H
BK S
··-:..•..•. ,,,
H
. \'..:.
,,.
.,..J.i
BK S
:···.
', •' .f·
.•,11
.
·-~~•/··.
PERIODIKË
LETRARE
Nri ll.
E Pf:RMUEJSH~IE. Vjeti i [.
Mare W20
FEDERATA
PANSHQYPTAR~
R An
BK SH
it\V AT
(HI
s
TORI
E
KRIJIM I T
S'ka Shq}'pto.r sot qi të mos i a kët ndigjue zanin Shcqr is re mi dre shqjptare VATRA. e cila e Im qandrën në Boston të Shteteve re Bust> kueme 1' Amerikës, Për ket shoqni k përmendun, qi aq bujarisht e energjikisht asht sot kah vepron rer të drejtat t' ooa komtare, s' k'l shqvotar qi mos të jet interesue, sepse asht ma e madhja e m~ e përhapuns, por edhe ma e forta e mii e vlefshmja mbi të gjitha shoqnluat e Shqypnis brenda e jashtë, jo vetëm në kto kohë, por edhe në përmest të shekujve, nder të cilët ka jetue komi Shqyptar. Federata Panshqyptare «Vatra» e cila ka ma se 80 dega nd~r lë gjitha Kolonit shqyptare lë Shteteve të Bashkueme, e c'.la ka nji organ t~ përditëshërn "Diellin„ në nji formë të madhe baras me gazetat e shteteve të qyternueme, me nji shtyp~s~krojë të plotë e të mbarueme me 16 -auntorë e'ql përmban nji kapital të bega":sh1'rn, sa të mundë ti! bajë kaq ndi ltma të mdhaja Shqypnis, Shqyp'arve t e Kryqit lë kuq Amerikan e të rnbalë t·e delegatë I" aM Konlerences së Paqit në Paris, e tf jet e zola edhe për disa e diu
T 1:
SAJ.)
veprime të tjerë, kjo Federatë, po 1hom, kjo shoqni komtare e bamirse meriton të niifet mirë, prej glfth shqyptarvet. Lexueset e "Agimit» pra, kishin me na e dijtë per të mirë, në qoftë se i a II tregoimë sot historin e krijimit t~ ksaj shoqnijc. Kolon ija Shq'.'i,tare e A rnerikës së Verir, e cila filloi gjallnimin e saj tash tridherë vje: ma pare, qpsh se pesë a gjashtë katundarë prej Vakufeve ti:: Kolonjës (Luarasit e Trebickës) shkelen për •tl: parën herë Bo.ën e Re, fr-ymën e parë komrare e mori me 1~ vojtunit në Boston të Sotir P, c.r (sot ministër i Arsimit në Qeveri snqpptare të Tiranës.) .j cili botoi atje g<1zetën «Komb,» rë parën ne Shtetet e Bashkueme, tue i u ba bali njiml vështlrsive e kundrështirneve t'anmiqve t' onë, Mbassi u largue s' andejmi z. Peci, Kolonija shqyptare, e eila kishte fillue ka-dalas me hi në sferë :ë veprimit, mori nji tjetër te shtyme përpara prej Ati-Baba Qytezës, ase Pan Nolit, i cili mandej u ba i pari. prift Shqyptar, e botoi gazet/Jo ,,I)ielli„ lë përmbsjtun prej shoqnis 'Së parë "Besa-Besën ••. - Shkoi masande] Faik
no
A G I M
BK SH
bey Konica, i elli morj·re·dak.sln e ksa] thashoqni: shqyptare në nji mbledhgazetë, por nuk shkoj shumë kohë e je të pergjithëshrne në Boston, tue i kjo gazetë, për do artikuj të përkun- u .caktue ditën e 24 të Dhetorit 1911. ndertë, u ndalue me hi në Turqi e At djtë erdhen me qinda shqyptarë, kshtu e ndrro] • emnin e saj, ttie u ti- por -se prej shoqnive 'të grishuna nuk tul'ue «Dielli e Flamuri». Mjerisht do figuruan përveç se të pakëta. Mblekundrështime ngiane mjedis jë Shqvp-. ~hja u mbajt në Rathbone Hall, nën tarve t' atjeshëm, përfundimi i të cilë- ·fryesl të Kristo Floqit me sekretar vet ishte të paksuemit e abonatëve të Lambi Jreshpanln, të cilët u xgiogazetës, e cila kso dore filloj me dalë dhën me plotsin e zanevet. Ndonse në- gjys!) .flete e shpesh herë edhe mik Salla_ e mbledhjes ,hjht~ mbushë rafsh botohej aspa!c Faik-Konica li hoq prej e nuk nxinte as giylpanen, prej shoqredaksis së «Diellit». kshtu qi shoqnija nive u përfaqësuan vetëm katër; shka«Besa- Besën„ gr~shl z, "KrlstoPloqin, k'tr.,ishin 'intrigat e pa-prajshme të do qi gjindej aso kohe 11ë Salt-Lake-Cianmiqve personal, të Z. Floqit, të citp l.ta«, afër ,Kaliforn1s. Z. k-, Ftolët nuk dojshin ii a merte ky flamu.. , qi, jue lanë ç'farë do- pune qi pat atje, rin ose rekordin e bashkimit ! Këtu, ·- - _yrapoj me të shpejtë në zunin e «Be- rnbassi nuk asht. kohë ië xgiaterni në sa-Besës» a ma mirë me thanë të. ko- hollësina, do të diftojrnë sh'kurt.is'· hi· mit, _e erdb në Boston e u b:1 drejto- storin e "Vatrës„ për pa· z'an'ë 'në gori i ••Diellit-Flarnurit,,, të cilin në nu- jë shkaktarët, të cilët 'nuk- e - liln te iniin·.,e vazhduem e quejti vetëm «Die- marrë fµi1d bashkim] qysh_ arë, ditë. ··· m,; si quhet edhe sol, tue i a sma- Si folën shum oratorë', te e mbramja dhue .,formën e tu~ i. shtue abonat m7 _li paravfi ç~~htja e t~ xgje~hunit të anë të Konferencave, qi jipte gadi . nji komisioni,' i_ cili të. merre] veshi për nder të gjitha kolonit shqypfare javë. ket bashkim me gj'ith shoqnlt ···tjera. për javë. Sa do qi Kr. Floqi - i gjet U xgjodhën pra ·katlr anëtarë, At .aso kohe Shqyptarët e Amerikës rjë fan Noli, Kristo: Floqi, ,·Fai( beg nji dishprim e dekadencë, i_ zemr6i sa Konica edhe Paska]' Aleksi, Mjhisht mundi, edhe me gjith pengimet qi gjet emnat e këimi"~io.~it i11Jet~n 'vetëm të i::ë,rpara, rnrrijti t' i li japë ryji shpirt shkruem jur proces verbal, së giysa e ri e nji shpresë. të glallë,', tue ju . komisionit nuk donte 'me" vepriië, 'U pa ~rqiendë gjith nji më 20 e sa nu-, nevoja ,e disa ~rtikuj~ e ·,ë 'tjerë nepër mra të «Diellit„ nji farë lidhnije, rtji shtyllat e «Diellit» 'qi _ngucen shqepbashkim të plotë, i cilli duke] i nevo]- , tiç_ët, tç cilët i•· ~gërsuem sl}t~rgune shëm ma tepër .se kurdo herë; sa do k9misjonjn meveprue'I -· .. · . idhela e_ bashkimit· ish nji send, . Si !>hife,t,_te. N· 'l~'t i _«qiellit,,, ky shpesh i_ 'pëi'rnendun prej do udhë- _ komision fi11oi 'm·a 'lë fundt ·vep·rimin heqësv.e· të tjerë, po rnjerishtkurr f vum ··e vet. u mblo.c1i(J ë ki~b'ëri · e - Shënne ve'prjni. : ' --- . . ~- C : . Giergiit, në Boston ~edhi z.{ifocth ~si SE· - - Z. )5-r. _Floqi, tue pa se Shq.l''p_tar~t_,~)(etar . f.\\:.pa_n-N61i;{~p~r itrk_irhbim e itjes11~m i a lds~in mrriitë oj! farë, . l_etrash e për_ marrëve~.htje _nr(-:$)1oqshl(a1le p~r nji bashkim të kë'tjllë, nu,k nit tjera e rnande], botoi ni] qarktore hupi kohë, pormeanë fë Diell}t_ (N. me 13-IJ-912me të cilttH fioj"i'ëgji\~$_ <;lalë 14:.:tlf-911) i thrret l_ë gji- 'tha shoqnit e Kolonir tje{a shqyptare ... ·. . .. ·-· . .. ~ . . ._.. . . ·, . . ..;.
z:·z.
