Albania data 1905 nr 03 by Shefqet Cakiqi

t\~

'i!

'i~ "

.'-

,..

'.~').o .,'It;

-"1'1 ,

9'annee,

-,.

-,', . li'r.

-:%:,-Mili/

...

N'o,~,3'. '

'.':,"

,.,<,

'"- d'"

? r I

!Ii!

Ii If

E perkob~shlt1eshcil1, D e' I ,mq"8lpermual!

RevUe albandise. 1>a. l! .

'* Te mbahet e te ritet Kombesin..Te lerobet e, te xbukurohM Ghuha, se Ghuha eshte shenimi i Kombesise, te per,miresobet ghendja e Popullit, se. kur esht i pasur Populli, , Kombesia mba'; bet e tere, e fort,e e e lire.,*,,* :" '*

~<i

,'ii",

I,,""

,.. -

<c'-"

Fondee'ej1f8~'Q~~,~

~ ~

;" ,,,~

~".

,..,

nt Conservationet ",".

.."

','Oi,

developpemerit'de, .. l'Individualtt~n!ttion ale. Culture de,

'<e

'...

.. :.-

res m O t. S .

rait tbus ~

'" ill""

U~themelua me f896. --

,,-',,'-

'-'or;

~ iii

III.Langue, qui OI'eยงt,

.~-

."B..,

l'e~p;ressi2n~.de:""!!Ii~

cetteindividila -".0-

,~, ..

"iiS!! :.~ iI6

ill?

" '1"

"lite."AmeliorJI:tJolj

des,condiMons ,

econo:g;nques qUI;;~permettent it l'ine dividualiM' nati<;>~

/;;

:maIe"de semainte'- ",.

1;,

'nir entiei-e, forte, ~,et Bbre.,*IiIII,* .

"".

,*,:," '...,

. 'III

. ",,= ,*Viersha.

Kenge

Ii;I

'\ I ;. t

te Popullik Ghu,hesie. Historie, Shkentse. Te Ra.

iIIi

ill'

..,

"',~.

",>,

," .

--~.

"..'

, ,"

-~7<.

tETRA. NfilHMA,':PAJTIME, OERGOHENNEtiE'iiE;DREOTfM ~o the Editor of the "ALBANIAN' REVIEW" . J,Oakley Crescent" City Road_, E. C. London.

f.l

." .,

...

-) ~

-','

-,'

','

.~..

!Ii:

,<,. ,

.0-

. .

Li tt~ratu;re,~olIilore, 'Linguisti.que, Histoire Itt < NoUYe I] es.,."-' ,"", ,,", ~,"" '"

,If,

- --

-a.

. ,.

'~'r'-

,~ -

II ~ - "'N

,,f' ~-.

, 'C

"!:/

i&J

;;,

I8F

.~ .,-., ,y., .~ ..;

~'J

IF OJ

l1li

. tl

.. .. <ii

.-r

'!IiI

-')'gJ

,. .

.;-, --,<1i!

- '~".

..,

...~..

I'"

',;

...

Vit

i ge,

Nr3.

-",-' .-

.-, "

J 905

ge annee, ,

, , ,

Fleta.e

.. ,

Drectorib ,

e Tij Perandori-Mbn§,t Franz-Josefi fall' 25,000 frenga per Shkodranet ci vuaj tin nga termeti. Ceveria austriane,' nga tjater ane, dergoj disa chade:r,eper te lllbeturt' pa shtepie. , Madheshtia e Tij, Mbreti Viktor~Emmanueli fali 25,000 frenga. Sulltani fali ,75,000 frenga. Ceveria. turke, 50,000 frenga edhe disa chadere. §. - Bhciperia e tere duMt t' u a gnohe dhenesve per te mire kete ndihme. S' thom per Sulltanin, i tsili duhej t~ ndihte e munt te ndihte,me shume ; dM Shkoclranet me aresye habiten duke pare kurtsimin e'Sulltanit. Po . si do ce ne cofte, ndihmet vetem nuk inunt t' arrijne per te trajtuar perseri gne cytet ci eshte bere po thua i'teri germade. Si thosha te pjesa frenghishte e numerit te shlmar, duhet ceveria t'. i ndihe Shkodres te mare hua erghendin e nevojshem per te trajtuar rishtaxi shtepiet erena, gne hua sich' marin te ghithe cytetet kur ndodMn ne nevoje edM e ktMjne,ne 50 a 100 vjet, pake nga pake. Eshte vertet se mjerisht cy~

1 .

ADHESHTIA

, :;''"'"

,....-

',-

,ct

,'',1

,...-

Tsa te ngrena te chuditeshme. .,

-<:,:,/,;?i_~,~-_:~~;-~~",

perkoheshmia « Lancet », e para ,0, fletore mjekesie e Inglies, baton gne artikull. permi « tsa te ngrena te chl1diteshme., »

",., '.-

.,.

tetet ne Shciperie jane teper prapa per pune te tilla. '

", .

dMt edM motra e Pnlnk Bib Dodes, ka- . pidanit te Mirdi,tes,printsesha Dava. Ne libel' te saj, Miss Edith Durhamci, . , e t Sl1a u-poc e' dh e" me t ' emen e' dh e' . me motren e Prenk Bib Dodes, shkruan (f. 317): « Printsesha plake, m8'te b~en e saj printseshenDavidika (= Dava), me priti me micesie te madM ne shtepie te saj ne Shkodre. Ish' e' veshur me petka te vendit, edMfliste vetem shcip. E xexe, e dignueshme e me gne trishtim te ghithegneshDle ne sy, eshte gne shcipe-eme, ne xie te papushuar per djaline s~j te xene, edM xemera e saj eshte lart temalet, me gnerest e ashper te fis~e-fares se burit te vdekur te saj. - Aj6 edM e bija, e saj, vetesia e se tsiles esut ace per te vene 're sa e s'emes, me thane miscesisht e me gne here te me pertsjellin ne Mirditeme gnerest e tyre. »

Ner te vdekurit ngatermeti, ndo-

§. -

e,-

..--

.'-.""f

&---c~t{-.. '

".0.

. ,

-J!""';

':"'

, .

--' -

- ---,~

- '-'".

-. -

.~.--

ALBANIA

Thote , ,

se Laponasit

traxojne

dhe

(toke) me buken e tyre. Kete xakon e kan~ edhe fshataret e disa vis eve te

gne xogne

Rusies. I math eslite numeri. i barishtave te detit (fl'. algues) ei munt te haMn e ei, me te vertet, hyjne ne ghellera teshume gneresve, - barishta te lena per dite nga valat ci hicen, te mbledhura, te lara e te thara. Gne nga keto fare barish~ tashshkon per ac' e mire sa eshesin edhe ne ducane te Londonit. Chinas it bejne gne chorbe nga folera ' dellendyshesh, - chorbe ae' e shiesli~

me, thone, sa disa restaurantete te Parisit

xune

t' a vene

lerash te tyre. Sitsilido di se chorba e breshkave . eshte gne nga me te xakoneshmet e me te hollat ghellera te Perendimit. Ne s~mundje te fundit te mbretit Edward, Kater vjet me,pare, mjeket nuk e lane te haje tjater ghe pervech chorbe breshke disa dite me radhe. Frencve u ka dale fama se « hane bretkosa »,perandaj n' Inglie u kane'

. ,.

