Revista "Agimi" data 1919 vëllimi v i, nr 4, gusht nr 004 by Shefqet Cakiqi

011i~~~~~MC§jffl@Jm~~ Nri 4. :=::::

Shkodër

-===== -- . ~

Gusht 1919.

Vjet' e I.

---= ~..: =-=--======--

Periodikë letrare e përmuejshme. Organ i Sh oqnisë "VË:LLAZNIJA„ Drejtues : 0'. KRISTO FLOQI.

1--

p aj time.

Vrojtime.

6REJTIMI

Në ~~_qye_n~_ Përjashta.:_ P. 3 muej f. 3. P. 3 muej F. 4. [~ PERI O DIKA P. 6 muej F. 6. P. 6 mue] F. 8. P. I vlerë F. 10. P. I vjet F. J4.[0

Dorëshkrimet pranohen ose jo, nuk kthehen prapë.

SHKODER.

Artikuj e shkrime pranohen, por se vetëm mbi literaturë, të zgjedh un, të plotë e të dobishëm.

"AGIMI

Flamuri Histori e llirvet Historija e nji shpirtit Vargu i Jetës ~ithologi komtare

prej • , , ,

Karl Gurak11qit Hi! Mosit D. H. Gjylll~gaj M. L.

Pajtimet çohen Se i cili nu-

!. te llogaritar ' i rner kushton Shoqnisë z. Ali Borshi

Për reklama, zsdhën]e e tjera shkrime vehtjake merruni veshi me Drejtimin.

PERMB AJTJ A

Shkodër.

Frank

1.00

LAND.ËS

Lord Byrou Spartaku l\,ljeku i shtëptsë Lodra Fjalë popullore

pl'ej Zef Harapit

, Gjon Çefës , M. Krimshit M. Krimshit , O. Rushdi

PERIODIKË --

Nri -l

LETRARE ------

E PËRMUEJSHME.

==~--=======-= --=-==

Gusht 1919

Vjet' e I.

vona përdoruen edhe ai a fiamura si përdorohen sot. Mbas luftës së fitueme prej Konsraniinit të Math kundra MaksenMa i madhi shëi i nja] komsi]e, cis me 28 Teruer 312, mb. Kr. flamurit shë] qi dan njënin popull prej tjetrit të luftës, qi u quite labarum, i u shtue e pa të cillin nuk mund të mendohet monogrami i Krishtit; d. m. th. dj, nii kom se asht giall, asht 2juha. Por shkrolat e para të fjalës greqishte sikurse shëii i niai komsije asht gju- XPISTOS (lexoje Hristos) X (H) e P ha, ashtu edhe shëii për me dalluem (R) Prej flamurit të Rromakvet me nji shtet e po nii kom prej tietrit, monogram të Krishtit X (H) e P (R) asht flamuri. Sikurse për se të cillin ka rrjedhë flamuri i kishës, sikurse popull asht e kandshme e iimbël giu- përdorohet sot ndër sjellje a procesioha e vet, kështu për zemër të tij do ne të kishës katholike, vetëm me ket të jër flamuri, i cili asht edhe sheji i ndryshim, qi në vend të heshtës, qi nderit, i burrnis e i nierzis së njaj komi. flamuri rromak ka pasë në maje, flaJo vetëm ndër kohë të sotshme, muri i kishës ka nji kryq e në pelpor ndër kohë edhe ma të lashtat se hurë janë të ravizueme fytyra besimi cilli popull ka pasë flamurin e vet. tare gjithfarësh. Historija na tregon se popujt e motSaarkatc-Sherifi, flamuri i Muha· shëm kanë pasë shëiin e vet për me i u dalluem njëni prej tjetrit e këto metil, asht sendi ma i shëitnueshrni i cilli, sikurse na difshëie kanë qenë Ilamurat qi ishin prej Muhametanver, ton gojdhilna, rrjedh p.ei luftave ma njaj copë pelhure me gjithfarë njyresh të para, qi biini Muhameti; ma von a shembilesash tjera e ma të shurnen të Fame she~llesa shtasësh. Ndër popuj mandej ra në dorë t' Abasidvet ma të lashtë, për të cillët na flet hi- timidvet e kur u pushtue Egypti prej storija se kanë pasë Ilamura, kanë qenë Turqve, ra në dorë të Sulltan Selimit Hindjanët, mandej edhe Evreir. Për- I. Sot ky flamur gjinde! e ruhet, qysh prej vietit l:iH5, në Stamboll edhe thisianër, Grekt e motshërn e Rromakët kanë pasë edhe ata flamurat e vet. rret Akub. (Shikio Joseph v. Hainmer, Rromakët deri në nji farë kohe kanë »Geschichre des osmanischen Reiches,« Libri lii. fq. 35). pasë në vend te flamurit nii shqype të punueme në dru e ma von në meIliri e vjetër, të biit e të cillvet tal e qi e ngrehshin mbi nii shtizë e jemi na Shqyptarët e sotshëm, edhe me te përpara ditshin me luftuem ku- ata kanë pasë flamurat e vet, e nder ndra anmiqve; por ndër kohë ma të këta ka qenë flamuri i Shkodrës i

xFLAM:URix

të gjalla të njai populli varen në flamur; kështjelle! stolisen me te; të dekunir, qi bajnë dekën në lamë të tuftës për me projtë atdhën e -nderin e tij, përciellen në vorrim te mbluem me flamur; kangët ma të madhnuesh· mer, ma të bukurat, ditët ma të mdhaiat e ma me randsr, kremtimet ç'faretdo i zbukuron flamuri. Nderimet ma të pelqyeshmet për ç'do fitim i bahen flamuri i; sidomos ndër lufta ishte e iisht ligshti e madhe, turp e marre e randë me e lanë flamurin me ra ndër duer t' anmikut. Këngët për me dhanë guxim e per me i dhënë hov shpirtit të njeriut janë të gjitha mbi flamur. Kallxohet se në kohë të Mu-· harnetir, nii kryeurdhëntar i ushtris arabe, ërnnit Boreida, tue e parn ush-" trin e vet të turbullueme e J:!:adi të thyemë e tue dashtë me i dhanë zemër e me trimnue me u ndeshë n' anmik, hiek çallmën prej kreie, e ngulë më nji shtizë e me te i prin ushtris së vet e këio mbas atij flamuri, aty për aty të trilluem, merr zemër, turret n' anmik, e then e e ven në të hikun. Mbassi pra flamuri paska gjithket fuqi e qenka shë] nderi e burrnije për të gjith popujt, ashtu do të jet edhe për ne flamuri Kaq c Zi, dy· niyra, qi kanë nji shenjim të madh d, m. th. flakë e kuqe e jo kob i zi: ma mirë me dekë me faqe të bardhë tue derdhë gjak, se me rrnue me futë të

cilli qytet ishte si ma i parë ndër të giitha fiset e viset e Ilirvet e ishte kryeqyteti i tyne. Flamuri i Shkodrës pra në ko~-ë' ilirjane ishte nji · ani në f!ji pelhurë; n' anë të rrmajtë përsipri kishte nii krye mbreti; përfund t'anis, o' ujë mbrendë disa peshq e në mjedis përpara kishte të shkruerne fjalën "Shkodra„ e nen te: fjalën «Tata». Ilirt kishin në flamur të vet shembllesën e niaj anije, pse giallnija e iyne ishte gjithkund me det. Qyteti i Shkodrës veçanerisht pat nji shyr, qi e ka edhe sot, e qi paraqet nji kështiell me ·rri pyrgit:; pyrgu i mjed.sërn asht · ma i naltë se ato 1.' ana vet. Shkodra e motshrne nuk u giinëte në vend ku asht sot, por atje në maje e për rreth ·të kështjellit Rozafat, d. m. th. ndër kodra e prej këndej i ka ardhë ëmni Shkodër e sikur ndër kodra e ndërtuerne, ndër vende të forcueme prej natyre, kështu edhe Shkodranët e vjetër për shëj të qytetit të vet muere-i kështjellin me tri pyrgje për me diftuem Iorcadën e qytetit. Edhe qytetet e fiset t' ona tjera kanë flamurat e vet veçanerisht si b. f. qytetin e Durrsit e përfaqson nii lopë në nji livadh të blertë tue e thithë viçi: Mirdita ka shqypen e zezë dy krenash në lamë të kuqe e për mbrapa E shëndritë dielli kahë len; e kështu të gjitha viset riera të Shqypnls kanë flamurat e vet. Ndër të gjith popujt flamuri ka qenë mbajtë e mbahet edhe sot me nde, im •;; math: shpresët e uzdaiët ma

M I

zezë.