.e.
gt
-{
•'
-
.~
A
G
I
M "I
.. ;_171.
BK S
H
për me çue nga nii delegat fuqiplotë të mbahet vetëm me t' ardhunat e- saper formim të nii] shcqni]e të për- ja e të jet nen kontrol moral: të kësaj. bashkët, ose të nji komiteti qsndruer Si çashtjet e ditës për mbledhjen si e emnuen. Kshtu mbas disa marrë, e ardhshme u paravfine «Emnlmi i veshtjeve, mendimin e komisjonit e pel- shoqnis së re e së perbashkët-, «forma quen tetë 'shoqni, të cilat emënuen e mënyra e veprimit„ edhe «pelqirni i edhe delegatët e tyne. Mbledhja e de- rregullores.» Dita me 31 të Marcit 1912 ish velegatvet u caktue me 17 Mare 1912 në Kishën e Sh. Gjergjit, Tremont Street revërtet nji ditë. historike, nji ditë nga 227. Shoqnlt e bashkimit ishin këto: mil të shndritshmet për Komin ShqppBesu-Besë.Fiamuri i Krujës, Arësimi, tar I Ishte dita qi mjedis të nji enthuPërtinaja, Dallëndyshja, Shoqnija siasmi të madh gjith n' atë vend, në Komtare edhe Sltoqnija !Jtirëbërëse. Kishën e Shën Gjergiit, Komisioni me delegatët bashkë pergëzonte shoqnin Komisjoni në pak dit pregatiti rregulloren e bashkimit për me i a u para- e re. Z. Z. Faik beg Konica edhe Kriqitë delegatvet; si edhe do nevoja të sto Floqi të ngarkuem prej mbledhjes tjera të mbledhjes. Delegatët kishin për trajtimin e rregullores e paraqiten për bisedim ; u këndue, u bisedue edhe me u mbledhë bashkë me komisjonin. Ditën e caktuerne, me 17 të Mar- u pranue pikë mbas pike. Gjith këta cit 1912, nii e Dielë rnbasdite u mblodh të dy zotni ishin marrë vesht me qekomisjoni në vendin e nalt përmenduri verin c Shtetit Massachussets (të Bosedhe erdhën vetëm këta delegatë: prej tonit) për të njoftunit zyrtarisht të shoqnis «Përlindja„ z. Kristo Kirka, shoqnls si nji shoqni politike shqpp. prej shoqnls «Flamuri i Krujës» z. E- tare prej anës së Shtetit e lypen 120 lia Tromara, prej shoqnls «Dallëndydollarë për shpenzime diplome etj. re shja» ish z. Kr~ Floqi, i cili mbas cilat u dhan me nji herë prej delegat. marrëveshties me ket shoqnl, i a la vet. U bisedue forma e çilsiia e shoqbarrën z. Kr. Kirkës; prej shoqnls «Be- nis, e cila u quejt Federatë-Panshqypsa-Besë„ z. Lambi Çikori, prej shoq- tare, si nji shoqnr federale qi u· përnis 11Mirëbërëse„ z. Kostaq Kota, edhe ba. Kur filloj mandej bisedimi për ernprej shoqnis «Kombtare„ z. Kosrika nin, qi do t' i vëhe] shoqnis, u paraTreska, i cili u ndrue mandej me z. vfine prej delegatëve kta emna: «PërKosta Vasil. U bisedue veprimi qi lindja Shqpptare» «Skanderbegu» "Bekishte me pasë k\? bashkim e u për- sa» «Bashkimi» «Drita» «Përparimi» fundue me pelqirn të plotë programi «Pluri» «Parmenda» "Lidhja Korntare» Potiti« me Propagandë Popullore. porse kur u hodh në mjedis fjala •iVaTue kenë se shoqnija «Përlindja„ e tra», atbotë të gjith anëtarët e mblejamestownit kishte nji program kul- . dhjes me nji gëzim e brohori të mature dha g_orëhekjen. Vazhdimi i bise- dhe e pranuen edhe në gazmend shoq· dimeve u la për me 24 të Marcit 1912. nija e ri e përbashkët u titullue FeAt ditë u bashkue me shoqnln e re derata Panshqyptare .: V(Jtra,,. e edhe shoqnija «Skanderbegu„ i Garry Amerikës. Indjana, u pelqye rregullorja e Shoq nis Mbledhjet vazhduen njana ·11lbas provizorisht e u vendue qi gazeta «Die- · tjetre deri sa me 28 Prill «Vatra„ u JI(,, të jet o gan i ksaj shoqni]e të rë, njoft iyrtarisht prej Qeveris 'Ameri~
172
A · G ·1
M
i
BK S
H
kane. Me anë të këtij njoftimi u njoft në kupë të qiellës me bt ohorirnet e edhe komsija shqyprare n' Amerikë, se veta. Mbledhje paruvfini nji nga nii pse s' duhet m' u harrue se Shqyp- të tre zotnlt e përrnendun si për kryetarët kur vijshin n' Amerikë, në Ca- tarë të degës së parë, por se nuk e pranoi as nii e kshtu u xgjodh për stel Garden e njeti ku delshin, niifeshin si Ramë (Grek) ose si Turq kryetar i degës z. Kr. Kirka. Kështu njana mbas tjetre u formuen të gjitha · (Turks) e kurr nji herë si Shqyptarë! Diten e 28 të Prillit u emnue per- degët federale të Kolonive si mbas likohësisht pleqsija si edhe zyrtarët e stës qi u zu në gojë. Mbas disa e disa kundrështimesh, .tjerë të Federatës. Z. Z. Kristo Floqi e Faik Konica u xgjodhcn prej mble- qi gjeten të tre themeluesat e uVatrës„ dhjes si organizatorë të degëve fede- prej anmiqve t' onë, edhe ma fort prej rale e At-Fan-Noli mori edhe ky për- propagandave greke, të cillat për krasipër me organizue tri degët ma të heshin prej dy gazetave! ma të mdhaafërme për me i u ardhë ndihmë të ja greke t' Amerikës, «Atlandis» e parëvet, të cilët kishin shum degë për «Panellinios» si edhe prej shoqnis panme organizue. Kshtu degët qi do or- greke nen titullin «Panellinios Enocis,» . ianizoheshin u dane midis të Faik qi e kishte qëridrën në Boston„ theKonicës e të Kriste Floqit në ket më- meluesat e "Vatrës» po thom, mujten nyrë: Faik Koni-a mori përsypri or- e i shkapërcpcn gjith kto potera, tue .ganizimin e degëve të Kolonive, Wo- luftue me fjalë, me konferenca, me rcester, Lynn, Manchester, Central anë të miqve e me anë të disa shoq.Falls e Soutbbridge. Kristo Floqi mo- nive tjera liridashëse, si atë t' Irlanri përsypri organizimin e .ktyne de- dasve, t' Ermeaëve, të Polakëve, të gave: Mi!ford, Soutlz Framingham, Çekëve e sa e sa të tjera e kshtu 1912 Marlbor::, Hudson, Taunton, Neu- desh Zoti me 13 të Qershorit i shtetit. të . Bedford, lewiston, Biddeford e Sa- sekretari i përgjithshëm Mr. A/beri P. lan"co, Me, Sanford, Augusta, Me, Con- .Massachussets-it strr grishi zyrtarisht Komisjonin e cord, Franklin e Penacook, At-FanNoli mori për sipër degët, Brockton, "Vatrës» e i u dha diplomen e saj, tue e njoftë Shteti ket Shoqnl si ShoqNatick edhe Cocliituate. Me 12 Maj 1912 në Washingtorz ni të· organizueme mbas ligjës, e ciHall u formue panegerikisht dega e la kishte të gjitha të drejtat e pri••iliparë federale e Bostonit, nen krpesi gjet e gjitha fuqit e subjektet e·{ë,:_ të Fan Nolit. Z. Z. Kristo Floq i e ku/izueme mbas ligjeve të vendit Faik Konica me anë të fjalëve, qi mbaj- (subjects of limitations.) E tepër asht me paraqitë ktu edhe tekstin anglisht ren, i u zhvilluen hollësisht mbledhjes qëllimin e vërtetë të bashkimit, pro- të kti] dekreti' shtetnuer për nR>flimin gramin e tii politik e komtar, si edhe zyrtar të «Vatrës», si edhe e tepër asht madh të rrugen e drejtë, qi duhej me marrë me . diftue enthusia?m; levizia komtare e Shqyptarve I' Ame- Shqyptarvet, me të cilin u prit diplorikës. Qe të tre therneluesat e fede- ma e Shoqnis. Kshtu u mbaruen vishtirratës «Vatra„ At-Fan-Noli, Kriste Flo- sinat e peripetlt e ksaj shoqnije të maql e Faik Konica u priten me nji · dhe poli.ike shqpptare, qi për të pagzim. të mbledhjes, e cila gadi i çoi rën herë u ra në faqet e historts së
e
A O I M I librat e të përkohëshmet qi ka cpallë e po çpallë, shpenzimet e tjerë të delegationit ql mban në Konferencë . të Parisit, po ka edhe mija e mija 'dollarë tjerë. Tue i dhftnë fund ktij artikulli· le t' a thomi edhe nji herë e përgjithmonë e le ti! mos harrohet, se shkaktari i parë i krijimft .të ksaj shoqnlle, ka kenë z, Kristo Floqi, drejtuesi i ksaj periodike, i cili me 40 e sa numra të "Diellit" nuk prani tue f6të për ket bashkim aq tepër të nevojshëm, e i cili ka kenë A-ja edhe Z-ja e Federatës Pan-Shqyptare "Vatra ••. Flasi~ dokumentat për. ket punë. . . ATLANTICUS •.