. -"0

e Beratit

se « dy

kryecitese»

kish

hecur.

veta

ishin n'udhe kur

Miss

tejsh-

ndjegna'

t' Elba..

sanit.

E perandaj,

Durham-i

arrijti xbritur

ne kryecytet te Shciperies, me te nga kali i gheti gati politsaret.

Po, thote auktoresha, « Gegeria esht e ceverisur ne gn'udhe fare te ndryshme nga Toskeria. Te dy politsaret ci erthne te picen me mua u-:mallne shume ho-

(f. 277). Thane se Miss.Dur-

,borerisht.»

ham-i

bashkudhetarin

e saj ishin

teper te lodhur, e perandaj do jin te nesermen ch' kishin

t' i pyesper

pyetur. . Mutesarifi, i derguar -tani shpejt n' Elbasan, eshte gne Shcipetar. Miss Durham-i foli me te, dhe e levdO'n si gJ}e gneri t' urte e te mire..« Kombet e tjere jane plec », tha mutesarifi; «e mjera ime Shciperie s' eshte pervech gne foshgnenemest' atyreve. Ka shume

(1).

mbedha

ne liste-ghelc"

krim

!') "),

inglixe

@ OLITSA

e ghukuar prej

Shciperia

(278). Po Ie t'a leme mutesarifin, e 18 te shonghitur F!,:eneve edhemiemerin popullor « bretkosare ». Po, ne te vertete, ata.. him pershtypjen e' i bene venclesit Miss 11erFrencte ei hane bretkosa, nuke hane Durham-it. « Mundimi i Elbasanit per pervech kembet e bretkosave, ei kane, mesim eshte shume path8tik. Munt te gheni vetaei perpicen trimerisht,' pa thone, shie~ e pules. Thinghilli eshte ndofta e ngrena me ndihme, me grammatika frenghishte a e~he ghermanishte. Kur kujtohet gnee ehuditeshme e botes. Po kio ghelle eshte vetem per matset ; duket se ma- nu se as gne libel' nuke' ,munt te hyje ne Turcie perveehmfshehtaxi,..,.. tset e pa-ushcyera, e ei s' ghejne mign, hane shpesh thinghill. Edhe foshgna ka nghare shume here te hane thinghill mpshehtaxi. (1) Shih, ALB.,IX, f. H.

'.'

per te mesuar»

. ,

- ~--- ~

. . -'~

'_"'0

iJ;'"",'

-~ .

1.:.. Co.'

,',co.,.,:,-.;..\

'.,

_k.; ):3,'

',,.~,

~--

-,-

", --

,~, - ',...

..s.,: [,,:,.

, .. M'-

,,'

---

..'..

"'-'--

-- - . ,- ---'''''--'--"~'.-'-''-~-~''--c--

~_-"-'e,~,~_..,.'-

c.'-'-";'-'-

--'-''''~

ALBANIA

, .

edM se me pare se te Jighirojne

gne liber keta veta (Shcipetaret) duhet te mesojne gne ghuhe te huaj, numeri i vendesve te mesuar 13te ritur mire esht i chuditeshm» (£.281). . Kudo'gMtke ne Shciperie, Miss Durham-it i thane se «udhet dote beMn motin ci vjen». Po, shkruan auktoresha, «Elbasani nuke flet vetem. '. Esht i vetemi vent kll nuke me thane se udhet . do te behen motinci vjen. Ddha 13.Ohrit esht 13nisur, dM me ace sulm sa thosha me vete t'ime valle a do te mbahet ay . sulm gMr ne mbarim. Elbasani keri

vuri're gne ghe ci defton se « Shcipe" taret i duan kafshet. Nuke pashe kurre, as ner me t' ashperit Shcipetare, te mundojnekafshe per te ceshur, pune ci ngMt shpesh n' Italie te juges ». - « Rani, si

dit. Ka ce tani gne fabrike. te sapunit ci bengne s.apun shume te>mire te shitur ne retM Elbasanienderon gne koheper-t'-ardhur .te madM, dM centri ku ndodMt do t' a bente chuditeiisht te mire per kryecytet te vendit» (f. 282). Gne nga tsopet me te bukura te librit , eshte refimi i gne sMtitjes se vogel ,lie Shpat. f'e £olurit me gne plak shpata. rak eshte per te vene 're, dM vetem ngushtesia e vendit na shtrengon te mos e perktMjme. Po ndofta gne dite do te ghejme vent per 'te, dM do t' a shtypim te ALBANIA.' N e Pecin, cyteb vogel a fshat i math ne mes Y Elbasanit.e te Duresit, Miss Durham-igoditi te thote se « cyteti esht ivogel », kur handshiu i 'perghiMt me hollesie'; « EdM gne lire e vogel.

Tirana, me «. gne paxar shunie te hieshm», 13pacme; me shtepie .te re. thuara me kopshte te bukllr, i pelceu Miss Durham-it ne gne menyre te vachante. Levdon mjeshtereshene shkolles, 13tsila esht «e seuar dM 13mentshur si te ghithe Shcipetaret mjeshteresha shkolle me te tsilat u-poca » (£.302). « Kruja, thote Miss Dllrhami-i, usuall shume micerisht. Politsa edM te ghithe ishin Shcipetare,. edM u-gexuan te me shohin Kruja esht i vetemi vent ci s' me kerkoj passeportin per t' a vulosur. Nga micte s' kerkohet passeport.Politses, i erdhi kec kur desha t' a deftoj». Kur shkoj andej

eshte, pOl' eshte handshite !"''''

te, me e ~adhia 13kremte 13vendit. Po, pyetiMiss Durham-i, « kujtoja se jini

Ne ,han te Dilresit,

Miss Durham-i

','-

Miss Durham-i,

a£eroMj

(

. "c

~ '"

.. .

~ ,

dita 13 Shen

Gherghit, dM Kruetanet i u-liltne xognes inglixe te cendroje per ate te krem-

te ghithe muhamedane

ketu

».. «

:~,

--'----%'~.

, "

;;

".~'~,,,

'-'--'

-'4;' ,,-

, '"'-J£:

'" ,

Ashtu,

gneri 13 pertsillte poshte ne hobo{per te pire ne pellk te kuajve » (f.299).,

Ku te. lene

'nogne i vjet9r han inglis, esht i trajtuar' reth 13rotull gnehobpri, edM ka ballkone te mbedha, ne gne ner te tsilat rontegne i math da-sh-manar i cuajtur Napoleon, me brire te ghate 13 me gne te trashe . hunde romane, te tsilin sherbeto~et shpesh cendrojin dM, 13 puthjin duke shkuar. Kur kerkonte te pije, blegeronte me xe teforte, dM ahere 'nogne-'

kon udhera edM per Dures 13perBerat, dM desheron te shtoje tregerien 13 ven-

mire.»

,,-

..--

".'.-,~;

-- ..

:--,'

,,-,

,," ,

-"X

",j'\,'.";.,."

, "-'--'

ALBANIA

-~-

-,-

mbajtur»

(f. 305-6).'

nghareper

,1.

sikur

ja malet e Mirdites

1.'

,-..

