Medicijnwijzer

Student in de buurt: kansrijk medicijn

M ed wi ici jz jn er

Studenten worden steeds vaker ingezet in de wijkaanpak. Platform Corpovenista heeft een grote hoeveelheid van deze ‘studentenprojecten’ onderzocht en vijf basisrecepten voor u ontwikkeld. Conclusie: studenten in een buurt zijn niet per definitie dé panacee voor alle problemen, maar ze kunnen wel degelijk een substantiële bijdrage leveren aan het verbeteren van de buurt.Voordat u begint, moet u de goede diagnose stellen, het juiste recept kiezen en de bijsluiter bij het recept goed lezen!

Meerwaarde voor leefbaarheid De corporaties van Platform Corpovenista hebben hun werkgebied in (middel)grote steden in Nederland. Dat zijn ook de steden waar hogeronderwijsinstellingen zijn gevestigd en studenten dus op afko­ men om hun opleiding te volgen en te gaan wonen. Waar studenten traditioneel vaak worden geassocieerd met overlast- en beheerpro­ blemen, hebben we in de laatste jaren ook kennisgemaakt met de meerwaarde die studenten kunnen hebben voor de leefbaarheid van buurten en ‘sociale stijging’ van bewoners. Studenten worden steeds vaker ingezet in de wijkaanpak. De motieven daarvoor zijn divers: het verbeteren van de bewonerssamenstelling (meer differentiatie), het laten verrichten van werkzaamheden door de studenten voor de buurt en het opnemen van praktijkonderdelen in de curricula van onderwijsinstellingen (‘learning on the job’). Ten slotte zijn er ook projec­ ten die door studenten zelf worden gestart, vanuit eigen initiatief om iets te betekenen voor de stad waarin zij studeren of om het imago

Studenten en stadsbuurten: het zijn geen onbekenden van

van de student te verbeteren. Kortom: de diversiteit aan bedoelingen

elkaar. Een beetje student wil het liefst in het centrum wonen,

en projectvormen is groot. Er zijn projecten die opgezet worden als

in een omgeving waar het nodige te doen is. Tegelijker­tijd

onderdeel van de wijkaanpak. Andere projecten beginnen zonder

is het lang wachten op een kamer in het centrum, laat de

duidelijk doel of kader. In beide situaties worden er bemoedigende

kwaliteit vaak te wensen over en is wonen in het centrum

resultaten geboekt. De vraag is dan: onder welke voorwaarden kunt u

doorgaans niet goedkoop. Studenten moeten op hun geld

het medicijn ‘studenten’ het beste toedienen?

letten, zeker in een tijd waarin collegegelden stijgen en de

Reden voor Platform Corpovenista om buro Atrivé opdracht te

studiefinanciering steeds meer wordt afgebouwd. Dan komt

geven een inventariserend onderzoek te doen. Centrale vraagstel­

een kamer in de goedkopere buitenwijken in beeld, of in een

ling: welke rollen vervullen studenten in de buurt, tot welke projecten

buurt met een minder goede reputatie. Een deel van de

heeft dat geleid en wat zijn de effecten? Ruim veertig projecten zijn

studenten wil daarnaast een deel van de vrije tijd inzetten

onderzocht die de afgelopen tijd in diverse steden zijn ontwikkeld. Elf

voor de buurt, in ruil voor bijvoorbeeld een extra huur­

representatieve projecten zijn nader geëvalueerd. Daaruit zijn aanbe­

korting. De student die klust en medebewoners helpt: het

velingen en succesvoorwaarden voor de toepassing van het ‘medicijn’

is één van de ‘recepten’ om buurten beter te laten draaien.

studenten gedestilleerd.

Maar werkt het ook? Of is het voor de student vooral een

Partijen in de praktijk kunnen nu aan de slag met deze medicijnwijzer

noodgreep om aan een kamer te komen en merkt de buurt

met algemene adviezen, het stroomschema en de vijf basisrecepten.

er uiteindelijk maar weinig van? Met die vraagstelling heeft

Op de website van Platform Corpovenista is meer informatie te vin­

Platform Corpovenista een breed palet aan initiatieven voor

den, zoals een uitgebreide bijsluiter. U vergroot hiermee de slagings­

u in kaart gebracht.

kans van uw project.