Karl Gurakuqi

HISTORIJA E MOTSHME E ILIRVET NDER VENDE TË BOZNISË. Prej Dr. Lu dwii; r, Tlw!locz}'. Yij,on pl'('j Nri 3.

Ndër ta na shofim edhe nii andje për mjeshtrina, sepse ata e latojshin g11rin në njarë mënyrë sr kushriit e tyne ndër kohnar para-historike i shkruejshin qypat e famshëm të ryne qi quheshin situla. :li Itirër kishin nii andie të madhe për me luftue nder male, me msy, tue dalë prej pusisë (pritës) edhe me e rrejtë anmikun rue ikë me dredhi, për m' e shtrëngue me lultue atje ku ata. kishin shpresën e fitimit. Armët e ty·· ne ishin heshta-hjedhse e shkurtë, shpata qi ish në trajtë të nii pinjollë e heshta; por ata njif'shin edhe taganin kelt c përdorojshin edhe topuzin. A1a i përdoroishin të gritha mjetet qi i ipte vend' i tyne plot male, ndërtojshin llogore të rrurnbullakta edhe u mprojshin rreptësisht. Po të shifshin, ndenji rrezik ose e hetoishin afrimin e anmikut, me nji shpejtim u ipte as· kushtrimi prej nji majes në tierren; natën e kishin zakon e ndiznin zjarme roje. Të plagosunit nuk i lejshin kurr me mbetë ndër durë t' anrnikur; kur e shifshin se lufta ish e bierrun, ata i. mbytshin të plagosunit. s2 Kur I lirët ishin përgjithësisht ushtarë të vlefshëm Thrakër ishin kalorë të mirë. Disa ndër fiset thrake kishin edhe nji taktikë lufte të mirë, 33 nonse ata përpara ushtrisë greke, qi ish e organizueme edhe e armatisun ma së mirit, ata nuk ishin tjetër, veç se nji fuqi e pa-rregullshme. Ata nuk kishin rreshta lufte, veç se

Po të mendojë njeriu se Liburnët jetojshin në nji vend rnalesor edhe krejr të ndamë prej botës, nuk lypset aspak të çuditet për mënyren e jetimit qi ata bajshin. Shumica e Venervct qi ish sheshue rreth lumit Po edhe përpara kohës qi u shkruc historiia (në të V. shekull para Kr) ish përhapun tekdo edhe njehej si nii popull qi lonte nji rolë qytemore, zs në vend qi kushrijt e tyne Liburnër, qi je tojshin fqi me ta, ojeheshin si nji popull bujqsuer. Këta janë punëtorë, njofin pasuniri' e veçantë të njenitjetrit edhe i mprojshin rreptësisht kufij: e vet.29 Prap nji popull tjetër, qi i përgjet Liburnvet. asht popull' i Japudvet, qi ietoishin kah veriprendim' i Liburnisë, ndër të c!yja anët e malit Albius-Kapeila e vogël edhe e madhe. Kah veri atdheu i tyne kufizonte me malin Okra ndërmjet 1' Aquileias e të Naoportos, kah lindja vend' i tyne kish për kufi Panoninë, kah jugu lumin Zerrnanja, kah prendimi detin edhe Kulpa kalonte për mjedis. Ish nji populli përzunë me Keltë, i cili ish i dhilnun mbas luftës, jetonte ndër katunde të vogla, hante mel, e snkruente likuren edhe luftonte me armë kelte.ao

28. Pauli dift•.n se banojshin deri në liqenin Bodensee. Dihet edhe se ata qenë pararojst e ilir izrnit kah prendim · i Europrs, 23. Theopompus 143. Miiller Fr. L 302 - 303, Annali del Friuli fr. di Manzano. Udine, 1858. Fr. 2, 5, 16. 30. Stra!Jo VIL 5 e Patsch, Japudija i predhistoricko odkr ice u Prozoru kud Otoca. Cons. 43. Per m' e kthjellua historinë edhe kulturën e vjatër të këti populli e të K~ltvet janë si nji pasqyrë plot randësi zbulimet e bame në Jezerine të Boznisë. Edhe sot pupulli shqiptar pa ndryshim bese e feje e ka zakon m' e shkrue doren e gjoksin.

~L Iloernes W. M. IIL 516. 32. Milller. Nieol. Dam. Fragm. IIL 458. -Cber die Autariaten.

g3_ Tomaschck. Tri ballët vejshin në I resht të parë të dobtit, të vjefshmit në rresht të dytë, kalorët në rresht të tretë e ma në fund rreshtojshin grat' o tyne .

për me rnujtë e me .persgiatë pijen; kur nuk rnuire ma, mirrej prej graver edhe çohej në shtëpi. Keltet e niifshin siium mirë se Ilirët ishin të dhanun mbas pijes edhe kur kishin ndonii luftë me ta, u shtiishin sikur po ikin prei luftës tue lanë ndër dur të tyn.e si plaçkë larnen e luftës. Ardhianët, ranë për niirnent në ,-ji lak të tillë, sepse, në vend qi me ndjekf an mikun u sulnë ndër pijnat qi ishi),.1të përzime me nji bar gjumi, ed1,... ,!llbassi nuk qenë ma të zotët për me Tuuue, qenë të coptuemun prej an mikut. Theopompus Fragrn. XXX. MU!ler, në f. 41 e Zippel f. 34 diftojnë se lanë të vdekun në shesh të luftës 30 000 vetë Agroni i shoq'i rnbretneshës Teuta piu aq shurn, sa pat therun ndër anë e mbreti Gienci ish edhe ai nji pijanik i math. 36 Dlirësi (pastërsi) nuk kishin për shkak qi njerzit flejshin në n]i kësollë me bagëtinë. Për Dardhanët thonë se laheshin vetëm tri herë n' jetë te vet, d. m. th. kur lindnin, kur martoheshin edhe kur vdisnin. Porsa qi fiset ~ ndryshme kishin luftë me Grekët ose me Rrornanër me të shpejt i lejshin gjaqet e ngatrrcsat qi kishin ndërmjet edhe luftojshin së bashku si nii komb. Plaçkën e dalshin me nii pa-anësi të madhe. Kështu edhe Bardhili mori nji ernën të përmenduri, sepse plaçkën e luftës e dau me shum pa-anësi. (Cicero, de officiis 11. 11.) Besim' i tyne ish nji e përzime e çuditshme e të trupnuemit të sendevet të natyrës më goldhanat e vendit .. a1 Ata i kishin tempujt të rrumballakët të ndërtuern maje kodrash, e aty adhurojshin idhujt qi ishin guri, druë

lshoishin nji brimë të madhe, i bflishin me kërsitë armët e tyne edhe u zmbrapshin lehtësisht kur u përpjekshin me nii anmik shum ma të fortë. Gabimi ma i madhi i llirvet edhe i Thrakvet ish pija. Ata pijshin shurn venë, lang-elbi edhe pijna qi të mirrnin menr, e qi ata i ~atitshin prej bimnavet të ndrvshme. Bima Gentiana (bar pleshtash), e cila del ·ne shumicë nder Alpet dinare, thonë se e muer emnin prej mbretit ilir Gentit tGitnci•). 34 Si asht zakoni në nii po. i::!I lufrsr,·ashtu edhe ndër Ilirët kë/~doheshrn kfingë lufte, të përcielluna prej tërarnevët të kavallit e të zurnasë, mandej brin' i pij~s sillej rrethas edhe . këcehcj nji këcim armësh. Ilirët këcejshin me shpatë të xjerrun njashtu si e kanë zakon edhe shqiptarët sot me këcye me tagan të xjerrun, ose me _sjtë pushkë në kohë të këcirnit. 35 Asht e diituu se edhe gëzimet e shpenzimet u bajshin si mbas pasuruse së vendit. Thrakët e lindjes kishin kupa t'arta edhe mishin e hajshin me bukë të zsnun me brumë, e mbasi pijshin shum kupat i u dukshin giithmo-ië të vogla. Ilirët e prendirnit nuk ishin të zotët me. ba gjith ketë rnadhëni, nonse edhe ata n' e tyne nuk Tkurseheshin aspak. Shtëpija ish ndër ta, sikur edhe sot ndër shqiptarët, e zotit edhe e miqvet. Puna mii e nevojshrue ish mikut me i shtrue para pije edhe ushqim, qi përbahei prej mish dhensh, djathë, bukë e qepë. Ai qi kish pi shum e shlironte brezin

a4. Plinius. Uist. Kat. III. cap. Yll. Hellanicus. HU. Miiller. U. F. 304 ku flet mbi laugun e elbit. Sabajum, sabia asht birra. Mbi gentianen shif : semplici dell Ece. M. Luigi Anguillara. Vcnczia, 36. Polybius. II. Athilrlaeus lib. X. cap. 12. isso, 1902. 37 Hahn, F. 249 e Pashko Vasa : Albanien und 35. Atbenaeus, I., cap. VIII. e përshkruën darsmën e mbretit thrak Seuthes t Nji përgjasi.m me die Albanesen (I' Alba11ie et les Albanais). Berlin uji kremtim në· Hot ose në Mirëditë të ~-faqet me 1879. F. 16·- 19 Hetlbdot II. ;;2. Tomaschek. Die alten Thraker II. 36 - G8. nji heri' para sysh.