Lavrim komtar.
në mënyrë qi të dallohemi prej nja komi tjetër. Këta të zbruem . fisesh e këjo marrveshtje besimesh asht vepër e lavrimit mendtuer, asht të dhënunt e mendes e të zemrës. Vegla mi e pari! e lavrimit mendtuer asht gjuha e mbi këtë pra të themelohemi, tue u mu· nduem qi sikur se do të sajojmë nji kom, ashtë të kemi edhe nji- gjuhë për me përhapë lavrimin t'onë në popull. Sikurse deri sot kemi qenë të d.am në fise, ashtu edhe nuk kemi nji gjuhë komta-re, e, sa shkrime e libra .. ja.në botuem deri sor.të tanë janë të shkruem në giith farë dhjalektash; kjo , punë i shkakton nji ndalim të math përparimit t'onë komtar. Detyrë shëjte pri për të . gjith Shqyptarët, qi janë të zott e me. ndes e të pendlës, të mundohen me i gietë këtij gjymtimi e ndalimi · ntenglln e duhme e të mrriimë kështu 'me pasë edhe na gjuhën t'onë · letrare, _:qi na bashkon e na unjison, .tue na '·p~rraruem e qytetnuem. · Lavrimi per me qenë i 'vertefë kom•
BK SH
Shqypnis ! Me 16 të Korrikut 1912 xgjidhej këshilli qandruer i -Federatës "Vatra„ i përbamun kshtu·: Sekretari i përgjlthëshëm z, Faik Konica. Kontrollorë: z. z. Kristo Floqi, Paskal Aleksi, Vangjel Gjika ejosif Pani. Arkëtari I përgiithëshëm z. Lambi Çikozi. Menageri i "Diellit" z. Kristo Kirka. Si u dlirën punët e u paguen gjith shpenzimet e baniuna, mbet kapital i thjeshtë 922 dollarë e 58 senca. Ky ish kapitali me të cilin filloj "Vatra„ veprimet e veta e sot kjo shoqni e famshme përveç pasunis tjetër qi ka, si Shtypshkrojën e plotë e moderne, si
ViJtm preJ Nr. 10.,
Ndër këto kohë të fundit jemi tue kuptuem nevojën, qitë sajojmë nji kom t'utijishëm; jemi tue pam se bukur zhdrivillim ka filluem të marrë këjo idhë e jemi tue marrun vesht se gjith kund ndër vise të Shqppnis lakmohet nji bashkim, qi të na permbledhin në nji popull pa nderlikim fisesh, e, këtu na duhet me shtuem edhe pa ngatrrim besimesh. Jemi tue e ajoftë nevoien, qi për mos me ram nder kthetra të huejvet, na duhet domosdo me jetuem si nji popull, qi deri këlfi, po, e njef e e nderon fisin e vet, por nuk e çmon mbi interesa, qi mund ,të kët komi, qi mund të kët atdheu mbarë, Shqypnija e tAnë; nuk na duhet ma me jetuem si piestarë t'atij a këtij fisi, a t'atij e këtij besimi, por me ietuern e me ndie si. Shqyptarë, si piestarë të ni11i populli, qi. ka të njaitin gjak e gjuhë e qi do te kët edhe të njajtat zskone-e doke,
-174
A G I M I
BK S
H
t3r, do; të kët trakun' e komsls s'onë, shtrënë e muhametanë, pse në këto bedon me thanë do të mbështetet mbi sime dahet Shqyptari, e mos të shikozakone ~ doke thjesht shqyptare, si i hen ma ndermjet të ryne 'me sy të lig. gjejmë ma tepër ndër male, kG, pse të Të perpiqemi mbas sodi, qi besimi targuem prej ndikimit të huejvet, janë mos të jët ndër ne shkak dasije e nda· rueitun ma fort se ndër qytete. E me !imi në përparim komtar; nuk kemi të vërtete, të dalim në Malsi e të ma- nevojë t'a përziejmë besimin ndër ça-· rrim me studjuem jetesën e Malsorvet, shtie, qi i perkasin komit e perparimit në dacin të jen të krishtënë në daçin t'onë korntar; besimi asht çashtje krejt muhametanë, në daçin ,të jen Gegë a e veçantë per se të cillin njeri. E me Toskë, kemi per të hetuern se ata janë njimend çka asht besimi ? Besimi ash sternipat e Ilirvet; për kundra të kthejmë nji mjet për të njoftë Perendin, për t'a ndër qytete e nii të huejit ka për t'i dashtë e nderuem e mandej per t'u u dukë, se nuk gjinde! në Shqypni, bashkuem me Te në jetë tjetër, mbas por në nji qytet të largtë t' Anadollit, deke. Pra se i cilli ndër ne t'a njofi: aq trak të kthelltë na ka lanë pushti· Perendin, t't sherbelë .e t'a nderojë si tirni i Turqvet rue na i prishë zakonet t'i pelqelë atij ma mirë, pa pasë nevojë t'ona komtare. Lavrimi, për në daçim qi t'i përzihet kush, pse asht krejt intë iët thjesht komtar, do të pastrohet teresë e veçantë e ti], qi s'ka çka të prej zakonevet, qi nuk pelqejnë me bajë me çashtj,: të komit, me zhdrivishpirt të Shqyptarit. llim e me lavrim të tij e me zakone T'a shikojmë veçanërisht veshën e· komtare të tija. Besimi duhet domos, Shqyptarit, si kur se e glëirne ndër pse asht nji nevojë nierzore e shpirt· male, ndër ato vise me zakone thjesht 'nore: nieriu ka nji shpirt, qi nuk des, . t'Ilirvef, të stërgjysha vet t'onë e kemi e pra do të niofë krijuesin e hartuesin për të diktuem, se vesha europjane e vet, të madhin Hj , qi nuk kerkon sMsht tjetër, por ajo e Malsorvet, veç prej nesh ndaff min e përparimit t'onë se. e përrnlrësueme; bie fjala tirqët korntar, Ai vetëm lypë, qi të gjith janë pantallonat, xhubleta egra vet asht njerzit, qi Ai vetë i ka krijuem, të shi· fistani, kështu qi edhe na tue e për- kohen e të siellen ndermjet tyne si vila. mirësuem veshën komtare, i-ishin me zën e të duhen si të tillë, tue u mbajdalë në veshë europjane, sikurse euro- tun mbi ato parime të madhnueshme, pjan të vertetë qi jemi e lavrimit të qi thonë: bdni gjithku] çka të kande tyne do t'i mbështetemi, por pa prishë me 'të' bam kush ty e mos, i ban astrakun komtar. Të hyjmë ndër qytete kuj çka nuk f.e' kande me të bam e do të shofim nji veshë krejt të ba- kush ty. Tue u mbështeturi këtyne pastardhueme, nji veshë anadollake, qi rt~eye, edhe na Shqyptarët, a të krido të mundohemi me e humbun krejt. shtenë a muhametanë, kemi për të, [ePer në daçirn të sajojmë nii kom, tuern vllaznisht e kemi kështu me i u n] i popull t'unjishëm, qi të kët jo ve- dhanërne gjith fuql lavrimit t'onë kom· tëm të drejtë, por edhe tagër me je- tar e me mrriitë në nji shkallë të naltë tuern i lir e si shtet në vedi, do të mi- qytetnije. rremi vesht · edhe kah besimi. Prarrdei Po mjetet aq të nevojshme per të të rrekemi për tashti me gietë rnënp- fituem lavrimin komtar kG do t'i gjejrën se si të jetojn_ë komtarisht të kri- më? Vetëm kemi për t'i gjetë në shkollë:
A G I M t
se .arsimit do të perpiqeml qi t'iapim nji themel të shëndoshtë e të sigur~ komtar, Arsimi dallohet e. dymtohet në trl shkallë : arsim Iilluer, të nfje:C. sërn e t' epër. Arsimi fi/luer përmbledh shkollat e para me katër a pësë vlet mësimi; shkollat' fillore do të na ngrehin fort vreitjen t' onë ~i ato qi shtiinë themelin e ç' farë do lavrimi e sikur se ato qi do të n'1jek!!n prej të gjith popullit. Programi i shkotlavet fillore, përveç landve · të përbashkëta per të gjitha .shkollat. si këndim, shkrim, njehsim et., do të kën per qellim m' u dhAnë atyne nxA.n.sv~ të njomë nii mirërritje, domosdo morale por edhe komtare, tue zhdrivilluem nder zemra të tyne të pastra e të mituna ndiesi njerzore e atdhetari), Por këtu ndeshim në nii kundr.ështim të rrebrë ndaj shkollat e ky Asht mungesa, qi kemi për sot, e mësuesavet, qi të iën të zott m' u dhanë ilxiln~svet t' enë nji mirërritje me të vërt, të komtare. Po mengiimi i këtij ndalimi'( Shtetit t' onë i duhet domosdo qi '1ë ngrehë nji shkollë, në të cillen mu.na të perbëimë mësuesa të mirë, nji shkollë per, sajim mësuesesh a si po i"thrra·sim sot, nji Shkollë not male. Per me folë mbi ket shkollë e mbi kushte qi lypen për ndërresë ti! saj, i a 1am tieter ku] të flasë e të na diftojë mënyrën· se si me e ngrehë. · (Vijon) rn: L.
