiddels woont hij alweer zestien jaar in Nederland en betaalt hij elk jaar voor de aanvraag van een verblijfsvergunning. Hij moet bewijzen dat hij stateloos is. Mario heeft vier mensen gevonden die kunnen getuigen dat hij inderdaad in Kroatië is geboren. Omdat Mario geen verblijfspapieren heeft, mag hij niet werken, geen huis huren en kan hij zich niet verzekeren

Naam: Mario (Djuro) Aleksic Leeftijd: 37 jaar Geboren: in een caravan in Kroatië Woont: sinds 16 jaar in Nederland

voor eventuele zorg. Enkele jaren geleden had hij zo’n ontzettende kiespijn dat hij toch naar de tandarts ging. Mario werd geweigerd, omdat hij de rekening niet vooraf kon betalen. Uit pure wanhoop heeft hij zijn kiezen zélf uit z’n mond getrokken. Hier heeft hij echter nog steeds heel veel last van. Ook heeft hij regelmatig pijnscheuten in zijn rechterzij. Door zijn huisarts werd hij naar het ziekenhuis doorverwezen, maar hier werd hij tot drie keer toe geweigerd, omdat hij zich niet kon legitimeren. Uiteindelijk is hij naar de eerste hulp gegaan waar ze foto’s hebben gemaakt en hem medicijnen hebben voorgeschreven. Ook dit moet hij uit eigen zak betalen. Omdat hij de middelen niet heeft, laat hij de medicijnen voor zijn vrouw voorschrijven.

Zij is eveneens stateloos, maar heeft wel een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd en heeft dus een ziektekostenverzekering. Mario zegt spijtig “Als je het eerlijk speelt, word je niet geholpen.” Mario heeft vier kinderen: drie dochters van 10, 13 en 15 en een zoon van 12. Ook zij hebben geen Nederlands paspoort. Op hun tijdelijke verblijfsvergunning staat bij nationaliteit: ‘onbekend’. Zijn jongste dochter is in Utrecht geboren. De kinderen hebben allemaal andere achternamen. “Dit komt doordat ze bij hun geboorte alleen konden worden aangegeven door iemand die een verblijfsvergunning had. In het ziekenhuis werd dan gewoon gekeken naar wie er op dat moment geldige papieren had en die ging de baby aangeven. Werd het kind niet aangegeven dan kon het niet worden meegenomen uit het ziekenhuis en bestond de kans dat het van de ouders werd afgenomen.” De kinderen gaan alle vier naar school. Ze doen het heel goed en hebben mooie toekomstplannen. “We willen een goede toekomst voor onze kinderen. Daarbij hopen we dat zij uiteindelijk wél een paspoort krijgen, anders gaat onze stateloosheid over op de volgende generatie. Dit probleem is bijna erfelijk. Onze kinderen verdienen een kans in deze maatschappij.’

STATELOOSHEID

Het is onbekend hoeveel mensen stateloos zijn in Nederland. We verwachten dat onder de Roma en Sinti velen stateloos zijn: mensen zonder bestaansdocumenten. Roma ontlenen hun oorsprong veelal aan de eigen cultuur en tradities en niet aan het land waar zij wonen. Niet iedereen laat zijn of haar kinderen registreren bij de geboorte. Angst of onbekendheid met het overheidssysteem zijn hier vaak de oorzaak van. Dit heeft grote consequenties. In Nederland lopen zij hierdoor vast in de asielprocedure, ze bestaan immers niet volgens het systeem. Er zijn immers geen bewijzen van het land van herkomst. Dokters van de Wereld komt steeds vaker in aanraking met gezinnen die zich in een uitzichtloze situatie bevinden. Het ontbreken van de juiste documenten is hier vaak de oorzaak van. Het is met name de groep nieuwkomers die aangeeft stateloos of zonder geldige documenten in Nederland te zijn. De termen zijn verwarrend en veelal weten ze niet exact wat hun rechten zijn, zeker als het gaat om gezondheidszorg. Ook de betrokken organisaties weten dat vaak niet. In 2008 heeft Dokters van de Wereld in samenwerking met een jurist verder onderzoek gedaan naar stateloosheid. Er is zowel met statelozen als met advocaten, intermediairs, hulporganisaties en instanties gesproken. We deden dit hoofdzakelijk om meer inzicht te krijgen in deze complexe materie.