-','",' ."','~ >-",'

. ,

-[-, o

.~i.-.~.'",

./ -

-'-,-f:r.-'"",,~\

:0'

','

0 "

fjetur. Te nesermen, i miri plak me shpuri te me tregoje kopshtin e tij plot me trendafile » (f. 321). . Ketu, Miss Dnrham-ive-'re me aresye"," se sa pun' e veshtire eshte te mbaj~u;rit:i . gn6 shkolle nete tilla katunde. Se ne '

keto male, mos kujtoni,' ju ']'oske, se. « fshati »eshte gne tok shtepiesh tlf' tr~jtuaragnera afer tjatere~ si 11eTos."" kerie; ketu shtepiet j ane gnera ace lark"~

tjeteres sa me-xi dukeIT. Ky latgim i;,'i!'~ pengon chunat te mblidhen (jite per di~J,~~iIf" ,

---'~ ;--"?g~'~~..c.~"c..,-"f,,,3-'!iI.!!

~:o:h~~l~?~~

-~"

:*---\';,,{,:;; +","; ,-

ra prej se vogeles murgeshe, e tsila ndau " o d en e' paeme ' t e saJ a me mua per, t e '"

,>" ~,,-

shume te gexuar, me cene te pjekui, makarona dMdjathe, fort mirete gatua-"

(Ah e shkreta Sheiperie! vdie, po s" e mbuluan edM) «Patmo gne darke

prifti, «emorta, ma »shtoj duke eeshur nene-buxe «non ancora" sep-oHa».

n'" ,',

persiper. S' e dinM, dM i erdhi shume <'0'; " mire» (f. 320). Kur u-be fjale per Sheiperie, « Ah la povera Albania'! » tliirri.

,;'

vajtuf.

permendi per bri t' Inglixeve ne,lufte'te Krimee~; dM ish i llzehte dM i ashper kundre Rnseve, Nga te ghithagherat me teper desh te ndeghonM per Japonas~t. Gne murgeshe e vogel erdhi te shtroje, tryexen, dM, rase shum'"e ehuditeshni'8,' dy ner pjatat evropiake ndodMshin te jene me fytyra japonexe teshkruara:,

,'-

duke

',,,

me,' se Mirditasit, kishin leftuar ,.

rre katundi i Kasnj~tit, i pari ku Miss Durham-i eentlroj ne l\1irdite, «arrijtim te ghithe ne gne te bukur shtepie" te vogel ne maje te gne' bregu,me gne te', mathkrye te drugnte me gn' ane e gne te vogel prift plak ne dere -gne i pelcyeshme plak.i tsili, fliste ,vetem miaft italisht sa t' a mar vesh Me ftoj te ri ne mindel' e te nzjer kepl1tset, m" U-ll1t te ye te 'tijat se ishin te ngrohta e deshi te nzjer " b1'exin e meshinte ee kisha. N e keto vise, kusitsilido sjell nga gne te rende bresplot me fisMke e me anne, e para pune ee bengne1'iu duke hyre ne gne shtepie.mike eshte te lehtesoMt nga ajo bare. Po silahu im ish i bere ne te tille menyre e~ s'hiMj dot. I mjeri xot ,plalm, besoj dM ay 'besim: me tMri xemeren - besoj se mos-dashja imet' a Me silahun ishse ee plot me te holla 'e se nuk i xeja bese, dM ace liksh i erdhi sa, per shegne bese, u- shtrengovat' a hee. Une, per kundre, kam bese sa te Ie ghithe eh' kam,jo vetem ne duartegne 'te dignueshmi prifti temotuar, po te eh' do Malaxiasia 'malesori Sheipetar, ne eofte se ronmiaft lark n~ shkretie per temos can' i prishur nga eyteteria e ne

eendron~e

-.-

'reo 'E me nefunt,

O1'osh Chfad ehudie-pelcimtar~te madM per Mbretereshen Viktoria,

I miri plak me siguroj se me priste' si do te kish pritur Mbretin e )nglies

me gne letre te printseshesse Mirdites e tsila eporositte udhetaren te A bbati;

te vene

cofte seme priti micerisht »(f. 320)..:..'

Leshin, Shen-Ghinin, Shkodren, ucJhetaria inglix~ i shkoj pa nog-ne te

, ,-

r::

-,-'

-;' '---. c"""

f:~};_~

'..-{,

" jemi, thane~ruetanet, po kuptoMt se Diten e ,Shen'~Gherghit s', e leme pa

IX'

" -,

-,_c'.

I.:'

',~

t~~

'-':-~~-

'." ,'-.

1'~, '.

.:i-

,,:':~~~~~4~;;t;~i~;~;

-~\;;~~~)n;~;l~r.~' --,T~~~[~{f1t~~~bi~~

i{i

,. <~

, ,

.. "C

-;-, ,'.-

, .

ALBANIA

;

per

te mesuar.

famullies

Kasnjetit,

kane

re, gne

ghithe

shtepies

prifti

mjehter-shkolle

« Oroshi, thote Miss

per

chudie.

N dodhet

populli i tsili eshte gnohuri

6 me

trajtuar gne shkolle te ka ardhur,

mes

i vetemuari

dhe atje ndodhet

te gne

s' Aferme,

Monsignor

i leruar

ditur, eka

Aty mbaron libri. Liber plot me yer-, tetesie e me drite.Miss Durham-i s' eshte ,nga ata udhetare ci flasin per ne vent

ashper

.'+, .

~'~,

pa e paska pare mire.

per

t' one. Shkruan ch' pa, dhe, ch'

Mendimet e saja jane per te vene 'reo dhe ron ne shkretie i ndare nga bota e Per tregim ceveriet'e shtrengojne suJlta~ nin t' u jape ndihme te kthehen prape jashtme Abbati eshte inginari edhe atyre Bullgareve ci ikn,e ne, Bullgarie' arcitektii vetes se tija » (324). V ete 'i siper.Miss . Edith Dur:-' ka bere planet te shtepies se tija, te, ne turbullimee ~ ham-i defton maresien e kemjpolitike ; shkolles, te kishes, gne kishe e hieshme thote me aresye seShcipetaret d~het te ne bardhesie te saj, - e tsila me kujton tsa kishe te' katundeve, t' Alpeve te kene vent te marin fryine:, pse te vesh Frantses, tsa kishe te varura ne shkeril- perseri krahe per krahe gneres ci u-ndane bign te maleve. Imxot Abbati ka udhe- se s' rojtin dot' bashke? BulJgaret e tllar shume; ne djalerie kish cene i ikur do te jene me te lumtur duke~mare te holla per chperblim te, dheut ce traxllar ne levisje kombetare te vitit humpne e duke mbetur ne Bullgarie. 1879, dhe ish shtrenguar techatdhesohet : Ka rojturl1e Terre-N euve (ingl. Pune esht ajo t' i sjellesh prape mJb Newfoundland) e ne Hindie inglixe, ku pa-hir ne gne vent ku s' duan te rojrie ? As ce shkojne gegneshtrat me ,aukmescij mire ghuhen e Shakespeare's. . toreshen e nderuar. Ve 're me aresye Eshte vertet se Imxot'Abbatin e gnohin, te paken nga te ndeghuar, te ghithe se, n' ane te liceneve,' te vete-thynet" Shcipetaret, dhe ndofta keto ce po per- « Bullg'are » s' nghasin fare me Bullseritim ketu,pas librit te Miss ,Dur- garet e xakoneshm. Sa te humbur jane' ham-it, ishin te tepera; As do te thomi keta, ace te scuar jane ata: fytyra e mundimet e tija per'te shuar ato ghake tyre eshte me shcipetare se bullgar~, shellbim te vellexerve

punet e Shci peries pa pasur vene kem be

e dore-vete, veten

'" j;''j,

i Mirdi-

dhene

.',-,~' ,,',

te Lemjes

tasve, i tsili, xemer-vete

. .-:

***

ci eshteigne nga Abbati

-.' J ,~o,'.'p

i Evropes,

te shendosha

.".

pah:'i

te cyteteruara te Shciperies se ghithe, vetesiet me

."';;'-

N e tsa radhe te tjera, Miss Durham-i na defton kthimin e saj, e te vajturit . ne Tsetigne. Ketu inbaron libri.

gne nga shtepiet me

shtepia e gnegneriu

-..'-" ,,,,,,,;j'r-.~

1 tyre.

eshte

ndofta

Durham-i,

e tet'

a nende chuna te scuar nzene.

te tmeruaracijane gnengaplagat e Sh<:iperies. Miss Durham-ijep gne tregim per te vene-'re te (ucies pace-sjellese ceka permi Mirditasit i chkelcyeri abba,ti . ,

kete, afer

te tija,

. ",'

>:'-",-" '~'--

",:,

,,-

'--

, --

~~ ~'--r-"

~ ,-I-

I~t'; ~"-

,,-,

,".-,.