BK S
H
shkolla pra do të ngrehë mil të madhin kujdes t'onin. Kuptohet vetvetiu se deri sot, të dam si kemi qenë në fise, nuk kemi mundun të kemi nji lavrim·, kështu qi s'kemi ndie aspak nevojën e shkollës e pra mund të thomi se gadi të ziith Shqvptarët janë anal· fabeta, Ndër qytete për kundra i kemi pasun do farë shkollash, por mjerisht s'kanë qenë shkolla komtare, por të hueia, qi na kanë helmatisë mendcn e zemrën, pse ato shkolla ishin vegla ndër ,duer të huejvet, qi kerkojshin rrënimin t' onë e patën gletë veglën mil të sigurti:', shkollën, për me na rrënuern e dërmuem. Edhe sot i ndiejmë rrjedhat e këqija e ngulim-zeza të shkollave të hueja, qi paten mrri]t deri me i shtim mëni e milet Shqyptarlt kundra komit të vet, e e paren shtj,m deri sa me e mohuem gjuhën e vet e me perbuzë shëiet e komsis ? Të gjitha këto të zeza, qi i kemi pasun prej shkollave! të hueja, i gjejmë vetëm ndër qytete, k!!shtu qi banorët e këtyne janë mil të rindë e te vishtirë t'i perkulen sot lavrimit korntar, e prej këndej, mund të kuptohen kundërshtimet qi sot u bahen shkollavet, ndersa banorët e malevet, me të vërtetë pa farë lavrimi, por të paprishun, janë nierz pa të keq, të pahelmuem e ndër ta lavrimi ·ka pe hecë mil lehtas. Mjetet e lavrimit komtar kemi për t' i gletë pra në shkollë, n' arsim, por-
.t:;15
Shqypnija në Kongres të Be~linit ... ' ,,
.
KUJTIME HISTORIKE.
YIJim prl!J Nri 1t. vaditun ndër luftime. Prahdej Dipto:C. Shqypnija, qi ka nji popullsi nii matija nuk ka tjetër detyrë, veç me 111i16ni e gjymsë> bilnorësh, mundet me oërforcue e me njoftë statt: quo-in ~e · në kAmbë nji ushtri 40 000 luf- tue ndryshue formën e organizmif~ci-· larësh, 'fue q~pë se këtu jemi të gjith litik e administratuer tue · pë1,i11>led~· utl'ttr.i.!· K! tr'«tlll!~dër rre~k{e e tt në dorë të nf!nit fuqia -e shpt'rdatn'e
A
G
F M
për Bullgari, e, qi ka me u veprue ndoshta në Kretë e ndër vende qi kanë me u bashkue me Greqi. Po kie se ka me u oa ndrpshej e se fati i jonë ka me i u pështetë qeveris ·turke, atëherë dish roj më ma parë me ndejë n' anarhi në të cillen giinderni. Në kje se Fuqit e mdhaja duen me na rregullue, shpresojmë se nuk kanë me ba at -gabim, qi me na vO nji q·everi, qi mos të [ët kom tare; pse edhe në kjoftë se këto farë masash janë marrë për Rumani e Greqi, popuj të të përparuern, nuk munden me u marrë për Shqypni, ku zakonet janë ene të trasha, të papërkulshme c' do njeriu të huej. Nji Princ jo i vendit kishte me shkaktue kundërshtime, tue qenë se në Shqypni nuk mungojnë aso fa. miljesh qi janë të mirë-pame e kishin me qenë të zojat me qeverisun. Të gjith Shqyptarët tok kanë me u bashkue me enthuziazëm rreth atij Princi, qi ka me rnuejtë me naltue përsëri ndër male të Shqppnis Shqypen e zezë të Skandërbegut, por kanë me mbetë ti' përbuzuri në kje, se u diftohet nji flamur tjetër e në kie zani i urdhnit nuk tingllon në gjuhë shqype. · Sikurse dcrzanija europjane kie e nevojshme për me projtë Princnit Danubjane, Helvetln e Belgun, njashtu asht e nevojshme, qi kjo pështetjë e kjo ndihmë t'u epet edhe Shteteve të reja, qi 'kanë me le nëpër dreitsi të Kongresit të Berlinit. Në kje se aerop~gu ka -mëndirne Jjera, e tjetër system, · atëherë 'k!'to-Bhtete kanë me u ba preja ; elementit sllav .
