Revista "Agimi" data 1919 vëllimi v i, nr 2, qershor nr 002 by Shefqet Cakiqi

·Periodikë letrare e përmuejshme. · Organ i Shoqnisë "Vi~LLAZNIJA„ Dreitues : D'. KRISTO FLOQl.

Vrojtime.

PERIODIKË LETRARE

E PËRMUEJSHME.

Vjet' e I.

Qershuer 1919

Nr1 2

===

-C.TRI~!

Bnshkë-atduct.u-v-t t' onë Musltmauë, «Agtrnl» ju uron pr-r shumë vjr,t 1Lti't e sl1rjte të Ramazanit .lst\tu edhe i'1'f;t1'n e Bajrurn.t e sot nji vjet i lutshin ma me zerner të mirë, c nP nji Shqipn: të bashkucme e të lirë. Drejtimi i Agimit.

Jtut-ë. ~ hq·gj)lct.1' e, në. f.waili ën DORA

litetahttë~.

D'ISTRIA.

Kombi shqyptar sa do i lanun në harresë e I përbuzuri, por prapë se prapë asht i zoti me i kallzue botës së qytetnume se në gji t' tij ka ushqye njerës të mdhej të shkëlqpshërn e të famshëm jo vetem burra po edhe gra në ç'do pikparnie, si burni]e, ashtu edhe dije e qytetnimi. Prej racës shqyptare ka lernun nji zojë qi sot jo vetëm mbahet në kujtim si nii shkndi e zjartë drite e kul· ture për Shqppni por edhe si nji shernbllë e tallë dituni]e, si nii hyll i rendit të parë qi ka shndritë në kubë të qiellës për mes të literaturës shekllit. Kjo asht Elena Gjika e titulluernja Dora d'Istria prej diietarve të huej. Ka lemun në Bukuresht më 1828 e ish e bij' ii Miha! Gjikës, princit të Vllahls, cili rrajcn e tij e kishte prej qytetit Përmet të Tosknis. Studimet i mbaroj në Bukuresht e i plotsoj në universitetet të Berlinit e të Venedikut. Flite e shkruante bukur rumanisht, rusisht, frangjisht, gjermanisht e italisht për posë shqypes t' cilën me nji hir e flitte si gjuhën e saj. U martue me princin rus Kolhtzo] ;Jfa.

sa/ski e mbasi

i diq i shoqi u dha krejt mas literaturet .... -- Ka shkrue libra të pa-njeliuna në gjith gjuhët e nalt përrnenduna, t'cilat banë fort të madhe përshtypje nër gjithë dijetarët e moralistët e mdhej t' Europës, Zan' i i saj shungllote an' e kant edhe se cili filozof a profesor prej ma të dukshrnir vrapojshin në Fireucë t' Italisë, ku ksaj grue filosof€ i pëlqente me ndejë, për me e pa e me e nioltë së afermi e kshtf shtë- • pi' e saj u ba nji qendrë e madhe letrare, cok nji akademi. Mbreti i Italis' Umberti, i topitun prej artikujve të botuem italisht prej Dorës, më nji "zel ti:! madh g;adi si nji adarim vijte aty në Firencë e me habi e mrekulli flitte me të e digjonte gjith' ato brillante të çrnushërn, qi si breshën lshoheshin prej gojës s' saj. Niikaqë ish habija e mahnitja e atyne qi Iolnë me të sa jo vetëm i dhanë mbiërnnin Dora d' istria, por edhe „R~na delle donne" ose „La reine des femles" (Mbretnesha e grave) e quejtin ma 11 von ! Ma të shumtat akademi e shoqni të Francës, Italis, Gjermanis, Amerikës e Greqis e cmouen anetare

nderi.

A G

Jam Shqvptarc, thes/i e leçitte vlefshmit kanë qenë kta : I. La vic des moins (jeta e rnungjithnji e e. kish për nder e lavdi të quhej me ket ernen, se në ket komb garve) ku me Iakta të arsyshme çproshilte nji karakter të kthellët e nji f1s- von se mungarët e manastirve (kuvenikri qi s'i shihe njeri. Pënda e saj ndeve) të kishës ortodokse, janë baish kaq' e mprehtë e e bindushme sa rnun shkak nd ilimi i qptetnimit n'Europen lindore e jugore. tërhoqi verrejtjen e disave arqeologve c histori-shkruesve, të cilët fort pak H. La Suisse Attcmande, (Svice~ njifshin kombin t' onë/Ni! prej sijsh ra Gjermane), ku kallzon se idheat e l.ou is Benioew, profesor' i gi uhëve filosofëve të Gjermanis i dhanë nji greke e latine në universitet të Pari- ndihmë të madhe përparimit të posit e akademik i Francës, kaqë fort u pujvet. bint prej shkrimeve të saje, aqë shumë III. Les fcmmes a I' Orient (Gratë u tërhoq prej shqvptares s'onë , sa vetë në Lindje) ku s~jfgon të metat e crrh në Itali e e niofti edhe nii dishir gra vet të Lindjes, si "edhe tregon mjei gjallë e kapi per kombin shqyprar tet e shërimit të. positionit të tyne e sa u shtërngue e nxuni edhe gjuhen të konditave, në të eilat gjinde! grushqype e shkroi disa volume të çrnu- ja në të Lemë (orient). shërn per mbi Shqypni e shqyptarë. 1 IV. Sttqyptarët e Rumanis .. kuban Dora d' Istria ish ajo qi bani me fjalë shumë per kombin shqyotar, si u dijtë në Europë karakteri e kangët edhe per historln e shtëpis te Gjikcj,3 popullore të Shqypnis. Kjo u bu shkaik fisit të saj, e të sundimit të tvne bresqi u zgiunc shqyptarët e ltalis e filloj mas brezit si princat e Rumanis. gjith. ajo levisije e kjo ish ajo qi i dha V. Ercursion ct: Roumelie, Parisnii shtyrje përparimi letresis shqppe, Zurich 1863. (Shëtitje në Rumeli), ku prej së cilës dulne veprat e gialla të ref'en per zakonet e jetën të popujve! shqyptarve Kamarda, Dorsa, Girolaië Rumelis. 1110 de Rada, Shpata e kaqë shkrimVI. La naiionalilc Albanaise tarve të tjerë. 2 • (Kombsija shqyptare) për!' cilen bame - Librat qi ka shkrue Dora d' lstria fjalë ma syper. Perveç ktpne, Dora ianë W pa numurta, por ato ma të d' lstria ka shkrue edhe shumi: të tjerë ~. Ksij Iibrash të Hanloewit janl; kto ma të_ c::mWh!-!mit; L La Gn;c,' (rl•u;d frs Ornw, ku shpjegon hollë:-:::-ht ,~ m« dnkumenta të forta se ban.u H e parë t<·~ Greqis 1:;1 -tshrue ishin Shqypt.arët.

Rhqyptero mbas kimgse 1;; 1,opullit,. K,· libër u përkthye në shumë gjuhë. ~ 3. Familja f~jiko, cila originin-{rr[tj(iu)e ka prej Perrnr-tit nrlonse gojë-dhanj-; th~tii fle asht prej katundit «Vith-kuq.t të K;or(,'(-"s, ka mhrctnue per li. La uationatiu' des Troyen..•·, ku merret me disa vjetë në Rumani. Breznia e ksaj familje fisir e rrajen e Trousve, t' cii[>t i ,;,provon se shqyptarc 8.sht kjo: I pari princ ish Vjergj fl}ik<r, iani: shteruipat c pelassrve P. gjuh' e tvno ish pelas mbas ktij ruretnoj Orryvr Gjika i I, mbas atij tjisi1tja qi i pf;rugjet tepl'r ksa] shqypes :,t> sotshme. Gregor Gjika i II, mandej Alcksander ,1/,t/h1 n HI. Du rityf111P et di' lfl. ,·/me dans la poee!e Gj'ika, mbas ktij Korol Gfika, mbrapa .U11/h1·n rpiquP des Alhu nui.s, ku shiqohet deri ku ka mrijtë Gjika i II, mbas tij Aleksander Gjil:« i JPJ, firf'durimi e zell i ktij burri sa me kthellue e me gor Ojikrt i III, GrPgor Gjika i Alehrtllfirl' rtmue aqë fort mbi vjerslrimi» shqyptar. Gjika i „X, e i mbrami ishte Grequ1· Alrltsancle,· 2. Ky shkas u dlia 11,a o.nt' lf.' nji librit të sa] Gjika i to çumeshern nen titullin «La natiouaiitë albaI jati i Dora d' Istris Michael Gjika, ish mini1nb;r· suioant le,,; eha.11.,1/1f.:, 1,opulaires"' [Kombslja ster i Aleksander Gjikcs të X, të cTlin e kish I„ nip. 1

n·.

