Revista "Agimi" data 1920 vëllimi v i, nr 9, janar nr 009 by Shefqet Cakiqi

Kallënduer

1920.

Shkodër

Periodikë letrare e përmuejnhme. Organ i Shoq nis "V:ËLLAZNIJA„ Drejtues:

Dr. KRISTO FLOQI.

Vrojtime.

Pajtime.

PERIODIKA •

DREJTIMI

Dorëshkrimet pranohen ose jo, nuk kthehen prapë.

. SHKODËR.

Artikuj e shkrime pranohen, por se vetëm mbi literaturë, të zgjedhun, të plotë e të dobishëm.

"AGIMI

J.'

Për reklama, zadhanje e tjera shkrime vehtjake merruni veshi me Drejtimin.·

PERMBAJTJA

Moti 1920 Kujtime Historike Historija e Durrsit Oso Kuka Mbi jetën e Pirros Bylbylit

prej Hil Mosit • Kr. Floqlt Karl Gurakuqit , A. J. • Kr. Floqit • K. Gjylbef(QJ.

I I

Në Shqypni.

Përjashta.

P. 3 mue/ F. 3. P. 3 mue/ F. 4. <5>. P.6mtteJF.6. P.6mueJF.8.~ fP. I vjetë F. 10. P. 1 vjet F. 14.~

I Pajtimet

çohen Se i cili nute llogaritar' i mer kushton Shoqnisë z. Ali Frank Borshi I 1.00 Shkodër.

LA.NDËS

Argtime theatrore "Vëllazënija„ e Durrsit Mjeku i shtëpisë Miscellaneo:. Nji oroe.

prej Erythrolitos. • H. M. , Malo Mrimshi t , Erythrolitos. , Mbarshtrimit

. [0:

BK SH

~ lr'.~J' ~

~~._?_

~~J ~· ?~ ~p

.•

..•

'._

PERIODIKË LETRARE E PËRMUEJSHME. Vjet i I.

Kallënduer 1920

Nd 9.

...~

. ································································ . [~ UB11'1 .. ! i : !

motin e f

'M,

1q20 me niL ~hq1Jpni të tif-i ,e, ~ : 1

.. J L "

r'O/~·uu·tvu/rL~.

....,.···············

: :

; f ~ ~

../• ..

·············································

: :

fSiUuz,e'.n1t·~ t' onti ~hq,1Jptattë u utoimë ~

i ~

lVIoti ·1920

E përk ohëshmja e jonë "Agimi» edhe krye edhe nuk na trembnë aspak dyshoqënija e jone "Vëllaznija„ tashti po shimet ed.ie kujtimet e disa bashkë-athyn në vjet të ri. Nji vjet i ri e plot dhetarvet, të cilët na thojshin, se nuk shpresime ka shoqëniia edhe e për- kishim me e kryem vepren t'onë, për kohëshmja e jonë përpara. arsye se programi ish shumë i gjanë Kur shoqënija e ionë u themelue edhe i vishtirë për me u shvilluem. me 16 të Frorit 1919 edhe rnuerrnë U gjetnë edhe disa njerëz qi na thanë përsiper drejtimin e vishtirë të kësaië se zjarrrr'i shqiptarit asht si flaka e sboqëniie, qi anëtarët patnë mirësinë kashtës e shuhet me të shpejtë, kështu me na e ngarkuem, ishim të mbushun qi edhe "Agimi„ organ' i shoqënisë plot me shpresa të zlalla, se qellimit s'onë nuk kish m'e vazhduem botimin edhe detyrës sa do të randë qi na qe e vet ma tepër, se dy ose tre numra. vflm për barrë, kishim për t'i dalë në Por na, edhe nonse e pamë se pajti-

138

•

llin t'onë në n)i jetë të re, qi ka me met sidomos të shum ndihmëtarvet u quejtë ajo e përlindjes së Shqipnisë. nisnë me u pakësuern; nuk e hurnbnë Shpresojmë mbasandej, se mbas nji aspak guximin, veç me përkrahjen xehtë të degës theatrore e mbajtrnë të marrëveshtje]e të posaçme, qi të gjitha gjallë edhe në veprim shoqëninë edhe këto shoqënina mund të bajnë ndërmjet _tyne, nuk kanë m'e kursyem ndihmen veglën e saj «Agimi». : · Nji Ialënder]e te posaçme i a kemi e tyne shoqënisë «Vëllazënija„ në Shko· detyrë edhe drejtorisë s' Arësimit, për dër, për _me mujtë mandej kë]o ma lëhmirësinë qi pat, tue i lëshuern shoqë- tësisht me i botuem disa drame, qi ka ·:nisë s'onë vend ndër dy oda të shkollës të pa-botueme e me i sh përda ndër :së· Parrucës si lokal, kështu tue i kur- të gjitha shoqëninat tjera në Shqipni, -spern arkës nji surnë të hollash qi i qi kështu theatri të fillojë me u përish dashtë me prishë tue marrë nji hapë e me përparuern n'atdhë r'onë. lokal me qira. Asht e tepërt këtu me përmendë, Shpresa e jonë ka nisë të shtohet se të gjitha kombet e botës e kanë fi· edhe ma· shurn, kur shofim se edhe lluem përlindjen e tyne me letratyrë, djelmënija e Durrësit, tue marrë si pas- theatër e mazikë. Pra duhet qi edhe -qyrë shoqëninë t'onë, themeloj ndër na t'u apim nii zhvillim të ri këtyne kohënat e fundshme nji shoqëni nen mjeteve, për në daçirn m'e pa përpaemnin «Vëllazuiia», Na shpresojmë se rimin e kombit t'onë. të tilla shoqënina kanë me u ngrehë T'i bashkojmë pra të gjitha fuqitë kudo në Shqipni edhe se djelmënija t'ona rreth nji programi, e t'jemi ma se shqiptare, tue përdoruem mjetet ma të slgur, se i kemi ba shërbimin ma të bukra: ietratyren theatr in, muzikën math Shqipnisë. edhe gjimnastikën ka m'e ehtl popuHIL MOSI.

Shqypnija në Kongres të Berlinit. KUJTIME

HISTORIKE.

(Pre] Kr. floqit) Shumë kush ndër Shqyptarë besoj se nuk do t' a dijë se Lidhja 12 famshme 12 Prlsrenët! e cila u formue më 1878 i kishte pasë çue kongresit të Berlinit prej Shkodre me 13 të Qershorit 1878 nji memorandum në mënyrë protestet për të drejtat e

Shqypnis. Mbassi programi i jonë asht për me i diftue popullit historln e vet, tue shdrvillue kso doret do faqe prej ma të shenjueshmet të historis s' Shqepnis s' re e pame me detyrë me paraqitë ndër shtylla të ksaj periodike tekstin, njashtu si i asht çue kongre-