ni ose sermi, të veshun me petka lë gjata e qi ndër të dyja darët mbajshia ka nii shpatë. 38 Besim' i Tnrakvet edhe i Ilirvet të jugut, si shitet edhe mbas giasimit ka qenë ai, i cili i ka dhanc liindën Grekvet për me: tia mithologjinë greke; në vend qi Iliret c Thrakët e veruu, nonse ne pikparnje besimi ishin pakë nen fuqinë e mitholo~hse ke Iu:,. prap se prap ata e mbajshin besimin e,djetër të tyne edhe baji-hin therog: njerzit, Kur Leka i ,Matti' u këtl,ye prej luftës qi b:ini në Tunë, Ilirët kur e msynë rreth lumit Engori, përpara se me fillue luhen banë therorë tre djem, tri varza edhe ire desh të zez. 39 Edhe ndër Thrakër gjinden gjurma therorirne njerzish. 40 Ata e besojshin Zamolxin ose Zilmisron, të cilia e mbaishin si nji Zot i natyrës, i cili në dimen flinte e në prendverë zgjohej, tue e giallue natyrën. Në krye të pesë vietvet zgjidhej me shart nji njeri qi do t'i bahe] theror këti Zoti e mbassi giithicili hidhte tri heshta kundra therorit, ky dergohej tek ai Hy me nji porosi. Po t'ish se therori nuk vdiste prej plagavet qi kish marrë, ai mbahej si nji nier'i keq. Ky Zamolxis do të kerë ndonji lidhje me dukjet hyjnore të lindjes, sepse nji fis i Thrakver, Thrauset, ishin bestarë të Nirvana-s. ~ta e q~ni~ fë~in.ë ~ur lindte, se~s.e 1 ~endoJ~hm të v.1sh;1_rat edhe VOJtJe~. q1. d~ t~ psonte, n Jetë, edhe kur !JJI njen vdiste, gëzoheshin, sepse kështu mirshin nj1 fund vojtjet e tija.

(Herodoti V. 4.) Edhe Grekët vetë· e thonë, se mësimin mbi të merguemit e shpirtit e muernë prej Thrakvet. (Herrnippi Calimachi fragrnenta, Mil. ller. lii. 41 Percnditë e Thrakvet: Dionisi, Artemisi, Ares edhe Hermesi qi ish i adhruem prej m1;lrett'nvet të tyne na, dilroinë të trupnuemit besimtarisht të venës.jtë gjlltut, __të luftës edhe të pa· sunisë, nonse ata nuk kishin nii sistem bese. Asht e ditun se besimi përbëhej prej zakonevet edhe gojëdhinavet. Thrakët e kishin zakon kur ish mot i keq me i shprazë zhgierat e tyne kundra qiellit e besoishin, se ara nuk kishin veç se nji Perendi; japygër, simbas zakonit të përgjirhsbërn te popujver 1' egjer, kur e shifshin se Zotat e tpne mik ndihrnoishin, i hidhshin shtatoret e tyne jashta tempullit , dhe i gjuejshin me shgjeta. 41 Në besimin e tyne sendi ma i sheirë ish agimi e natyrisht edhe dielli, i cili e gjallonte boten. Shqiptarët e sotshëm e quejnë agimin sabah (sabacit), e Ilirët, tue shkue mbas shkrimtarit të vjetër grekë e quejshin agimin Sabadium. 42 Gjurmat e besimit të Zotit të pijes, Saku (Bahti) i gjejmë ma fort se askund n' Iliri jugore. Edhe në shekullin e XVII. ish zakoni në Raguzhë ditën e Filipit e t' Jakobit me u mbledhë gratë më nji rreth, tue vu në midis nji trim, të cilin e trernbëshin me nji vegël të mnerueshme në trajtë të nii gjarpni edhe këcelshin pa pushim rreth ti.43 Gjith ky zakon qe edhe ndër Maqedhont

o.,,i,an)

38 Argenleae statuae fabr. tres sunt habitu barbarico. Inter Thraciam et lllyriam sunt consecrata looa caeterum trlum statuarum. Olyznp. Thebaeneis f. '11. Milller IV. 63. ----39. Droysen. Në Dibër të Shqipnisë edhe sot 41. Athenasus. XII. cap. VIJ. ndër f4lllta të më<lba berohet nji dash. Këqyr 42. Alex. Ep '1esius Miiller. lll. 244. Arrlanue I. 5. 43. Janazio Giorgi, Rerum Illyriearum oive B,40 To1DU11hek, ~ .&Uen Tr..Jier, .I. 128 edhe gusanae historiae. Makusbev, lzljedovanije ub islsidori Etbym. Migne tom .. 82,. r. 33li zlorle"81lSkichpamjatnikaeh,

_./

G M I

~-·~~~~-~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ edhe Ilirët besoishin në nii jetë në vorr. Ketë gja e provojnë të gietunat qi janë ba ndër vorre në Glasinac e n' jezerinë, ku afër të vdekunvet janë g;jetë edhe armët e tyne. Besohej se shpirt' i te vdek~,;it këthen prapë e vetëm ai nuk këthente ma, qi [kish punue keq, e prandej e kish in zakon zemren e ati të vdekuni qi kish punue keq. me j' a shpue me nli hfi të · kuqun, 47 Shqiptaret e veriut i vorroishin të vdesunir pa ndenji rregull, në vend qi në Shqipni të Mjesme të vdekunit i vorrojshin me krye kah prendimi. Ndër disa vorre tjera të vjetra si rreth Prozor e Brlog janë gletë te vdekunit të vorruern me krye të slellun kah jugu. 48 Por prej këryne sendeve njeriu nuk mundet me dhanë nji gjykim të përgjithshëm, sepse këto nuk ishin tjetër veç se zakone të posaçme qi kish njena krahinë prej tjetrës. (Vijon.) Hi! Jlllosi

e vjetër,4• kështu qi kuptohet, se besim· i venës ish përgjithësisht i përhapu o nder të lana ato krahina ku mbillej rrushi. Shxrimtarë t helen diftoinë nii giasirn ndërmjet të Zotavet të Thrakvet e t' Ilirvet edhe ië Zota vet të tyne. Rromarrët e kishin zakon ernnavet të Zo-· ravet ilir me u vf .fundin latin; pra kemi: Latobius, Sedatus, Laburo, Uridna, Frornbo, Scutona edhe Bindus. 1" Magjistaret ilire ishin të njoltuna e të nderuerne edhe prej qarqeve! idhujtare të Rremës. Karektiristike janë goiëdhanat baritore k lindjes., mbas të cilavet njeriu shndrrohe] në slnasë, pemë e bimë. Tereus i Thrakve u shëndrrue në nji pupzë, e bukura Lethea u shëndrrue në nji gur. Kadrnos e Harmonia-vorret e k cilvet mbas gojëdhënës janë n' lliri-eJhe këta giJ>së Zotash u shëndrruenë ndër gjarpi]. 4H $i të gjith popujt e vjetër, njashtu

Historija e nji shpirti.

Zotni M. L. në numrin 3 të ksajë të Përkohshme n' artikullin e tl „Bestytn, e Fanatizem- na ka ba me pa se si kro dy shortime trillue prej padijet e bainë njerin lole ndër mend, tue e shtye me besue sende krejt të marra, sa me të ba m' u qeshë. Edhi: unë këtu me ket kallxim të 41 Plutarch. Ale-,. Yit«, )!hi Olympjeu,

e Ll.·kl;'." ~,-. Math. M) .. Jacr.orgio f;,ivo duket se do

nanen

shkurtë për shembull, jam tue dashtë me diftue si friga edhe ajo asht e zoja me krijue fantazma të çuditshtrn qi të bahet si me i pa më sy, e qi mrrihet m'u thanë, se ka edhe asish qi i kanë pa, për mënyrë qi e ndollmja shkon mrapa gojë në gojë, tue u kallzue si nji send i vërtetë, e tue u shtue asht e diitun e tue u sbukurue, deri sa mrrihet shurn herë me u zanë edhe besë. F rigacakët e bestytnarët me mzi ç' presin me i ndi, me i be- .

