Scenariusze warsztatów międzykulturowych prowadzonych w szkołach, w których uczą się dzieci uchodźców. Zajęcia były prowadzone w ramach realizacji projektu Stowarzyszenie Vox Humana „Szkoła – początek integracji”. Projekt jest współfinansowany przez Europejski Fundusz na rzecz Uchodźców i Budżet Państwa.
Informacje dla trenerów
WARSZTATY
MIĘDZYKULTUROWE
-
ZAJĘCIA
ZAPOZNAJĄCE
Z
ELEMENTAMI
CHARAKTERYSTYCZNYMI DLA KRAJÓW POCHODZENIA UCZESTNIKÓW.
Zajęcia WYCIECZKA DO… Z jednej strony dzięki tym zajęciom dzieci nieznające danego kraju mogą się z nim zapoznać, z drugiej strony dzieci pochodzące z prezentowanego kraju dobrze czują się oglądając znane obrazy, mogą także wykazać się wiedzą. Poza tym, dzieci spoza Polski, przestają być dla swoich kolegów znikąd. Nazwy krajów, z których pochodzą zaczynają kojarzyć się z konkretnymi obrazami, wrażeniami a nawet emocjami (coś się może spodobać, zrobić wrażenie). Gdy zajęcia dotyczą Polski, okazuje się, że niektóre miejsca, stroje czy potrawy nie są znane także polskim dzieciom, co powoduje, że wszyscy staja się równi w obliczu nieznanego. Prowadzący powinien poza własną opowieścią zadawać dzieciom, pochodzącym z danego kraju, pytania, tak, aby mogły dopowiedzieć coś osobistego.
Zajęcia polegają na prezentacji pokazu slajdów połączonego z odpowiednim podkładem muzycznym. Slajdy przedstawiają charakterystyczne dla danego kraju krajobrazy, obiekty architektoniczne, stroje ludowe, istotne obiekty wiążące się z wydarzeniami historycznymi (np. w prezentacji o Czeczenii zdjęcia wojennych zniszczeń, czy znacznie starsze wieże), stroje ludowe, tradycyjne potrawy itp. Prezentację o Polsce sugerujemy pokazywać, jako ostatnią. Chodzi o pewien rodzaj wyrównania przywilejów. Wcześniejsza prezentacja jest pewnym przywilejem. Dzieci polskie, z oczywistych względów, są w
pozycji uprzywilejowanej, wobec kolegów z innych krajów. Tam gdzie można, dobrze jest dawać przywileje (dla wyrównania) obcokrajowcom.
1-sza część – pokaz slajdów Potrzebne – prezentacja, aparatura umożliwiająca jej odtworzenie, ewentualnie: globus, mapa obejmująca zarówno Polskę jak i kraje, z których pochodzą dzieci uchodźców.
Przebieg – ustawiamy krzesła tak, aby dzieci dobrze widziały ekran, na którym będą pokazywane zdjęcia. Jeśli mamy globus i mapy to pokazujemy dzieciom gdzie jest kraj, o którym będzie opowieść, jak daleko jest z niego do Polski, można opowiedzieć gdzie są góry, gdzie główna rzeka, gdzie stolica – ta wiedza przyda się w kolejnej części zajęć. Warto zwrócić uwagę, że np. na oficjalnych mapach nie znajdziemy zaznaczonych granic Czeczenii. Należy wyjaśnić dzieciom, dlaczego. To również dobra okazja do wytłumaczenia, dlaczego uchodźcy uciekli ze swojego kraju i dlaczego Polska ich przyjmuje. Potem dzieci tworzą pociąg i „jadą” do kraju o, o którym opowiadamy. Po długiej podróży siadają na krzesełkach i oglądają pokaz. Prowadzący musi być przygotowany, aby opowiadać dzieciom, co widzą na slajdach np. charakterystyczne dla Kaukazu wieże kamienne, zniszczenia wojenne w Czeczenii, torne – gruziński piec do chleba lawasz itd. Bardzo wskazane jest również korzystanie z wiedzy dzieci pochodzących z danego kraju. Po pierwsze mogą opowiedzieć coś ciekawego np. o obyczajach, po drugie mogą się wykazać swoją kompetencją, co zawsze jest cenne, bo nie często mają po temu okazję, po trzecie w oczach kolegów zyskują kontekst kulturowy, nie są już „z nikąd” kojarzą się z czymś konkretnym – krajobrazem, obyczajem, strojem itp.
2-ga część – zabawy plastyczne Potrzebne – bardzo duży karton, kredki, flamastry, plastelina, farby, mogą być małe wydrukowane zdjęcia z prezentacji, w tym przypadku potrzebny będzie również klej.