139

lët tfaqen të bashkuem e grumbull në nji lid·hni omogene si kah' an' e trupit si kahë ana e rracës, Qysh prej ktij qyteti e deri tu gjini i Ambraqis (Nartës), elementi grek me propagandat e veta fetare e civile kontendon vendin faqe rracës shqyptare, e cila asht banuesja ma e vjetra aty, jo aqë tepër prej numrit, sa prej Iuqis e prej veShkelqësi ! primeve të rrebta. Rraca Shqyptare ndryshon fort shum Në nji kohë qi përfaqsuesat e Fuqive të Mëdhaja janë mbledhë në Kon- prej slavëver, me të cilët përpiqet, si gres për me dhanë nji vendim the- edhe prej Grek ve me të cilët kurr nji tue mos meluer e të drejtë mbi të gjitha pi- herë nuk asht përzijrnun, kat qi i përshtaten çashrjes së Orien- këqyrë influencen e feve. Ky karakter tit, nuk kishte me qenë jashta thernës komtar e ka ruejtë (rracën Shqypedhe zani i Shqyptarvet midis t' aq tare) për ma tepër se katër shekuj e aq zanevet qi lypin dreitsl, tue hje- kundra shtërngirnit t' elementit tprk, i cili s' ka muejtë kurrsesi me i njisue. kë vërejtjen e fuqiplotvet, Aq ma tepër na vjen t' a besojmë Porta e Nallë ka dijtë me i shti anarse çashtja Shqyptare do të vëhet në kin Shqypnis, tue mos i lanë të drejtë bisedim, se shofim se të gjirh11 ko- për krijim të nli qeverije në vedi e të met tjera, qi janë nen sundimin e Pe- posaçme, sa do qi as ajo s'ka rnuejtë me randorls Otomane, kanë nga nii . Qe- storasë qeverin e saj, po ka muejtë me shtue nër ata influencën e saj për verl e nii Diplomati, qi interpreton nji qeveri tjetër të dobët e të pa jetë, dëshirat e tpne, më nji qi Shqypniia e mjerë asht e vetmja qi nuk e per- tue e shterrë (Shqypnin) prej lules së djelmnis së saj të cilët i ka përdorue faqson kërkushi, Tue mos pasë nji qeveri ajo nuk nder gjith lufta! qi ka pasë me Anamundet të përfaqsohet prej vedi, as doll. Shqypnija përmban aq veverl sa nuk mundet të veprojë kso doret, prej janë edhe bajraqet e sajat, qi asht pase asht nen Pushtetin Otoman. ras si kur mor me pasë as nii, e praEuropa e din hitorin t'onë. Prindër t' enë sa do të mundun, ndej edhe ç' do vullndet i njerëzve kurr nuk i u shtruene armëve tyrke, privat (i Shqyptarvet) mundet të mrijë po e ruejten independencën e tyne, deri në Kongres. Por zani i qytetasve! privat kishte karakterin komtar, zakonet edhe gjume qenë teper i pa-fuqishëm e ndohën. Sa do qi jeton në fe të ndryshme, Shqpptari, katholik në qoftë, ase shta s'kishte me ti ndie as pak, po orthodoks a musulman, e ka kqprë mos t'i delt: zot e t' a siguronte ndo me nii urrejtje si dhespotizmin, otoman, nii përfaqsues i ndonji Fuqls së maashtu edhe ç' do dhespotizëm tjetër dhe. E kjo Puqi s' kishte me qenë të huej. Shi prej bregut të Buenës e tjetër përveç se Anglija, e cila ndermjet deri në cyert e Janinës dëshiri asht të gjitha fuqive tjera të mdha ka ma nji, nii asht natyra e popujvet, të ci- të madhen interesë në Orient, qi në

sit. Po e përkthejmë prej italishtes mbas librit "L' Alban ia., të Vico Montegaza-s. Qellimi, si e thamë, isht krejt letrar ktfi e jo politik. Përmendorja i adresohej lord Beaccnsflelë-lt, nii prej miseve të kongresit. Qe edhe teksi :

140

Perandorin otomane të mos futet nji xgiedhë ma e mnershme se kjo qi asht. Austrija asht tepër e interesatun edhe nuk mundet me mshehë tendencën e saj për me bam un Adriatik un nji liqe austriak, tue shtrirnun siperenin e saj qysh prei Trijeshtit e <leri në gjith bregun e Shqypnis e tue u restabilizue në limanet e kandshem të Tivarit, të Shën-Gjinit, të Durrsit c të Vlonës, Italija r ër mos me e fye gielozin e Austris · e per mos me lanë me u shpartallue , m' u rroposë intencjonet e saja bujare, kufizohet per me dalë përkrahëse e mbrojtëse ndërmjet nesh si mbas principit të korntsis, me shembulla e me përkore (temperanza) lë rregullshme. Ajo, për me largue rreziqe, qi munt t'i takojë Shqypnis për 'në qoftë se vëhet për fije nji zotnim (domination) tjetër ma i randë se ky prandej zbaton ktu (në Shqypnl) influencen e f.;,j qptetnore e komtare me këshille e me miratime. Fuqit tjera janë shum lë larkme e nuk interesohen drejt për drejt, përveç se nji Rusije. N' anë tjetër kto fuqi i dalin zot proteksjornt të komit shqyptar. Pra, vetëm Anglija mund t'i

marrë nen vrejtje të plotë kërkimet t'ona, për me i a paraqitë kongresit, ku, kemi shpresë se do të përkrahen prej fuqive të tjera, të citat njofin politikën e tyne qi kanë në Shqypnr, si edhe interesat e tyne në nji rasë, në të cilën principi i kornsive ka përbarnun bazën kryesore të së Drejtës botnore europeane. Angliia ka interesë të gjallë për me u vu në veprim nji rojë e fortë kundra invadimit sllav, i cili asht kah përparon tue u shty kahë Adriatiku ; edhe kjo rojë e cila duhej të ish tash në zbatim, lipset të përkrahet edhe prei atyne komeve, mbi të cilat randon s' afermi reziku i papërkulshëm e i pa mëshirë. Elementi sllav i cili piksëparit u shti tinzisht edhe gati i pregatitun, tash tue i thye pritat e tue e përhapë propaganden e vet me nji "veprim të durueshëm, vepron gjatas e me fuqi të plotë, aq sa nga nii anë i kërcnohet egërsisht Bulgarie si me qenë nji shtet i fortë e nga ana tjetër krenohet

(vijon)

Gjendja e kalueme e qytetit të Durrsit. Prej Dr. Konstantin [ireçeë-ut. (Vijim prej Nr. 8)

Dhespoti Mikeli II kërkoi ndihmë prej Franksh kundra Grek ve të Nikajës, të cillët kishin përhapë fuqln e vet në .gadishullin ballkanik. Mllreti i NapuIlir, Manfredi, muer për grue Helenën,

re- 15ln-e Mikelit, e pat në dhant) Durrsin, Vlonën e Beratin (1258). Mbassi Manfredi giet dekën në luftë kundra Karlit të I. Anjou, qi kje i vllaj i mbretit frang Ludvigut IX, (1266) Epirotët kaptuen Durrsin, por në vjelë 1272 i