.;if,>

{

,f>;~

,''''

Ikc

''AI-

--. ;.

,.,,<,,

. ,

---<.

.-,

," ,~.

',-

'->'

,""".-

-",

.'"

'.,

> >~

--,'-~

-""',

ALBANIA

.>'

'-"f¥

>:..c.', .>c'

. -

h --,'

dhe, thote Miss burham-i, traximi me ghakun shcipetar nuke mohohet dot. Tregon historien per te vene '.re te gne « atdhetari bullgar », i tsili s' fiiste pervech bullgarisht ne ghak te ftoht' e siper, po... kur dehej, 'i a mbushte kenges shcip. Ne te tjeraJjale ky gnerL" ish ace Bullgar sa ata ciloxin ne.theatro jane Hindas, Arape, etj., pas lodl'es. « Sa per Grecien, emeri i saj nuke pritet pervech me teshara t' ashpera ne sa vise te Shciperies ceveshtova. Shcipetaret duan Veturdherimin'a Aus~ trien. Toskeria, duke pasur hecur me shume te kecijanga ceveria turkese sa hoci Gegeria, duket me gati t' a prese Austrien. Gegeries i pelcen me teper' veturd.lwrimi, po munt t' a prese Austrien ne mos muntte me mire» (f. 200)':' . Si do oe ne cofte, kushdo te kendoje librin e lYIissDurham-it ka per te kuptuar se sa do faje te kene Shcipetaret, jane tMrrore te t,radhesies turke. Si i tha me aresye' gne kortsull i huaj ne Vlore -: « Les Turcs ont assassin6 l'Albanie », - «Turot' e therrne Shci. penen ». .

'...,

->1 "';

','

,;: !:'"

~<:.

:,-

kembesia edhe.kaforia.duke pasur rendesien me te madhe. Po me kohe e me ndertime, arrijti te xere'vendine pare, -"dM lufta e Japonit me Moskovin munt tecuhet,negne menyre lufta e mbreterimit te topit: '

-.<

" '-

,~":

,,--'0

---+,--'

-'~

* * . . D-be fjale, shume kohe permi kete cheshtje:.kush ka cene ghetesi i topit ? Duket sot pa dyshim se ka cene gne . franciskan (tsa e japin per benediktin) i cuajtur Berthold Schwarz, i lindur mo '{

1310 ne Friburg-ne-Brisgau, i ;'dek~r me 1384 ne Venedik,. Disa auktore jane lajthitur duke shkruar se Berthold Schwarz-i ish ghetesi i barutit ;gabim ,

-,,>

i math, se formulen e barutit e kishin . ghetur Anlbet, e pas Arabeve e kish dhene ne vepra te tija edhe Roger Ba" --.1jf,,:1 con-i, i tsili vdic me 1294, dome thene" me pare se te lintje Sc~warz-i. Po gne".;;'., ghe eshte sigur, seSchwarz-i eshte ghetesi i mjeshteries per te bere topat. Themeloj me 1377 neVeriedikgne fa-. brike, e me topat ci duallne andej Vene-. diku rahucytetin e Chioggia-s (~377). ,-~~, ~fe 1384, pMcesia e V enedikut,per te mos paguar te hollat ce Schwarz-i ker. " konte per sherbimet e tija,,wuri edhee

(Fnnt).

',.

"'-,

-,,~

. ~.

vrane ghetesin e mjere.

Rotae

Bates. *

, -.-~,

~"'--: --0:;:

* '"

C'i":

NE nga punet me per te vene- 're ne lufte te sotme eshte vendi i math oe xe topi. Ne lufte te vjetera, kur topi as shtinte shume lark as bente dem shume, rendesiae topit ish e trete, (~

, "

'.<

N e shekull te 15-te, Turcia'ish Shteti ci kish topat me te fucishme te botes. Pake me pare se te meret Stambolli, thote historiani inglis Pears, gneHungar i cuajtur Urbanderdhi, me 1452,

"it -:-.

----

'-'.

~~:

"-'

-,- .,.,' ",-

-:~~'

--, .-.c:-

,,"-'

"re ,~

'"'",~

- ~'" k

-' .. _~>~~\i..

. .,,;';-,-;.(,-.

. --

. -

M.i~

,':'

y~;~

~:;~,

'-.:

,,;;.-'c,,.-"-

" > c,' -'-'

'."C ',."-~~':"--':'" -~-'d"-

,s, "

-~:--

-,'"

ALBANIA

, --~

. 'y.,.,< -;",

n' Adrianopbje, gne'~t-dp;t« i tsili .mbeti q"

---

madhesia dM dergimi i shpejtme i ghuley~ (8,e,11;1eshpejt vete gne plump a gne ghltlej!",me taper fortse ka per te ehpuaraper te shtYPllr). -Topi i sotme mbushet, jo nle ghule te renda, po me ghule te lehta te mbushura. me sende

per shume vjet elllldiae' Evropes » (Pears, « Gre~~ Empire»). TopineUrban it e hoene uga Adrianopoja ,neStamboll ghashte-dhjete oe a buaj, me 1453 ; ky top shtinte grie ghule te gurte 13 600 okesh, edhe Tureet ciearkojin Stam- cimike ei, aty ku bie 'ghulia, traxollen . . bollin, e",sbraxjin shtate here diten e gne 'peltsasin. me te kater anet. Do me thene, " topi i sotme ben dem jo me fortse te renhere naten. jes te ghu18ve, po me fortse te peltsimit *** , c-.

,,,

. ,

,,-'

cc-.'-

:_~.

te tyre.

~'f-

~0-:'--

.. '

..;-

'<!

"..~:<q ,,>.