Wat is uw hoofddoel?

Studenten aan het werk in de wijk

Buurt verbeteren

Ga naar schema 1

Studenten huisvesten

Zoek combinatie met ander doel! Zie blad 2 en 3

Ga naar schema 2

Hoe werkt het?

Bezint eer gij begint! Dat geldt ook voor de inzet van studenten in een buurt. Wat wilt u berei­ ken? Deze medicijnwijzer helpt

schema 1

u met een betere diagnose van de problematiek van de buurt of wijk. U krijgt scherper wat

Hoofddoel: Buurt verbeteren

er aan de hand is en welk pro­ bleem opgelost moet worden.

In eerste instantie wordt bekeken of de inzet van studenten voor de hand ligt om de problemen in een buurt aan te pakken. Wordt deze vraag met ‘ja’ beantwoord, dan helpt het stroomschema u vervolgens bij de keuze voor het ‘basisrecept’ dat het meest voor de hand ligt.

De eerste keuze in het schema is het bepalen van het hoofd­

Kunt u woningen ontwikkelen voor of toewijzen aan studenten?

werk zetten of studenten

Kansrijk recept

Op welk probleem concentreert u zich?

Draagvlak voorzieningen loopt terug door leegstand/afname koopkracht Eenzijdige instroom mensen met lage sociaaleconomische status Onvoldoende contact met (kwetsbare) huishoudens

Nee

X

nee

X

Studenten wonen in de buurt

5

De Wooncampus

ja

Worden interventies uitgevoerd met hulp en onder regie van professionals?

X

nee ja

Onvoldoende kansen voor kwetsbare huishoudens Te weinig sociale samenhang

1

ja

ja nee

doel: de buurt verbeteren, studenten in de wijk aan het

Studenten actief in de buurt?

nee

3

4

X

nee Medicijn student ongeschikt, vraag naar politie®

Vandalisme, onveiligheid, criminaliteit

ja

Sociale acupunctuur

Studenten initiatief

huisvesten? Dit is dus de manier waarop een bepaalde buurt wordt aangevlogen: wat is het doel dat bereikt moet worden?

Vervolgens worden nadere

Schema 2

keuzes gemaakt – bijvoorbeeld over de vraag wie de regie voert, de studenten zelf of de

Hoofddoel: Studenten aan het werk in de wijk

professionals – en komt u uiteindelijk uit bij één van de vijf basisrecepten. Deze basis­ Werken aan imago studenten

recepten zijn afgeleid van geslaagde projecten in de

Praktijkervaring opdoen

praktijk. Om de behandeling op maat voor uw specifieke buurt­

Wie voert de regie over de interventie?

kwaal te maken, raadpleegt u de ‘bijsluiter’. Deze bijsluiter vindt u op de Platform Corpovenistawebsite en bevat per recept

4

gedetailleerde informatie over zaken als schaalgrootte, door­ looptijd, kosten, afbreukrisico’s en te verwachten effecten.

Studenteninitiatief

Studenten nemen zelf initiatieven en voeren regie

Professionele organisaties nemen initiatief en houden regie

2 Wijkstage

De vijf basisrecepten 1.

Studenten wonen in de buurt

Drie checks vooraf

of het draagvlak voor voorzieningen te vergroten. Hiertoe wordt een sub­

1 Hebben studenten voldoende capaciteiten voor uw opdracht?

stantieel aantal van de woningen in de buurt ‘gelabeld’ voor studenten. Om

Let op: studenten hebben zeker bepaalde vaardigheden,

het effect van de aanwezigheid van studenten te vergroten, wordt dit vaak

maar zijn geen wonderdokters. Zelfs geen profes-

gecombineerd met een ‘incentive’ voor activiteiten van studenten in de buurt,

sionals op welk terrein dan ook. Door hun jeugdige

bijvoorbeeld in de vorm van een korting op de huurprijs. De inzet van studen­

leeftijd en het feit dat ze nog in opleiding zijn, hebben

ten is voornamelijk gericht op persoonlijke ondersteuning voor volwassenen en

ze begeleiding nodig van docenten of wijkprofessionals.

kinderen en voor groepsactiviteiten.