.liarscm, ai 1li ka me ardhë, r jeti~ nji Perendi kelte, Laburo, t,lavur - draogue ~ Uridua, Perendesha e dijes, Tromb» l\sht Zet' i motit, Seutona Hyjnesha e 47. Etbnologische Mitteiluugen aus Ungarn. ahf,ndeti',i,..;, Bindu, (bindem - adhroj) a•ht Zoti 1888. IU. Kjo bestytui ndodhet edhe sot nder Sllavi<t e Jugut edhe nder liumcnët. i nderimi!. i6. Atmllodorae. Jlliillf'r. F1·. IU., eap. IV., V. 48, lljublc, Pred hlsl. starine u Prznru i S,,t.tius, Thebaidca, !L ~\ll. Br~

\.J

beton të vdekunen me kallxue ç' ka Sa e sa prralla kemi ndi edhe na. lypte aty. Shpirti, i !agun me ui, kcen e ndijrnë pa pra edhe ndër dit t'ona! prej shtratit, lëshohet në priftin e i' a ngule m 'dhëmbë n bas qafet. të gjith Vordac, nder shkrime rë veta kall· çka qenë ·aty iknë pa frymë· Shpirtit zon se, tue rasë udhtue nii herë nëatëherë, rue u kacafuë me meshtarin, per Italie, i. toko] m' u ndalë në Pjaçencë ku shkoj e ra m' nji hotel, të i pshtoi shkulja prëj kreiet e Vordac, zotët të cilit, nji natë para i kis" dekë qi kish mbetë mbrapa mujt me pa se s' ishte tjetër, veç nji majmun. e :1ma. Maimuni tue pasë pa sa -herë zoien Si rnrrini në hotel, shërbiorët qi t> · vet m' u pshriellë aso dore, kishte si gjithkund rrijnë gadi me pr uë udhdashtë me i përgia tue u pshtiellë a~ tarër, i duelnë para, i kapnë v.d(gjelil vetë me mbloje të sajë e me .ra rn'at e teshat tjera me '._i' a çue n' oue ku shtrat, ku ajo pushonte. do të flete. Kuer nienir ndër shërbrorë, Kështu ash: të thuesh fundi i të tue kalue ne për odë të dek unes i batana kallximeve qi dihonen për shpirhet se diçka she], Me të shpejte „Jry· pi, e si i daiun mendsh, berter tue tna; snvillimi ashe njiky. than€ se kish pa zejen e vet cekun, Me pasë për t'i rmue të tana kallardhë i; shtri në shtrat të vet, Nji ximet si duhet, g·a,, fmija e 80 °}o. shërbtuer tjetër, qi mahej k in, m:i tri· ndër tjerë, kishin me qenë jashtë Irimi, shkon m' e pa e vërteton Ijalen e get fminore qi u a damton [eten e tyne. të parit. Atëherë z otniia vete clon me D. shkue, merr sherbtoren e vet, hin nd: odë e mbas pak çasrash del tue ---------------bërtirë e tue thirre të gJith ata qi kishte në shtëpi. Po zotni, i' u rhote, të mjeren nilnen t' eme, Steta Haneja, e · kam pa vetë me sy të mi, por s' më Kustitue Dr. S. Yllamasit. punoj zembra me i fole. Erru nat' e sbardhu ditë, Vordac merr nii dritë e tue i' u Koha tek asht tu] kalue ! sjellë nii meshtarit: Të shkojmë i thoi. Deka vien tuej u afritë, Po mirë pergjegji meshtari, po shkojmë Pa u pritë, pa u kujtue, por due qi të më prini. Të gjith çka qenë o' at shtëpi, i math e i vogël Deka vjen, po, pa· dyshim, deshtnë m' u gierë aty. I' u vunë Herë kadalë e herë me turr; mbrapa ktpne, hinë nd' odë larguenë Çduket jeta me shpejtim, koltrinat e shtratit. Këtu Yordac me Vargu i saj nuk mbaron kurr t të vërtetë pa oji fryrë plaket të zezë '.! të rrudhun, e cila pshtjellë për Alo, ka vetëm ndryshime, s' shtërngueshmit më nji shkule nepte S' tretet dot, jo, me të vertetë, nji hije të ngerdheshtë me të shti S' ka fillesë, as s' ka mbarime mneren. Vordac atëherë i thotë meshKje e asht edhe do të jetë. tarit: Ti je meshtar, ti pra pvete ket H. Gjvlbega], shpirrë. Prifti hudhet ngiat e tue i lëshue uj të bekuem në ftyrt! e për-

sue,: e me snkue tue i përhapë.

'V atgu l i(>,tii.

Mithologi komtare." BAHT

Dimni me shi c me borë, me erë e shtërgarë, asht me të vërtetë i merzitshërn e me mzi ç' presim qi ti'. kapërcejnë Kallëndori e Frori e të hym në Mart për të përsiellun kështu dirnnin me crrule e për të pritun prendverën me lule. Dita e parë e prendverës, si e dilmë, bje me 21 të Martit; porse populli, tue ndiekun kalendarin e vjetër, për ditë · të parë të kësaj stine njehë ditën e parë të këtij moli, tue e thirruri «dita e verës••. Giirh kund në Shqypni dita e verës kremtohet me shurn gazmend si nii ditë e madhe, por jo gjithkah në të njajten ditë; por ku ditën e · parë të Martit, ku ditën e Shën Gjergjit, veçse ma tepër kremtohet dita e parë e Martit. N' at ditë i math e i vogël, për në qoftë moti i mirë, marrin Iu-shat e kodrat; porta e dyer, bali koj e dritsore stolisen e hijeshohen me blerime e rnundsisht edhe me lule ; djelm e goca, të veshun e të mbathun, si nder dit të mëdha, lodrojnë e kër:idoinë e në _Shkodër nder lodra ma të pelqveshme për ditë të Prendverës, asht shrregulla : nii litar i gjatë, qi

kapërcehet mbi degë t' atidhë të nia] lisi e të dy krenar qi bijnë poshtë, lidhen nja' i giymsë metri mbi tokë, mandej, tue qitun nji nënkrejcë sa për . me ndëiun but, hppë' herë njani, herë tjetri e shokët a shoqet e luhasin, tue . kënd ut m kangt', por ma tepër valle. Këjo farë lodre. me shregull, qi luhet ditën e verës, asht nji trashig.m, qi na ka mbeturi prej kohvet ma të vjetra, kur të parët .t' onë ishin idhuitarë. Qe se çka na tregon mithologija mbi ket lodër. Nder hyjni të qiellit, qi nder ato kohë të vjetra kishte nderim, don përrnëndun Bahti, qi Grekt e quejshin Dionysos e Latint Bacchqs. Ndër do vise t' atdheut t' on; ky Perëndi thirret edhe Bët: tue e shqyptuem c fort çiltas si nji zanore ndërmjet a e c, Ishte Bahti pra nji 'ndër hyjni re dyta të qiellit, i biri i Zojzit e i Semelës. Nii herë, për arsye qi nuk po më bje në mend, Bahti u xii keq fort me Zoizin, m~ t' an, i cilli, në furi t' idhnimit, me nji shqelm e fërfllon prej qiellit mbi tokë. Bahti, edhe pse i dëbuern prej lumnis qiellore, hyinin e vet nuk e humbi e, tue vreitë se sa keq jetojshin njerzt, pat dhimbë për

gjuha, lypen shkrue njashtu si i flet populli, sepse po të mirrnitn si thenrel thezin e bashkëpunëtorit t'ouë, atë here ed're !jaliit e hueja : spcriuua, disperasione, fi11Tlwn, çarsh« f etj. qi ne shqipen St•l fliten shpresë, dëstiprim, fi/,:!tan, çarçaf et. lypset të shkruheshin njashtu si e kanë rrajeu. Fjala komb, asht aq sbqiptaYue sa kemi pasëedhe disa gazeta shqipo (tosknlshte) qi quheshin •Kombi» ,Bashkim' i Komblt» etj. Tue marrë për themel vendimin e konUsis!!Ietrare 'se mb- e ,..,,,_ eja do të përdorën atje ku :e . ka djalekti tosknlsht, Sh. i Aq·imif: Na prej anës s' onë jemi të nji arsyja e Ivp, mbasi Toskët thonë e shkruejnë mendje tjetër: Fjalët e hueja bye në shqipe, komb qi edhe na, kur të shkruajmë në gjuhë leshqtptarue e brumne, si mbas nevoje• qi e lY{' trare, U' shkroejmë komb e Jo kom.