Przebieg – Na leżącym na podłodze, kartonie rysujemy jak największy kontur kraju, w którym byliśmy „na wycieczce”. Zadaniem dzieci jest narysowanie (namalowanie, wylepienie plasteliną) mapy kraju wraz z elementami zapamiętanymi z pokazu. Na mapie zaznaczamy największe rzeki, główne miasta, góry itd. Dzieci mogą przykleić we właściwych miejscach wcześniej przygotowane małe zdjęcia, ulepić z plasteliny wieże i umieścić je na mapie itd. Ważne jest, aby dzieci pracowały razem i wzajemnie szanowały swoją pracę. Wspomaga to integrację grupy. Aby uszanować pracę dzieci i ich miejsca pochodzenia warto mapę powiesić w klasie, czy na korytarzu.
Zajęcia NASZ HERB
Zajęcia związane z poznawaniem herbów państw pochodzenia dzieci z grupy z jednej strony służą poszerzeniu wiedzy dzieci, z drugiej są dobrym pretekstem do zadań integrujących.
Wprowadzeniem do zajęć jest prezentacja herbów. Można to zrobić w ten sposób, że jedne zajęcia będą dotyczyły jednego herbu, albo na tych samych zajęciach zapoznać dzieci ze wszystkimi herbami krajów pochodzenia uczestników – oczywiście to, jakie herby prezentujemy zależy od składu etnicznego grupy. Elementem niezmiennym jest herb Polski, bo w tym kraju się znajdujemy. Poniżej opisujemy jedno kilka wariantów jednego ćwiczenia. Jednak zabawy związane z herbami i tworzenie herbu grupy można potraktować, jako dwa osobne ćwiczenia i poświęcić na nie dwa kolejne zajęcia. Wtedy za drugim razem pomijamy część dotyczącą prezentowania herbów. Możemy zabawić się przypomnienie, czy dzieci pamiętają jak poszczególne herby wyglądały. Przygotowując zajęcia trzeba zwrócić uwagę na zróżnicowanie herbów Czeczenii na oficjalny uznawany przez władze prorosyjskie i nieoficjalny herb Czeczeńskiej Republiki Iczkerii (wolnej Czeczenii) uznawany przez ogromną większość uchodźców. Na naszych zajęciach pracujemy z herbem Iczkerii, ponieważ to z nim utożsamiają się dzieci uchodźców.
Ćwiczenie Poznajemy herb Czeczenii, herb Dagestanu i herb Polski (herby należy dobrać zgodnie z krajami pochodzenia uczestników)
Wariant 1 Potrzebne – wydrukowane herby Czeczenii, Dagestanu i Polski w takiej formie, aby można je dzieciom zaprezentować. Można je zafoliować i po zajęciach powiesić w sali lekcyjnej. Kilka herbów jednego z w/w krajów wydrukowanych i pociętych na kawałki tak, aby tworzyły puzzle (dla młodszych dzieci kawałków powinno być mniej 5-6, dzieciom starszym można bardziej utrudnić układanie), biało - czarne kontury pozostałych herbów, kartki, kredki, flamastry, krepina w kolorach występujących na herbach. Kompletów puzzli powinno być tyle ilu jest uczestników (chyba, że chcemy, aby pracowali parami, wtedy o połowę mniej) podobnie konturów każdego z pozostałych herbów. Przebieg – prezentujemy dzieciom herby poszczególnych krajów. Wyjaśniamy dzieciom znaczenie herbu, czym on jest. Opowiadamy o poszczególnych elementach przedstawiając ich znaczenie.
Zadania dla dzieci są następujące: - z puzzli ułożyć właściwy herb, mogą przykleić ułożone kawałki na kartkę, aby obrazek był trwały; - jeden z konturów wykleić kuleczkami z krepiny – jest to dość skomplikowane i pracochłonne zadanie. Małe dzieci zamiast kuleczek mogą użyć po prostu kawałków krepiny; - kolejny kontur kolorujemy kredkami. Jeśli herbów jest więcej dzieci mogą wybrać sobie to, co wolą robić, tak, aby zdążyły w czasie zajęć.