.,'-;-

-.,<

'l'urcte, necarkim te Stambollit, ki*** s4in ,dy top a te tjere po thua ace te fueishmesa to pi i Urbanit, edh~ kater-mbeGhemimi i topavene lufte' eshte, , dhjete rahetore (batteries) kater top ash thone, gne I1ga meteehuditeshmet sitsilado. Ghitherisht, do me thene, ki: ghera te j8tes : e deh luftarin, e shkund shin 59 topa. Gne historian grek oi ndo- e i 1ep gne menyre ethie te tsilen i dhejne "Stamboll ahere, Evitobulos, madhi vjershetor Goothe 13euan elMn' e shkruan se «topi i mbaroj ghithe pu- topit: « Ghemimi i tyre, thote Goothe, net ». - Ne Sheiperie, Tureet, duke eshtemiaft i chuditeshm; sikur i' bere. mos mundur te shpien topat neper ma. nga bashkimi i peshperimit telisave ~i 18te Krujes, eene te xotette shpienve'xo, rjedhjes s' ujes me vershellimine glat enevojsheme ne vent edhe trajtuan ghve. Pake u'ga pake e ndjenveten. ne top a perpara keshtjelles. gne shtet te pa-xakoneshm ei s' munt te

-',

. ,

;;-

.:'

-J!~'

N dryshimi i math i topave te sotme te nzehte 'dM sikur ajo nzehtesie te hyn me topat e vjetereshte, ne dy fjale, ky : neper trup ; ne te tille menyfe ,os'te vjen sikur ti edhe ajo vape jini fare,te Topi i vjeter nuke bente dem perveeh me te shtYP'ljr: ghulia, e gurte a e he- bashkuar. Syri s' humbet fueien a dreete dukurt, binta ne gne vent, e, pa pIa sur, tesien e tija; po, ghithe gherat -..: ken si pakete tskueura Kio" eshte nga 'fueia erenjes vetem, bente dem ethiae topit» (Goothe, « Campagne in, duke shtypur e duke thyer. Perandaj, . me topat e vjeter e para rendesie ish J!'rankreieh », vVerke, XXX. 73). ,

. ,

. .

-.,..

r..;:

~,""'.

ifj::

0:0.:

~'-

--:~

-,;;;

~: 0'.>'<'"'

"Z)~;

:~'

i$ ,

'..

kuptohet perveeh me shembellim. Te, duket sikurndodhej ne gne vent shume

,,-,~:o

-'~,,-"'~,--

--~-

;~ '

,,,"

. -

, t'.

, ~

-, ..~~

t'J~~ -'" .-c-

'"" ,

.' ;i~ .".

_i.'

.".'>

, ".

, ,..

ALBANIA

64""

.~. ",'

c'"

ne gj uhe shcype

Vjersherimi

. :<~

, '-.'..,,'

PER

. "

"':

V J]JmSHORE.,

1\H LIRIE

"'f"..t~

.c,"."\:

, . '. "

.0.

,.;".-'iJ;~ ,

JERSHA, pose fetyravet ci ka xbashkuL.me shkrim kemberishte per te 'tsilat nuk asht n~voje ketu te,Jlaslm, ka, edhe disa t' jera te vetat," ci, ',:.,'" thirren lirie vjershore, pse me:f~cie teketyne ka gni hereauktori munt te dale jashte rrjegulavet te masesse vargut, e munt te nderrojnepakex fjalet . tuej i u shtue atuejiu shkllrtuendo gni rroke:,';" 'I,q~~' Lirietvjershore jane ghithgni siper varghe klasikesi per varghe te ri; ketu , prakena.,me sjelletregimeedhe varghesh klasike, kujanete perdortienieketo'.~i:~\ fetyra, masi, perpara s' e kenimarue kElte det,yr8. Poshtoj1ll6' edhe se ~mnatre ",r~ '.1 'fetyrayet poi la~m ,ne gj ul1e latinishte a, te thona ma drejte, ,ne gjuhe giecishte te vjetre, prej se tsiles rrjedhin; pse nqryshe do teghindeshim teshtrenguem;ine ..", krijuefjale'te reja te vishtireshmemeu,:veshtrue.

'.'

': ',.: H'of,"'~

:., .,:r '.00'

-'..'

;ii" !:'\'

",,\~.;

'",

Fetyrat a liriet vjershore mate grioftunat e ma tep'erdoruemet jane .keto Synalaephe, ecthlipsis, dialysis, synaer;,(?sis, diaeresis, systole, diastole, prothesis, aphaeresis, epenthesis,' syncope, paragoge, apocope,> antithesis, metathesise

'timesis.

, ,

:"Ji

"t,

'~ '

",!,~;

'/'?~

;::t',,<".' ~. --.

MI SYNA-LAEPHE,

,""

'",". ,

..<.'.

."._'--.~'.~ '.l;tt:,)-

',','"

Synalaephe ,asht gni fetyre per te tsilen xantoreja a difthongu (1\ ci ndoll~n" ne funt te gili fjales, hahell prejxantor,es filletare tefjales ci vjen ~rapa. Tregim vargut klasik :

"',

v.",

.~'

omnes intentique

Oonticuere

ora tenebant...'

, ,

Tregim per shcyp :

,:, , ''''.

,--,'.

Trimeniet

me diftorii, or xana, t' atij burrit...

'-'

.~, :'-'

.. ,

Disa here, per me e ba vargull ma te rrjedhte e t' .amel, keputet, ene vent. ..1~~" te saej veh8t hijexa(apostrophus)xautoreja e fuudit te fjales 'se' pare, si n~ kete.c~~' ~ ..

.<,

vargo

\c_. .,...',

,oj: ,

Te mujshe edh' un me fluturue....

~.~

Vremje e petre.Gni menyre synalaephe-je asht fetyra ecthlipsis perte

tsilen

,.", >.-,',

-:c-.. ~o:.

. "'.'

(1) Diphthongus

thirren

dy a Illa shum xantore

ci shcypetoMn

g~ti vergni

.<.

Mre,

. ..,,'

\ ,

, t.

(,. .,0,..'1"

".,

-'"

.:...

=,., ,

<,,.

, ~

,~c~ ';',

;~~,

>. "',-

.-"

,~':;;r+;:;;~!,~~r:~W~%~£~f;~i~:~~I~~~t~~~;;~~~~~1

.,,-

,',','

ALBANIA ,

sbkroja m ne ghuhe latinishte, kuer ghindet ,ne marimtefjales, . .

tores filletare te fjales 6i vjen mrapa. rregim .

Tum Cererem conuptam

','

,,',

arma...

-"""

haMt prej xal,l.

undis Cerealiaque

~',C-

-"",--"

,." 'c

,. "

,-,'

Yremje e dyte. Ma teperse gni fetyre, synalaephe~janie,duket gni rrjegulle cl e lype veshi e ei e kerkan harmoniae vargut; e kujtoj s~, vetem ateh~re kuer . mos t' a mar rim m,rapa, perdorojme gni lirie vjershore, e tsilit asht kejo ci po vjen tesh.

,-,

","

MI DIAL YI;IS., ,

Thirret dialysis aja lirie vjershore per .te tsilen dy xantor~, ei hasen e ei, mas rrjegulles se perghitheshmedo te bashkoheshin e do .te' bashin, &ni,ein~rojne vetmase immerohen si dy rrokje ne varg: Kejofetyre asht,si nitthane, kund.resptarja ~ ,

esynalaephe-s.'.

patet Dea: iUeubi

Tregim vargut sheyp : -

Et veraincessu ,

Tregim vargut klasik:

." '

'''.

"-"

matrOID..

E dheut 'na skaF~t t' one, na '£ushet e §mla... .

MI . ,

Synaeresis asht te mledhunit ,thona

ma hapte

"." ',~'-,-

.L:~

SYNAERESIS.

"ete

-,.,'.