Ze hebben wel een duidelijke meerwaarde door hun

Voorbeeldprojecten (zie website Corpovenista):

frisse blik, creativiteit en hun benaderbaarheid. Sommige

Amsterdam Slotermeer, Eindhoven Woensel-West, Rotterdam Tarwewijk

bewoners mijden het contact met officiële instanties,

Dit middel zet u in om de instroom van zelfredzame bewoners te vergroten en/

maar willen wel praten met studenten annex medebewoners. Houd rekening met leeftijd en onervaren-

2. Wijkstage

heid van studenten. Gecompliceerde of meervoudige

Studenten doen ervaring op met inzet voor bewoners. Dat gebeurt door deel­

problematiek van bewoners moet aan professionals

name aan activiteiten in de wijk bijvoorbeeld in scholen en buurthuizen. Dit kan

worden overgelaten.

bijvoorbeeld huiswerkbegeleiding betekenen voor kinderen op school, maar studenten zijn de activiteiten waardevol, omdat ze praktijkervaring aan hun

2 Welke effecten wilt u in welk gebied bereiken?

opleiding toevoegen. De studenten krijgen studiepunten of de activiteit telt als

De inzet van studenten kan op verschillende niveaus

stage.

effecten hebben. Er zijn effecten voor de buurt, voor

Voorbeeld: Amsterdam De Baarsjes (BOOT), Arnhem Presikhaaf

de individuele wijkbewoner en voor de student zelf.

ook rechtshulp aan bewoners of het assisteren bij wijkevenementen. Voor de

Om een effect op buurtniveau te bereiken (de hele buurt gaat erop vooruit) is een behoorlijk grootschalige

3.

Sociale acupunctuur

inzet van studenten noodzakelijk. Daarentegen kun-

Dit recept is geschikt om extra capaciteit te krijgen voor maatschappelijke pro­

nen effecten voor individuele bewoners al met een

gramma’s. Studenten zetten zich op verschillende locaties in voor bewoners.

bescheiden inzet worden bereikt, denk bijvoorbeeld

Zij kunnen zelf ook in het gebied (gaan) wonen, maar dat is niet per se nood­

aan huiswerkbegeleiding of een ‘maatjes’-project.

zakelijk. Betrokkenheid van een woningcorporatie is voor dit type project dus

Het is van groot belang om hierover van tevoren na

geen voorwaarde. Ook hier gaat het vaak om ondersteuning van volwassenen,

te denken. Dat geldt ook voor de effecten voor de

kinderen en groepsactiviteiten.

studenten zelf. Wordt er louter gemikt op het opdoen

Voorbeeldprojecten: Amsterdam Osdorp, Amsterdam Transvaalbuurt

van ervaring in het kader van de studie, dan voldoet

Den Haag Zuidwest, Groningen De Hoogte

elk type opdracht, maar moet van de effecten voor de buurt niet teveel verwacht worden. Is er een andere doelstelling – bijvoorbeeld studenten langdurig aan een

4. Studenteninitiatief

wijk binden door ze er ook te laten wonen – dan moet

Bij dit recept nemen studenten zelf het initiatief voor een project en voeren

de opdracht daarop worden aangepast.

zij de regie over de activiteiten. Bij de projectuitvoering kunnen professionals De studenten wonen zelf niet in de wijk. Vaak gaat het om (eenmalige) projec­

3 Past de inzet van studenten binnen uw budget?

ten met een kortere looptijd.

De inzet van de studenten zelf hoeft niet veel te kosten,

Voorbeeld: Utrecht Hoograven

maar let erop dat de noodzakelijke kosten voor orga-

betrokken zijn, maar hun inzet is ten opzichte van de andere recepten beperkt.

nisatie en begeleiding een project alsnog duur kunnen maken. Dit maakt aandacht voor schaalgrootte, door-

5.

De wooncampus

looptijd, organisatie en continuïteit van groot belang.

Door de realisatie van grootschalige studentenhuisvesting in of grenzend aan

Grote groepen studenten zijn niet zomaar te porren

een buurt, verbetert de uitstraling van de buurt. De uithuizige student zorgt

voor een maatschappelijke bijdrage. Een incentive als

voor een toename van de levendigheid op straat en daarmee van de sociale

studiepunten of huurkorting trekt studenten over de

controle, ook in de avonduren. Het draagvlak voor voorzieningen neemt toe.

streep. Waakzaamheid voor ongemotiveerde studenten

Studenten kunnen ook in de buurt actief zijn, maar in deze omvang zorgt het

is dan geboden. Een student die eenmaal een kamer

wonen van de studenten in of grenzend aan de buurt alleen al voor positieve

heeft weten te bemachtigen, blijkt vervolgens misschien

impulsen.

toch niet zo geëngageerd als gedacht.