BK SH
"nd!lt' ktin ··e të· parë fisesh. Edhe të "ishte 'mendimi mos me përkitë tans1n e perëndoris otomane, ky parim nuk · kishte me u dhOnue tue njoftë autonomin shqyptare. T' a bajshin Fuqit e mdhaia ket hap, me i njoftë automin· Shqypnis, ato nuk do te bajshin "tietër veç me bashkue në nji sa qe·yerl të vogla autonome, të cillat edhe në paçin përbë ndenji herë fuqln e Stiqypnls, kanë kenë edhe përore shkaku i Iigshtis së vet, tue i dhanë këso dore provë të këqija; por me gjith- · këta na kemi kenë gjith herë të gjikuern , me pa-drejtsl. Kanë kenë të shtimet e qeveris turke, qi tue e drashtë gjithmonë bashkimin e Shqyptarvet, asht mundue me mjellë dasina në po-
I
pul],
Me e lanë Shqypnin në gjendjen, në të cillen gjindet sot, kishte me u bA nji faj, qi nuk mund të përkohet kurrsesi as me interesa politike, as me interesa qytetnije. E përnjimend qytetnija nuk mundet me u përhapë në nii vend, kfi anarhija • përbën themelin e rregullimit shoqnuer ; e kfi nuk, ka rregullim, aty asht ligshtija e nuk mundet me u pritë nji zhvillim i plotë i fuqivet të njij komi. Posë kësaj, asht n' interesë të gjitha komeve e sidomos t' Austris, të Mali! Jë. Zi, të Greqls e të Bullgaris, qi të yehet në Shqypnl nji qeveri erre-~Jlsbme ... e q.ytetore, për mos me pasë ndër kurii të vet· nji rrezik e nji shkak . ngatr~es~sh ; t.urb.ullim:esh. . N~k 4sht nevoja, qi ti a therni, se mbarshtrirni i Shqppnis nuk mundet •• ~e .i u lanë në dorë ,qeveris 1~w;rse~i i ,w,ie,, psekishin me, u ba rrethanat FA(~he. Jna .t~Jëqi(a: por këio barrë ~ ~~t~ me qenë mirë t' i u vete nji ko:;;c:~. ~ n,i'sjon'i ndërkomrar, i cilli ka. me ve.·., ,;-;~\\v. at 1m~Off/: Qi don me veprue
p;
_
_
Shka lypë ShqypniJa,
"
sa vet të Fuqi vet europiane. :9i,;: ~if1fa e 'iij të dalë e dobieshme, !9gik~ qindrueshme. . . , . ,,, , .:;-? , Qi së mbramit ky ~hte('~sL edhe ç'do shtet tjetër qi ka, rif~ galë prej shgatrrimit të perëndoris otomane, t~ vëhet nen rojë të Fuqive! ,të ftldl}!iW, qi në fillesë 'të vet të munde! .me,pa~ë prej sosh këshille miqsore e,puj~r,e, nji udhë-hjekës të sugurtë n' udhë të të përparimit, nji projë e.' nil . pës)ltei;e' të fort: .,: ' . ' :/_ Anglija, nami e mësuesia e . lir,1~; para gjith Fuqive të mdha]a, ka njeftë gjithkund të drejtat e ndryshme të,;~O· mevet për nii vetqeverim; si b. f. Rumanls, Serbis e Malit .të Zl. Asht,-n:ie· r itimi e lumniia e saj, qi i ka shpeftue fatin Greqls, e cilla sot rien projë të Shkelqesis s' Ate mundet me pë;hapë e me plotsue unjisirnin e .Vet komtar të filluem prej Helenve të ~oi- J shëm kreshnikë. ' ' Edhe Shqypnija ka me i a d.i)'të për nder Anglls për njoftimin, e vet::: qeverimit të vat, e ky njoftim nuk ka me qe1nl: nji dhant1 e pa-frytshme, pse rrdërtirni i, këtij shteti> :të rl k.a. me përtri nji bashkim popujsh luftarë, qi ka me qenë nii paraprise 'e ushtrivet f' Etrr'opës preridimore.i» , . · ;
·~e./e
BK S
H
n' interesë të gjith bashkatdhetarve t' enë, rrjedhin këto pika : I. - Posë interesës subjektive të Shqyptarvet, janë edhe shkajqe tjera ma të randieshme e n' interesë europlane, qi këshllillojnë me e ndërtue Shqypnln në nji kom të lirë e vetqerim tar, për me i përbë këso dore nii pritë pushtimit sllav e për me i dalë zot Prendimit. li. - Në kje se nuk veprohet kso dore, Europa heret a' von ka me u gjetë në gjendje të shekullit XVI., atëherë kur vetëm nji mrekulli qindrese muejt me pështue Vjenën prei arrnve , otomane. III. - Në kjofrë se duhet me su.gurue paqin e qetsin ndër popuj ·të lindjes, asht e nevojshme me i rregullue mbas komsls se të cillit tue marrë para sysh arsyenat ethnike, geografike e historike. IV. - Shqypnija, tue qenë nji kom i vetëm me fis, me zakone, me trashigime, me histori e me të gjitha veil t e nii' tansis komtare, ka të drejtë me u ndërtue me nji formë të përbashkët nen nji qeveri të vetme. V. - Qi kë]o qeveri të [ët komtare e e nenvflme nen nii dynastl 'të komit. VI. - Qi bsrra e ndërtimit të saj mos t'i vëhet qeveris otomane, por nji komisjoni të zgjedhun prej përfaqsue-
. Emzot
Shkodër të Shgyp~is, , 13,. Osr.shirer J8'7t · .. :, . . . , . , · . ,, shqyptarëti ·. . ... '"·:· .. ~-
_ Fund. . .
''
'.
• •!-~~~
'
.•.••.
' . . • ' ... ·<:,·· ''"'('
Pj etër Bog(J.a~~(fC .i
Ndër këto ditë na ra me vesht, Se në qytet t'onë kënka lue nji shoqni e re' me ëmnin dani». Mbas titullit kuptohet i saj, f cilli do të je: lavrimi i nepërmjer botimesh e përparimi
~ - :; . . . - ,. . ~:.).\ .-~:·~·,. L:~~~~-
n: marrë mit nëpërmjet të ·1faqunash ''tt1te~tr:6r.e, theme-' tu~ ~e~ë ~e, gad! !~ Jl~f jj_e~fl!f,~t,·'e "Bog- saj Janë dilektanta tl)eatri 'e.'se · të'tën qellimi vet e ka xanë n1t'm'ë' ·1ë·tt11ëfuk'i1Le gjuhës e drarnit «Pernand , Kcfiesi»;1·rrFfas.t1 i ko- të karh1valir me 15' e ··'11" të '.'fforit:
na qeverimin e vendit ç' merr prei Sarnakov-it e deri të lumi Vardar e ket qeverim e mbajti deri në kohë të Suli· tan Muralit li. Mbas kësaj kohe shpija e tpne e bucr Umbën e rands.ln e vet, por në vlerë 1650 Inoçenci X. e madh· poi prap rue ëmnue Ndrekë Bogdanin, ungjin e Pjetrit, Kryeipeshkev të Kishë patriarkore t'Ohrit e gjashtë vjet ma von Aleksandri Vil e shpërnguli në Kryeipeshkvl të Shkupit tue e ëmnue mbarshtrues i të tanë Serbls. Në seli ipeshkvnore të Shkupit e muer mbrspa në v,jett! 1677 i' nipi. Pjetri i jonë, i ëmnuem prej Inoçencit XI., rnbassi, si shkruen ai vetë, kishtë shërbye për 21 vjet si Ipeshkëv në Shkodër. Njeri, i stolisun me mende të hollë .e · ndiesina bujare, Pjetri u mundue me i nxë bashk-atdhetarët e vet në dashtni t'atdheut me fjalë e me punë,.kaq qi ra në sy të qeveris turke, e cilla e mërgoi në Raguzë. Mbas mërgimit, muer .dorshkrimln e veprës së yet me vedi e shkoi në Venedik për e shtypë, e me ndihmë të Kardinali Bar· barigut muejt me e botue në vjetë 1691. Vepra e tij përbahet prej dy vlllmesh: i pari asht 182. faqesh; posë parathilnes, e i dyti asht 162 faqesh, posë nii] diftojsi te gjatë alfabetik në gjuhë italishte e shqype, qi përmban sendet mil të randi,ieshmet e veprës i posë njii shtese mbi Vjett!rsln e ebpla Bogaane. Në mbarim të veprës mandej janë· rreshtue alfabetat arab, epirot, armen, latin, grek; ebraik e syria'k:'. . ·· · · ' Vepra ka nji tit~ltë.1gj~ië·e t~~adh; nuesl)ëm,,q} k_ishtr,mc ~q.në vendin,,~ npj patathllne'i.Evi!rtet! e pa.gabues!ltnil, etj. Parathëna Asht edhe ajo e gjatë e asht e . shkrueme vetëm shqyp, në sa krejt vepra Asht shqyp e H11lisht.'·Mbas parathA"nes vijojnë ~iSll vrojtime pfr ieJ·;ie,
BK SH
9~.&,o_~emi me pjestarët e , Shoqnls së rcf \<Bogdtni,1 e dish roj më prej zemre përparimin e saj. · . Në rasë 'të themelimit të kësaj Shoq: oije ni u duk e arsyeshme, ql t'i tho· h1i ,nja dj,. fjalë mbi jetën e Bogdanit ~ m\:/1 shtrimet e tija. · .· • Sa ma i vjetër llsht komi shqyptar aq ma e re e e pa-begatshme Asht Jetresija e t:j. Kur nji popull ftsht i shtërguem prej luftash të. paprëshrne mos me xanë vend kurrkund, por me u endë andej e këndej, nuk ka se si me. j ra mbrapa lavrimit mendtuer; këso dore edhe Shqpptarët, të salvuem prej të gjitha anësh, të shkelun prej sa e sa anmiqsh, edhe pse dhan provë të shkelqyeshme trimnije P burrnije, nuk muejten me përdorue pendën sa shpatëh e kështu përparimi letrar, edhe në pasët pasë fillimin e vet ndonji herë, m)erisht për dam t'onin, nuk ka mueitë me viiue, e shka ka mueitë me kenë, 3sht zhdukë. Me gjith këta na nuk do re disprohemi, por tue marrë para sysh kohën e sotshme, kti ka bli kilmbë përparimi letrar e tue e parasue me kohë të kaluerne, qi nuk ka lanë gjurmë as trak letresije, të muadeheml me i u ba gadi kohve, qi kanë pl!r t'ardhë e qi shpresojmë të jen fatbardha e të lume. Në mies ti: këtij gjumi letrar, në cillin tteth shekujve u kotte Shqy,prari, u gjeten asish, edhe pse pak, të · ~li!? 1:idtjten ~1te -e ndl!tmjet ·kundërshtimesh e salvimesh, na lan dokumentat ~· patë të " gjuhës, s'onë. Ndër kl!ti do1ttint~nta, qi [anë 'monumentat trli · të motshmit e komit, xanë vend mUt'-Wti të parët 1,hkdmet e t'Emzot Pft"tir Bogdanit· Ky sllkrlm1ar i vlersflt!n't· rrjedh prei familjes. se - moçme illitfyptare' të Bogdajve, e cilla kishfe ptse ~re) 'perendorh Shtjefën Nemag-
te
i_d~(±\:~·,\t=
\
t
-~
l
•·
'
·.:
,
. .