,;:

' '

bashkuemit

e dy rrokevet

' '

ne gni; a, t' a, ,

e ma dlir.et, per synaeresis metTet vesht aja fetyre, e tsila ban ei

te sheypetohen per gni heredy rrob, xantoret e te tsilavet hasen bashke. Keshtu,' per , Jregim, fjalet ait (tha), atd (a), diis(xotavet), a,ein(pastaj)etj.etj. ,negjuhe latinishse, e' f:ia1et mue, len/a; shleu~~';'psua'r etj, etj. ne gjuhesheype, te tsilat ne , bisedete xghidhun (prosa) gnehen si.dyn;okesh6, ne vjershe shumhere bajne gni . rroke te vetme. .

. ,

,,'

':-::,

'Tregim

vargut klasik :

Vehemens,

et liquidus

puroque .

simillimus

amni.-. '

.., .'c,

Tregim per sheyp:

~',

POJ; per mi dushk me mue te ksolla e' im~...

,:'

c"" ,

Ne gjuhe shcype nuk keshillohet fort perdorimi i ke§,l}j fetyre, sidomas ner vjersha te shkurtaku lypet vargu i rrjedhet, i kulluem, i xashme. ,

",'1

DIAERESIS.

,',

",,';'

--';', ,

,'.

~,"

sikur e thote fjala vete, merretvesht te daamit e griirrokes ne. dy, sikur ne latil,lis}J.te ; aurai, s1llua~r' dissoluo, subiectam per, auraels'!llvq,e/ .di$-,Per

d.jam'esis,

;£ ,#1,

,-"

,,'.'.. 0''''''

.. .

. ~.

"C<

c', '''''''"",

," ",'

, ,- ",'

;c, :~',' '"

.... , "., --,

-. J.:S

--.' -'

~'-- }:

~, ,,";,,"',' ,~~,

, -----

. ..

AIuBANIA

. ""c

per~' salvo) 8ubjeclam ;ene gjuheshcype:snkjevi per sh7cjeu"pavi perpau"shkovi shkoi, kefe'ina per ketejna; dzepi per rljepi 8>ne-shullle shll.m fiale t' jera, ku munt,

teevehetti.jane,went te i-it" Per me.r sbashkue dy xantoret'e mei, dhaneme pa k.endojtorit se clp,te thohen tedaame, se pares i yellen sypri dy pika (") eithirrell edhe atO diaeresis. . Tregim per latinishte : .

",':;--

.,~

",,>.:

,Stamina m-l'f3glm ' .

.. ,

Deo...

per sh eype:'

.. .

Pritnza

sulmin bashkarisht

~..,,---

non . ulli dissoluenda

~- ,

.Ed,he perdorimi i fetyres diaeresis nuk asht per t' u-keshillu~ fort ne gjuhe t' one) ne vent ci ne gjuhe t' jera) e sido.mos n' italishte) vien shum here me-i,shtue xbukurim e hiir vargut,- sikur ndollene kete te Dante~s, ei ashtne xa'per tingilL

.,",

anmikut...

-"'-'.'

-,~

e harmonie) e ei asht ky :

..")'

Dolce '.color d' orzental zaffiro... .' Mr SYSTo.LE-.~

, ,

Systolei thone asaj fetyre per. te,tsilen hahet e shkul'te gni rroke e ghate per . natyre. Kete nuk e has a 'as gni here ne gjuhe sheype,'e ralle fort haset edhe ne . gjuhe t' jera. N' italishte gheta ketevarg te Bembo-s : Doleemorm6rio di fontanaviva.,,) ku fjala morm6rio rri permormorlo si thohet rrjegullarisht,; ue lati. nishM ghinden edhe fjalet stele runt per steterunt, prod~derunt per p1:odlderunt; f. aNlc~sper abj'ic'is,etj. etLpor nuk me duken tregime per e u-marre mrapa shpesh.

(

--~

.' "..

,~:';,. /C-

MI DIASTOLE.

, Edhe fetyra dictstole a) si i thone edhe) ectasis, per te tsilen gni rroke e . te fjales, - shkurte ghatE:\sohet) tuej lu_ejt vendit. elll1.etheksen gumuese atonike nuk haset kurr ne gjuhe sheype : ashte vertete ci ndollet shum hOerener kange t' on a, pOl' ne gni raase (easo) te tille do te thirret ma ~eper gnilirie muxikore se gni lirie vjershore. Per mi kete te luejtun te thekses ner kange te popullit na kena fole ch' nefillim) e kena thane edhe se asht kejo gni ner arsyet per te ' tsilat na. nuk kena pase deri me sot varghe te matun mire; per .kete pra po i keshillojme prep kendojtoret me e marre sa ma pak mrapa kete lirie. .

0;.:;;

,,"

, -""

--oj '.

"-'

N e gjuhe latinishte e gheejme disa here) ku hahet edhe tuej dyxue te paxa--ahmen, si ner fjah3t relligio, relliqitiae, rettulit) repperit etj. per religio, reZiquiae :,: , retntit, reperit. Edbe n' italishM ndollen disa fjale ei nevjershe munt te nderrojne,. tMksenl si simile p~r simile!. oceano per oceano! funebre per fimebrej umile' per -

,'.'.

,'- '--,-", ";..,;. --c

,.-'

'f'

,-.

. ---

-,;-

"'-

-~--,.

" :-

. .-

. ..

. ,':';. j~ ..~.. .

~:,,;':O:'

. >~ "";r-

,~ ""

{"l~ . c,,", .. :;~;

g ""-""-

~-:,,:t

,.;j'...u~<

~;.::'gr'1'i>-- -~ti,' ,-~.-

,.. .,'

,~-

'$~::~v ~;'; ~,'~,

C-,'

, ~

~ ---

'''''

>~-

. -.1

ALBANIA. ,

....,

67 "',,-

y,Yt)ilB;penetra per penetr~, etj. etj.Tregim: fra,i ladroni d'.4rabia'o {ra simile.:. Por,si dcici t' jeen ~uk asht niire~me e perdorue ~tepeJ;', e jo vech fiE; gjuJle shcype, ku asht per t' u.ike sa ma:fort, ,

PC2redhener

,'.

gjuhe t' ji3ra.

-,c-<-

-' -~-,-'',,'

PROTHESIS.

Per prothesis merret vesht te shtuemit e gni shkrojes a te gni rrokes ne fillim te gni fjales; si ne latinishte"1"gnatu:s''Per natus,. tetulissem per ,tnlissem; n'italishte : dipartita per partita,ennmerar~'permtnwrare, addf'lJ1,(xndareper domandare; e ne,shcype : Jimi, jemi per imi, emi; dbore, xb.ore.a vdore per bore; etj. etj. Por ne gjuhe shcype e n' italishtekejo fetyre nuk munt tethirret mete 'Y~rtete gni lirie vjershore; masi' fjalet.e nderrueme prej sar nuk~perd~ren yet~m"~e vjershe, por edbe ne bisede te xgidhun. Per kete,po i laam tregimet ner.. keto dy gjuhe e po sjellim vetem gnivarg latin,'ku asht e perddr'im fjala gnatusper natns, e tsilalmk rri mire ne shkrim kemberisht : ..'

-0;~.>,. ,.~

-j-,

Gnate mihi longa jucuridior

unice vita.