A G I

studime e artikuj për Shqyptarët ner ksaj dijetare të ralle. Por kjo grue shumë gazeta e të perkohëshrne të ish Shqyptare. A ka, pra gzim mil i Francës, Belgjit, Italis, Svicerës e math per nji komb, cili mriin të nxjerë . ksijsh grash prej gjini! të vet? A Greqis, Volume të tanë [anë shkrue mbi mundet kombi shqpptar ti:: perbuzet e ieten e ditunin e Dora d' Istriës, cila të mos çërnoher ? Dora d' Isrria, ky hyll i rendit W ka lanë stinë të pa-harruem në literaturë e ne sekstin e ~~i. As nji grue parë perëndoj. mbaroj jeten në Firenc,' më 1888 në moshën e 60 vjetve ! nuk e kaloj në m endie e në diruni. Kr. Floqi Titulli -Mbretnesha c gra ve" i meri(vijon) tonte me të vërtet ksaj gruc bujare,

Ka~gët popullore janë përmendteret e para të letratyrës shqipe e përveç kësaj ato qenë i vetmi burrim për ma të parët shkrimtarë t' onë, Këto kangë qi janë plot poezi të natyrshme, pasqyrojnë shpirtin bujar e të naltë të shqiptarit, e kush i'studjon ka per W rnuejtun me hetue nder ta se sa e pastër asht dashunija e grues nder shqiptarë, sa te buta e delikate janë marrëdhëniet e jetës familjare, sa e madhe asht dashuni]a per atdhe edhe se sa i naltë asht rhpirt' i lirisë e i pavarnisë. Në ketë poezi te thjeshtë e shtegtare të popullit të vet, gjet burrimm e frymës poetike W tii i perrnënduni De Rada, i cili qe nii prej vjershtarvet të mëdha] të letratyrës s'onë, e mbas tij Naim Frasheri, qi \ me vjershat e flakta e plot fuqi, diiti me kënellun nder shqiptarë dashuninë per atdhe. De Rada e Naim Frasheri janë dy fytyra plot randësi per perlindjen t' onë letrare. Nder të dy vlonte nji dashuni e flaktë per atdhe, e ketë ndjesi të tyne e shprehen nder vjersha qi botuenë e qi kanë nji vlerë të madhe letrare e hartistike. Veprat e De Radës janë, "Milosao„

Serafin Topia„ e «Skanderbegu» por e para prej këtyne giykohet prej gjithkujt, si ma c mira nder ti:: gjitha viershat e tija e si kryevepre hartistike qi mund të nderojë c' Iarëdo letratyrc. Prej Nairn Beg Frasherit kemi vepra të shuma, por po shënojmë vetërn këto: «Hishtori e Skënderbeut", "Qerbelaja,,, "Bagëti e Bujqësi„ c "Lulet e Verës». Këto vepra e tregojnë Naim Begun jo vetëm per nji vjcrshtar por edhe per nji atdhetar të math, qi e ka dashun me W vërtetë edhe tepër shum kombin , vet, Ndër kohnat c De Radës e të Naim Frasherir Iulzojshin në ieren shqiptare edhe i vëlla] i të Iundshmit Sami Bep: Frnsheri, qi qe nii filolog i dijshëm e me mendime të nalla, c Pashko l'asa Pasha„ auktor' i ma të bukures kangi' "Mori Shqypni„ e i librit «Shqipniia e Shqiptarët„ qi asht nji veprë, e cila mund të quhet nji përmendtore e pikatun e letratprës s'onë, Përpara këtyne katër shkrimtarve të nalrpërrnendun qe Kos/an/in Krisloforidi prej Elbasanit, j cili qe quejtun prozatar i math e filolog për përkëthimin e =Dhjarës së Vjeter e të Re» e per botimin e fjalorit ma të mirë qi

ku njifen 'edhe tash muret pelasgiikë ; mbas termaleve të ksaj kodrine rnburojnë disa ujna të ftofta e të kullume, e ky duket se ka kenë shkaku q; Homeri në epopën' e tij e quen Dodonen «Dyschirnerron, don me thanë =vent i ftoftë si dimni„ Ket e shofim në nji të përshndetun qi fatosi Aqileti i ushtris Greke të Trojës i çon Hyjit të Dodonës, qi asht Perendija i atdheut të tij, Thessalis, (cila ish një krahinë e Pelasgjis, due me thanë e Shqypnis së motshme.) 1 Kryeqyteti i Pelasgve 11' Epir ka qenë atje ku sot g iindet katundi "Kasrrica» në Hellopi (fushen e Janinës), ku shifet nji architekturë polygonale (shumë çipash) e pa-regullshme. Ky kryeqvtet thirrej prej Pelasgve "Hella,,.2 Afër tempullit gjinde] edhe nji qytet tjeter në ërnen "Dodonë„ cili shtrihej kah veri i tempullit, nërrnjet të ku f~ve të Thesprotis (Çarneris) e të Hellopls, ruc përshi nji krahinë të tanë qi zgiatej deri në malet Arakinthos (Zvgës) t' Eto lis, e quhej gjith' ashtu. «Dodonën. Kjo krahinë pelasgiike ishte në za dikuer, porse nami i saj ·pushoj qysh njatëhera kur tempulli ose hieni (iierën) e Dodonës shkelqevi mbi të giithë tempujt e tjerë e fama e oraklit mbet historike. ~ Sellijtë cilët thame se ishin dragomanët e Hyjit të Dodonës si kall-

ka sot gjuha shqipe. Si kunorë e këtij vjen nji rresht i 'math shkrimtarësh si Santoro, Variboba, Kamat da, Serembc, Xanoni, Sqiro, Lorecchio, Conforti, Asdren, K. Floqi, H. ,'llosi M. Grameno, D. Nd. Nikaj, A. V. Prendushi, A. Gjeçov, L. Gurakuqi, O. Jria1111i, A. Fan Noli etj. të cilët ndoqen dëjësishr vepren e atyne qi tui u erdhnë pas e tui begaiue letresin t'onë. Nder letrarë t'onë te gjallë lulzon në lerratyrë e qi s' dro.1 të perkrahet me ç' farë do letrari tjeter të shtetevet të Balkanit Af!· Gjcrei Fishta, mendes së të cilit Shqipniia i a din vjershat ma të bukura epike, lirike, dramatike e ekonomike. "Lahuta e Malcisë„ janë d}' poernza epike, mbas ti.' cilavet auktori u quejt Omer' i ri. Ndër këto vierrsha Atë Fishta këndon ashtu sikur kishte per të kënduernun populli, por me nii sulme ziarrn shum ma të math e me nii kuptim ma të naltë ehe koptueshern. "Pikate VoesësC "J\lrizi i Z5n:n ct„ janë dy, vepra tjera të Fishtës të cilat përmbajnë copa lirike të madlinucshme për kah hollësija e hartir, Vjerrshat satirike Atë Fishta i ka përrnbledhun në nji vëllim të titulluern =Anzat e Parnasit», Vjerrshtar' i jonë ka shkrue edhe tjera vepra qi jar.ë të pa-botucme, e letratyra e atdheut pret edhe shum tjeravepra prej tii. S. ,Halest1ol'a.