Wariant 2 Potrzebne – Herby do zaprezentowania dzieciom, kartki, kredki, flamastry. Przebieg – opowiadamy dzieciom, czym jest herb i jakie ma znaczenie. Prezentujemy herby poszczególnych krajów, zwracając uwagę na to, co się na nich znajduje. Zabawa ruchowa – dzieci stają się zwierzątkami z herbów. Najpierw np. białym polskim orłem, „latają jak orzeł”, itp., potem stają się czeczeńską wilczycą następnie dagestańskim złotym orłem, potem każdy może stać się tym zwierzątkiem, którym chce i chwilę nim „pobyć”. Potem proponujemy żeby dzieci narysowały na kartkach jakąś scenę, w której będą uczestniczyć wszystkie zwierzęta z herbów, do tej sceny trzeba opowiedzieć krótką historyjkę – co się dzieje na obrazku. Stopień skomplikowania tego zadania zależy od wieku uczestników. Małe dzieci mogą tylko opowiedzieć o swojej scence a starsze mogą narysować kilka obrazków ilustrujących wymyśloną historyjkę. Potem każdy prezentując swój rysunek opowiada historyjkę grupie. Dzieciom, które słabo mówią po polsku w opowiadaniu pomaga prowadzący.
Wariant 3a Potrzebne – Herby krajów do zaprezentowania, takie same herby tylko nieco mniejsze np. A5, bardzo duży papier do rysowania, kredki, flamastry, marker. Przebieg – Opowiadamy dzieciom o herbie, prezentujemy przygotowane herby. W tym wariancie ważne jest, aby opowiedzieć, że herby mogą mieć różne grupy nie tylko państwa czy miasta, ale też np. drużyny piłkarskie. Następnie proponujemy dzieciom stworzenie wyjątkowego herbu ich klasy. Najpierw trzeba wybrać kształt wspólnego herbu, może być klasyczny, ale dzieci mogą zaproponować kształt dowolny. Po zebraniu propozycji ostateczny wariant wybieramy drogą głosowania. Uzgodniony kształt rysujemy markerem na dużym papierze. Mówimy dzieciom, że teraz każdy może narysować w herbie, to, co chce, coś, co lubi, albo coś, co kojarzy się z tą grupą. Chodzi o zapełnienie całego herbu i o szanowanie tego, co rysują koledzy. Proponujemy przyklejenie również zaprezentowanych wcześniej herbów (do tego przydadzą się ich mniejsze wersje). Dzieci rysują herb wspólnie. Prowadzący pilnuje, aby nikt nie zamazywał tego, co narysował inny, żeby nie pojawiały się niemiłe, niegrzeczne czy
wulgarne treści. Wspólny herb ma być wyrazem szacunku wszystkich dla każdego członka grupy i każdego dla wszystkich. Ma być czymś, co będzie ważne i mile dla każdego uczestnika. Prowadzący mogą się włączyć w powstawanie herbu. Po zakończonej pracy wieszamy herb na ścianie Sali gdzie odbywają się zajęcia, albo w klasie gdzie dzieci się uczą. Jest to element integrujący grupę. Ma pokazać, że różnorodność, kiedy się ją połączy tworzy nową jakość, nową wartość.
Wariant 3b Potrzebne – to samo, co w wariancie 3a. Przebieg – podobnie jak w 3a z tą różnicą, że przed stworzeniem wspólnego herbu każde z dzieci ma narysować swój własny indywidualny herb na kartce i podpisać go swoim imieniem. Po wybraniu kształtu wspólnego herbu i narysowaniu go na dużym papierze każdy nakleja swój herb – prowadzący pilnuje, żeby starczyło miejsca dla każdego – a puste przestrzenie, które zostaną wspólnie ozdabiamy.
Wariant 3c Potrzebne – to, co w wariancie 3a. Przebieg – Podobnie jak w 3b jednak zamiast rysowania własnych herbów każde dziecko ma na kartce obrysować swoją dłoń, podpisać ją i ozdobić. Dalej postępujemy jak powyżej.
Zajęcia NASZE FLAGI Na tych zajęciach dzieci poznają flagi krajów pochodzenia uczestników. Z flagą Czeczenii sprawa nie jest całkiem jednoznaczna. Trzeba uważać by nie popełnić błędu. Republika Czeczeńska ma od 2002 oficjalną flagę inną niż flaga Czeczeńskiej Republiki Iczkerii (wolnej Czeczenii) uznawana przez ogromną większość uchodźców. Przy czym w latach 2002 – 2004 flaga władz prorosyjskich była bardzo podobna do flagi uznawanej za symbol wolnej Czeczenii, od roku 2004 jest inna i bardziej różni się wyglądem. Ćwiczenie Potrzebne – wydrukowane, lub jeśli mamy, uszyte z materiału, flagi państw pochodzenia uczestników, wydrukowane kontury flag w takich ilościach, aby starczyło dla każdego, każdej flagi, kredki, farby, krepina i plastelina w kolorach flag. Przebieg – Prezentujemy dzieciom flagi poszczególnych krajów tłumacząc ich symbolikę. Dzieci wypełniają kontury flag odpowiednimi kolorami stosując różne techniki plastyczne np.: malują farbami, wyklejają plasteliną, wyklejają kulkami z krepiny itd. Zależy to od inwencji prowadzącego. Można np. wykonać stempelki z ziemniaków i wypełniać kontury kolorowymi stempelkami.