1*) Tue qenë se jemi në fillim të zhdrivillimit të letresls s' onë, s' asht për t'u ~uditë se shifon ndrvshime ndërmjPt shkr in.tarve, sidomos. n' orthografi. Kështu, bje fjala, shum kush s1ikruen komb e mbas etymologis asht g1Lim, pse kiijo fjal,• na ka ardhë i>rej "Rrahishtës, ni' "lt!' clllen gjuhë shkruhet me nji kaf, t'Of e mim, Prej këndej shifet se na u duhka t' a shkruajmë kom, Në numër të kaluem na ka shpëtuem edhe neve ky lajthim c tashti po e ndreqim.

parat mjete ilsht bulqija e, tue folë gjatë e gjatë mbi ket të mbramen, e mëson se i;' vlerë kanë ullini e hardhija e gratet qi prei këtyne përnve mund të nzieren. Mbas sa kohe qi ndëi si gost tu ai rrig, kalon ndër vende tjera, tue vijuern giithnii në mësime, qi 1 ipte njerzimit. Mbreti i Arhenës, mësimet qi pat prej Bahtit, i përhapi në popull. tue i. ndihuri vetë se si me mbjellë ulli] e me vfim vë nesh ta; edhe hardhiiat nzGn e mbas tri vjetsh u mbushen me· rrush. Përpara se t'u afronte koha e të vjelunaver, qiri .lajmin gjith kah nepër ato rrethe se në ç' dirë do t' u vielte rrushi e se si të . giith katundarët me kosha, kofi] e shporta të mbushuri me rrush e me gjith farë enësh si kusija, cingore remi, kupaja er. er. t' u mblidhshin në nii shëj pataloku, jashta qyteti, ku edhe ai vetë kishte per t' ardhë e për t'i mësuem se si me përdoruern rrushin. Në ditë të caktuerne u mblodhen fshatarët, si 11 pat urdhnuem rrigu e ky nuk u qell c erdh i përsiellun prej nii kalinës. Me të shpejt fillon m'u treguern atyne fshatarvet se si 'prej. rrushit, tue e shtrydh un, nzierret mushti aq i shishërn për t' u plm; edhe ata e sprovuen me nii herë e, për të vërtetuem fjalët e mbretit, nuk dijten m'u f:im kurr deri sa u turbulluen mendsh e 11 dejen. Të tërhusun prej pijes kujtuen se mbreti kishte dashtë me i h elmuem e në furl të pijes mbyten plakun e ngratë e e fërflluen në niilubël të thatë, qi giindei n'at fushore. Mbassi kryen ar shembtim e kob të zl, u shkepen për me vojtë ndër shtëpiia të veta. E bija e rrigut, Erigona, qi kishte pasë mbeturi në pallat. pritte qi t' i këthente i ati, por ky nuk u shifte

ta e, si zot i miri.', u mundue qër me u a përrnirsuern gjalln1n. Mbassi bulqija asht themeli ma i parë i ç' farë do pasuni]e, muer pra t' i mësoië se si mbiellen përnët e bimët, se si përmirsohen tue i rradhuem,' :don- me thanë tue i zhgulë prei njanit vend e tue i mbjellë në nii rierer ; tue i qesa të, tue i krekzuem e tue i shartuem. Me këto farë mësimesh të mira e të vielsnme xfi njerzija me të vër tetë me jetuem ma mirë e ma bukur, tue shumuem mjetet e ushqimit, qi ma tepër i dheshken shijes, por edhe i përkojnë shëndetit. Tue dhanë këso farë mësimesh të vlefshme Zoti Baht u endte prej nji vendi në uji tjetër e, tue kaluern për të gjatë Shqypnis, vojt kah jugu, duel në Grekl e rnuer udhën flll për Athenë. N' at kohë fort të lashtë Athena ishte nii qytet fare i i vogël e sundimin e kishte Ikar+, mbret bukur, i rnotnuern, i vejë, me nii gocë, ërnnlt Erigonë, qi i a kishte Janë e shoqja fort të vogël e qi ai vetë e kishte pasë rritë me nj1 kujdes e dash tuni të· pamasë, e mundi s'i kishte pasë voltë kot, pse e bija për veç bukurls së shtatit, ishte pajis; me të tana ato nure, qi hijeshojnë shpirtin e zemrën e niai vajze lemun e rritun në derë të mirit. lkari, rrigu i Athenës, tue marrun vesht se Bahti i a kishte msym derën, e priti shum bukur, pse i kishin pasë vojtun në vesh të mirat, qi kishte ushtuem nepër vende kah kishte pasë rarnun. Bahti mbet. i knaqun për të pritun, qi i bAni ai rrig e për t'i shpërblyem gjith ket nder, tue ligjeruem me te, e këshillon për shum punë, qi i perkasin sundimit, mbarshtrimit të shtetit, të knellunit t' ekonomls së vendit, · përmirsimit të jetesës· së popullit e për t' i ndihun kësaj, i difton se nder të

A G

përlyem shpirtin, i kapi pikllirni e për me gietë ndjesë para hyjnivet, u çuen ti: gjith së bashku e vojten për me vorruem · trupin e mbretit të përbuzun edhe mbas deke. Por sa qe mjerimi i atyrre kur gjeten edhe të bin e tij të varun ! Çilen dy vorre, njanin për bri· tjetrit, ku i vfin për të mbramin pushim. Mandej, sikurse e biia e mbretit kishte rnbptun vedin tue u var me nii shokë, ashtu edhe ata hoqen shokat e veta e, tue i kapërcyem mbidegë t' atij lisi e, tue i lidhun poshtë të dy krenar, ngrehen nii shrregull e, tue hypun herë njani, herë tjetri, w. luhatshin e këndojshin kiingë për t'ulypun të falun e ndjesë Perendivet. Ket punë ata katundarë e përseriren edhe në krye të motmotit, . por mandej, si për herë, i gjalli me :ë gjallë, u harrue e keqja nër t'u ndrruem ajoditë në nii të kreme, qi ma von u 'bartë në prendverë, n' at herë kur gjethi mixloinë e krejt natyra Iillonme i qeshë nieriut, mbas njaj dimni të mërzitshëm. fl'/. L.

askund. Vashën e ngratë e kapi friga qi mos t'i kishte ndodhë ndenji rrezik, si t' i a . ndiellte · zëmra !'·Dielli prendou, fillou m' u ngrysë; atëherë· goca s'mundi me duruem. ma, por duel prej shtëpije, rnuer udhën kah ai patalok, kfi e dinte se do të gjinde] i ati. Por sa vfi kanibën n' at fushore, kalina, qi tue kajitë mbi grykë rublës, heton zojën e vet, u lishue vrap kah ajo e, tue e rrokun për skundill të fistanit e tërhoq e e epon deri Ju gryka e ublës. Tue pam e mjera vashë shembtimin, qi kishte qenë punuem mbi t' an, aq u turbullue c u deshprue prej atij kobi sa hoq brezin e tue e kapërcyem mbi degë të njaj lisi, qi mbi grykë t' asaj uble naltohej, vari. vedin ! Edhe kalina e shkretë, tue qam të zotin e të zoiën plasi prej dhimbe. N' e neHe, 'porsa fillon m' u thim drita, katundarët, mbas njaj nate të kapërcyeme truç në .glum, u quen, u ngriten shëndosh e lër, pse u kishte pasë kapërcyem pija, e atëherë u kuituen se ç' punë të zezë kishin pasë punuem nji diti: përpara. Kuptuen se me ç' shernbtim të mnershëm kishin

I M I

GJERGJ

LORD

Vijon prej Nri 3.

Lord Byron-i mbasi pa për përshkim disa vende të Spajës e t' Italis, rnrriti në Maltë prej ku në krye të gjashtë ditve. duel në Prevezë prej të cilit vend dore me u thellue në Shqipni, trevë · (region krahinë) aq e pa nionun deri atëherë prtj të huejve; malet e të cilës i kujiuenë Kaledoriiët ku banoj në kohen e frninis, ku duka, vesha zakonet e vendasve, deri djalek-

BYRON

ti çeltik, gjithçka i dukej se e 'ecshin nder krepa, të Morvenit, pran dej aj. këndon ri'arpë të poezis klasike të veten shi kro fjalë: "O tokë e Shqipnis ! Kah ti un po "i sielli syt, o nanë trimneshë me bij «t' ue sokola! Zhduket krygja, ngre-· «hen minaret e giysëhana e zbët «shëndruë në tokë t'ande rrethue prej "pyjeve të çiparizave qi naltohen e«shiten në secilin qytet , , , . Agon

•

J..

