öznel bir ata soyer okuma denemesi / notlarım çizimlerim seyfi durmaz
profesyonelden proletere hekimlikte değişen ne
?
profesyonelden proletere hekimlikte değişen ne Ata Soyer’in son kitabından bir makeleyi öznel okuma denemesi*
?
*Profesyonelden Proletere Hekimler; Değişen Ne? Sağlığın Siyasal Ekonomisi, SorunYayınları, 2012 Ali Osman Karababa, Ayhan Çalışkan, Hür Hassoy, Işıl Ergin, Mutlu Sereli, Nurcan Çakır ve Raika Durusoy’a katkılarından dolayı teşekkürler.
Hastalıkların yapısı değişiyor
1990 – 2020 yılları arasında kaza ve kronik hastalıklardan ölümler artacak. Bakım, tedavi kadar önem kazanacak.
Her tarihsel dönem, kendi egemen üretim biçimi ve hastalık türüne sahip görünüyor. Bu değişim sağlıkçıların rollerini ve toplumdaki pozisyonlarını değiştiriyor.
1
Beden algısı değişiyor
Yaşamdaki değişiklikleri tıpla açıklamak bedeni farklı bir şekilde algılamaya yol açıyor.
Halk tıp bilgisine daha kolay ulaşabiliyor.
Tıp bilgisi popülerleşerek, medyada prim yapan bir konu haline geldi.
Sağlığından kendisi sorumludur anlayışı, oturmaya başladı. Bedeni bir makine gibi görme eğilimi artıyor. 2
Hekimler, hastaları bilgilerini paylaşacakları tüketiciler olarak görmeye başlıyor.
İletişim devrimi Tıp bilgisine ulaşımın kolaylaşması ile edilgen hasta tipi, sorgulayan hasta tipine dönüştü. Hasta bulgularının dijital ortamda depolanması ve paylaşımı kolaylaştı.
Artık yetkililer, hastaya ayrılan süreyi, tetkikleri, sevkleri, reçeteleri, harcamaları, kolayca bilgisayardan izleyebiliyor, denetleyebiliyor.
3
Hastanın hekime duyduğu güvende azalma İstihdam ve ücretlendirme biçimiyle hekimlerin şirketlere bağımlı hale gelmesi, hastaların hekimlere duydukları güvenin azalmasına yol açıyor. 4
Hekim sayısının artması Hekimlerin sayısındaki artış nüfus artışından önde gidiyor ve hekim dağılımında da eşitsizlik var. Sağlık hizmetlerinin piyasalaştırıldığı ülkelerde ciddi hekim işsizliği var.
Sen, sen, sen, gel! 5
Hekim olmayan sağlık çalışanı sayısı ve etkinliğinin artması
Hem klinisyen hekim hem de yurt dışındaki örnekleriyle ‘hekim olmayan klinikçi’ sayılarında artış var. Bu durum rekabeti arttırıyor. Sonuç; mesleki özelliklerde, dayanışmada, deontoloji ve nezakette azalma ve emeğin ucuzlaması.
6
e Türkiye'd klı. durum far i eğ Hekim em z! zaten ucu
Hekim meslek örgütü güç kaybediyor Hekimlerin toplumsal konumu, meslek örgütlerinin gücü ile ilişkili. Meslek örgütlerinin üye sayısı azalıyor, yaş ortalaması yükseliyor. Hekimler ise ayrışarak güçsüz örgütlere sahip oluyor.
Bu süreç, hekim kitlesi arasındaki çatışmalar nedeniyle daha da derinleşecek gibi görünüyor. 7
Devlet yeniden yapılanıyor Devlet, refah toplumlarındaki sağlık sisteminin finans ve sunum yapısını dönüştürüyor. Daha önceleri hekimleri koruyan yasalar çıkaran devlet, artık sağlık şirketlerini korumayı tercih ediyor. Bu değişim, hekimlerin toplumsal konumunun aşınmasını arttırıyor. 8
Küreselleşme ve sermayenin egemen hale gelmesi Çok uluslu şirketlerin etkinlikleri ve DB, DTÖ, DSÖ gibi yapılarla küreselleşme kurumsal hale geliyor. Yerel yapıları kendi çıkarları doğrultusunda bozup yok ediyor. Sağlık alanında değerler de değişiyor. 9
Hekimliğin şirketleşmesi Bağımsız çalışan hekim azalıyor. Ayrıca hekimler giderek daha büyük hastanelerde çalışıyor. Yönetimden uzaklaşıyor. Tıp bilgileri anamnezden başlayıp tedaviye uzanan süreçte bütünlüğünü kaybediyor. Bu arada taşeronlaşma ve esnek çalışma yaygınlaşıyor.
Artık hekimler sağlık fabrikalarında çalışıyor.
10
Uzmanlaşma Herşeyi bilen olmak yerine, belli bir alanı bilebilir olmak zamanla teknisyenliğe indirgenmiş oluyor. Süreçte hekimler özerkliğini yitiriyor, konumları aşınıyor. 11
Sonuç Hekimlik mesleği sermayenin, küreselleşmenin, yeni devlet yapılanmasının ve bu gelişmeleri çevreleyen ideolojinin saldırısı altındadır.
Sağlığa ayrılan para 140 milyar dolardan 2 trilyon doları aşan noktaya gelirken çocuklar daha az mı ölüyor? Eşitsizlikler azaldı mı? Daha etkin tedavi mi yapılıyor? Hiçbiri!
Süreci anlamak ve yapılacakları daha kapsamlı değerlendirmek akla yatkın görünüyor. 12
Ata Soyer’e saygıyla, Mart 2015