I.!,~.'
,ne •
•
me
me
. -:,.
,·.
A
·G I M I
179
kujdes. pjestarët e Shoqnls së re «Bog· gjuhën ·shqype. Vllimi i parë i veprës asht i dam dani», qi të bahen të dejë me bart nji
të tillë ëmën, e shpresoimë, qi këta ma të parën vepër qi kanë me qitë në dritë, ka me qenë botimi i Veprës së Bogdanit me orthograf të re tue i ba kësi soji nji shërbim të madh letresls shqype, ·
Karl • Gurakuqi.
==============
BK SH
në katër shkallë: e para shkallë ka shtatë]Ligjerata, e dpta katër, e treta përmban nandmdhet, e katërta dhetë. Të parin vllim e mbyllin gjashtë ligjerata të shkurta mbl gjashtë kohët e botës. Vllimi i dytë përmban edhe ai katër shkallë: e para me nandë Ligjërata, e dyta me shtatë, e treta e e katerta me kallë katër. Vepra asht e stolisun me fytyra, qi përfaqs.iinë: kupën e qiellit, të xanunit e diellit e të hanës, tokën me rrathë të vet të përrnbrëndshëm, Adamin e Evën në parriz të tokës, Parafolsit, etj.· etj. Për t'u vu oroe e për t'u marrë në kujdes asht Cuneus Prophetarum në të dytin vllim mbas ligjeratës së tretë të së katërtes shkallë, të shkruem në tetë gjuhë, d. m. th. latinisht, greqisht, armenist, sirisht, ebraisht, arabisht. Jtalisht e shqpp.I") Në krejt veprën Auktori shifet se ka qenë njeri mënde hollë e shum i rrahun si ndër mësime besimi ashtu ndër gjuhë të lindjes. Gjuhën e vet e përdoroi të pastër e jo të përdhosun me· fjalë të hueja. Ai e përkuli gjuhën shqepe në t!: gjitha mënprët e për ç'fa. rëdo nevoje, e diftoi me shembuj se sa e pasun Asht kë]o gjuhë e motshme me fjalë e 'me forma të ndryshme. Tue marrë për shembull Bogdanin, Shqpptarët e sotshëm t'orvaten me diltue mll giallsl .e.mll interesë për gju.bie të mundohen më i ra mbrapa lavrimit të saj, pse pa gjuhë nuk mund të rnendo-: het nji kom. Ket detyrë shëjte shpresojmë se kanë me e krye me zell e
• Këto pak sbeuime mbi jetën e shkrimet e Bogtlu1it i mueren prej librit t'Albertit Stratiko, i cili! i h nxjerrë edhe ai prej pa, a thAnëae pre] shtesës veprës së Bogc.aun. .,
,e
Mjeku i shtëpisë. KOLERA.,
Kolera aziatike ose hindjane asht nji ndër smundje ma të ngjitshme edhe ma të rrezikshme, e cila rrjedh prej bacilave qi hyjnë ndër zorrë të njeriut. Kë]o smundje duket kur njeriu ka të pshtj .llët (gromësirë) të math edhe të daiun jashtë të hollë në ngjyre të bardhë. Tli dalunit jashtë asht foleja e mikrobvet, të cilët ma të shumten e përha- , pin ketë smundje, Kë]o sm.uodje nuk përhapet kurr prej sci)devtt të thata, sepse kurr ndon11herë nuk asht ndigjuem, qi kolera ka ardhë ndër ne prej Azisë me anë të mallit, por gjithmonë e kanë përhapun ketë smundje të rrezikshme nierzit e ardhun prej atpne vendeve, ku këjo lëngatë e ka rrjedhjen e saj. Sidomos ndër kohënat e Iundshme, kur këjo smundje u përhap edhe nd'E· uropë, atëherë zuni mjekësija të baje studime të thella mbi bacilat e kolerës, Sidomos në mish këta bacila munden me duruem deri më 7 muei, në vend qi përkundra nuk munden me i qind· ruem thartimevet ashtu alkohole.vet, sulfatit hekuruer, alaunës, karbolir, 'loi· triolit rëmuer, kininës e sublimatit.
· lsO
A G I M J
jon me ma mjeshtri e hiti (gairct). Kryhet .të dlirunit e bimëve drflni prej druve të thata e të kalbta. Kihet hardhija e me :e edhe të gjitha bimët të tjera. Asht koha ma e mira per të rnlellunit e bimëve të, reja. Në kantinë toçitet vëna, e ajo e perbame e e pjekun mirë qitet nder shishe, të cillat mbyllen me shum kujdes. Plotsohen vozgat në të cillat vena ka shterrë; e vozgat, e mbrazta surfullohen, pse ndryshe] myken permbrenda. Dlirësija e kantinës kryhet me kujdes. Në kopshtë mbillet lakua, sallata, pizeli, hudra qepa, e rrallohet sallata. Mbielle: drandofillëja e ·me te edhe të gjitha lulet. leruem, Të shartuemit e bimëve dr.fini fillon Tue qenë se këto bacila rrinë edhe ndër pemë, barishte edhe nd'u], :lsht me shum zell e kujdes. mirë të gjitha këto mos me i shti në K . B. gojë për pa i zi mirë. M. K.
BK SH
~1l disa vende mandej, nder të cilat këjo smundje as qi mundet me u shvilluem. Këio !ngatë përhapet mil të shum· ten në klasën e vorfen, si për arsye .. se ushqehet ma ligsht, ashtu edhe për shkak të pa-kujdesimit për dlh ësi. Prej atpneqi diftuen mil sipër, kuptohet se njeriu lypset sa ma shumë të mbajë dlirësi e po të· ketë ndonji të koleruern t'ja mërgojë edhe t'ja mbysë bacilat e të dalunavet. Sidomos duhet me u ruejtë ma fort prej ushqimit edhe me u ruejtë as mos me shti në gojë uj të dyshueshëm {uj lumijsh,) a· kull e birrë të çartun e as mos me u lamë ndër uina, afër të cila vet ka të ko-
,Marci bulk.