HOE WERDEN ROMA STATELOOS? Met de vorming van de natiestaten rond het einde van de achttiende eeuw werden Roma gedwongen zich permanent te vestigen. Deden ze dat niet, dan werden ze de nieuwe staten uitgezet omdat ze niet tot de ‘eigen’ bevolking zouden behoren. Anderen werden geboren in een caravan, op weg naar een volgende bestemming en er werd geen aangifte gedaan van geboorte. Weer anderen hadden de pech dat er administratieve fouten werden gemaakt, waardoor persoonlijke gegevens verdwenen. Er zijn dus verschillende oorzaken voor stateloosheid waardoor ze geen aanspraak konden maken op burgerrechten. Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens moeten statelozen gunstig worden behandeld door de staat waar zij zich bevinden. We kennen verschillende soorten statelozen: dejure (volgens de wet) en defacto (volgens de feiten) statelozen. Bij Roma speelt het probleem van de gebrekkige administratie, dus zijn zij defacto stateloos. Dat maakt dat zij geen aanspraak hebben op voorzieningen op grond van Nederlandse wetgeving.

Statelozen worden in de regel door de autoriteiten van het land waar zij zijn toegelaten in het bezit gesteld van een vreemdelingenpaspoort. Het reisdocument voor statelozen, afgegeven op grond van het Staatlozenverdrag, wordt bij binnenkomst op het grondgebied van de Schengenstaten als document voor grensoverschrijding erkend.

Onder ‘stateloze’ wordt blijkens het op 28 september 1954 te New York gesloten Staatlozenverdrag verstaan: een persoon die door geen enkele staat, krachtens diens wetgeving, als onderdaan wordt beschouwd.

GEEN PAPIEREN Er zijn sterke raakvlakken met het niet hebben van een status versus het niet hebben van geldige verblijfspapieren om in Nederland te blijven. Het is moeilijk om te achterhalen wanneer het stateloosheid betreft of we te maken hebben met ongedocumenteerd zijn (illegaal verblijvend in Nederland).

Het verkrijgen van de status ‘stateloos’ is een zeer langdurig traject. Een deel van de Roma die in de jaren negentig asiel hebben aangevraagd in Nederland zijn nog steeds in afwachting van hun uitslag. Een deel heeft Generaal Pardon gekregen.

Het traject is tweeledig. Enerzijds moet men aantonen dat men onder de vluchtelingverdragen recht heeft op asiel. Vervolgens moet men voor de asielaanvraag documenten overleggen als paspoort en of geboortebewijs. Voor veel Roma is dit dus onmogelijk omdat zij nooit zijn geregistreerd en niet over documenten beschikken die hun bestaan bevestigen. Voor het systeem bestaan zij dus niet. Voor het vervolgen van hun asielprocedure lopen zij vast in een molen van bureaucratie.

Het verschil met ongedocumenteerden is dat deze groep nog wel onderdaan van een staat is, maar geen of onvoldoende papieren hebben om hun identiteit/nationaliteit te onderbouwen. Voor mensen zonder geldige verblijfspapieren geldt dat zij door de Koppelingswet van 1998 geen recht hebben op de sociale voorzieningen in Nederland. Er zijn een paar uitzonderingen gemaakt; - Ieder persoon heeft recht op medisch noodzakelijke zorg. - Ieder kind tot 18 jaar heeft recht op onderwijs. - Iedere persoon heeft recht op juridische bijstand.

Voor het systeem bestaan illegalen niet en dat is onaanvaardbaar. De mens ontleent blijkbaar niet zijn rechten aan het mens-zijn, maar aan het hebben van de juiste documenten. Jan Pronk, Voorzitter Raad van Advies, Dokters van de Wereld

Voor de groep stateloze Roma die geen asiel heeft aangevraagd en niet rechtmatig in Nederland verblijft, zijn de bovengenoemde rechten dus wel van toepassing.

WERKEN AAN GEZONDHEID Dokters van de Wereld is onderdeel van het internationale netwerk van MĂŠdecins du Monde. MĂŠdecins du Monde werkt in meer dan elf Europese landen aan het verbeteren van de gezondheidssituatie van de Roma en Sinti. In onze projecten zien we dat de situatie van de Roma en Sinti in zowel West- als Oost-Europa alarmerend is. Zo zien we dat families vaak gedwongen wonen onder erbarmelijke omstandigheden op afgelegen en vervuilde terreinen.