1 .. ,l·t1.

l ·

i~ [: J:;, .

me at poni .si e lypte kaIBba e tii e mos të kursete-për ti! h:itf'ie pije e çka ië kishte nevojë pa -e c'.Jant: me pague kurrgië send: ·kaq'sl Byron-i me mzi qi mujt me dn,anë ndci'i send të lct sherbtorve ma' të lanun të Pashës. Qe thirrë me shkue në Tepelenë, nji ditë larg prej Beratit, ku Ali Pasha kishte zanë vend me -ushtrt shqiptare të veten, Bpron-i c pelqej at të thirruri. e si <: pa kryeqyteti:i, pallatet e vezirit e të nipave! te tii e rrethet, kaloj malet me kual të Pashës, i përcjellun prei nji segretarit të tij, e-së mrarnit mrr iii kahë rnbramia në Tepelenë, në kr)'t: të ndandë ditve, shkajku i shina vet e i prroievet qi kishin· shtue, prishë e ndalë rrugat në. shurn vende. Tuei hi n' oborr të sarajit mbet, Lord Byron-i, si i thonë nji fjalës, pa mend. Ishin Shqiptarë, Tartar e Turq, do grumbullue nen nii hajat të haptë e (ë çiltë, do nen nji farë lërnaict ; dyqind Irna! ·të gatuem për të· nisen, laj mtarë qi shkojshin e vishin iesh e parë, të giith me rend, -sa me u habitë. Po t'a lamë me folë vetë Lord Byron-rn: «Ishte dielli kah «prendore mbas maleve të madhnuesh"me të Tornorricës, e lumi i haptë «Laos (Vjosa) ushtote me valë të «rrmyeshrne : muzgu i natës vite gjith' ,«nji tuej u dyndë; kur në t' ul un ne~ •• për shkrepa qi caktosh in lumin, Chil«de Aroldi (qi asht Bpron-i vetë) pau «tuei shëndritë si rneteora minaret e «Tepelenës e ndieu do brimë e za «pshtjellimit si atë të luftarvet, qindi"hej gjith kahë e jehote në fushë. Ai "kaloj kullen e pa zii ku rrishin ha«remet e nen lëmaje të derës pau oJ. K,S.i,tn e thi'l'et vedta Lord Byron-I 11ii librin «dat e pushtuesit të Janinës, madhnira e vet .c,C -,rn~,h~m: Udhttmet" ('hilrle Arold, qi "e të cilit dishmohet prej sendeve e ,i' janë të tjeti'r kuejat. p<•Më ,,, tijm. Per kah duka 2. Kt>Shtu i shkruer; Lord Byron-! ni> nji Jeti'r =punvc qi e rrethojnë. :::' amës 1,t..i. vet . ••e jashtme kishte me thanë . per at

"~rita -c

me te duken ,shk:lmbijet · e shqiptare,!luepat.e zeshktë "të Sulit, e m:l larg: maja . e Pindit e «mbëlueme për gjysë · me r~· vizatë «aty-ktu me borë, hijeshue prei die"llit q i po len ; e në sa dielli dava«ritë. miegu!Jen. ksollar e malcorver, „Jarg njena prej tjetërs.inepër at Vend ••të grcr~ ( plot shkërnbii] fillojnë me u -"pa. Atje uluron ujku, shqipja prchë «skiepin e vet, arie janë shpend të · "egier, atje duhija e shrergata trazojnë «vjetin qi asht kah mbaron. Atje A-raldi 1 <! pau vedin se ishte verem e "Se nuk kishte të përpiekun aspak me «gjlnd të vendit tt: vet, a qi njifte. Aj -shtegtore në ni i dhe të përrnendun «qi, s'e njihe kush. Zemra e tij së «trembej, s' ishte qi e shtete nevoja, "rreziqet nuk i kërkote as nuk u ikte «të mnersh me ishin ato vende, por të -reja : e ky kujtim ja lehtësote mu•• ndin e udhtimii». Mbas tri ditsh udh' timi -tc vështir nepër lugje e krepa goditë e shestue për bukuri të madhe prej natvret mrriti shtegtari fisnik i ynë në janinë, kryet e Shqipënis, për me u pa me sunduesin e zotnuesin e vendit, Ali Pashen, në za në histori t' atyne kohve, atëherë ma i forti ndër sa kryetarë të përmenduri, qi sundote Shqipnin e Epirin e nii pjesë të Maqedonis. Ali Pasha nuk gjindej.në Janinë, rrite me ushtarë në Iliri ku kishte rrethue Ibrahim Pashen në kala të Beratit. Por, tuej pasë qenë ba me dije pre: korculles së Ingilterrës se nji ingliz shpiies së mirë kishte, prekë vendet e tiia, i kishte urdhnue sunduesit t' janinës qi t' a pritte Byron-in

-mnershme

tha se korculla i Hinglizit i kishtepasë shkrue mbi fisnikëri rë shrëpis së Byron-it e e luti qi kur t'i shkruete nanës, të ju falte me shëndet prej anës së Pashës. Levdoi duken e ti, u përgzue për petk të ti, (veshte lordi petkun e uji ndimtari të lamës e njeshte nji shpatë të praruerne) e i tha se veshët e ti të vogiet, , fl9kt:t e ti të butë si mëndafshi, duert e tija lë vogla e të bardha ishin sheje qi dishmoishin fisnikërin e ti. Lypi Pasha qi t'i bishin çubukë e kafe; i.leslit qi udhrari i ri t'a njehte (kështu' tha Pasha) si babë për deri sa të rrinte në Shqipni; e kur desht me u _nisë, j' u. lut Pasha qi të vite shpesh me e pa, sidomos prej mbrarnjer, kohë kjo ma e pa, pengueme për te, e lordi shkoj me ndejë me :e. Kur u nis Pasha i dha nji ndër ma të zgiedhunit rob, të cilit i urdhnoj rrebtësisht qi t'i ndigiote gjithsesi lordit; e kur ndjeu se do të kalore në More, i dha porosina për të birin e vet Velin, sundues i Tri policës. (Vijon.) Ze/' Harapi.

"Vend se a~ht nii kala, për çka Asht „mbrendë nji pallat, për nierz, qi janë «grumbullue mbledhja e shum kome«ve, Poshtë n' oborr të haptë endej «kalorlia mbi kua I të shiluem e të go«ditun, nalt nji parti gjindsh shkoshin «e vishin nepër rrugina. Turq, Grek, "Shqiptarë, Afrikaj, veshë me gjith-Iarë veshet rrishin atje mbledhë, de-ri sa trokitja - e trumpetës laj mote «akshamin. Shqiptari i rrebtë me fis«stan=të shkurtë, me shall pshtiellë «për krye, me pushke brezit e me sy«lah qindisë me ar, maqedonasi me «gubere të kuqe, Delija me fes në «nienë sy e shpatë të kthyeme, Greku ui shkathtë e dinak, trimi i pa za i «Nubies terike, Turku me mjekër, të ugjith shkojnë mirë me shoqi-shojnë "e pa ju përzi njeni tjetrit. Disa rrinë -grumblla grumblla tuej vue oroe të «lujtunit e tierve qi kanë për rreth ; «niat]e ndo' i Musliman falet, do rrinë «tuei luejtë, tjerë tuej pi duhan; ktu "Shqiptari pash në pash e madhnisht «shetite, atje Greku shkon tuej mur-murue nen za. A ndini ! Zani i kjartë "i mbrsmes a i akshamit del prej «xhamis ; thirrja e Myezinit ban me u «dridhe minaren : S' kr tjetër Zot, posë „zotit ! lutniu ! Zoti asht ui madh J„ Teksa zdrypi prej pallatit udhtari i ynë. çue në nii anë për bukuri, e s'kaloj shum qi nii segretar i vezirit hini me e pvetë se si ishte me shëndet. N' e nesre qe çue te AH Pasha. Veziri e priti në kambë, në nii salë të madhe goditë si shatorre a çader, në mjedis të cilës gurgllote ujtë e nji currilit (çezrnes), rretnue prej halijave të kuqe. Nji mjek i Pashës qe përkthyes i Lord Byron-it, qi dite me folë edhe greqisht. Ma e para të pvetun qi i bani Pasha qe pse e ka lanë vendin e vet kaq i ri; mandej i

----·------------

Spartaku. Në vjet 219 p. Kr. ishte mbret' i Maqedhonls Filipi V me të cilin Rromant ishin idhnue përse ky i ngucte me dredhina, e aqë, sa Rromant ishin të ngushtuern me çpallë luftën. Por sade, qi Rromant rnuitën me dalë fituesa sa· herë, nuk mui.ën kurrsesi me shue qesherat 1 maqedhone, ndonse ata qen~ ndimue edhe prej Grekvet.t 1. Qeshetë (këshetë falangjet • uehtrija ma e fvrta e Maqedhonvet me besë të lidbme, ndërtue prej Filipit III. e ehtue deri 8,000 prej Filipit V.) 2. Prej Lidhjes s' Ak~ eEtolis - Kta qenë qi' rreuuenë bijenoren në za të Dodonës në vjet 218.