M I

Tempull' iDodonës ~ :,;t u di lll

ar q L', >11 u :.d k ) prt!j 11·r. Flrqit

Vendi ku ka kenë tempulli i D0donës, si duket edhe sot asht nji kodrirë e bukur e e shestuerne në maje,

1. Zrf anct Dodonuie Pelasçjilo. Lt-llothJncio» Dodonis med(1om dysaltim6tru, amfi de ,<....'f'llni So] naiousin. ypr,fitni aniptopodhcs hcunalvrnni, Di.n me thanë : eO Zot, mbret' i Dncloni;~ Pe-Iasgji«, qi je u' ato vena.e të gj3.ua, Perëndi <ti sundon mbi Dodonë, cila asht e ft<1fti; si dimni,

«rrotull teje banojnë Sellijtë, flragnmani:t t' nej , '-ti.~ cilët kurrë 11' i lajnë kambët, o flejnë por t.okfl Homeri - llliadë XVI. 233. 2. Zllu Kathedhra, ose Pela~g:lm 1;dbra11<,111 si thotë Ilesiodi. 3. Dionysios Perriçjitir 4~0, Hl, 4~2 -

xoa edhe Homeri, t nuk i lajshin kurr sotshëm. M' andej thotë se e muerne kambët; ishin aniptopodhes (karnbëMollosët, nji tjetër rodë epirote. Trapa-larë}, e flijshin në tokë, të stervitun I gediani Eschvllos thotë se ary banojnë vshtirsi e W msucm me hiek zori ~ shin edhe Thes pro të · edhe Mol losë e gjith farë tra vajet, edhe kët e bilj- ( basi, kë. 4 . shin për nd.r e drojë ndaj Zoti i tyne, Mythologjija tregon se Hj-ii banore Hyji Pelasgjik. Hero.lo.i tregon s=. mbi mal të Tomorrit. Lisa janë rreitë kta ishin ministrat (nënpunsit) ose I tuj kujtue se Tomor' i Mythologils ku ?,rift~at (Si rne th~n~ mungarct) c __ H?° ~ ~enë m~li '.'Më~~çka». q_1 nal.ësohej n~a ur, S1 duket kta ishin pr,1 Sellejadës , anë e lindjes te luginës se Dropullit, të Theprotis. cila ilsht giith' ai.r Suli( e se· rnburimet, t'cilët gjindeshin rreth i sotshem i Çamris, e kso-dor. r me- malit ishin ato për të cilët biln Ijal rret vesht se Sellijtë ishin katragiyshat Plini. ;:; Por Plini bfin gabim se në e Suljotve rë sotshëm. k ët luginë së gjinden as shym1yra Homeri nuk perrnënd ti: tjerë ba- muresh si ata qi ka pasë Dodona, as norë në qytetin e Dodonës përveç rë dy liqenat nër mjet tëcilve ka kenë Selleve, ose Sellijv e; 2 1 Ierodoti nuk Dodona, si mbas shkrirntarve klasikë.> 1 ban fjalë përveç se 'për Ypofita! t' cil,'t i nepshin asaj lugine ëmnin d. m. thanë për ministra, ose nënpunës «Hellopi» prej fjalës «Hellos„ qi don të Hyjit, 10 cilf.t i kiia parnun edhe me thanë •·liqe„ ase «knerë» nonse Ija• ajy me syt' e · rij kur ka anlhë e ka la duket qi ka crvmojcgin e saj prej vizitue Dodonën, por se merret vesht . fjalëve Pelagiike "Heje-lopë„ qi si edhe prej Homerit prep se Scllijtë, si njerëz\ mbas shpjegimeve të Pouquevillit kë! të kushtuërn te Hvji bflnojshin për-/ ërnen e ka marrë fusha e Janinës pse . _;···,, ~ gjithmonë. afër tempullit të Dodonës, / vendi i saj 1,{il kenë shum pjellorë c si sherbtorë të Zotit ·që ishin, e se qy- 1. kullofshin n' atë shum lopë. teti i Dodonës banohej prej banuesave Tomori afër të cilit gjindej Dodotë tjerë, cilët ishin grumullue atje. herë na asht nii mal i veçantë që i thonë mbas heret për me kenë ma të aler"Mal' i Gardiqit» e gjindet si nga ana mit të Hjijit së Dodonës. Hcsiod! thotë e vetit të fushës së Janinës, ku kjo seSellët banojshin në nii avulli të ma- fushë mbyllet. Në kët mendim asht dt\e, cila, ish bana e përhershme e ty- dhe Pouquevitli i. cili ka caktu ne, si me thanë qela„ e. ktyne kalloierme taman vendin e fomorit e ka bo· ve, cila quhej «ban' e Pelasgve« (Pe- tfle edhe kartin topografik cili pers hi n lasgon edhranon). Giith ashtu ky fushen e Hellopis e Tornorria t?· Dothotë se qyteti i Dodonës nuk ish tje- donën, edhe t' cilin kartë e ka peiqye tër përveç se ajo Hella, cila ish edhe edhe Akademija letrare e Parisit. Ky kryeqyteti i Pelasgve në Epir. mal' i Tomorrit të Hellopis nuk asht r Dionysi Halikërnaseusi'' tregon se sot si mil parë se mungojnë gjith' ata ~ qyteti Dodona banohej prej Haonëve, lisat e motshëm qe e stolisnin dikuer l cilët janë shtërgipshat e Lapëve të e sot asht krejt i çdeshun, ni' ashtu i. lliadë XVI, 233.

2. Gjith' aty a. Libër I. 51. Home.r

Qdys,.

XIV -

644.

4. Eschyllos nt ,1ramiu P tij Promctheus cllt,e.smotis, • 5 Pliuius, Liv. IY. Tomarus r-rutu1n uobilis Theopombo celabratus, f'. Voyagf"F de la Gr(-<'e 1. -

174.

M thotë se ky a mali ku banote Hyji, sot asht caktue pa farë dyshimit se han' e Hyjit ish Tomori i motshëm i Beratit, e se tempulli i Hyjit, tempulli i Dodonës, ish mbi Tomorrin tjeter të Hellopls, të fushës se Janinës, si u caktue ma nalt. (vijon)

si asht çdeshë edhe mali [ i Libanit (Libanos) në Palestin prei ahëvet qëkish dikuer në kohënat e para. Sot rctull ktij Tomorit historik nuk shi·fen ma perveç se do pullurnba t'egra · I.JC Ilutrojnë e kanë aty çerdhat, ( Sa do qe Plini kallxon për «Tomor» malin e «Mertçkës» aler Dropullit, e

rJ ~

[~~~~~~~~~~~~~~~~~~--~~ E MOTSHME E ILIRVET i\DER VENDE TË BOZNISË.

HISTORIJA

Prej Dr. Ludwig v. Thatloczy,

\'ijon pr,•j Nri 1

te qi ishin tiji kushrini e tyne. Ndermjet këtyne far' e fiseve nuk mund të vihen kufij të shëgurët. Vetëm përgjithësisht mundet me u thanë, se kah lindja e lumit të Moravës jetojshin Thrakët, kah prendimi Ilirët e kah juga e malevet të Keraunisë banojshin Maqedhon-Epirotët. Të trija· këto far' fise e kanë rraien e tyne në familjen e popujve! indo-evropiane. Këto mrrijtnë shum ma patë se Helenët në sinisi. Emigrim' i tyne filloj kah veri. Ma parë erdh në Ilirët, ma vonë mandej zbrhnë prei Karparthvet Thrakët. Të dyja këto far'e fse zunë vend në sinisi, e cila sikur du-· ket qe e jetuerne prej far' c fisevet kushrine të tyne, qi kishin ardhuri shum _ma parë. Me të shpejt këto far'e fise zotnuene krahinat. malësore t'Evropës jugë-lindore edhe viset e aferme. 6 Emigrim' i këtpne Iar'e fisevet, qi me gjuhë ishin nji ndërmjet të tpne, 7 ë

Përkundra bashkinat greke, qi u sheshuene përsëgjarë bregu për nji kohë mjaft. të gjatë qenë qendra aqë të forta, sa far' e fiset e popullit, qi prej mbrenda vendit dojshin me u sulë kah deti, për shumë kohë nuk rnuitnë m' c · çue në vend dish irin e tynd8arbarët e Alpeve: Dinare mujshin me u greqizue lehtësisht, por Helenët nuk u bajshin kurr barb irë. K)' qe shkaku i nji lufte qi vioj për nji shvillim dymi vjetësh si ndërmjet popujvt:t. tit_ koloninavet të bregut të Dalmacisë më nji anë, ashtu edhe ndërmjet atyne popujve qi jetojshin m' at anë Dinarës mi krahinat e sotshme të Boznisë, të Serbisë edhe të Shqipnisë në tietren anë. Në ketë rasë losin nji rolë dy elementa në nii krahinë, por me qe llirne të ndryshme: njeni, i cili prej detit msj en kah vendi i mbrendshërn 1: tjetn, qi prej vendit qellon kah deti; kështu qi në fillim t' historisë të parët perbanë greqizmin e të dytët far' e fj. -set ilire-tnrake. K„t të f d shrnit jetojshin në e a e un s I . zemrë të sinisisë balkanike, d. m. th. Ilirët krahinat prendimore C Tilrakët k hi r d Në ·. CT/i të sinisë ra mat • 111 ore. JU,,. I [etolshin far' e fiset maqedhone-epiro-

6 V. Toinasehek, në llbrin

e vet: Thrakët e

vjetër ('fl!ien, I., Il.) çquen tri tuba emigrantësh: tubën uajone-dardhme (në të cili'n nurnron edhe Dardhanët e Ilirisë edhe Ycneli't). LUh<'II frige-mi-

sike edhe tuben thrako.