Per land of groep worden door betrokken organisaties de omstandigheden en behoeften bekeken van de Roma en Sinti gemeenschappen. Daarna wordt bepaald welke interventies opgezet moeten worden. In veel landen bieden teams van professionele vrijwilligers als artsen, verpleegkundigen, maar ook juristen en psychologen hulp aan Roma en Sinti. Medische mobiele teams werken daar waar de reguliere zorg niet komt. Ook zorgen teams voor basisvoorzieningen als water en sanitair.

Tevens wordt ingezet op het lobbyen voor betere levensomstandigheden en het informeren van overheden en de Europese Unie. Door het afnemen van getuigenissen en het verzamelen van data maken we de problematiek inzichtelijk. Alleen of in samenwerking met andere organisaties pleiten we voor betere omstandigheden en waken we voor de bescherming van de rechten van de mens.

ÂŠ Christophe Siebert

AANBEVELINGEN VOOR DE TOEKOMST

Praktische tips

Aanbevelingen

• Werk altijd sámen met Roma en Sinti en bouw vertrouwen op; wees transparant in wat je doet en werk aan structurele oplossingen.

• NGO’s moeten geen onderscheid maken tussen de Roma en de Sinti of tussen ‘oude Roma en Sinti’ en nieuwe (van ná de Tweede Wereldoorlog).

• Werk als intermediair om bruggen te slaan tussen instanties, juristen en Roma en Sinti.

• Mensen in nood moeten geholpen worden. Mensen die in nood zijn niet helpen kan strijd opleveren met artikel 3 van de Universele Rechten van de Mensen. De Nederlandse praktijk staat ver van deze benadering.

• Investeer in de eigen organisaties van de Roma en Sinti; zij hebben goed zicht op de situatie binnen de eigen achterban en genieten vertrouwen. • Houd er steeds rekening mee dat de Romabevolking niet slechts door hun eigen geslotenheid niet doordringt tot overheidsorganen, maar ook door een gebrek aan vertrouwen in deze organen. * Om de kloof te dichten, kan een vertrouwensorgaan of -persoon nodig zijn binnen de gemeente.

• Vechten voor de rechten van statelozen kan vanuit het recht op eten, kleding, water en huisvesting, gekoppeld aan de Universele Rechten van de Mensen, artikel 8 en 3. Problemen kunnen vanuit het vreemdelingenrecht benaderd worden, maar ook vanuit het recht op overleven.

• Er moet meer geïnvesteerd worden in op maat gemaakte projecten voor en door Roma en Sinti waarin aandacht is voor de specifieke context waarin de problematiek zich afspeelt. • Er moet sterker worden gekeken naar geleerde lessen en best practices. Echter, een behaald succes of benadering is niet een garantie van slagen op een andere locatie. • Er moet door de Roma en Sinti en betrokkenen sterker worden ingezet op antidiscriminatie en -stigmatisatie. • Er moet sterker worden ingezet op gezamenlijke datacollectie en uitwisseling van informatie. Ter ondersteuning van positieversterking is het uitdragen van een duidelijke boodschap essentieel, maar ook het leveren van bewijzen.

Met dank aan alle personen en organisaties met wie wij de afgelopen jaren vol enthousiasme hebben samengewerkt. Onze waardering is groot voor hun werk en inzet. Onze steun gaat uit naar hen die dreigen in de vergetelheid te geraken. Deze publicatie kwam tot stand door de bijdrage van Susanne de Jong, Lidie Voorend, Anna Miranda Scholten, Louke Korfker en Arianne de Jong.

Help mensen die de wereld beetje bij beetje vergeet.

Dokters van de Wereld Nieuwe Herengracht 20 1018 DP Amsterdam Tel. 020-465 28 66 www.doktersvandewereld.org

Met dank onze donoren: Stichting Doen, Cordaid Met dank aanaan onze donoren: Stichting Doen, Cordaid en Ministerie Onderwijs Cultuur en Wetenschap en Ministerie Onderwijs Cultuur en Wetenschap

ÂŠ Julien de Weck