ne ndën kryeush tarin Anicio. Për ketë arsye, tue dashtë me ndali; udhën ushtrivet kah Vlona, kështu qi ata mos të damtbishin·1·endet e ti, u sheshue n' Apoloni, 0 por kah. vroiti se konsull' i Rromës ishte tue e rnsye në Çamëri, 1 kapidan Qef'aliu me Pleqt c vendeve: e përshkuenë vedin me thika prej idhr.imit. ishte Spartaku mil i mbrami piniuell i shtëpis mbrctnore të Thraqis, qi në kohën e Perscut sundonte ker vend, c mbasi kishte odën vedi Me'sjakët, nuk kursej kohë me i çue ndihmë Perseur, Ky mbasi ishte nji Theresh, kishte me vedi nji fuqi të madhe, i zoti edhe me shkjie njierrn drejt prej krahnorit e ndër koshë. Spartaku. mbasi ishte krpeushtar' i çetave: therake e mesjane, kur doli në kufi]t e Maqedhonis, u sheshue kah Struma. 8 Mbas nji lufte të giakshme qi·u ba, i u desht edhe këri me u zmbrapë me çetat e veta, të cilat u kthpcnë të lira ndër \ endet e tyne. Rromant, tue i ndjekë çetat e thyeme të Spartakut, kaluenë ndër vendet ku sundonte Perseu, tue i shtrëngue ato krahina me pague nji haraç të randë. Pcr · pagesa, tue qenë e r':'lndë · edhe banorët, tue dashtë me qenë fare të lirë e të sunduern prej pleqsis 9 së tyne, u ngrijten rishtas, por nuk mujten me· i dalë qellirnit, pse ishin ligshtue; kështu

Mbasi vdiq Filipi V. Pcrseu zuni fronin e vendit në karnbë t'et, edhe e sundoj me urtësi e ditunl kaqë, sa mujt me mbledhë tok edn, fiset tjera Therakër e Mesjakët.3 qi prej kte] e mbrapa mbetën gjithherë miq me Maqedhonln, deri sa ranë të · tanë nden sundimin të Rromës. Qysh prej vjeti 235 p, Kr. ishte shue shrëpija mbretnore e Ct>k Molosit me vdekë të mbrerncshër Didani, edhe Shqiptarët e Shqipnis se poshtme gji· thicil: qytet 'e bajrak ndërtuenë shtete më veti, deri 'sa në vjet 168 p, Kr. edhe kta u bashkuenë (por jo të gjith) me Perseun, qi mbretnote Maqedhonin, e qe përse: Mbasi Perscu i rnniioire Rromant mil fort se ata qi qenë para ti, kta i çpallnë luf.i.: në vjet !(i7 në Pidna.! ku qindroj burrnish! të tanë citën, e nuk la pa i lypë ndihmë Qefaljut » e Spartakut, sunduesit të Theraqis; por mbas nji qindrese të gjatë i u desht me u zmbrapë me lshue vendin e me mbetë vetë ky rob. Qefalju mbas besës se dhilnme mbretit, nuk e la kputë punën, por nuk rnujt me ndalë hovin e ushtris Rrema-

3. Thrakiit (Thraqët, Tr.qi't) gjithnji [anë Shqiptë vendit Tracia len sot fisht Rumelija. Emui Tracia rrjedh prej ftillkut me theri', prej kndej doli emni Therës, Thcrak. Motit quheshin Theresh njerzit e këti vendi. Fjaleu Therak të huejtë e msueuë nl' kohën o perandorit të Rromës Adrlano, qi ndertoj Edrenjen e prej se nuk mujshin th-en m'e shqypenue si vendasit, o kthyenë në t-en prej kah mandej doli. Trak Traeus, Trachieoses. Vonë fort mandej shkrojen k e kënduonë G. Vlona (Vlora) rrjedh prej fjalës me vlue ga„ pse W motsh mit uuk e kuptojshiu u : en e c - eu bim hajnë ata qi o shkruejnë Valona. në giasim t' limbe! (shqip q). Mesjakët Shqiptarët Apolonija, motit qytet i përmënduo, sot i ka e Mesjes, sot Bullgari ishin nji vllazëni shqiptare rrenimet në veri të Vlouës. · e Tunes. 7 (,'amiitija motit prej të lmejsh u quejte Ac1·04. Rjedh prej fjalës nder Pyllna. Arsye ka Pli- ceraunia, mund to rrjedhin prej fjalës çam-ri pyllni me thani•: Haec est }lacedonia terrarum im- na camash. perlo volita quondam (Plin, libr. IY. faqe 17.) Qi :i. Struma, hcrct Strymone, prej Bullgarsh d. m. th. Kjo aaht ajo Maqedhouija qi dikuar zot- Strumica rrjedh pse: lum në vendin e - thatë e note bolën. zallë ranishtë. Derdhet ngiat grykës së Selanikut. 5. Qefalju i njo'ftëm pfr trimnina , prej të tinë 9. Pleqsija edhe sot nder Shqiptarët e katuShqiptarvet tii. Slwflpttt,,·së·poshtme (Epir e The- ndevet lë malevet asht njinji si beret ajo, e cila sali) ishte i p~1,mbi të gpn, Epirin e illot&Mm. pleqnon edhe ,, sundon qarkun e vet.

tarët e herëshëm

u shqymen gadi të tanë luftarët e për se shum ndër këta ishin ata, qi Spartakut. Ky vetë qe xanë rob e çue mshefras përzijshin, prej se nuk ishin në Rromë, ku konsu lii levdohesli fort, ngiat e nuk rnuishin me u marrë vesht mirë me ata të Campanjes. pse për nder të Rremës kishte luftue Nji fare Publio Lentulo Sira, nj ieburrnisht me burra trima pyjesh. Shum ndër kta mptnë vedin, pse ishin rnsue ri tregtar, pastafat me knaqë të mëme ndejë lë lirë ndër vendet ku kishin dhajt e Rremës, me të holla të veta le, e tjerët !msheftas hapnë fjalen qi ngrehi nji ndërtesë të madhe në Catë ngriheshin kundra zorniver, të cil- pua, ngiat Napolit, e aty me sh pënvet ishin ndorëzue përkohësisht. Por zime të veta rnb.jre robt të cilët i , të ci.ët Rromant u hetuenë me kohë tue e quejti ma vonë dy luftimtarët! shue qysh në fillim ketë krpengritie, n' atë ndertesë msoheshin me luftue e cila do t'ishte qenë nji rrezik i madh me bishat e me njerz lulrarë, veç për për Rromën. Për ketë shkak robt qenë nder; këtyne i vueni të par Spartalargue prej Rromet të shkapërdamë, kun 12, i cili sa ish re trim, aq ishte për mos me muejtë e me përtrl nga- bujar e zembër dhirnshëm. Nji ditë, trresa e turbullime të reja. qi i u dojre me doemos me luftue në të cilët ishin viTue qenë se Rroma atëherë kishte Cirk me thrrirjerarët, tregtarë të mdhaj, qi mirrshin e ip- gaj si ky, e mbasi veë i shtroj për shin me njerzt e vendevet të lindjes, dhe të tanë kta, njenit ma të mbramit qeverija e Rremës tue pa se nuk muire i vueni shqelmin në krahnuer, nuk e kurrsesi me i rnbajtë gjith kta, qi vij- mbyti, porse ndej ngallniyes me tryrë shin gjithherë tue u shumue, vendoj kah populli. Fryra e ti u dukte për qi robt t' u shitëshin Patricvet, 10 të slergut e bukur por e zbër, Popull' i cilët i çuenë ndër konaqet e tyne, ku Rremës kah vroiti zernbrën bujare të vikati: ,.Të lëshohet i mbajshin për shërbim. Gjithicili për këti nji zanit vedi zgoll nga nji vend, ku i rnsoi- Spartaku !" Kornelio Silla rrite për seshin n' ushtrim t' armvet, se si duhej ri tue e këqyrë e thosh; •• Ah! t' is.ite me vdekë me nder. Porse nderi i Rroman edhe ky!" PC1r prej se popumbete zotnis, e jo kurr robit. Disa lli kah rrite tue vikatë pajada, dha ndër rob (qi bashkë me kta ishin edhe urdhën qi të lihet i lirë Spartaku. Spartakut nuk i bate zembra me German, zanë nga ato vende ku kishin pushtue Rromant), rnirrëshin me këthye · në vendin ku kishte lindun, të mirë, edhe lanë disa të lirë, sa u për pa qenë të lirë edhe vëllaznit tiërë visheshin gadi si zotnit e tyne, në të fisit të ver. Për me rnuirë se si me edhe këta, me vullnet të vend qi shurn ndër ta heqshin robni i shpëtue vetin hyni në shërbim të Kome! Sillës, mizore. e 11 tue Qysh prej vjelit 131 p. Kr. robt qi t' i rnsonre dyluhimrarët u ngrijtën sa herë, por prej se nuk i a sl111 në vesh: Ngrihuni e keni për 11. Dy luftimtarë, thrritjetarë, gladiatores, Bajmujshin ende me pasë atë Iorcade q'i shiu armë krejt ndryshe] prej ushtarvet Rroman. duhesh, i u desht me pra nji herë, Përkrenare me Ityrës, murojë të lehtë, sakicë, var-