Ćwiczenie Potrzebne - wydrukowane, lub jeśli mamy, uszyte z materiału, flagi państw pochodzenia uczestników, kartki, kredki, flamastry. Przebieg – Prezentujemy dzieciom flagi. Pytamy, z czym kojarzą im się kolory w nich występujące. Pomysły możemy zapisać na tablicy. Tłumaczymy dzieciom przyjętą symbolikę kolorów występujących we flagach. Na przykład w czeczeńskiej kolor, zielony symbolizuje islam, biały – czystość, czerwony – przelaną krew niewinnych Czeczenów (można też powiedzieć, że męstwo), we fladze Dagestanu kolory tłumaczone są następująco: zielony – islam, niebieski – Morze Kaspijskie, czerwony – wierność, męstwo, odwaga patriotyzm. Sprawdzamy jak dzieci rozumieją znaczenie przytoczonych przymiotników. Upewniamy się, czy wszyscy rozumieją, co np. znaczy męstwo, patriotyzm czy czystość. Zadnie dzieci będzie polegało na narysowaniu ilustracji do jednego z tych przymiotników. To może być scenka wyrażająca męstwo lub jakiś symbol obrazujący czystość. Chodzi o pobudzenie kreatywności dzieci a przy okazji utrwalenie nauczanych treści. Po narysowaniu dzieci prezentują obrazki grupie opowiadając o nich.
Ćwiczenie Potrzebne - wydrukowane, lub jeśli mamy, uszyte z materiału, flagi państw pochodzenia uczestników. Krepina w kolorach flag, taśma klejąca, klej, sznurek, zszywacze, odtwarzacz muzyki. Ewentualnie kartki z wydrukowanymi lub wyraźnie napisanymi nazwami krajów, których flagi były prezentowane. Przebieg – prezentujemy dzieciom flagi państw. Zadaniem dzieci będzie przygotowanie pokazu mody strojów wykonanych z krepiny. Dzielimy grupę na dwu – trzy osobowe zespoły. W zespole albo wszyscy się przebierają pomagając sobie wzajemnie, albo dwie osoby stają się projektantami, krawcami a jedna modelką/modelem. Jedynym ograniczeniem przy wykonywaniu strojów jest ich kolorystyka. Każdy strój musi być utrzymany w kolorystyce wybranej flagi. Po wykonaniu strojów urządzamy profesjonalny pokaz mody z wybiegiem i podkładem muzycznym. Dzieci mogą nieść kartki z nazwami krajów, w których barwach występują, lub jedna osoba może nieść taką kartkę przed grupą w danej kolorystyce. Na pokaz możemy zaprosić nauczycieli, dyrekcję czy innych uczniów, lub, jeśli nie wywoła to sprzeciwów nauczycieli możemy przejść się po klasach prezentując pokaz. Chodzi o docenienie wkładu pracy dzieci – wykonanie strojów tak, żeby były ładne i w miarę trwałe (żeby przetrwały pokaz) nie jest łatwe i dzieci młodsze na pewno będą potrzebowały pomocy prowadzących.
Ćwiczenie Potrzebne - wydrukowane, lub jeśli mamy, uszyte z materiału, flagi państw pochodzenia uczestników. Kartki, kredki, farby, duży papier/karton
Przebieg – prezentujemy dzieciom flagi, tłumacząc, czym jest flaga i symbolikę poszczególnych kolorów (patrz poprzednie ćw.) . Zadaniem dzieci jest narysowanie czy namalowanie swojej indywidualnej flagi w kolorach, które występują w prezentowanych flagach i z uwzględnieniem symboliki tych kolorów. Po namalowaniu dzieci prezentują grupie swoje flagi i tłumaczą ich symbolikę. Następnie wszystkie narysowane flagi oraz autentyczne flagi krajów pochodzenia uczestników naklejamy na duży papier tak, aby utworzyły jedną wielką wspólną flagę. Wieszamy ją w sali gdzie odbywają się zajęcia, albo w klasie, w której grupa przebywa najczęściej.