Mr ,'" , , ,

Fetyraap'lJ,aeresisasht, si'me thane, kundreshtoreJ~e fetyres prothes.is,>~: shegnon te keputunit a te hjekunite gni shkrojes a te gni rrokes ne fillim te gni fjales; si nelatinishte: tem1'lO per contemno, ruo' per ertto " n'l talishte : per essendo, stinto per estinto: e' ne shcype: lur6J per dificio per edificioJ sendo' -' uluroj, 'tyne per atyne,etj ;,etj. Prep 8dhe kejo fetyre nuk munt tethirret per. ~hcype gnUirie vetem vji3rshore, masL,ljalet, ner te tsilat'e ghejmesot, n~ollen te perdorueme edbe ne bisede te xgidhun (2); po sjellim pra tregime vetem per latinishte e per italishte. Tregim vargutklasiI{ : Discite justitiam moniti, ef non temnere Divos... Tnlgime'vargheshte ri: .

-,,c,,-,.

',"

'~',: .

, .'" ---,

allo!)[t Sendo 10 spirto gilt da lei divisoj E'l desio che gli mena qui e stinto..

V ede'!.' miparve

APHAERESIS

.. .

un f:1'''dificf-o

"-"',-

,-,,-

, ,

it>-§~-;;'" ,;~,

Epenthesis

-,-.

EPENTHESIS.

i thone asaj lirie vjershore- per

te tsilen

shtihet

'~',

gni rroke..ne mjedis a, si thohet, ne trup fe gni jjales si negjuhe

gni. shkroje

latinishte-:ma. .

---.-

...

..,

'c.

;'!-

,:,."

ii'

, :#" .

" -ot

. .

.".-

., \-

.-;

',",-,

;"'.,. ,-,

n', --,

.::

-:-

.::;:-

7- ";:-

~~:-

:+ ,

':>.o:-;~"-,,:<,,.---

, do'

«~-

-,":cC ~~~_~??~i4 .. .,'---",~-

..",

~j"':-'~/;::" ,~--

(2) ¥asi kishe marue se shkruemit me ra ner ment ky varg i Geg Postrippes: «'Saj shpies ;'-jetre ku kam lee» tek i tsili po'thue se ndollet liria vjershore aphaeresis, masi fjala 'saj, cirri per asaj, nuk 'perdoret mire ne shkrim kemberisht.,.. ..

.'k

-~-

'".-.

;;>:.

",'

:-.-

, , ~':Â§~>:'

~"'~:-

'.c.,

"~."

."..

ALBANIA "

vors permm"s, induperator per irnp~rator, cinctutusper cinctus; n' italisht~ : in,qhilesi per inglesi" Ettorre per,Ettore, sirnilernente per sirnilrnente ,. e ne shcype : tuke, lure per tlll3,dallendrysheper' dallendyshe, Mj. etj. , KIM per kete fetyre nuk kam ghete tregime te posachme ner vjersha te gjuhes s' one, per ne mos dachim m~ shtie ne radhe te kesaj lirie vjershore te gnehunit e e-s paxashme sikur rroke plote, pune ci Tosket e bajne gadi gbithmone ner varghe :' por per kete menyre perd0r"imit te kesaj e kena me fole ma nnejne gni nye te posachem. .

. ,

-.,,-

,,-

.."'"

'r:

Tregim .

, ,

vargut

klasik

Mavo,.tis in antro. , ,'~;

Tr~gim per gjuhe italishM :

..",

.,.-

c:'

0.-

Simile mente il ~~l seme d'Adamo...

.j "

MI SYNCOPE. ,

Per syncope meret vesht ajo fetyre per te tsilen hicet gni shkroje, a gni rrokeprej mjedisit te gni fjales, sikuf~he gjuhe latinishte : .quber1Jaclurn per guber- . 1iacult/111;; ,pericllvm per periculurn, Divurn per Divorurn ,. n' italishte ,: negghi~nza, per negl1genza" abit1'ebbe per abiterebbe, differto per differit(); ene shcype : p,"int per perint (parent-es), shtraan per shtratin, xone per xotin, ghene per ghitenetj., ~0. Prep edhe per kete fetyre nuk kain ghete tregime te posachem ner yarghe tegjuhes shcypei :ip.8sifjalet,ci permenda, sikurse ,edM saa e saa t' jera, ku ndol1et fetyra syncope nuk perdoren vetem ne varg, por edhe ne bisede te xgidhun.

~- ,_'I' ,

:'1"

;

Fecerat et viridiÂŁoetam

---~

.. .

Tregilll

vargut

Vita laboriferis

.."

Circnm' vallata periclis...

". c;'

'';'.

',(:r;

Tregiin per italishM :

~_.

,,~

kla,sik

"~I.

Come l'uom per negghienza a star si pone...

(X,qhatet). "

LEK

GRUDA.

-.ÂŤ

.~ --

-:"1..

'-:i' --

-",

"'"

\;-

,'-

, >"

"',

:0'

,,"1'

, --

-~~;._--. ..

~2:~4~:;<%-,',~:-~-,;::~:~~~:;,~~

-V.-e-"""

~:~J:~:j::~:~~ ~-O

,,\' ""

., -

-.", r "'.-c.:

~'. 0---'-

.-.~"'<..

',-,

-'"

.. ._-

-, -"-..

'.\..

,., "'--' --~,

--,'... '-

>','

5. Emasseipi1

-0-

-c.

..:.-- ---,~ ,- -

---

--, -

'--

",OC "~--

~--

--.

f:+f~&:

naj t.;

massi

fl. Tjergulll1..';:-

tjPgulla.:

7. Thoe = thueje. S. Gnere = gneri.' 9. Ketiit =ktii. 10. E~ = eja.

11. Dingoj 1'>; V.mrekulloj

idjotixem m~thane /

kroat: mas.)

1'7. Mbretii

tryese=n'

= u-mrekll11ue. 13. Ordh8n~ erdhen; erdhne; " 14. Kx- = kahe. ' . 15. Kapton = prennon., 16. Mas

:, '/.,

'--'

'.,,-,.

,1-

~.,~~

mretnii..

(-,

,,',

',.

,,--

VORF, DUKAGHINI.

-._,

po jll thom;

'..t'--

",tJARME

e kan me riit mas tryese me Abramin , Ixakun e Iakovin ne mbretii 17

nga

Napoli

, "

(TilJ.

Tocco

E Salvietti)dy libra shcip, te ,c. shkruar me mjeshterie, te shtypur me kujdes.Gnericuhet Abetari pe~i

t' chiellit. 12. E bicet t' mbretiis 18 kan me kene te ,citum ne terr t' s' jashtit ; e aty

,.{~,::;;

,'_3;

te ra. Dy libra .

15 dlelli,

14leen e ka kapton

nnk gheta , ac fee ne Ixrael. 11. E ashtu po ju thom se shum,~an me ardheka

",.

tryese asht, Za stolom. Zii kroatisht do' tryexe{Mas ,

IS. Bicet t' mbretiis =- bijt emretniis. 19.'Xeve = xune. . 20. Sat = sahat. Thohet edhe ul'e preje' germashtjet, preje t' tsilet ekan'marre edhe , Kroatet.' , .'

;c"", ';-,c

;,,

-;e;

,- --

nnigjoj.

- ...,-'.-

: per te vertete

em..

,..,--.,--.

\,.,'t'

10. KUllr , dingoj 11 Jexu Krishti u mreklllloj 12 e i tha atynve cish ordh6n 13

4. Roktarit' em = rrogtai.n 5. Ner = nen.

ne Kafarnaum chentllrjoni..ce"e lilti.