7 Gjuha C Thrakvet e.<lhe C Ilirvot rjc•1l11 prej C fisit, edhe djalektat P 11dry,h,'111 kishin uji afrim shum të madh njf'lli me tjt-triu , Tomaschek në vëllimin e dyte 1.:, lihr!t ti~ 1ij i ka =hkrue

nji far'

disa fjalë thrake, të cilat ue sot na paraqiten _me ti' mbeta, prej shkakut, se <Jenë •l1krue keq edlie ,.ne shkronja greke. Pre] atyno fjalve me ndihmë gjuhës shqipe un kam mujtë mo ha kotë peri,im nder fjalët thrak•-ilfre : ;~. aiai, il. dhi; shq. dhi; thr. pori, il. burri, shqli,.bnrri; tbr. melg, il. me miel, shq, me mjel; thr. fei.1 il. tym, shq. tym; tbr. souta, il. sgjeta, shq. sb'gjea; t!k ketri, 11. kater, shq, kater; tbr. krisi, Il, 11#a1, ellq. kryzl.

23'

se nër 5140 fjalë të gjuhës shqipe ka gjetë 400 fjalë të vjetra indn-evropjane e prej kësaj kuptohet se sa mëngut ishin Ilirët e vjetët· për kah kultura, e në qoftë, se na me ndihmë te gi11hës shqipe mundohemi me i dhanë nji përgjasim e kuptim fialvet te vjetra ilire, qi kanë qenë ti: shkruerne prej shkrimtarvet grek e roman, këjn asht nji provë qi na bajmë për me qitë si shemtprë të saktë afrimin ,, madh qi kishin e kanë ndërmjet, sepse po të ndiqet fort mitologiii~. mundet nieri edhe me u galme. Vetëm po 11! studjojë njieriu mirë djalektat e ndryshem të shqipes, atëherë mundet me ba zbulime ma të kthjellra, sepse kish me gietë këtll e atje fjalë qi i, dijshin të giitha fiset ilire. Ma qarisht kuptohet emigrimi i vjetër ilir ruc marre për themel kul i]t edhe emnar e pyievet, qi na kanë mbetë të njoftun. Prej 253 fjalvet topografike, qi u qe zgjidhë kuptim' i ty· ne, shifet qarisht se janë ilire-shqipe, edhe kuptohet, pa marrë para sysh emnat c visevet verore të Shqipnisë, se far' e fiset c vjetra ilire i pagëzoj· shin me emna malet, kodrat, lumijt, prrojet edhe knetar, Ma me nji rfmdësi e vjelrie janë emnimet e s'itasvct edhe të birnnavet. Asht e ditun se blegtori ilir, i cili qvsh prej majes së malit e prej pyllit të shpeshët i lëshonit! sytë drejtë botës, e tue pa shqipen qi sillej nalt mbi ajr, tue këqyrë qenin besnik, bubrrecen, urithin, bleten, derrin, lisin, ahin, votren, fushen ku kullotte bagëtiia, W gjitha këtpne sendeve qi atij i inreresojshin i vuni cmna. Prej të rnbetavet gjuhe qi gji-· nden edhe në Bozni kuptohet sheshazi, se ma të parët banorë të këtij vendi qenë Ilirët, të cilët Iiistorija na i paraqet si nji popull barituer.

ndodhi mbas motimesh të shkurta si edhe mbas shumë kohe. Udhtimin e baj· shin përsëgjatë rrugave të mëdha edhe të natyrshme, të lurnijvet. Ata qi vijshin ma vonë i shtyjshin të përparshrnit, të cilët gjcjshin banim të ri nder male e qafa. Kështu ndodhi qi Thra· kër, të cilët nder emigrimet e tyne të mëdha, u shkapërdanë, me kohë u shuenë si kah gjuha c kornbësija. Tepricat e tyne qenë themeli i popullit rumen. · ( Far"-e fiset ilire qi rr.ojshin në prendim të sinisisë së Balkanir, rnuimë, tue jetue ndër krahina të vishrira c malësore m' e mbajte ma shumë gjuhën e gjakun e tyne, por me kohë mandej edhe këto u latinizuenë edhe u sllavizuenë, Vetëm nji pjes' e vogël e këtyne mujti me qindrue, midis Iu, qisë së giuhës t' atvne popujve, me të cilët për njimi vjet qe në marredhanje, e këio pjesë asht njaio qi sot përbën kombin shqiptar.) Mbas këfi shvillimi e ndryshimi qi pat giuha shqipe, asht e vishtirë të shkoqitunit e fjalvet të vjetra ilire. Kështu qi Shqiptarët e sotshëm nuk janë \ eç se nji pjes' e vogël e llirvet ,_~_ë_vvjetër. Asi kohë prej ç'do fisi, prej 1·-uesvet të ç'do krahine flitej nji dialëkt në vedi e për veç kësaj Ilirët qenë edhe nen fuqi të kulturës semite e ~helene. Gustav Meyer, në fjalorin e vet =Etymologisches W6rterbuch der albanesischen Sprache» mrrin me thanë,

M I

Por jo vetëm ernnat e bimnavet na e paraqesin rjedhien e !}>ne ilire, por edhe emnat e disa lurnijve, fi maleve o e vendeve janë prova të sakta "për me na diltue banimin e vjetër t' Jlirvet nër ato vise. ( Vijon) Hi! Mos«.

I •M

I·

e shil në dorë,

u çue atje edhe Mehmet Alia prej anës së Turqis per me luftue kundra atij. Mehmet Alija aso here! ish nji major (bimbash). Si kryetar i ksaj ushtrije të veçantë Shqpptarësh ql u dergue kundra Napolonit ish ~ji fasë Tahir Pashet me vllaznët e ttJ Hasan Pashen, Abdyl begun e lusuf e Dalip begun me 16 kushrij të tjerë. Midis të ktyne ish edhe vallja i Gjiritit Mustafa Pasha. Të giith kta ishin prej katundit "Pojani„ qi giindet në fushë të Korçës, 2 orë lark qytetit. Bashkë me kta ishin Gjithcili shqyptar ja ka ndi zanin ~'.ehmet Alis, ktij burri shqyptar qi edhe Omer beg Vrioni prej Beratit me trimni e diplomati t2 veta habiti Muho begu e Rexhep begu prej Shkogjithë botën e qytctnucme. Ktu n' J dret. Ru~te~ beg Dibra, Sati ag Korkandet me rreshtue do radhë per mbi ça eti. e tjerë kapitana. Mehmet Alia, cili ish i çue m prej ket njeri të math per me e niohë edhe sultan Mahrnutit me ket ushtri shqvpkush s'e ka dijtë. Mehmet Aliia ka pasë 10 në Ka- tare ja mrin në Misir e mbas sa luttave fitimtare çporr qafet gjithë Mavallë më 17ti9 prej nji familjes shqyptare. Kishte edhe 15 vllazen të tjerë. mellukët e Misirir, e dlir Misirin se l at' i tij Ibrahimi ish nji zabit i ush· huejsh edhe e zapton krejt. Si e zaptoj Misirin desh me u bfi edhe mbret rris turke, cilit, per nji shkak trazimi sulltani i pr ,u kryet. Mehmet Alija i tij e i çoj fjalë per ket punë sullvrasjen e f et c barti shumë randë tanit me nji guxim të ~aL1. Sulltani edhe kurrë s'e harroj gjakun, si shqyp- . jo vetëm ja hodhi poshtë kërkesen e tar qi ish, të cilin gjak sulltani ja së njovi, por edhe u zembrue teper e i çoj urdhën me u kthye shpejt në Stakishte bore, U fut në ushtrin ottomane edhe mendja e kapaciteti i tij e mboll. Mehmet Aliia, cili e shifte fatin qi çquan midis 1' asqerit Turqis, kshtu qi per pak kohë Mehmet Alija doli kishte me e gjetë n'.: qoftë se kthe~ në Stamboll e m' anë tieter tuj mos nji oficer. / Kur Napolon i rnath Buonaparti ba- hurrue edhe gjakun e. t' et qi i k~il. ni expeditionin e tij në Misir per me haa Sulltani, jo vetëm s'ju b~.''t.fr- • -------A----dhnit të Sulltanit por pat edti~ guxi~ Driua vjen prej shqipes drvn-i, Una prej min e math me i çpallë luftë të zott n], ujna. Lim prej lum, Luri: prej fjal~s. me la, e kshtfi dy-herë luftoj kundra ushtrilava. ti llofin rretu Nevesinje rledh prej shqlpes ve të Sulltanit me atë rrush! Shqyp\.11 ,ti.i ; cmni i kudr(;o Kom v'en prej fjalës komb; tafësh .qi kish me vedi edhe dy herë 6mni Maljevka prej f~aks mal, ut cilit ma vonë i i mundi! ,ie shtue fundi sllavisht vica; 3/al-Plaket n' Istri, vjen rni fjalts mal-plaket, a po mal' i plakës; Edhe nuk mjeftoj deri ktu por çoj Jlfalboryet në Kariuo! vjen prej fjalës shqipe maledhe të birin e tij Ibrahim pashën me boret ; Piosa n ' Herr-egovlue rjedh prej fjalës plaushtrina h.: forta shqyptarësh e Ielahësh, $1 (me plas/i,.