•

141

u deshi qytetit me ra në dorë të mbre- e cilla u dërgonte me shnmsi ndër vetit Karl, i cilli kishte zaptue ishullin nde të perjashtme. Qyteti i Vlonës i

bate Durrsit nji konkurrencë tregtije. Në Vlonë u giindshin edhe dhëntuesa e ingenjera. Mësuesi Andreas Alexi de Durachio pat punue rreth vjelit 14481477 kishë e lterë n'Arbe, në Trau e në Spalato. Angjevint e Napullit filluen me bjerrë tokët e Shqypnls: Krueja, Berati e Vlona kjën pushtue prej pr isavet t'ushtris së perendorit të Konstantinoplit, të cillët paren pushtue nji herë edhe Durrsin. por në vjelë 1296 i a u xuer doresmbreti serb Stephan Urosh i i li. Pak ma von u pan në qytet sunduesa neapoliran, të ciilët paten kundërshtime të mdha prej familjeve shqyptare: To· pija, Muzaka, Skurra, Matarango, etj. Angjevint i a lëshuen këto tokë nii të dJ'tit brëz te dyna~1is se iyne, piestarrt o .~ ....:'~f ";:, L . ·-U .:.u;;;il t: u ërnnuen Dukët e durrsit (dux Durachii). Tanush Topija, zoti i tokës ndërmjet të lumit Mat e të Shkumbit, kje mil i fuqieshmi Dynast rreth vjetve 1329-1338. Kur Cari serb Stefan Du- . shani mbas vjetit 1343. pushtoi Kruen, Beratin e rrethinat; e kur Angjevint ishin keq ndërmjet vedi atje në Napull, deshi Durrsi në vlerë 1350 me ra nen Venedik, por atëherë republika venedikase nuk e pranoi lutjen e tij. Ma von e pushtoi Durrsin në vlerë 1368 princi shqyptar Karl Topija, i cilli e buer disa herë, sikurse në vjetë 1372 kur erdh në Durrës vetë Ludvigu, Duka i Durrsit, e kur në vjetë 1379 Roberti d'Artois, i shoqi i Dukeshës Johanës së Durrsit, e pushtoi qvtetin me ushtarë spanas prej Navarret. Kundra Karl Topis luftoi edhe Dynasti Balsha, qi atëherë ishte i zoti i Vlonës e i Beratit. Në ket kohë u duken ndër rrethe të Durrsit u;htrlt

Korfu, Krue, Berat e Vlonë. Karli atëherë u nenshkrue Mbret i Shqypnls, Zot i mbretnis Sh qyptare (regnum Albaniae). Kryegenerali i tii kishte nde· [ën e vet në Durrës, ku Francezt kishin çue edhe nii kryeipeshk ëv katholik. Në muej të Marcit 1273 ra në Durrës nji tërmek, ore] të cillit qyteti pat rrënime të mëdha. Disa ditë përpara u ndiere për giith natë nji gjilmë si burnbullimë e tërmeku ra natën: shpijat e rrugavet të ngushta të qytetit ran m.ëndë e mbyten shum qytetas; deti duel prej amës së vet e snurn qytetas u shtërnguen me ikë ndër male e kahë Berati. Ditën e parë të tërmekut u mblodhen Shqyprarët e rrethevet e xueren prej rrënimevet shum të mjerë, qi lan jetën nen to. Pak mbrapa u duk Kryegenerali Anselm de Chau me ushtri të shuma, miratoj qytetin e e populloi rishtas. Disa të h ikun guxuen vetëm rreth vjelit 1284 me këthye në qytet. Mbas burimeve neapolitane merret veshi, se në qytet mrëndë u ngrehshin për gjith vjetë deri me 1284 ndërtesa të reja: ledhe e pyrgie sikurse pprgu «turris magistra», pyrgu me pus e pyrgu me kishë: dyert kjën naltue e Iorcue me hekura. Përlimtar]a e qytetit (universitas civiurn terrae Durachii) pat pa pra nderime mbretnore. Për bri Kryegeneralit ishte nii urdhëntar i ushtrive! të pagueme, ndër të · cillat u gjindshin edhe Arabë (Saracen) prej ltalls së poshtme. Ëmnat e nierzvet, qi, shifen ndër burime historike, na bainë me dntë, se ndërmjet të qy· tetasvet u gjindshin edhe Grek, ltaljan e Sllav. Përmendet edhe nji kolonl Çfutënsh. Artikulli kryekreje, qi delte prej Durrsi, kie krypa e bardhë e e zezë,

f""~

142

qellim deri në vjetë 1455. N'anë të sipërme e të poshtme të kënetës u gropue andej e k.nde] për me bashkue "Baltën» me det, në mënyrë qi, kur ujët e detit t'u shroate, të hire f,ë kënetë mrëndë e kur ujët t'u mungonte, të niuejte prap me këthye në vend të vet. (Fiant taies cavationes de ma-

rina ad Baitam, quod crescentibus aquis maritimis, intrent dictam Baliam ct descendentibus exeant aa ma· te, tam a parie superiori, quam inferiori dictae Baltae.)

kalorse të Tyrqvet e për ket arsye Karl Topiia në vjelë 1386 i u lut Venedikut t'a pushtonte Durrsin, Gjergj Topija, djali e trashigimtari i tij, qi ishte· i sërnundë, e qi kishte për grue të motrën e princit serb Vuk Brankoviqit, muer në ndihmë të vet ushtri venedikase e përpara se me dekë i a lëshoi qytetin në dorë Republikës së Shën Markut. (Gusht 139t). Venedikasit e mbajten Durrsin për 108 vjet prej vjelit 1392 deri 150l. Forcuen ligjët e qytetit e u dan shpërblime të hollash shqyptarve, qi ishin prej shpijash të para, të cillët mbas aso kohe filluen me ngulë në qytet rnrëndë e me lanë rrethinat. Sundimtari v enedikas barte titullin «baiulus et capitaneus„ e u ndrronte krye dy vjersh. Dishiri i banorvet të qytetit ish· te, qi Venedikasit t'a shëndrrojshin Durrsin n'ishull tue çilë gropa (fossae) e tue i ba rreth e rrotull vija (cavae) për kalim uji. (Quod terra ponatur in insula, Ljubiq 4,291). U punue përket

OSO~KUl~A

Të gjitha komet patën trimat e Iatosat e vet; por të pakë fort qen ata fatosa të popujve! qi treguen nji trimni e dashtuni për vend të tyne sa fa. tosi i jonë Oso Kuka. Leu ky burrë i Shqypnis afër vjetit 1812 prej nji shtëpije bujare e ndër ma të pikatunat si kahë ana e trimnls ashtu edhe të randësls qi kishte aso kohe në qytetin e rrethet e Shkodrës, tue qenë se i ati, Beitullah Kuka, ishte bajraktari i Mustaf Pashës, vezirit të Shkodrës. Qysh në trini te vet Oso Kuka

Punën e drejtonte nji ingenjer venedikas. Puntorët u mblidhshin prej Durrsi, Shkodre, Drishti, prej Lezhje e prei vendesh tjera. Puntorë çojshin edhe princat shqyptarë: Skandërbegu, Arianiti e Topija; ky i rnbrarni dha fjalën se kishte për të çue 5000 puntorë, Shpresojshin se me ket punë do t' a baishin ajrin e shëndoshtë (resanatio aëris), (fundi në Nr. qi vijon).