Voorbeeld: Amsterdam Houthaven

Tips voor een succesvolle inzet van studenten > > > > > > > > > >

> >

Analyseer het probleem (diagnose) en bepaal het doel (wat wilt u bereiken); onderzoek welke behoefte er is onder bewoners en sluit hierbij aan; maak de afweging of u studenten inzet en waar hun meerwaarde ligt; maak tijdig duidelijk wat u van de studenten verwacht en wat zij kunnen verwachten; bepaal vooraf of studenten na het project of na hun studie kunnen blijven wonen; ga na of studenten gemotiveerd èn capabel zijn om de beoogde taken uit te voeren; selecteer studenten en medewerkers op motivatie, capaciteiten en enthousiasme; zorg voor voldoende begeleiding, maar houd de organisatie overzichtelijk; maak strakke afspraken over de tijdsbesteding voor de wijk en controleer dit ook; ga ook bewust om met (de beloning van) huidige bewoners die zich vrijwillig inzetten; passie bij alle betrokkenen is de belangrijkste drive voor succes; maak kosten en baten inzichtelijk, dit verhoogt het draagvlak en is goed voor de continuïteit.

Meer informatie en verder lezen Op de website van Platform Corpovenista

Twee voorbeelden: Amsterdam, De Baarsjes: buurtwinkel BOOT is de Buurtwinkel voor Onderwijs, Onderzoek en Talentontwik-

(www.corpovenista.nl) vindt u de bijsluiter en ook

keling. In drie krachtwijken van Amsterdam werken wekelijks zeven-

het complete onderzoeksdossier van ‘Student en

honderd studenten aan projecten in de wijk, aangestuurd vanuit de

Stadsbuurt’. Daarnaast zijn verschillende studenten­

BOOT-buurtwinkels. Projecten ontstaan op verzoek van bewoners of één van de partnerorganisaties (zoals Ymere in stadsdeel De Baars-

projecten terug te vinden in de brede Platform

jes). Kenmerkend voor het aanbod van BOOT is dat het programma

Corpovenista-kennisbank ‘Wat werkt in de wijk’

aanvullend of ondersteunend is op het bestaande aanbod van dien-

(WWidW), die vanaf 20 juni 2012 online is. Inzet van

sten en activiteiten in de wijk. Het vaste programma bestaat uit de volgende diensten: schoolwerkondersteuning voor kinderen, juridisch

WWidW is om vooraf betere keuzes te maken in de

spreekuur, maatschappelijk spreekuur, atelier Stedelijke Vernieuwing.

interventies die op een bepaalde wijk worden losgela-

Daarnaast komen er ook veel losse vragen vanuit de wijk binnen bij de

ten. Op de website van WWidW (www.kei-centrum.nl)

BOOT-locaties waar studenten mee aan de slag gaan. De studenten verdienen studiepunten met hun werkzaamheden.

zijn veel van de onderzochte projecten terug te vinden, evenals twee zogenaamde ‘archetypes’ voor de inzet van studenten, namelijk ‘Studenten wonen in aandachtswijken’ en ‘Wijkstage’.

Eindhoven, Woensel-West: grootschalige inplaatsing Al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw wordt Woensel-West gezien als een wijk met problemen, die op diverse manieren zijn bestreden. Het project met ‘ingeplaatsten’ is één van de sociale interventies in de wijkaanpak. Corporatie Trudo verhuurt in WoenselWest geen woningen meer op de ‘normale’ manier, maar alleen nog via ‘inplaatsing’. Om de instroom van probleemhuurders een halt toe te roepen worden nieuwe huurders geselecteerd. Woningen die vrijkomen, worden toegewezen aan huurders die op een of andere manier een maatschappelijke bijdrage willen leveren aan de wijk, waaronder studenten. In speciale huurovereenkomsten is vastgelegd dat de bewoners in ruil voor huurkorting deelnemen aan een zinvolle activiteit voor de wijk.