~Mehmet Alija.( .

I famshmi vjershtor e bostorishkrues Irenk Chateaubriand-i", cili e njovi Mehmet Aline në Misir, e ka levdue s' teprit per trimnin, guximin, diturin e diplomatin e tij per të cilat fort asht çuditun, kurse prej nii bimbashit, si thotë rnriini me u bam un mbret! · Bashkë me Mehmet Alinë mburr edhe Shqyptarët si trima të. pa-shoq të e ushtarë të rallë ! K}' ishte Mehmet Aliia, shqyptar e bir Shqyptar i, cilin kaq fort e levdon historija ! Kr. F!oqi.

sa muiti ky Ibrahim Pasha me i ardhë sultan Muhmutit deri perpara Stambollit. Pa fjaW kishte me hi edhe -·në Stambollë e kishte me xanë rob edhe Sulltanin vetë. Atbotë sulltani i topituri krejt e i tutun deri në loçkë të zernbres ul armët, lidh besë me Ibrahim pashën edhe e njofti Mehmet Alinë si nji sovran, si nii mbret të Misirit! Kshtu Mehmet Alia e sundoj Egyptin deri sa vdiq, edhe bres-rnbas brezi u sundue kr vent prej trashigi mtarve të tij !

M I

G,URI I' CMUESHËM .••. ( N], p,'hjd!ufnjc mbi Leken c Madh)

Gangi nji ndër mil W rndhai lum· na t' Azis, qi rrjedh prej malevet të Himatavës; thahet se asht ai lumi Egcon, nii ndër ata katër lurnna qi dilshin prej parrizit të tokës. Kur Leka i Madh rnrrijti në ket lum; kujtoi · se kishte mriit në mbarim të rruzulli· mit, prande] xflni vend e nuk dcshr me shkue ma përtej; por kur i than. se \kishte ma tokë, gatoi d.v ani e u urdhnoi dy vetve me hi rnrëndë tue u thanë: "Shkoni e udhtoni përpara dersa të hani tri pjesët e kësai gjelle, qi po u ap me vedi e të katerten piesë t' a rueni për kur të këtheheni, · pse mbassi tue ndjekun rrjedhen e ujit ke· ni për të ecë trl herë ma tepër se tue vojtë tërmal, ajo pjesë ka për t'ju miaftue. Nisuni pra e kur të këtheni, keni për të më lalmue për shka keni

pa.

Mestorzi e Aresti, si u queishin këta· dr vetë, shkuen aq përpara sa sosen tn pjçlll!t,e .3jellës e nuk gjeten

kurrgja,

por tue dashtë me këthye, u pritë të punuerne shurn mirë, të rrethueme prej nji muri W naltë mbushë më blerirne të bukura, këjo prik ishte gadi afër bregut. N'anë përtej bregut ishte nji mal i madh e në rranxë të këtij mali ishte nji purra shum i nallë në të cillin ishte lidhë nii' vargue, qi tërthue rte krejt lumin e u kapte në breg tjetër, kështu qi kurrkush nuk mund të kalore andej pari pa u përshkue nen ket vargue, Meston: i u qas atij vargoni e e tf:ndi. Kur qe pa pritë pa kujtue qit: kryet e shpatllat në nji dritsore të purrlinit .nj! plak i -bukur, me rniekerr të bardhë me Iëtprë të kuqe e veshuri me. nji gëzof të bardhë e, porsa u .çi; dritsorla, nji erë kaq e kandshme. u përhap prej petkave! të tijat, si me u pasë djegë kem e deri pemët. qi ishin andej pari, epshin erë të mirë. shkuen syt në nii

• Français Rene, vloouite de Chateaubriaud.

A G

-·+---

mujtë me i pështue dekës, E mbassi jeni tue kërkue sende të çuditshme, keni me i lajmue zotnis s'uej nji send t:.' vetërn.» Mbas këtyne fjalvet u fali nji gur të vogël. sa nji lejthi, në të cillin ishte dhenë nji sy aq i bukur, qi u dukte se shifte aq kjartë si sy njeriu e u tha: «Keni me i a çue ket gur zotnis s' Uej e keni me i thanë, se ky asht ai giasënd. qi i përgiet atij ma fort se kurrgja tjetër e thoni se ëmnin t'ërn nuk mundet me e dijtë.,, Të mbaruemen këto fjalë, plaku u shkoq prej drirsores e e mshili, e dy udhtarët këthpene te Leka; i dhane gurin e i diltuene gjithshka kishin ndi e pa. Leka çoj e pveti nierz të mendshëm për me dijtë shka dole me shenjue ai gur, por nuk u gjet njeri, qi të dijte shënjimin e tij. Atëherë çoi me pvetë Aristotelin, i· cili n'at kohë ishte i smundë. Aristoteli. u çue e vo]t tu Leka e me nji herë muer vesht shka dote me shëniue ai gur; urdhnoi qi t' i biishin nji zigare (peshojë) e e nja disa strajca me ar; në njënë anë të zigares vuni gurin e në tietrën an~· strajcat, por sado qi pa prli · shtote strajcat me ar, prap · se prap guri di,te gjith herë ma i randë. E së mbramit' Aristoteli muer pak pluhen toke e e përzieu me pak pshtprnë të vetën e me te mbloj synin qi ishte dhenë n' at gur e qe me nji terë nji fije ba-_ ri erdh ma randë se guri. Manq, · shtoj tue thanë: "A e shef pra \sllt mbullin e këtij guri ? Dersa tJF'fJ u të shofin, ti vjen ma randlfsë krejt rruzullimi, por kur të disslt e sf't t' u të mblohen me pluhen, · sendi m~ i lehtë ka me peshue ml randë se 11.,, Mbas këtpne fjalvet Leka muer gurin e e hodh në lum. Guri filloi me Aga nepër lum si nii delfi e thohet se këthei atje kahë kishte ardhë.

Plaku j nderueshërn çili gojën e u tha; «Shka kërkoni ju këtil?n- E ata i përgiegien. tue i thanë:» Jemi lajmtarë të Lekës së Madh e kërkojmë rruzullimin, pse ai don me kenë zoti i giithshkales; e në kjoftë se ti na ep gjellë e ke mirsin me na e hjekë ket vargue, na kemi me shkue përpara e po gjetem ndonji send të çuditshëm, kemi për t; i a lajmue zotnis s' onë.» Plaku i a u këthej: «Ju kënkcni mendeshkurtë, qi shkokeni tue kërkue mshefsinat e Zotit të rruzullimit." Atë· herë Mestoni i habituri i a priti. "Pse, a ka tjetër Zot posë Lekës?»- Plaku i përgiegli: «Po-si, asht nji tjetër, qi nuk e ka shoqin: Leka ka le mbas tij e ai kje para . Lekës e më ka vfi në ket vend me e ruitë. Pak ma andej gjindet nji lulishtë e bukur, në të cillen nuk asht leja të hije kush mrëndë e n' atë giindet nii pemë, e kush të han prej soje nuk mundet me dekë. Tash treqind vjet qi jam në rojë të këtij vëndi e vetëm dy vetë kan kalue. këndej pari, niëni para përmbytjes c tjetri mrapa; e këta dy jetojnë e kan me jetue në ket lulishtë për të gjatë mot shëndosh e· pa farë njolle; as vetë nuk kam IT\.e dekë deri sa mos të kë· · thejnë ata dy vetë prap këndej pari e kjo punë nuk ka me ndodhë deri sa mos të vije nji tjetër, qi ka me dashtë me e smadhue mbretnin e, vet. ma te• për se Leka e qi ka me dishrue me nioftë mshefsinat e Zotit. N' at kohë ka me ardhë mbreti i rruzullimit, i citli nuk ka me muitë me durue krenin • e atij farë njeriu; ka me çue këta dy vetë kundra këtij e në ket rasë ka me m'u dashtë me e hiekë ket va1 gue. Une nuk mundem me bisedue ma gjatë me ju, por po ju këshilloj me këthye, pse po bat e shkuet mi andej, të mjerët ju, pse nuk keni me