Karl Gurakuqi

tregoi nji g:jallsl shpirti të pash .iqe e me giirh qi kishte të gjitha prehjet e gëzimet në shtëpi të t'et, duel prej Shkodre e vojt e shetiti Anadoll e Arabi, ku ndej shumë kohë e u këthye kur ishte burrë i pjekun si me vjet ashtu edhe kahë mendja e puna. Nii send' u sodit në trimin t'onë mbassi u këthye prej vendit ,të huej: se doket shqpptare e dashtunija p,ër _ vend të vet, to qi i ishin shlpe e largue, por përkundrazi, mërgimi i sa vjetve i a· kishte pajuem zemrën e shpirtin e tij me ndjesina e epshime burrnije e dashtunije për atdhe. Si në dukë ashtu edhe ndër sjelljet e punët e Oso Kukës shkëlqente nji

A11

143

i damtonte e po i korrte qindresa e shqyptarve, ese nuk ishte punë e lehtë me i shtim të gjallë në dorë, i lutën shumë herë qi ti'. prajshin luftimin, se do t'i lëjshin të lirë me këthyem në Shkodër, në vend të vet; por të gjitha ustimeve të malazezvet, shqyptarët u u përgiegien me grykë të pushkës e me teh taganit. Këto fjalë i vërteton kanga e popullit, qi i a këndoi Osos mbas pakë kohe qi bani trimnln, ku shihet përgjegja qi i dha Ososia malazezve me anë të shklnës, qi bante punën e njij parlamentari ndërmjet Komandantit të ushtris malazeze Nikollë Popit, eKryetarit të Sogjes Sqyptare: Me xhevapë vojti shkina: Po ndigjo more Nikollë, Për pa u djegë të giith Vranina Os.nan Aga s' bje në dorë. Mh~~ niii i:indrPse qi s'ka goi" qi e tregon as pendë qi e përshkruen, kur pau Oso Kuka se nuk kishte kahë t'i vinte ndihmë e se nuk i kishte mbetë kurrnji shteg tjetër qindrimi, shestoi me vetvehte të bante nji trimni, qi istorija rall herë shenon të kën bam fatosa tjerë të botës: me bam fli vehtën me dorë të vet për mos me i u dhanë anrnikut i gjallë në dorë. Lëshoi pra qi nji pjesë e madhe e ushtris malazeze, bashkë me prisin e tpne Nikollë Popin, t'i u ngjitshin kullës ku ishte i rrethuem, e në llogore nen kullë, tue pasun për bri nipm e ti], djalë 13 vjetsh, e shokët e sogjës qi ishin truem me vdekë bashkë me te, i dha zjarm me dorë të vet barotit, qi u gjindte në kullë e kështu u hodh n'ajr bashkë me malazez, qi i ishin ngiitun kullës.

burrni e trimni e madhnueshme, e qeveritari turk i asaj kohe i u lut qi, në krye të njij çete t'armatisun, të mirrte për sypër rojen e njij pjese së ku finit të Malit të Z], ku ishin tue u bam ngatrresa, rrembime e gjaksina prej malazezve! me qellim qi me çuern në vend lakmimet e princit t'atëhershërn, qi dontem e shtj rn pushtimin e vet ndër tokë shqyptare. Oso Kuka e pranoi lutën e qeveritarit e zgodh me ruejtë ku finin në kullë të Vraninës mbi liqe të Shkodrës ku ish· te vendi ma i rrezikshëm për nji sogje, mbassi vendasit ishin ma c shuma orthodoks. Tue qenë mandej se ishulli ishte i dam të thuesh krejt prej Shkodre, malazezët kishin sajuem m'e shtim edhe sa ma parë në dorë. Për shokë të sogjes, Osoja pat z~jedhun vetëm nj'a tridhetë e sa vetë, por të pikatun si kahë trimnija ashtit edhe për besnik] Trimi i jonë, mbassi zfini vend në Vraninë, nisi të ndëshkojë si u lypte, kusarit e gjaksinat qi bajshin slavër, edhe kështu zun fill ma me rrebtësi kundërshtimet e slavçve të shtime p-c] malazezvet. Çeta të mëdha slavësh e malazezësh mësyn për disa herë Vr; ninën, por qen thyem e shpërdar- fë përgiakuna prej Oso Kukës e trima .t shokve të tij. Në fund, princi i atëhershëm i Malit të Zl, qi ishte ma tepër nji kryetar fisi se sa nji qeveritar, mbështuell krejt ushtarët e vet ma trimat e të zgjedhunit e i lëshoi kundra Vraninës ku Oso Kuka, vetëm me çetën e vogël të vet, ishte Iidlrë e rrethue_m me i bam bali asaj ushtri]e qi u përbënte prej trimijë e sa vetve. Kundra këtij mori numri malazezësh, qi ishin lëshuem plot gjak mbi sogjen shqyptare, luftoi Oso Kuka e shokët e tij me nji trirnrri të pashoqe, e tue pam malazezëtse sa shumë po

Oso Kuka bani * trimnln e trimninavet e kreu Ilin ma të math për vend të vet; por edhe shqyptari i· vaditun me vepra të nalla trimni]e, e me nio-

144

G I

tari komtar!

* " *

Tue vojtun në Rjekë të Malit Zi kahë kryet e liqenit të Shkodrës, udhtarit i bie në sy nji copë kreshtë toke e rrethueme prej ujit, të cilën nuk, ka njeri qi mund t'a sodisin giarë, tue qenë se i përftohet në zemër e shpirt. · nji farë trishtimi edhe për në qoftë se nuk i din e i njeh punët qi rrodhën mb'at vend e gjaku qi u derdh: atij vend i thonë Vraninë, vendi ku baui trirnnln e lumnueshme Oso Kuka. Shqyptarvet të sotshëm ajo tokëz, ajo pakicë curra e shkrepa, ato dujë bare qi gjinde! n'at pllambë true!I lppet t'u sjellin kreni e rnadhshti ma te· për se Therrnopylet grekvet të vjetër e të sotshëm; pse në qoftë se ndër treqind shokët e Leonidës u gjet nji me i trathtuem e nii me këthyem me krye shëndosh në shpi të vet; shokët e Oso Kukës mbetën e vdiqen, ashtu si deshten, të gjith bashkë me te ! A. J.

htun e dalluem randësln e vjeftën esecilës trimnl, i këndoi kangën: I a këndoi ndër gëzime e gazmende, ndër rnbledhje e bashkime, zojat ndër ndeje, zocat ndër shoqnime, i a këndoi bri votrës e jashta shtëpis; udhës e shtegti· mesh, e plot mall ndër mërgime larg shtëpiie e vendit të vet. I a këndoi, por edhe mbas gjendjes mendtore të kohës, desht bashkqptetasi i tij, aty ku tregohet kulmi i trimnis s' Osos, desnt t'a dallojë se e pat vëlla plangu e shpije lagje e shoqnije e se kishte dam të mirë e të keqe me trimin: Po ndigio more Nikollë Popi Nuk ke pa Shkodrane· me sy M ue më thonë Oso Baroti, Qi djeg vehten edhe ty ! Janë fjalët qi tregojnë se sa lakmonte bashkvendasi i trimit me diftuem se ishte i nii vendi me te. Kur mandej kritiku i letërsls shqyptare mërriiti me thanë se Shqypnija ka Homerin e vet, parn se për me litue ket emen të madhnueshëm, vjerrshtari i jonë nuk kishte p asun nevojë me sendergiuern pralla tue ravgue mbas tregimeve të rrejshme të mithologis sikur bani ai i Greqls së vjetër me kangët qi i këndoi luftës së Trojës. Homeri i jonë kishte ndollin e vepren e gjallë t' Oso Kukës, së cilës i mungonte nji mende si e tija vetëm për t'a rreshtue, këthjellue e naltsue, tne qenë se edhe vjerrshtari i jonë këndoi si populli, e shpesh tue i kënduem epopën Osos, përdoroi plotsisht fjalët qi i than vilazën! e tij në. kangën qi i perltuen, jo me hollsl t~ ditunis, por me ndjesi të zemrës. Por në qoftë se vjet rshtari i jonë naltoi Oson e veprën e madhnueshme të tij, gjet, edhe meririmin në ket vepër vetë pse prej kësaj fitoi emnin idheal për nji letrar u quejtë: vjerrsh-

:t.VIbi i etën e Pirros. Prej Kr. flaqit. Vijim prej Nri. 8.