Me 11 Kallënduer 102@ në mble-: dhjeu e përgjithshme, qi bant Shoqnija «Vllaznlja» u pëlqye kfljo
Rregullore
Marci asht nji muej në të cillin .bulku len vatrën ku a tymitun ndër e· muejt e gjatë të dimnit per me dalë e Degës Theatrore të' Shoqnis me punue. ,,Vllaznija." Të gjitha bimët fillojnë m'u njallë e me mugullue. Grfini i mbjellun në !. Qel/imi vjeshtë mihet, trinohet, dliret, e kështu D~;i theatrore e sh~qnkVllazniia edhe të mbjellunit e terfojës, të tërsha- e ka përpcfellim - me 't'lhanë të Itaquna nës.. të kërtollës, e të kollomboqit kry- rheatrore originalc ose të përkëthyehet. Toka pregatitet me i marrë në me prej gjuhve të hueja. · ·gji të sajë bimët e njoma të mollatar2. Detyrat e dntarvc të degës: tës, të patllixhanit, e farën e bastanit, a). Ç' do ilntar i degës · theatrore Livadhet dliren gursh e trinohen . k~tas; · thuren· gardhiqet, e h andeqet e ka për detyrë të parë me shtue vllaznin në mjes të· shokve, tue shkue . dliren e ndreqen. • Ndër vneshra veprimi i bulkut ·vi- mirë 'ë tue mbajtun rregullën nctfr te
A
O I M I
edhe me i rnësue anëtarët ndër të meta qi bainë ndër prova si edhe per rregullimin e nevojës së pallkut. c) Sekretari: Asht i detyruem me ruejtë akrat, ashtu edhe me pershkrue pjesët e të çfaqunave edhe do t'i ruejnë pjesët qi kanë me u kthye prej amatorve. d.) Arkëtari: Asht i detyruem· ndër të çfaquna me mushë biljetat, edhe me mbledhë fitimin e tyne. Arkëtari, mbas gjith se të cillit të çfaqun, asht i detyruem me i qitë komitetit nji ra· port të hollash. Arkëtari n'arkë mundet me mbajtë deri 200 Frank (dyqind) e teprica do t'i dorëzohet me nii diftesë arketarit të pergjithshëm të shoqnis. e.) Kontrotlorat: do të vreinë veprimet e arkëtarit e të sekretarit, e mbas nevoje e ~anë me detyrë me dhanë nji raport mbi veprimin e tyne, Kontrollorve 11 vehet me barrë të shitunit e biletavet edhe me u ku]desue per zadhanje e programe. f.) Kujdestari: Do të kët nen rojë të vet gjith teshat e veglat qi i perkasin ksaj dege. Komiteti ka me e pasë per detyrë me i a çrnue zellin e sherbimin e ndoi shokut të degës tue i dhanë ktij nji dhanti kujtimi në ëmen të pjestarvet të degës.
BK SH
gjitha sendet qi i përkasin kësaj degë. b), Ç' do antar, kur t'i vëhet ndoj detyrë prej drejtuesit apo dirigentit do t' a kryej pa kundërshtim. c). Në kjoftë, se ndoj antar u mungon detyrave pa ndoj shkajk të arsyeshëm, per të I. herë ka me qenë qortue, per të II. herë ka me qenë i gjobitun me nji shumë prej 1-10 Fr. per të lii. herë i larguem për 3 muej rresht prej degës Theatrore, per të !V herë i qitun prej degës për gjithmonë.
181
3. Të drejtat e antarvet, a). Antarët kanë të drejtë: me dhanë zanin e vet për ërnnim të komitetit të ksaj degë. b), Me ba vrejtje të nevojshme për mbi sende qi i përkasin kësaj degë, për mbas urdhnit të ditës së mbledhjes. c). Antari për në dishroftë me shti ndoj shok në ket degë, ka të drejtë me i a paraqitë komitetit me shkrim ase me gojë; e komiteti ka me i a paraqitun Paris për njoftim. 4. Komiteti. a). Komiteti qi zgjidhet krye vjeli në mledhjen e përvjetëshme përbëhet prej: Drejtuesit, Dirigentit, Sekretarit, Arkëtarit, 2 Kontrollorave e l Kujdestarit. b), Komiteti mundet me u rrëxue edhe para kohës së caktueme, kur di' të tretë t' antarvet nuk e pelqeinë, 5. Detyrat e komitetit.
a). Drejtuesi do të mbajë rregullimin ndër mbledhje e do të përpiqet për të gjitha punët qi janë për të mirë të degës, si b. f. për shqyrtimin e copa vet theatrore qi do të tfaqen. b), Dirigenti në mungesë të drejtuesit do të xanë vendin e tij. Dirigenti e ka me detyrë me i da -pjesët e s, lii c.lles CJ,>ë th~trore, si
6. Mbledhjet.
a.) Mbledhjet kanë me pasë vend krye moli. b.) Mledhjet e zakonshme janë ato qi mbahen krye vjeti per të ndrruemit e komitetit e 'për punë tjerae.) Mbledhjet e jashtzakonshme janë ato qi mbahen per ndenji shkajk, qi komiteti e gjënë të arspeshem, ase ato qi lyp~n prej dy të tretëve të shokvet të degës.
A G I M
182
7. Mbledhjet e komitetit.
K. Deoa
kun e kombit gjithsecilin qi kishte me çanë interesat e popullit qoftë ky Shqyptar, qoftë i huej. Disa sende mjaft me 1andsl mundet me pamun lexuesi në ket periodikë në pikpamjen letrare, sende qi për të\ parën herë· kujtojmë se çpallen në histot'n e letraturës s' onë. Me nji fjalë «Opinga„ e shkrueme në djalektin tosknuer meriton m' u këndue prej ç' do Shqyptari qi dishron përparimin e vet. Së përkonëshmes së re i urojmë nji jetë të gjatë e të frytëshme e dhasht: zoti per së shpejti u botoltt mbrenda nër mjegjet e Shqypnis së lirë. Pajtimi i saj asht per Shqypni 20 fr. në mot, për Amerikë 5 dollarë -për kudo njeti 25 fr. Adresa «Revue «Opinga„ 21 Rue Beranger. Boulogne-sur-Seine.
H
Quhen të gjith ato mbledhje, qi i mban komiteti krye jave ase edhe ma shpesh në kjoftë se e lypë novoja. 8. Vendimet c komitetit. Komiteti vendon. a.) Kur ka ne mbledhje ma se gi},sën e pjestarvet të vet. b.) Kur janë zane! e pjestarve baras, atëherë zëni, i drejtuesit se i atij qi mban vendin e tij e ka vjefrjen e dj:, zilneve. Shtesë, Po të jet nevoja, komiteti mundet me shtue me mungue ose me ndryshue ndonji nye të rregullores, Shkodër, me 30 X/1 1919 Drejtuesi i D. Theatrore
BK S
Bibliog·1·rtfi. 1.
E perkohëshrne popullore, politike e letrare "OPINGA„
Muerem prej Parisi ,dy numra I c 2 të së përkobëshrnes «Opinga„ e cila ka fillue me dalë në Paris qpsh në muej të Dhetorit 1919, edhe lë cilen boton z. Nikolaq Lakua Kjo e përkohëshme, si organ i popullit shqyptar, ka për program përparimin korntar të Shqyptarvet në nji Shqypnl ethnografike, të lirë e vetëqeverimtare. Në pikpamje estetike e përkohshmja asht mjafte bukure pëlqyshme.shtypun kjarisht në kartë të satinrerne në formë 8° e me 16 Iaqe.Disa piktura të hijesh me sa edhe të vlefshme e historike e hijeshojnë ket periodikë andej e knde]. "Opinga» në programin e saj i premtohet popullit Shqyptar se ka me i dalë zot me ma të madhen foql qytetnore, per pa u bamun vegla e verbët e anmiqver, tue e njehë për anml-
e
France,
Gjithnji në ket adresë gjinden edhe do piktura të bukura si të Mehmet A lis e t' Ati Pashë Tepelenës e karta tjera topo-ethnografike të Shqypnls të trajtuern me hartim të plotë. li.
"STUDENTI,,
PEDIODIKË E PËRMUEJSHME.