Karl Gurakuqi.

xK s h tj e 11'

•

Rozafatitx

Kang' e themelimit të tij," (mbas gojëclhf\njes I ra njegulla Bujënës,' Ndej t. l ditë e ndej tr] net, i\'lbas tri ditësh e mbas trl netësh E naltoj der në Valdanos 2 Ku punoishin tre vllazen Tre vllazen te krish tenë. Vojt aty nji shëjt i gjall - Puna e marë o tre vllaz en ! - · Ku po e shef tt; ma ren t'onë, Na gjith diten po punojmë E gjith naten po n' a rrënohet. Amanet o Shëit i' gjc1ll A din gja me na kalxue ? Un e di] por kam ziynahë '. At gjynah ti lëna ne. A jeni te tre të martuem ? A i keni te tre ju vashat? Po, na. t' tre t' rnartrzern jena E te tre va shat i kena. Na difto prit shka me ba ~i m' e ngrehun ket kala. - N' daçi drejt ju me punue Porosln qr kam me i' u dhan, Kue] mos shkoni m'i' a kalxuu. Lidhni bes e lidhni fe Në konak mos bisedoni Vashave! mos u kalxoni. Neser nadie po sa të zbardhin Cila vash t' i' u bjerë bukën At muronje ne kala ; Atëbotë ju keni me pa Se sa mirë ka me qindrue. Vaj po, m'i madhi vëlla Çarti bes e çarti fe Ne konak e bisedoj Vashes së vet ky i kalxoj. Ashtu i dyti vlla

së popullit). Haroj kshillin q' i pat \'U Shëii' i gjall qi i kish diftue, E çarti bes e çarti fe Ne konak e bisedoj Vashes së vet dhe ky i kalxo]. Heu ! .. po ma i vogli i.·Ila Mbajti bes e mbajti fe Ne konak s' e bisedoj Vashës së vet nuk i kalxoi. Çohen nadje here! - o! Thrret nana gjelinat - o! - Gjelinë e madhja gjelinë :i Ustallartë duen bukë, Duen bukë e duen uëj. - Besa nanë atje s'po veta Se kam ndjehun sot e ligë. - Gjelinë e dyta gjelinë Ustallartë duen bukë, Duen bukë e duen uëi Duen kungullin me venë. ~ Besa nanë atje së po veta Se do të shkoj në gjini e shks:--;, Gjelinë e treta gjelinë. -· Lepe nartë e kaden nanë. Ustallartë duen bukë Duen bukë e duen uej. . - Besa nanë atje s'po veta Se kam djaioçin të vogel. Nisu shko gjelina jeme Se na djalin t' a shikjojrnë E s' e lamë të vaitojnë, Mori bukë, e mori uë] Ju afrue murit kalasë Kur e pa i shoq' i saj Kur e pa i lsho] belan. bela ke o shoq' i ërn ? belit i lshon murit të kalas?

·• Ksijsh folktoresh janë edhe të tjeri•, si per m-ren c ujë anës murrave të kshtjellit ose urave, gojëdhaoja ka :J Xuse e shtëpis. _ _ 1 2

Çë

Artës, të Viosës etj. ku per shkak qi ,.;.j~dlt kujtue se a qumësht gruje ~ila a ndrvc aty. Bnnës. Liman arer Ulqinit.

_., A

Na ne mur do të murojmë! .. Shndosh ju o kunetii Nii amanet oh, po ju la, Kur në muer te me muroni Syn e djathët m'a Jeni [asht. Doren e djathët m' a leni lasht Gjin e djathët m' a lëmi jasht .,

GJERGJ

LORD

•

Kamen e djathët ma leni jasht Se kam lanë djalin të vogel Kur të vinë djali me m' pa Un me sy o t' a shikioj E me dorë o t' a afroi E me gji o t' a ndergoj 4 E me karnbë o t' a largoj.

BYRO~

N' a :-a hije e e lypë arrsyeia qi ëmnit. Qysh prej vietve të para të ..• t- shqyptarët t' a kujtojmë nder mretnisë Guljelmit ky Rodolf Byroo fletë të ksaië Perkohshme nji mik të ërnnohet zotnues i kontësë të Nottinndershern të kombit t'onë n] i nicri le- gham; · t· nen at mretni breznija e ti trar, klasik filozof edhe luftarë, shkurt kje pushtuese e tokve tjera n' Berby, nji nieri nder ma në za të kombit per- të cilave, nen Edoardin -c: I, kje shtue mendun Ingliz, mi të cilin shkelxen Rochdale n'dukë të Lankastrit, e ksajë me dije e holli mendjet nder shkrime mbas do kohet Abacija e prone! e të veta e ky asht i madhi Gjergj Lord Neiostead e Enrriku i VIII ja fali nii Byron. E n' kjoftë se n'Mesolongii të• farë Gjon Byron-it. Gjithkto dhantina Greqisë nderohet edhe sot perrnendtokësh pasë prej shpisë mbretnore, fatorja e tt, e aj komb difton nji farë milja e Byron-ve jo vetun e par në miradijet per Lord Byron-in, mikun vietersi t'ver, por r se u da n'shej per e fjalmirin e Shqypnisë e të Shqyp- nji luftë qi bani kundra anrniqve të 1 tarve, na të gjith e kemi me detyrë, vet mjeft me thanë se nji katragjysh me ja ditë 1edhe ma miradijen ati nie- i mikut t'onë, n' rrethim të Calais-It rit t'arrsyeshem e të drejtë për kombin miratoj prei Adoardit III çmimin e Shqyptar. Le të shofin po, i hueji e vjeftjes s' vet tue u b:l kaluer i lamës d{~a shqyptarë, se Shqypnija asht ver- së luftes. tet nii komb me popull të vet nji gja, Nii- tjeter Gjon Byron, nip i kti kut e gjuhet: sikuer na dishmon nji kje ma i pari qi u bashkue me Enrik Hingliz, Lord Byron, • ardhë prej Richenond kundra Rikordit Jll, e u atdheut të vet, vetem per me studjue da në shej në luftë të Bosworth-it e s: dijetar -komet e fë lernit, e pra pa cilla i buer anmikut kunoren e mret\urrfarë interresjet. nis e jeten. Nen Stuardat spikame B)'· * " * ron-ët per besë ndaj shpin mrctnore Të parët e Gjergj Lord e rnprojtje per at shtpi të mjerë; kaq • Bvronti. · sa ~ë luftë. të ~ewburgutu gjeten , • .. . _ . tuej luftue JO ma pak se shtat vllazen, Nder sa kalorë francez qi ndiqshin kundra forces të Parlamentit Në vjet Guljelm Nor.mani.~ per pushtim t'An1643 mreti Karli I i lngilter;t~ neltoj g~~heut ." gr~t nJI, Rc_:do!f „ Bur?n ~ bash at Gjon Bjron, tuej e ëmnue _ Byron, te. ,0,r. , d_.. b i·roll ,· R Qcu'd a,e. , .;1. · si· u tniT'r .. • ma.. vone,. prei . ct, 11, si 1 pare 8 rëznijet, rriedhi Iami- . · ·-~- 1'!-;/.fo Ija e moçme e e lumnueshme e kti] ~ i <lhanë me pii.

-·· I

----,

---

M I A G -----------------'-----------

Prej ksajë familje Im në Londer prej Gjon Byron e Katarinës Gordon, shpi fisnike e Konres t'Aberdeen në Skocje, me 22 Kallnuer 178" Gjergj Byron-i ynë.

( Yijon),

Zcf Harapi

Dramatollogj i. • E TRATHTUEMJA.