Si u munt Rro na, Romakët i dërguene Pirros nii njeri me ernën Fabricius, të njoftun për talenrat e virtutet e mdhaja e karakterin epa çmueshëm qi kishte, jo për me mbyllë pa. gjen, por për me shndrue robër. Fabricius ish nji burrë prej aryne qi dashtniia për srdhen mundet me 'kenë nji shembull për popujt. Ptrrua u mundue me e thye me dhuntina por s' muejt me c bindë. Ne e nesre e çoj në ushtoren e vet, ku mprapa nji perdeje kishte vurnun nji elefant i ci-

Karhidhonasve**, të cilët i msjni rrebsisht e i mundi, tue zaptue shum vende e tue marrë shum rob e plaçkë. Prej andej kthehet n' Epir e mbassi u çlodh disa ditë lshohet mbi Peloponezën e Greqis, të cilën e zaptoj; gjith ashtu nianen mbas tjetret zaptoj edhe Thessalin e Maqedon1n e sipërme, por se kur u kthye prapë në Peloponezë e ablokoj qytetin e Argosit i cili mbas sa kundershrimeve i ra në dorë. Por kahë ishte tue shkue për mjedis të qytetit nji grue e qelloj me nji tjegull të randë prej s' neltit edhe i ra mbi krye e kshtu (272 para Kr.) u vra ky fatos, ky lua· i madh Shqypn1s. (Vijon)

li çoi përpjetë përkullotsen" e tij e i a vërviti mbi kryet Fabricit por ~romaku i pa-tuiun e burrë, nuk lu]ti vendi as pak/i përveç se nenqeshi e i u pergjeq Pirros me kto fjalë: ·"As ari i yt s' më rrejti, as fili i yt s' më tuti ! ,, Ma në funt Pirrua, tue u habitë s' tepri! per giak-Itotsln e ktij .burri, i u lut me e marrë me vedi e me i falë edhe nji të katerten të mbretnis s' tij, por Fabrici prapë se prapë i a priti Pirros me kto fjalë të pa-haruerne : Në qoftë se më pandehë për njeri të ndershëm, përse mundohesh me· më thye ! E në qoftë se më merr për nji të pa-besë, përse don me më pasë me vedi ?» Ma von Fabrici u ba generali ma i math i Rromës. Mjeksi i veçantë i Pirros shkon te Eabricius e i lypë nji shumë paresh si rushvet, tue i premtue me e helmatisë Pirron. At botë bujari Rromak e zen e e lidh trathtarin mjekës e i a çon Pirros për ndeshkim. Nji kaq i u depertue zemra Pirros prej ksaj bujarije t' anmikut të tij, sa bërtiti: «Ma lehtë mur.det m'u kthye Dielli prej rrotu.limit të vet se sa Fahrici prej udhës së drejtë e të ndershme l» Mandej prapë i u ra me fur1 Rromakvet në Askulum të Puljes (279 para Kr.) edhe i mundi. Njiment u muntne edhe nii herë Rromakët, por -se kaq të mdhaja ishin edhe të bierrunat e Pirros, sa kur erdnen miqt e tij me e pa e m' u përgzue me te, ky i u tha se sikur edhe nii luftë lë tillë të fitojmë kundra Promakvet jemi të likun kryekput ),, Mbassi e la Italin u kthye kundra

Përpara det' i pa fund Larg qielli i pa mbarim ... As gëzim, as kangë kërkund, As nji mort, as nji vajtim! ..

Në ç' do anë qetsl e plotë ; Za nuk ndihet ris m' nji vend; Giith natyra në gjumë a kotë : Nuk vepron askurrnji send! ... Vetëm kuk, bvlbpl' , mjerë, Rrem e gem rr n : ,.• kcrk ue ; T' vetin fat. e li.ii!n, hum herë, Nat' e ditë kurr pa oi.shue. Kia], o kjaj, o zog i zl ! T' malls'rmin vaj ti mos e bierr ! N' pyje t' rndhana shka t' ka shti, Ed!Te-tash iiatën për terr l ? ....

-·

H. imBECAJ.

" Karhidbona asht ~ sot thirret Tri. • I thonë bundës qi ka fili me të cilën ky ha pi e politanijaose Tarilb~Q~~;ali i permendun -biine mbaron ç' do nevojë. Anibal ish aj qi o shndriti historin e popullit të Karthidonësose Karthagës a Karthagenës.

A G I M I

146

• theatrore. akta, dijti aq bukur me- përmbledhë në 5 A rgtlme e, qi Shoqnija "Vëllaznija„ për a).

"}(ari Topija

me i dhanë nii lulzim ma të posaçëmditës 28 Nanduer, e tfaqi natën e kremtes, me 27 të Nandorir, n'orën I mbasdreke në sallë të Kinematograht. Kushdo qi pat fatin me marrë pjesë në ket argtim, ka mbetë i kënaq un e e ka pasë fjalë gëzimi e urimi për auktorin e dra mit e për amator ët, qi përgiirhsisht dijten bukur me i hi në themel çashtjes qi u paraqitte. Se i cilli ka mbetë i habitun, tue pa se si djelrnoçat shkodranë, qi janë vetëm dilektanta theatrash, kanë dijtë aq bukur me i krye rrolet e të së cillës piesë. Këta asht shëj, se sa i zgjuet asht zogu i Shqyptarit po të dojë. Nji çmim e nii vjeftje të posaçme ka drami «Karl Topiia-.pse na paraqet nji periudhë të lumnueshme të komit shqyptar. Na paraqet kohën rreth vjelit 1368 kur Shqyptarët paten fatin me e dlir vendin prej të huejsh e me ërnnue për mbret të vetin Karlin prej shpis së Topejver, i cilli me vepra të tija W çmueshme na zbardhi faqen e ztrni nji vend nder ma të sbkelxpeshmit të historls komtare. Z. Floqi me ket dram historik, qi asht i pari dram komtar original, qi deri sot asht tfaqë në qytetin t'onë, e ka begatue letresin kom tare me nji vepër të çrnueshme, të cillën shpresojrnë.-qi mbassi t'a përrnirsojë aty këtu, ka për t'a botue e kështu do të shtojë mumrin veprave të veta të botueme e të pabotu e em · .. .. . . Po përgëzohemi pra me auktorin e dramit e i lumtë si atij, ashtu ama· torve e drejtuesave të theatrit, të cillët pa kursye mund e djersë e tue lilnë