cak, heshtë (patershanë), thikë të shkurtë ase të 10. Patrici pteqsl]a c Repuhlil<i'e së Rremës. Ko- gjat.11, trifurkë e kariqa hekuri. naqet (Villt>} i kishin [ashta Rromëa. Qenë në zfr 12. Lentulu Sira e njifte Spartakun si njeri të për pasuni, r1ircl', auktoritet o përziheshin në po- fuqishëm. Vro edhe 3. Erodoti thotë : Therakët ili'.ikë. shin në za e u mbajshin si burra luftarë të mdhaj.

63.

Mjeku i shtëpisë. BOTA. (A.JO E TOKËS). Të botnuemit me i'a nalt, me i shtrue rroba shpejt qi me; të vritet lidhë kryet me peca të të ftoftë.

mbajtë kryet (tesha) me të edhe me i' a laguna me u]

PIKA. Në qoftë se i pikuerni e ka ftyren kuq, duhet me' j' a rnbaitë krye nalt e ne qoftë se asht sverdhë, lppset me j' a mbajtë kryet ulët. Të pikuernin nuk duhet m' e luejtë fort, as nuk duhet me i f'olë. Kryt lypset me i' a lagë me uj të ftoftë. (Akull ose borë ish me qenë edhe mil mire). Me i dhanë me pi sa ma shum ui të përziem me konjak. Me i vt'.i në parzëm e mbi pulpa të 1,ambvet nji letërthithse të stërpikun me spiritus sinapis.

të qenë të lirë me këthye në vendin ku keni 1indun1" Kornelio Silla kishte vdekë e robt hiqshin nii robnl të vishtirë prei Rrornanve, 'prandei i u deshi kërpne, me ndihmë të Spartakut me ikë. Mbasi u betuenë për ndihmë të shoqishojt u kapërthpenë bri malit Vesuvio. Kështu dalë ngadalë këta qenë të zotët me i dalë në pritë Rromanvet në Lu'kani, ku edhe i thynë sa herë. Ciith,nji shkuenë tuc u përhapë ndëpër Picunë e U mbri. Republikën e Rremës e kishte kapë rnnera ! Por mjerisht, njerzit e Spartakut ishin habitë prej kah bishin në pre ndëpër vendet ku kaloishin M. L. Crasi me nii ushtri :9 legjonesh ra vanesë i a mrrijti në Abruc, ku te dy palët për dit qindruenë si burrat. Spartaku, mbasi e pau vedin me të veu se kishin mbetë të rrethuem, brej disprimit në nji natë t'errrne fort, muejt me thye keqas rreshtat e para e të dyta të këtyne legionevet ; por deri këtu qindro] ngallnjyeshërn petriti kundra anrniqver, pse kuer ndeshi aty, shi ku ishte M. L. Crasoja mbas nji luftimi të rreptë per tri dit, mbeti theror në luftë, vetëm për me litue at liri, qi ai me të vetët qysh tash tri vjet e kishte dishruc. Mbetnë shum të vdekun nder të dy anët e u derdh gjak mjaft. Disa nder nierz e tij muitnë me ikë, por qenë ndjekë prei Pompeut n' Etruria, ku nuk rnujtnë kurr ma me u ngritë, perse Giul Çezari, ç'ka q c Shqiptar, të gjith i morie i vueni n'ushtrl të vet.Ia

Gjon Ç4a. 13. Dihet prej historia së Gju! Çezari kishte nder legjoue të veta edhe Shqiptarë qi përbajsbtu legjonet ilire, me të cilat mprojte Rromën o vendet -qi sundonte. Me nd_ihmë lii këtyue mujt me i ~ali' .1.Rni i miri>.

TESHA NËR SY. Kur t' i bijë ndokuej ndonji teshë në sy, duhet me i q.të mbrendë në sj, nji pikë voj ullijsh të pastër (dlirë), qi j'a xierr me të shpejt jashtë, e jo si asht zakoni ndër ne me i fry sfmft. ose m' e shpërla me u]. Kur t' i bijë ndokuej nli pikë gelqere në sy, duhet m' e la sj nin me uj e sheqer.

TË RAMIT E FLOKVET. Për me pengue të rarr.it e Ilokvet rnirret lappa major, grihet copa copa edhe shtihet në raki të fortë (bashe) ku lihet me u zbutë për nja tri dit, mbasandej me ktë lyhen flokët ka tri herë n' javë, ose ma shpesh. Nuk duhet kurr me i lye flokët me vol, si biijnë disa katundarë e katundare.

M I

Fjalë popullore!

T' HJEKUNIT E MEREQEPIT. Po të bijë mereqep (mellan) mbi petka të bardha, duhet vendin e lyem rn'e shti në viamë lope të shkrimun e Ashkla hiqet prej trupit! m'e lanë aqë kohe, deri sa të zbutet; Pmiia në mos shum, pak i gjanë mbasandej hiqet e si të ngrihet undy- (i shernbllon) prindjes. ra, lahet me uj të zetë e më sapun e në ,l je i fortë, ·mos bdn ma. je i lik, ketë mënyrë mereqepi hiqet fare. mos bën z a. Jfalo Krimshi. Bdsi kujtuesi I Ai qi asht rnësue me i ba vetë të zezat, ai i kujton të zezat e tierver, Bastanxtiis don me i shitë kastraveca! Atij, qi asht vetë dredhak, nuk Çmimin e caktuern në N. 3 e fito] Z. Zef Benushi, tue i zgjidhe plotsisht mundet kush me i njekë dredhina. Ban petlla n' u] I lodrat në ketë mënyrë: Flamuri, vena Ban darscm me mend! 7 famile ka 136 frank. ;',;ji njeri qi mendon me. ba punë të mëdha, pa i pasë aspak mjetet e Majashuna. nevojshme për me i çue në vend. Un nen bar e mjera rnshehern, Brlbylat e natës, dajnë djalin e T' gjith me donë me rn' pasun ngjet, minës! N' ma të parat lule njehem ..•. Fjalët me aq ambelsim qi grueja Kush pra mundet e n' shesh m'qet? i Ilet naten me burr t' vet, e blljne djalin me u da prej prindjes. Janibra. Borxh i i vonë, gazmon t' zonë I Emn' i em, në qoftë se ndrrohet, Uhaia qi epet, sado vonë _:ii r'snkoiFort e niolshëm ka me dalë: në, pagesa e sajë, kuer marrsi e paShpejt këndojsi do t' kujtohet, guen, duket si me t'a falë. Qi m' ka nanë e q' e kam djalë. Barë uj me shosh I Emn' i mshehtë, në qoftë se siedhet, Flitet për nji njeri, i cili merr mbi A therë lodra do të zgjidhet. vehti nji punë qi nuk bahet. Bdn mirë e hidhe 11 'det, mos e ditë Shidcina, katund rreth Korçe. peshku e din Zoti vetë! Lufqcl, lloj peshku. E mira sado rnshehras qi të bahet, Treralep, këshqell në Shq ipni. Balturshi, kodër në za për luftime nuk humbet dot. (Vijon). O. Rushdi të ndolluna.

Lodra

Amor, qytet i përmenduri.

Banerzani, lum me famë historike në Rusi. Akroptipsa, dëshmor shqiptar. iJ1a/o Krimshi. Kush i zgiidhë këto lodra merr si çmim nii 'libër "Lotët e Dashtnisë",

LAJMIM. Drejtues' i ynë Z. Kr. Floqi u këthye prej udhëtimit të vet, kështu edhe vijim 'i artikujve!" Gratë shqiptare„ e "Tempull' i Dodonës „ do botohet ne Nr, qi vjen. Mashtrimi.