Elvira smuret keq; në dak iket e mbrame rëfehet, kallzon fajin e vet e paf'ajnln e Ernës, Kshtu Erna del prej burgut e bahet nji lypse. Veprim' i V. asht ma i perrnallshmi prej giith veprimeve tjerë. Marqeza e St. ]ushtit me të bin e vet Marijen e me sherbtoren Lenën kanë lane shpin e tyne e po banojn lark më nji shpi afer nji kuvendi. Ema vjen tui lypë deri atje, për pa dijtë se ka perbri nanen e motren e vet. Në jonet e nji rnuzikës qi lshohen prei ktij kuvendi Ema mallnjehet, kjan, bertet, i bjen të fikët e rzohet per tokë. Në brirrnet e Ernës sulet Lena, cila e çon përpjetë e me habi e njeh se asht Emal Atbotë bashkohen me t' amen e të rnotren, cilat derdhin lotte gzimi e nuk ka si rëlehet lurnnimi i tyne. Ema lyp ndjesë por edhe ama jo vetëm ja ndjen fajin por edhe i duket se iu njall prap e bija e kshtfl içon lavd e adhrime Zotit të madh, cili e ngushlloj në ket mjerim. Shum i naltë a kuptimi e msimt moral i ktij drarni, cili asht nji pasqyrë edhe per karakterin shqyptar për ditët e sotme, ku gjytctnimi, i -narrun vesh! mbrapsht, ka fillue diku diku me prishë zakonet e kullushme e fisnikë katragipshe t'onat, si ajo tëia qi breh petkun. Kush pat lumnin me e pa në sqenë ker drarn, njashtu si 6 herë u lujtë prej amatoreve të ralla shqyptare, ka marrë nji msim të kthellë e të naltë e ju ka zanë besë ktyne fjalve të mija. Drarnatollogiia jonë me ket vepër shton edhe nji gur nga ma të çmushmit në kunoren !:: saj. Miku jonë A të Vicenç Prëndushi meriton për ket punim lavdet e perhirimet e gjith kombit Shqyptar, edhe drejtimi i "Agimit„ i çon përgzimet e përzernbërta të tij. Kr. Floqi

Me ket titull i pa-lodhshmi 1ltë Vincenc Prëndush: ka punue e qitë në dritë nii dram të bukur 5 aktesh. Hypothes' i drarnit : E bija c rnarkezës të Sh, I ustit. Ema, nii vajzë konaku, trathtohet prej msueses së saj E Ivirës, grue te çorodi tun, cilën e ama e Emes e ka pajtue për ti:' bijën. Morali i Ernës prishet deri atje sa kjo nji natë bashkë me Elvirën len shpin '= vet e bahet nji kangtare theatrit. Prei ktij çendrimi e ama c Ernës gali ka lujtë menç ; Më kot e ngushllon e bija e saj ma e madhja Maria, nii vajzë e arnbël e shpirt mirë porsi Enje!!. Po sherbtoria c marqezës l.ena, cila ma se 30 vjet ka sherbpe ket shpi, si qen besnik i bien rnrapa gjurmve të Etnës, t.ii e kerkue an' e kant e sa do qi e gjen nuk e bind me lanë rrugen e keqe. Kah ana tjerer Elvira po bari fatin e S5j me anë t' Ernës, cilen nen pscundonym të "Nelir„ e perdoron per qellimet e poshtera të saja. Po dikuer hasë sharra në goshtë; njeri i keq ka edhe fundin të keq. Elvira nii natë, kahë u nalne dritat e theatrit, vjedh nji rresht gursh të çrnushërn të nji zonje. Policija i \ ehet mbrapa, por Elvira ja ngarkon fajin Ernës, cila xehet e burgoset. Në ket disprim Erra e ndjen gabimin e madh të sa], pendohet e kujton nanen e motrer; cilat aqë liksht i ka çndërue.

A G

Mjeku-~-i shtëpisë. II. Dhimë Krejet Reumatizmore.

I M

IV. Dhimë krejet m'nii anë. Këio dhirnë e cila i bjen si të moçmit, ashtu të riut, si mashkullit ashtu Iernnës (Iernnës ma fort se mashkullit) vjen shpejt edhe hova-hova edhe quhet dhirnë krejet m' nii anë për shkak se bjen herë m'anë të djathtë, herë n'e shmangtë, herë mbi bali e herë mbas krejet. Kë]o dhimë e mundon të smuetin vetëm për disa ora; ka ndonji herë ngjatë gjysen e ditës a por edhe të gjith diten e rrallas qillon qi ngjatë ma gjatë. Në qoftë se mbas tri a katër javësh këjo dhimë nuk pushon, as nuk fashitet, mundet me u këthye përsëri. Mjeksi: Për ditë me marrë nji të lamun të ndëjun (nji rnastelë ose kazan) me uej të vokët prej 22° R. për nji të katërt ore. Me avullue krye javet tri të katërtat e shtratit, mandej me marrë nji të lame me uej ~5° R. tuej e la e tuej i hjedhë uej kresë. Duhet me pasë qetsi, me d' lë n'ajr të freskët jashtë, si edhe mernbaitë ajr të freskët n'odë edhe me Iietë me dritore hapët (tue] u ruejtë prej të rrahunit e erës-dritore e derë çilë-) Kë]o dhirnë largohet mirë edhe tue i hjedhun uej të ftofët nja pës herë në ditë me çep të nji lakcës (jebrikut) ose te nji katrovës, mu m'at vend ku asht dhima.

Ketë dhi më munden m' e pasë edhe ata njerëz, të cilët nuk kanë pasë kurr dhima krejet. Këjo dhimë ka nji të dukun të sakët, asht e fortë edhe dhem dit' e natë. Ma të shumten këjo soj dhimet bahet ma e madhe në të luejtun të math në te tundun, në shtër· zim tuej daiun jashtë, tuej u gërrnuque, tuej u kollë e tuej u teshë. Po t' i përkiten flokët të smuetit, atij i duket se i dhernin fort. Kë]o dhirnë asht e përcjellun prej nji të rrahunit qi ndihet. Me kohë këjo dhimë pushon pak e mandej nis dhirna e bahet edhe ma e madhe se pëpara, Mjcksi: Me nji herë sa të duken shëjet e kësaië dhimë, të mundohet njeri me u djerës, tuej dalë jashtë me luejtë sa ma fort gjymtyrët. M' e lërkue kryet me durë, të cilat do të lagen sa ma shpesh nd'uej të ftofët. Të fërkuemit e kresë duhet ba aqë shum deri sa dhima të pushojë; në qoftë se dhima përsëritet, atëherë përsëritet edhe tëHerkuemit. Shrati duhet avullue ç'do ditë e kresë me i hiedhë uej 25" R. Mirë asht sa ma shum me dalë nd' air të freskët, me rubaitë ajr të dlirë e të freskët nd'odë e me· fletë me Mjeksim' i ethevet. dritsore hapët. Me këto soj mieksirnesh I) Me mbajtë ajr të freskët n'odë, ma të shumten këjo soj dhirnë krejet prandej me i rnbaitë dritoret giith herë asht e larguerne për dy ose tri dit. a por me kohë hapët; munden m' u rnbajtë bashkë me dritore edhe dera III. Dhimë krejet në krye hapun për pak kohë (tuej u rueitë prej të rrah unit e erës), qi kështu m' e të ftofët. Këjo soj sëmundjet mjeksohet tuej hjekë sa ma parë ajrin e keq prej oi hiedhë të smuetit mbrapa kresë uej dës. Oda duhet me pasë nji temperaturë prej 12 deri 14° R. pr;;) 25 deri 27" R.