" "Mbreti i Napullit, Robert Angievini, kishte qellim me shti Durrsin në dorë, e mbassi kë]o nuk i heci me feql, u mundue me e shti në rreth me dhelpnl: prandej marton të bijën e vet Irenën me Ndrekë Topin, të birin e Tanush Topis, princit të Shqypnis. Por mbassi edhe kë]o punë e kë]o therori qi bani, nuk i qiti gja në treg, nji ditë prej ditsh grishë në Napull Ndrekën me giith të shoqen e me dy djelm e tyne Karlin e Gjergjin ; natën e parë qi mrrijten në Napull mbytë mizorisht Ndrekën e mandej Irenën tue pasë për qellim me lanë shpin e Topejvet pa trashigimtarë, por Mark Lala, shërbtuer besnik i Ndrckës, pështon të dy Iëmi]t e, të panioftun, i bjen në Shqypnl. Kur merr veshi, se Tanush Topija ish kahë diste, shkon në Krue e i paraqitet bashkë me Karlin c Gjergjin, të cillët porsa i shef e i nief Tanushi e mbassi len do porosina të mbrame ep shpirtin ndër duer të ryne, Mbas dekës Tanu hir, populli njef për mbret të vetin ·:arlin, i cilli, u prin Shqpptarve, ll,f d Serbt e i zgjanon ku rinin atdheut t' vet deri te Lumi i Bardhë. Robei ti rt,• pa zgianirnin e Shqypnis, lidhë besë me princ Ballçën e Shkodrës, e rnsyn Karlin, i cilli ven në veprim giith fuqin e vet: lufton kundra tyne, i shpërdan e i xën të dy rob. Mbytë Robertin e merr gjakun e prindvct e Ballçen e falë e merr për grue të motrën e tij, Katrinën.» Këjo asht landa e dra mit komtar <<Karl T~_Pija,,, qi AZ. Dr. K_~isto Flogi, tue marre . Wr!L sysh, se ·np ndër mJe· te. m~ të përdor-~ër me drejtue ma~gu ed~e ~u~~t ~~htJak~, u. ~uke~ nji popull n'udhë të përparimit e të ndër prove si nJt dite e për dite, e te qytetnimit janë të tfaqunat theatrore, cillët, kur Kryetari i Shoqnis Z. A

••

•

147

tfaqi dishirln, qi ky dram shtje. Ketu vetëm duhet me shtue, se: për ndihmë të sërnundtomë ketë tëfaqun mori pjesë Z. L. Hale.res së Përlimtares, u gjeten gati me pjani qi tuejti r1 olin e Magdalenës, në e krye ket dishlr e pa pritue aspak e nji mënyrë shum të natyrshme. Sa për nëdyten drarnin «Kart Topija„ e ko- arnatoreshen e amatorët qi Iueitnë rrolet medin «Shërbtori i dy zotnivet„ të Z. tjera, duhet me thanë se nonse kishin hilë Mosit me 21 Dhetuer të këtij vje- kaluern 4 muej qysh se e patnë luejtë ti n'orën 2 mbasdreke. dramin «Erminja e Vorfen„ edhe as Nii falnderje të posaçme i drejtojnuk e kishin përsëritë këndimin e pjes.më drejtimit të shkollës fretnore qi vet të tyne, as bli ma tepër se nji pro· pat mirsin ndër të gji tha të tfaqunat vë, i luejtnë pjesët e veta ma së mirit . . me na dhanë syparin e masket. Nii gja verem ka qenë për t'u vfim Erythrolitos. re nër disa vetë të spetaktorvet, qi tue mos qenë të stervi tun ndër argtib). ''Ermin/a e oorfën., me theatrore e tue mos u dhanë atyne atë randësi qi lypet, nga ndonji Tue marrë para sj,sh dishirin e herë, kur pjesa ose ma mirë me thanë math qi kish populli i Shkodrës për fjalët ishin qi të therrshin zemren, m'e pa edhe nji herë dramin «Ermishpërtheheshin ne gaz, kur të tjerët . nja e Vorfen», mbas proponi mit të pa- vesbtr ojës qaishin prej dhimet, qi ndë raqitun prej degës theatrore, parija e gioishin në zemër të tyne. Ket ves të shoqënisë "Vëllazënija„ vendoj qi ai keq, qi e kanë disa nesh, kur shkojnë argtim të tfaqej përsëri me 14 të Dhe- me marrë pjesë ndër argtirne, lypset rorit 1919. qi t'a heqin, se nuk i u ka hije aspak. Edhe kësaj herë populli, nonse veShpresojmë se dega theatrore nen tëm atë ditë e mësoj se drami kish drejtorimin e ri të Z. Kotec Dedës e me u tlaqë, ngau me nii shumicë të nen drejtimin e Z. L. Kakarriqit ka madhe për m'e pa ketë drarn, për të me e gëzue popullin me argtime të cilin të paren herë me idhnir.i ti.! math reja. t'onin patnë le do kundershtirne prej nji Barten e vish tirë të suff!eurit edhe - ~ marrëveshties së keqe ndërmjet nesh kësaj herë si gjithmonë e kreu Z. Karl edhe të klerit. Gurakuqi pa i lanë aspak amatorët Për veç Z. drejtorit të policisë e ZZ. zyrtarvet të xhendarrnerisë kësaj me shkiepue. Hi! Mosi,

t'u përsritte

M. K. herë e nderuen shoqëninë me r'ardhunit e tyne edhe ZZ. kryetari i Perlim· =============== tares, drejtor'i financës, dreitor'i Detyres bo'n;-re,Tr;,qi i kuq.i Amerikës '' Vëllazeni ja„ e Durrsit edhe shum Zotni e zo]a, të cifël mbetnë fort të kënaqun. Asht e tepërt me ba nii kritikë të Me nii gezirn të ..math po botojmë te përmbi ketë argtirn, mbasi ky dram këtu le tren, qi na vjen prej Durrësit, qe tlaqë edhe me 10 Gusht 1919 edhe e cila na lajmon themelimin e nji shoqnisë së re, nen emnin «Vëllazëni]a, në N° 5 të kësaj së përkohëshmeje patëm folë gjanë e gjatë mbi ketë ça· me program edhe me rregullore të

148

A G

I M I

shpresen e vet e ka të pështetun mbi djelrnënin e vet. Të ndershmes drejtori sëftetës "Agimi" Dhashtë Zoti e të tilla shoqënina të trajtchen në të gjith Shqipninë, tue Shkodër. e bashkuem djelrnëninë shqiptare nen Lutemi t' a kini mirë~inë !~_çpall- nji program të përgjithshëm. ni në të nder. fletë hapjen e nJ1 shoqH. M. nije në Durrës : «Populli i këtushëm, tuke marrë =============== para sysh nevojen ashtu dobiën qi kishte me sjellë hapja e nji shoqënije sidomos mbi vëllazënimin, filloj n"ji shoqëni me ernën «Vëllazënija, e cila tash për tash përbëhet prej 200 e diTË DEJTUNIT. sa vetve. Qellimi i kësaj shoqëniie asht pikTë dejtunit vjen prej të pimes për sëpari : përparimi i djelmëniës në gjuhë së tepri rrushnje (raki), mastikë, venë shqipe edhe mbasandej ushtrimi i ty- birrë e tjera alkohole qi dejin. Ky asht ne ne fushën muzikore, theatrore e nji ves shumë i rnrapësht, a ma mirë gjimnastike; prande] u muer për bazë me thanë nji lingatë e keqe, pse jo programi e rregullorja e shoqënisë së vetëm qi i sjell smund]e në trup të njeShkodrës "Vëllaznija„ riut, por edhe pakëson mendjen e fuMe vota të shumta u z6;cJ:1i:n ne qin' e siuarit. xero smundje janë sikur: Të dridhuna, t' ecun të mrapësht, sy pleqësi këta Z.Z.: turbull, të marrun goje në të folun Kryetar: Eshref Frasheri, edhe ma në fund edhe të luejtun meNenkryetar Kosti Paftali, ntsh etj. Këshilltar : Ali Riza Kosova, Prande] nuk asht nji çudi e madhe, ,, Vlash Dovana, kur na sot shofim nepër botët njerëz ,, Agostin Serreqi, të dobët, nga shkaku se nji shumicë ,, Kasem Durrsi, smundjesh vjen prej të pimes për së tepri alkohole; e mjerisht ky ves i për,, Sabri Dermani. Tue Ju falun nderit për botimin, hapun sot në të gjith botën, në vend qi me u pakësuern, sa vjen po shtohet. mbetemi me nder. Pija ndër ne Shqiptarët qe e përPër kryetarin e shoq. «Vëllazëni]a.» hapun qysh ndër kohëna të vjetra. Edhe Ilirët, të parët t'onë plishin për Nenkryetari: K. Pafta/i. së tepri,,,,e_Jristorija na tregon, se nji fis ilir, Ardhjanët kur luftuen me KelAnëtarët qi e përbëjnë pleqësinë e tët e humbnë luftën, për shkak, se kësaj shoqëni]e i niofim për atdhetarë në vend qi t'a · ndiqshin anmikun e me vetija të bukra, e na kemi shpresë thyem, u sulnë ndër pijna të lanuna te plotë, se simotra e jonë nen drej- apostafat prej tyne në lamë të luftës timin e tyne ka me përparuem për edhe u dejtnë aqë, sa anmiku për së dobi të kombit t' onë, i cili të gjith shpejti u këthye prapë edhe i copëtoj. njishme me' atë të shoqënisë s'onë.