Organ
i "lidhjes së stundenlëve shqyptarë.,,
-Del në Springfield, Mass, të Shi. B. Amerikës. Botuesi i saj asht z. Skennder P. Nini Luarasi. Pajtimi për mot-mot Franka JO. lvio periodike, e cila çpalli Nrin I në fillim të kallëndorit 1920 asht nli 'periodikë letrare mjaft e bukur e e kandëshme. Perrnban disa sende shqen· xore e la1dë tjetër diturije e kulture. Asht shkrue me kujdes të muth e me tak nt e ka për qellim nji lidhni e or· ganizim të studentëve shqyptarë kodo qi gjinden e nji dashtnl e përparim kornrar. Përmban 24 faqe in 8° me sy· pë: faqen e saj të stolisu o me-tlamuria
A G I M I kug e .z1 .. Meri!on të këndohet
jo ve-
. - _ tëm .pre] studentëve por edhe prej gjith
pcpullit. - shqvptar. Miqve t'onë z. z. Qerim . Panaridit, ,kryetarit të ksaj Lidhje -e Skender Petro Ninit, të birit të pa harruemit dëshmor .të komit Petro Nini_t i u. .çolmë. përgëzimet t'ona,
183
se ishte nii vepër djallore, por me giith këta nuk muejshin me u përhapë pa kenë . të cenzurueme përpara e ç' aso here asnji libër nuk muejte me u bo· tue pa fjalët: "Me lejen e të Parve.» Njerzt e Kinës janë në të gji ta punët
""""=========E=_o~r=d,;,12;,n,;s~is;;·==ndryshe] prej nesh e jo vetëm në më-
nyrë të menduernit e të vepruemit, por deri natyra ndryshon prej s'onës, Kë· shtu b. f. bari në Kinë në pikë të dimc=~ . nit asht i blërt si në prendverë, Mash· Thohet, 'se cenzura e Shtetit asht kult veshin kotlla e Iërnnat pantallona. shum e mot_shme e - gjurmët e para të Kinezi _kur n?eshet në ndonji mik në saja shijen' qysh në kohë të Grekve vend qi m~ t a shtërngue (dorën atij, të motshërn. Por: cenzura si merret i a shtërngon vedit e kttr pin çajë, vesht sot, ka le bashkë m~ të gjetunit ~inln _e ven mbi filxhan e jo nen te; e Shtppshk rojës, e sendi ma "i pari i· 1 a kande voet e ruejtuna për shum cenzuruem · kje Shkrimi Shejt. Kahë kohë në ranë; venën e pln të xët e jo mbarimi i vjetit 1400 disa mungarë të _fëtoftë, e librat e _tij fillojnë prei Iutë Parisit dishrojshin me pasë nji sasi ndt e lexohen tue Iillue kahë e djathta • kopjesh të Shkrimit Shëjt, qi aso here në të rrmajtën. · gjindshin vetëm të dorshkrueme. Ket ----barrë 'me i gjetun këto kopje. e muer Disa vjet ma parë Z. z„ Eaton e mbi vedi nji 'german, qi thohet se k,a Ham~ond, dy di\etarë. amerikan, than 9enë doktori i përmendun Faust, qi . se këtO e _1300_ vJe~ njerzt kanë • për udhtonte · i. panjofrun ne për Francë.•- të qenë pa dh_a~_bë. ~ pa qyme. Asht Aso kohe Gutembergu kishte gjerë· - .vfi or_oe, se në te gjitha vendet_e qybartin e shtypshkroiës e Fausti në krye tetnuerne dhëmbët e leshi vijnë tue u të n_ii moi!· u dërgoi mungarve tridhetë' - dob_slli! e tue. u rrallue_ për ditë e ma kopje, Trldhetë kopje· në nji muej ? tepër. Prande] dy zotrnt e naltpërrne. Mungarët u habiten për ket ·g;tisend ndun mendojnë, se deri në vjetin 350f' e nuk i u mbushte mendja si kishin njeriu ka për të qenë qose si voeja mueitë me u ba . • aq sl!pett e aq mirë e pa-ghambë si pula. · - e të gjitha në nji mënyrë, prande] i a I pari, qi pruni kërtollën në Shpypshkruene ketë punë nji veprës diallo- ni thohet kje nj\ francez, qi u quete Cerre. Në Kuvend leu· nj"i pëshriellim e fbet::r;ky kJe oficjer topash n'ushtri t' Ali frigë e madhe, në Paris u ba nji ça- Pashë Tepelenë_s nen ërnnin Ibrahim shti · • d · - Manzur. Mbassi u këthpe në Francë J~- ~e ran . s1 e u_ mueren .me ket shkroi nji.. 'libër mbi Ati Pashën e mbi P~~e st aukt?rttetet kishtare ashtu edhe · Shqepnin e atëhershme nen . tillullin : „ c1v.,I~.. Kopjet u do gjen e u · kërkue «Memoires sur 1; Al_banie pendant te prusi 1 tyne, por pa_ dobi, Shtypshkroja·. gouvernement d Ah Pacha.» ... f~!oi ~~ u. përh~_Pë e' lw.plet e shkri: Nuk ka ditë jave, qi mos lë jet . .' rntt SHeJ.t ftllu:en. me u shperda andei · ase mos të jët qenë ditë feste ër -- e- kënde]: a tehe, ë u ili- n'Ane mendimi· adooji kom a besim: Dita e diele ~ht
BK SH
Miscellanea.
A
G
I
M
I
BK SH
e kremtja e të krishtënve ; e hanja u mjafton vetëm me shkrue ëmaln e vet kremtonte prej Grek ve të vjetër; e si pajtimtar, por duhet edhe me qitë msrtia prej Persjanve të motshëm ; e dorën në kuletë e me pague, pse gjii merkurrja prej Asvrianve ; e ëitia prej pa gja nuk bahet. Prandej i lusim të Egyptjanve; e prënd]a asht e kremtja na dërgojnë pajtimin sa ma parë e të mundemi këso dore edhe na me i e musulmanve e e shtilndja c lzraelitve. Erythrolithos. ndreqë njehsimet t'ona, tue qenë se ----··---- -------vjeti i parë i të së përkohëshrnes asht kahë mbaron. Në kj1::, se pajtimtarët Marrim e botojmë, nuk kanë me e krye detyrën e ve-, Të ndershmit Drejtim t' "Agimit„ atëherë po dift ,jmë qysh tashti, se kemi me qenë të shtërnguem, me idhnim Shkodër. të madh t'onin, mos me. i a nisë asJu lutemi të keni mirsin me çpallë në të përkohshmen t'Uei këta rresh ta: pak victit të urtë. Nji lutje ti.i posaçme e keml me Me 17 të Frorit, në rasë të Karnivalit, u dha në shkollën normale të pajtimtarët e «Agimit„ jashta Shkodre, të cillët, posë 4-5 vetve, asnii nuk e qpretit nji argtim për piesrarët e shkollës së kcirnit n'oren 7. 30 mbrame. Në ka krye detyren i! vet. Na jem i mundue me e krye detyrën t'onë tue i a ket argtim, qi ngjiiti deri miesnatë, posë piestarve 10 sypër-përrnendun, pa' u dërgue numër për numër rregullisht, ren mirsin me na ndente me W dukun e, në kjofië se nuk u ka ra në dorë, ti: vet edhe disa Zoiusha e Zotnl të faji nuk Asht i joni, por me gjithkëta na i presim me andje ankimet, qi muKryqit të Kuq amerikan. I falemi nderit W glithve, por si- nden me na ardhë pr.ej anes si! tyne, domos shokve t'orkesrrës, të cillët pa e kemi me qenë gadi me i a u kr)'e pritesë në kohë të kcirnit mueren copa dishiret e paraqituna. ffibarshtrlml. të bukura me veglat e veta; nji Ialnderje të posaçme i drejtojmë drejtoris s'Arsimit, e cllla pat rnirsin me na lëshue ndërtesën c shkollës normale l{dihma për për argrim t'asaj dite. , Shkodër, me 21) Frner 1920.
Me nderim: Luigj Kakarriqi.
Mt..1mee:i i shkollës
s(i krimit.
Pajtimtarve.
N,1 duket e tepërme, por Jemi !li shiërnguem t' a përsërisim, se pak fort ndër pajtimtarë c kanë krye detyrën l' vet rue lii pajtimin e të së përkohëshmes s'onë, e cilla, këso dore, me gjalma nepër kambë asht tue qindrue në jetë, T' a dijnë paitlmtarët, se nu:t
të Përkohëslunen "Agimi". Vijim pre] N. to.
Ramadan Maiidiqi· Hamdi Kadiqi Jsa Salihi Myrtezil Rexhepi [anuz Tnfilaj
'Haki Begu Taip Hilmija Hamdi Bushati I, adri Borsh i Ndue Paluca Rexhep Dibra
H az K11ç.i
Dinarë 10. 10. „ JO. „ 5.
„
„
S.
"
!1,
"
5.
„
„ „
"
s.
5. 5. 5.
Gjithsej!: Dinarë 70. Kr. serm 2.
· ...
·.;)
BK S
H
• J ._ ••
--· ,:,--,;.
J.
" :: .1 .• ,· ••••••
;,, ••..••••
'~
••••• .:. -..
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• '-'· .AG I:?Y.t:I,, PO
l\-1 O J I .
H
D E L Ni! F I L L I M T I! Ç '
Pranohet e botohet ç1 do artikull, ql ka të përpje• kun me lavrlm komtar, Dorshkrimct nuk këthehen.
Shkrime, letra e paitlrne, dërgohen Mbar~htrimit
BK S
nen ket adresë : ".'\GIMI„ Shkodër.
J?AJTI~E:
PERJASHTA:
Ni. $HQYPNI:
P.:r I ,jq1..·Frank 10. "
!, muet
., J
,,
,.
"
6.
-~.
Per 1 vjelë Frsnk 14. ,, 6 muef ,. R 3 ,, '~ 4.
.
Nji numër t veçantë: Fr.
l. ..
······~·-·······································•,, ....•..•.~