Nji qi ka ethe nuk mundet me u ftofë 8) Prindër duhet t'a kenë në kuj.aq shpejt. des shëndetin e djelrnvet e mos t' a 2) Si pije t'i epet të smuetit uej bainë për kurrgja, se asht ma mire i freskët (ma mirë uej kronit) sa herë me i ra mbrapa përpara,. sepse kusheqi i ligu t'a lypin. sepse kështu zjar- di ç'farë smundjet e madhe rnshehet mija e ethevet avullohet e shpërthen nen atë pëlhurë qi në fillim nuk dupërjashta, gjaku dliret edhe smundja ket asgja. 9) Kur ethet t; jenë pskësue, atë-. fillon e utet. 3) Kur i smueti të ketë ft t'i epen herë mundet i ligu me u lanë për me htinKi'r pemë të zime ose edhe të shurn ose pak kohë pa e mjekësue, pa-zime edhe t' i epet me pi langu don me thanë aqë kohë, deri sa lëkui pemvet të zime. kura të xehet e faqet të kuqen. 4) Ma i madhi kujdes asht me j'a 10) Mbas kalimit t'ethevet, për Iormbajtë të smuetit kdmbët .retë. cim e shëndet të ligut asht rnirë me Kur i smueti i ka kambët e ftofta i' a Iërk ue shtatin mbarë për ditë me duhet me j'a rnblue mirë me mbloje peca të lagëta nd'uej prej 18 deri të xeta edhe të te rta, ose me e lër- 20° R., ose të baië nji të lnrnë (banjo) kue me durë të ngrohta. Kambve të me uej të vokët prej 24-26" R. ftofta të smuetit asht mirë me i ba 11) Mil të nevojshmet sende për nii avullim për 15-30 minuta, tuej nji të lig ethesh janë: Kryet Itofët, ka· marrë kumuj të xetë, lë pshtjeltun me mbët xetë e trupin shtri. peca të Jagta e tuej i rnblue me nii (FuntJ. send të leshët; mandej t' hiqen këto Jl!alo Krimslii. e t'i l ërkohen kambët e pulpat e ka----------------mbvet mirë me uej prej 16 deri 18° R. 5) Krvet e .rctë nuk duhet me pu- Ma ambël se mjalti e ma shue m' nji krye-pshtelës (jastek) pupi hidhët se helmi. lash; por m' nji të leshët qi t' jetë i butë, a por m' nji grumbull bohçesh Nji mbret në kohnat e motshrne i ose çarcafash qi t' jenë të lamë. Kët2 kish urdh nue akshis së vet me i bii të fundshmit do t'i ndrrohen me kohë nji gjellë ma t' arnbël se mjalti e mil (kur kryet t' jete xe fort). Krvet e fty. të hidhët se he! mi, e në kjoftë se s'e ren duhet me i'a mblue të smuetit bate kishte me i pre kryet. I shkreti shpesh me peca të lagta nd'uej të akshi kishte ra ngushtë e së dijte voket kah me ja mbaj të. Tue u sjellë tërmal 6) Mirë asht qi ismueti të lahet e tëposhtë e mbasi kerkush së muif shpesh me uej të vokët me e qitë në skaj, hasi te e mrarn]a 7) Të jjetunit asht nii mjeksi nji dervish plak fort të rnentshem, Si mjaft e mirë, prandej Iërnitë qi kanë i qavi hallin dervishit, ktij i ardhi keq ethe të Jeta të çohen në shtrat me ra. e massi u mendue pak kthehet e i Në qoftë se kujdesohet me i mbajtë thotë: Digio, more bir, ti shko e merr të smuetit ajr i freskët edhe i epen nji gjuhë lopet e zije njashtu si tëdish me hangër gjella të Jeta, atëherë nuk vetë e paraqitja në sofër, e kshtil, frsht nevoja m' u kujdesue për mjek- kujtoj se mbreti, si i dijshëm qi ~sht, sina iera, ka me e marrë vesht me nji herë, ka '

AGIMI

me u kënaq e ka me t' a falë [eten. porosi Zoti me dashtë anmikun t' onë? Akshija ju fal nderës dervishit e shkoi Prifti. Po, po, me e dashtë, po e bani mbas porosis së tij. Kur ja pa- jo edhe me e pii e me i lujtë fenë! raqiti mbretit ket farë gjelle! ky u Arka e Nunut. habit, edhe e pveti kush ja msoj ket marifet? Nji dervish ja pret akshija. Në nji qytet afer nji lulishtes popuA therë mbreti kthehet e u thotë, gjith llore, nji tramvay fillon me u nisë për njatyne qi ndodheshin atje. "T' a di]ni pra se gjuha asht njajo qi e knaq me shkue di ku. Asht nii dite kremte e tramvayja a mush plot me ujerës njerin e e miri ton, por se gjuha prapë asht ajo qi e hidhnon e e mbyt !,, sa s' ke ku me hiedhë giylpanën. Nii Omer Rus!zdi. zotni bark-math e i shndoshtë që peshonte ma se 150 Kilogram s' gjente Sh. Ag. Disa ·ndollina të Iilosofëve klasikë të Greqis kan mbctë si fjalë vent per me ndejë brenda e po sillet t' urta edhe per popullin t' onë, Tre- [ashta. Në disprim i pshtojnë do fjalë, gimi i naltpërmendun, per shëmbell, si nji mallkim kundra udhtarve të nuk asht tieter per veç ce ajo qi tregohet per filosofin e math të Greq1s trarnvayir: - Qenka plot arka e N;;/zut! Aisopin, Nii i pa-hair, prej aryne të trarnwayt ngjatë kryet jashta pexheres e i gjegjet bark-madhit: Jo, zotni jo, edhe nuk asht mushë arka e Nuhut, se na mungon nji tutt; Si s'pritove me folët ... urdhnoni, urdhnoni, se ka vent arka e Nuhut sii per jue ! ... Sherbtori: Zotni! gadi a sofra. Zotnija: (shtrii në minder, i ban Dritë-shkurti. shë] me kry qi ka marrë vesh) Nji njeri krejt i pa-dijshëm kujton S!zerbtori: (kthen mbas nii oret) se gjyzlyket e bajnë të dijshëm. Shkon Zotni urdhnoni e ëni, se .u ftona te nj i mjekës m'u kshi llue ç'farë gjy• rninestra, e po çartet. zlykut me marrë. Zotnija: (i ban shë] me dori: qi Mjeku. E kini shumë të shkurtë tesh po qohet me hanger). dritën ? Sherbtori: (mbas nii gjysë oret Klienti. Po, mjaltë të shkurtë .. hinë n'odë me kry në grusht) Zotni Mjeku. (rrjeshton do numra ne micat e mahallës, e hangëne gjellen tabell). Kto a i shifni ? e çë ka. kje në sofer. Klienti. As pakë ! Zotnija: (pa lujtë vendit) Mje!ctz (i ven do numra ma t'mdhaUf ! ... Si s'pritove me folë ! ja. Po kto ? Mu s lzk aja Klienti. As kto ! Mjeku. (i paraqit edhe ma t'mdhaPorosi e Zotit. ja e ja ven para syvet). Po tash ? Pri/ti. Gjon, të kam thane mos Klienti. As tash ! ! ... me pi venë. llfjeku. Hej dreq. Atbotë qenke Gjoni. E pse ? krejt i verbën ! Pri/ti. Se vena të prish miden Klenti. Jo, zotni une shof ma mirë · asht anmiku ma i damshem jyt. se ti, por se nuk di me këndue, Gjoni. Po pse ? A së na ka vue Grethi

Shkel e shko.

BK SH

LIBRA OI (;,TIXDF~ V

(i'\ 1k:ij) (F,l'lrn jn)

(Mil,clil (MikcliJ (Nikaj) Diftimc Natyret I Iistoriia e Shqppnis (Nikaj) Nollina Historiiet të moçme

Dheshkroia

r..

(~li,'.11) (~,1k:1j)

Abct~ri i ,og;cl Abctnri i madh Libri i dyte' Libri i tretë Gramatika

Nit SHTYPSIIKHOJE (,'.';IKAJ.

~..;1;: soKnnf,~R

(Logoreci) (Bic (Nikaj) (Ble ,, ,, (Nikaj) ,, (Fishta) (Ble Lahuta c Malcisi.' ,, (Fishta) (Ble (Nikaj) (Ble Shkodra e Rrethuerne ,, (Nikaj) (Ble " Bukurusha Diftim i Hstorjak i vjctve 1478-79 Tivari i marrun Lufta e Tivarit (Nikaj) Ulqini i marrun Lufta e Ulqinit (Nikaj) Fllad Morali (Belrola) Atil Reguli (Gjeçov) Melodram (Vllaznija) (Fishta) Të Nollmet e Kishës (Nikaj) Fjalori Shqyp (Bashkimi) Libri i blerët i ltalis (Nikaj) Kalendari "Shqypja„ i vietë HJl5 (Nikaj). Kanuni për të zgjedhun të depuretvet Prisi në rrugë të njerzia (Kodheli) Bisedime të vogla Shqyp-Itallsht (Nikaj) Bleta-Të lutuna Kishtare (Nikaj)

Bisedime Shqr-p-Tedeshk

i dy të) i parë) i dytë) i parë) i dytë) i parë) i dytë) (Nikaj)

" 3 "4 " 5 "3 „ 1.50 n 1.50 „ I "I ,, 2 •

" 2

»2

,, 2

„

" I „ l.!"11

" 1.50 I

„

"2 2

„

" I