Mjeku i shtëpisë.

Ndër të giirha piluar ajo e rrushnjes asht ma e dobëta, për arsye se ka ai· kohol ma shum se ti' tjerat, e mjerisht këjo asht mjaft e përhapun në vend t'onë, ku në mungesë të sajen, ma të shurnten e herës përdorohet spirto e preme me uej e pakë ufull. Pra, po të kishim na nii statistikë mbi të përhapunit e pijes si edhe mbi shkaqet e smundjet qi rjedhin pr,j saj, ndoshta do t'ishin i vetmi komb qi do të fitojshin primatin. Ndër pijnat rrushnja asht ajo ma e para, sepse ajo ka 30 e deri më 50°]0 alkohol, në vend qi vena ka 7 deri më 20°]0 e birra 2 deri -1°]o alkohol. Duhet vil ore mirë, se alkoholi asht nji helm shumë i damshërn edhe i rre· zikshëm. Mbas mjekut Dr. Taguet në Francë kanë vdekë në vjet 1873 deri më 51 523 vetë ma shumë edhe kanë le 19.636 ma pakë se nii vjet përpara (1872) edhe mbas nji nurnrirni të Iundshëm ndodhen atje 39.593 të marrë. Dr. Taguet për ketë ndodhje ja ven të giith fajin kësaj të zezë qi quhet të dejtunit e mjeksit hingliz, amerikan edhe german janë edhe ata të këti mendimi. Kanë arsye të plotë disa miq të njerzisë, qi me shoqënina e tjera mjete këqyrin me i bamë nji luftë pijes; prandej rnbassi ndër ne mjerisht kësi lloj nierzish sot për sot na mungojnë, kujtojmë se mbushim nji detyrë kur na me anë të kësaj së përkohëshrneje i apim disa këshille të vjefshme popullit 1'on të dashun, Pimësi as ai vetë nuk e din se të pirnit e pijnavet asht i darnshërn edhe i rrezikshëm; përkundra ai thotë, se kur e pij të shkreten, me duket se m'a forcon të gjith shtatin, m'a shton fuqinë, m'a zgjaton jeten, më largon mendimin edhe se asht ma i miri bar

149

për me larguern idhnimin edhe me sjellë gëzimin. Po të hyjmë në famile të pirnësit edhe aty të çojmë nji pirnës tjetër kur nuk asht i dejtun e të presim pirnësin e parë kur vjen i dejtun e then qelqe, filxhana e ça të gjejë. kur ai rreh të shoqen t'amen, fëmit'e vete tjerë njerëz të familes. vetëm për shak të nji pijeje, e cila e ka bamë me prishë gjysen ose të gjith fitimin e ditës me të cilin kish mundë me rnbajtë familen e vet, pirnësin e dytë nji pamje e tille kish m'e trnerue edhe me i bamë të mësojë mend për vehte. Po lëmit' e nji pirnësi e si janë? Ma e' shumëta e tyne janë kokë-trashë a por edhe të marrë. Pijnat tjera kur hyjnë në mide përhapen nepër dej e ndrrohen [në gjak, e mbassi gjaku asht rrojtja e njeriut, i sjellin trupit shujtë e forcë. Ndryshe asht me rrushnjen, e cila si e thamë. ma sipër asht ndër të gjitha pijnat ma e rrezikshmja edhe ma e damshm]a. Këjo përshkohet nepër mide e për pa u shndrruem hyen në gjak ku rrin gjithmonë rrushnje. Për ketë shkak gjaku nget ma me shpejtim nepër dej edhe vjen i larguem. T ue qenë qi dej! janë të lidhun me dejza (fren~;. veine, it. vene, germ. Aderchen), të cilat ngasin e përshkohen edhe nepër krye ku asht mendja e njeriut, atp shkaktojnë turbullim mentsh, qi e çojnë të dejtunin në nii giendje aqë të keqe. Kështu pimë· sit, për pa u kujtuem i pakësohet gji· thnji mendimi edhe fuqija e tij. Dihet fjala e motshme qi thotë se «pija asht e ama e të gjitha të zezav et» e i njoftuni mjek german Dr. Sonderegger, tue fole: për pije, shkruen: Mbyllni gjymsen e pijetorevet, e ju keni mbyllë glymsen e smundjetorevet, të shtëpijavet për të marrë, për të vo-

A G

1511

I M I

bisht; as nuk asht gjall, as dekun ; ka e Mjeksija ma e mira për nji pirnës dy njyre: njëna i përgiet argjantit asht këjo: Të nesërmen, kur t'jetë esull tjetra arit. Shka asht ky sënd ? edhe të kujtojë ose t'i kujtohet të z~11. Bardhë bardhë si bardhija, zt zat qi i ka sjellë shtëpisë, të kushtohet me vehte e të vendojë për mos me z1 si kusija; rrumbullak me kapak: të pimë atë ditë, edhe në qoftë qi dishi- tanë rrema rrema. 111. Kësulën e thimtë, kryet e kuq ri e vullneti për me pimë t'jetë mjaft i math. Kështu ai në mbrëmjet do të e shtatin e bardhë. IV. Len i zi, e para se des, kuqet. këthehet esull në shtëpi, e atëherë edhe V. Asht nji send qi siellet e pshtieai vetë do të ndjejë nii gëzim të math ne vehte tue mundë me u gëzuem nji llet e kurr vend nuk xën, natë me të dashunit e vet. N'e nesret te të çohet prapë me atë vendim: Nji VI. Vesh nuk asht e me ndie ndin, ditë kaloj, e un dola fitues ! Sot nuk Vendit s' lot e lang përpin; kam me pimë përsëri asnji pikë. KëTik-tak ban e kohë s'difton, shtu me nii doje të hekurt ai do t'a s:1ka do të [ët a po më kallxon? heqë at ves aqë të keq qi ashte mbra' psh ta e shtë~isë, e„ mendjes, e trupit VIi. Fluturim shkon shpejt si era: edhe e xhepit të ti). k h , k og nu as t e pupa1 s a; MALO KRIMSHI. Del e duket kahë prendvera Dimnin shkon, ai vjerrun në tra,

bekët edhe të burgievet,

Miscellanea. LODR.A._

Lodrat e Nr. 8 i kan zgjidhë Z. Tahir Osmani e Z. Shelqet Begteshi në ket mënyrë : a). Fëmija në djep; b). bora ; c). rrushi: d). 90 viça kahë 45 gr. 9 lopë „ 45 „ I ka „ 10 „

I. A,ht nji send, qi gjindet në të setcillen tokë ; mish s' ka, as gjak ; as asht, as dell, as lesh," as pupla së ka; pa kambë; pa duer, pa krye e pa

VIII Asht nji send, q'i kupë mbushë plot; Fort punon e vendit s' lot: Në kje se e din për çmim ti kë : • Pazar, moto e Mahallë të re. V. O. Kush i zgjidhë këto lodra merr për çmim nli libër shqyp.

DEKALOGU Për me i dalë ·në skaj jetës. I nzëshmi amerikan Barnam, qi u ba miljonar prej askurgië]e, u paraqet ket dekalog atpne, qi duen t'i u hecë fati mbarë e qi dishrojnë t'i da· !in në skaj kësaj jetë. I. - Merr nj(111punë, qi t'i përshtatet natyrës s'ate. li. - Në ç'do punë q i të fillojsh, 1

A. G

vënu me mish e me shpirt.

Rrënuesat e botës.

Dyrndhetë vetë prishin botën: nji i dieshërn pa vepra, nji plak pa besim, nji i I l pa ndigjesë, nji pasanik qi s'bën lëmoshë, nji i papasun madhshiuer, nii grue pa turp, nji zotni pa virtyt, nji gjyqtar qi s'asht i pa-anshëm, nji prift pa ~ nji mbret i padrejtë, vulgu pa fre e populli pa 1igjë.

Diftou se shkë ië

Njerzit nuk bahen qesharakë (ridiculus) perveç se kur duen me u dukun ase me qenë shka s' janë. I vorfni, i padijtuni, maloku, i smundti, plaku nuk bahen gazi i botës, deri sa të konendohen me u dukun ashtu si janë e me u mbajtun nder caqet, qi u kërkojnë cillsit e tyne. Por kur pla-

151

ku don me u dukun i rl, i smundti i shëndoshtë, i vorfni pasanik, i padijtuni don të bajë si i dituni e maloku si qytetasi, atëherë meritojnë me qenë të qeshun prej tjervet. Ashtu edhe gjymtimet e trupit nuk kishin për të shkak tu e përveç se nji të qesh un të lehtë, me qenë se njeriu nuk perpiqet me i mshehun, d. m. th. me diftue qi nuk i ka, a ma mirë me thanë me u dukuri ndryshe se ç'asht. Kush ven oroe mirë, :-a për të pa, se nuk janë për t'u qeshë gjymtimet e të metat t'ona, por asht të përpiekunit e kujdesi qi vëmë me i rnëshehun e dishiri me i ba sikur mos t' i kishim. Ata, qi për me u dukun ma të miqsueshëm e të dashtun, trajtojnë e themelojnë nji karakter moral, qi ndryshon me të tynin, gabojnë tepër shum, tue qenë se ai t'orvatun për me mbajtun nji karakter qi s'asht i veti, do të dalë doemos në shesh, kështu qi njeriu bahet shum ma i padashtun e i pa kandshëm se kishte për të qenë tue diftue burrnish! e pa u shmangë të qenunit e vet. Ç'Iarëdo karakteri, sa ma fatzi qi të [ët, prap ka ndonji pjesë të pakeqe në vetvehte, e cilla, tue u diftue mbas nevojës, ka për t'u pëlqyem shum ma tepër se e cilla cillsi e bukur, por e rrejshme. Edhe, përgjithësisht, tue dashtun me qenë shka nuk jemi, prishë ç'farë do sendi në botë: e për ket shkak s'durohen disa nierz, qi kishin për të qenun të dashtun, po t'u konendojshin me natyrë të vet, vetëm njerz, por shoqnina, mu edhe popuj të plotë vuejnl! prej kësaj lëngate, e shurn qytete të vogla, të qytetnueme e të përparueme, kishin tër të qenun vende mjaft të kil· ndshme me ndëjun ndër to, mos t'ishte

III. - Përdoro përqandrim: mos i shpërda] fuqit t'ueja. Iv. - Mbaje giith herë fjalen qi të nepsh, V. - Marrdhënlen t'a kesh me m'a të mirët, e përdore glith herë ma të mirat mjete landore: VI. Të jesh kursimtar, por mos i xën besë nji kursimi të rrejshëm. VIi. - Bën reklam: fati pështetet në shtyp. (Ky ishte edhe mendimi i B. Franklinit). VIII. - Mos pi duhan, as raki, as ç'Iarëdo pije tjetër qi të dejë. IX. - Shpreso pa u mashtrue kurr. X. - Të kesh shpresë vetëm në vetvedi. Të jesh i thjeshtë, i drejtë e praktik.

152

Nji oroe, «Fati i ç' do populli mbështetet në dorë t' inteligences së tij;» ky asht njt aksjom i njoftun e i provuem e prandej do t'i bindemi. Por kemi edhe nji tjeter aksjom, qi na thotë, se kultura e njaj populli xën flll me zhvillimin e gjuhës amtare. Rrjedh pra. p~ej vedi, se inteligenca, tue u mbështetun mbi ket aksjom të mbram, do të kujdesohet e do t'interesohet për gjuhë. Por a thue se inteligenca shqyptare xën kryet per gjuhë shqype? Mjerisht fort pak! Mosha e re nuk asht tue dhanë farë shëii se asht gjall; ka Ijetë, gjindet n' at sërnundie të randë, qi quhet apathi, pandiesi : nuk interesohet aspak me kënduern shqyp, nuk çan kryet për gjuhë të vet. «Agimi„ tash 9 mur] qi i'del rregullisht, ka të bjerruna të pamasë, e, inteligenca, tue e dijtun mirfilli se sa shpenzime shkojnë sot per botimin e nji të perkohëshrneie e tue e dijtun se mbahet vetem me taksat (e përmuejshme, qi mblidhen prej shok ve të Shoqnis «Vllaznija», jo vetëm se nuk i ndihmon landtarisht, por shkii asht zi e më zi, nuk xën kryet me la në mos· tjeter pajtimin e sai. Larg pra ket ngardhe prej inteligencës s' onë e të diftojë ma jetë, giallsi e interesë per shkii i perket lavrimit komtar ! Atyne, qi e përkohëshrnia e jonë nuk u shkon rregullisht, u bajmë me dijtë, se mbassi posta italjane nuk na e pranon, na duhet me pritë rasën me i a u nisë per udhtarë. Nji falnderje të posaçme i drejtojmë Z. Mark Kakarriqir, i cilli pat mirsin me i falë Shoqnis «Vllaznija» Kr. 1000 per nevojë të veta. Vjeftë ky shembull edhe për tjerë!

se këqyret me pahije me u përgja kryeqyteteve!. Diftou ·prandej se shka je !

Erytbrolitos,

Mbarshtrimi