-,q;

'):;*,'h;

3. N aj at = neite;Th~li'eteaiie

t' ,Arbneshve.

thom ketiit 9: shko, aj shkon;e tjetrit: ea 10, aj vjen; e roktm;it t' em: ben kta, e e ben.

~~~~:>~F~;~~~~~~~ :-"'-'

6. Tye i.thane: Xot, roktari t' em 4 po lengonimamm, e po mundoet f6rt': 7. J exn Krishti i tha atii : un kam meardhe. ekam me e shndoshe. 8. Chenturjoni u-pergh6gh ei tha: Xot, nuk miritogn me ardhe ti ner 5 tjergnlla 6t' mia, por soo thoe 7 gni fjale, e roktari t' em koo m'u-shndoshe: 9. Perse edhe un jam gnere 8 i urdhnimit cish kam ner xapt~soldet, ~ kuur -

.~: ';,';'

,0 t

'~L

Ugnilli ish' Matent, VIII., 5.-13.,

ALBANIA

Gjuhae Shcyptarve

u-afroj

','-:""':.

2 naj at,

.::;-_:-, .".:_~~

",-

'-'S'

, , , , ,

- ;}"?di

, ,

Msoitore 'Filltare t' Shcypniis, tjaten Knnime t' para. Po shtypim, ketu :

-_'4')'-'.,.", ,-<"

koo m~ kene te kjoomit e te drithum 1. Xe-dhenjen e botet6reve,' II. Gne t'dhambve. ar lkullte bashkepunetorit t" one Xog. 13. E J exu Krishti i tha chenturjonit : Ilshmanit. '. r-" u ,", Shko e si xeve 19 bese, te' kjofte.E . ,

shndosh

roktari

. 1. XA-DHANJE.

20.

ne at sat ,

Doli ABET ART per MSOITORE FILLGni vellimS8 TARlJi; t' Shcypniis, ,facesh in-16.o, ibegatnem me maa se

SHEGNIME. . 1, Ipi hini : 2. V-afroj u-afrue,

-,',',. ,

,,',

'..

. ,~

---

'-"'.""'::0, *"e:->7Ji<':a"

<'!

,-,

-,'

'''~'

);~;.~v-:,

.. ..

;-/i;

.~,.-'

-'.-

",'-,

. ,

,.,,',

'" ,'0

- --.

-r-

0""

.'0

i' hieshme ;

,'.

---

Shenim.' ,

II. ~

00,

{(,'uLlner kto ditneNapoli« Abetari » per msojtore filltare. -, ,Me gxim ,te madhe knnova, dip.rsen e gni atdhetarit, e~ me dashtni t' paa' shoee u-perpoe me krye ket liber t' nevojshem.' Mas kti d::lin'dhe dy tjer per msojtore filltare. Gximi a ma i matlhe pse .kto libra' u-shkrune me abetar t'§hoenise s' Bashkimit, i tsi11i mas mennimit t' ,eme, t' sa e sa atdhetarve t' mii, ~i perpieen" per ner e t' hapml t' giuhs,} perket fort sheypes (1). Habija a ktu : Botusi i ktyne librave, ~" . tui ken gne shkrimtare i thell i giuhs; perdashtni t' giuhs e' t' mfJojtoreve r ona mrriti me i shkru kta libm 'n' gni giuh kae te kullume e t' dlirt, si ktoni i arghent, ei ner miet t' lisave e t' tjerv8 peme t' proxhmit, gurgullon mi xalline t' vet. Keto libm jan shkrue kae m' gni giuh fmisore si me thane, sa fort pa "

let gni sen; libra8h msimit. ei do t' vijne per Shkolla 'Filltare t' Sheypniis. E g~imenn nuk do t' shkoine iava e do t' dalin Knnimet e parf:l, gadi 100 faeesh, Gighinnen eh' taninen shtyp, e edhe t' iere kan me i marre mrapa, t' tsillet nnollen tsa t.ui u permledhe e tsa tui u . gatue: ,Nuk do t' i u prijme knnoitoreve n' ghikim t' tyne per mii kta libra; vetem po shtoime se, tui i perbaa, kemi vue oroe me kuides t' sprasmet methudha~ nisimtare e t' ghith xbulimet e keshil18t e Pedhagoghiis s' Mshme, e se ner ta kemi perdorue aben' e Shoeni~sBashkimi ,t' Shkodres, sikure maa e gnoftuna, maa e lehta e maa e viMshmia per shkrim t' giuhes shcype. Me gni fiale . kemi baa ghith eh' ka munn t' bahet., ei t' i perghigheshin eellimit t' yne, i tsilli kerkon t' i ape. diel:r:qrliis zanse t' Sheypniis menYren maa t' miren ~e vshtire 'deri ma i vogI! fmi e kupe. si m' u ll1sue n' giuhe t' vet. ton. Gniky a shkaku ma i madhi, ei' N' kte'po i uroime vedit ei piesa e kto libra lypin ner eh' far do msojtoret ditun e Sheyptarevet' na apin t" pshM- sheyptare me ghete dobin e vet. tun e nnime; e kshtu kena me marre aha? Habija ma e miLdhe Cd ktu : . . '.' fueii t' ree per me u shtye me maa Mper Botusi i ktyne librave nonse i lidhun shpeitim, xelle e durim n' pune ei kemi ner pune t' veta, per dashtni t' madhe, '

.~.

IX ,

shitet

Tni vue perpara botes ket Abetar 't' rii t' giuhes sheype, kemi gximin t' baime t' ditun se me te po nise t' ehpal-

ALBANIA

50 xbukurirne' fro 0.60. t-

'J.fY

. ,, f,

~'.

lllse.

Napoli, 28 Priill 1.905.

(1) S' po flas per ato atdhetar

sbcyptar,

per me i cit fame vedit don dite e per dite me cite ka 'i abetar te ri. - All te ngoret !

BOTEToRET.

"..""

-',-

£w~~~~~

-"';;~

" ~~.[{c~

ii';

'4j'-

~1L ..:,:~~

."C>' ~""'k ,; ~-;:,~, -~'i;.~--

;y., -~

,'-e:. ";>-'-''io:'-~

" '.;,,,;',

:'i;""'~

.'),-:>'

>--

~--.

'-<"'----

,_.

.,.

, .-

ALBANIA

IX -

-,/

, '~.

,",' ,

, '-,'-

~ ,;;.';"

-:--',

, ,,,"," ..-'

't',,, ..

'c-" -."':'

,,"

-o;',~

yi"

'-.'

ci per giuh pat, u-munnue me gni fortse t' pa shoce me cite n' shesh kta libra be t' frytshem. Mannej duhet dhe me kujtue ci botusi nuk u-rMyemadhshtur" me botim t' ktyne librave, tui e msheh emnin e vet. Duhet manner me, mennuese botusi a, gni dlale i ri e ci nuk ka mrri- edhe kohen - e burrnis. J u po shihni se sa mrriti me ba gni diale i ri m' at pak koh ci i rrin lire. Ky kiofte gni pascyre per ato shkrimtare shcyptare, ci me t' vertete ma shumkoh e nge se ky kane (1). +'

24, V. 1905.

Kur n' nett', e ceta . : Hana ghighillon, Te shkriMt jeta, 'Kur gniri mennon Te ajo lule, Ci do me xhgule.' ~

. '-"

I madh a gximi Kur fejuejee, Pse t' shkon mennimi

T' ajo c' afer s' kee... Tesh do m' u-bashku Per jet. burr e gru.

Kur nen dritore... Xernren tui e shkri

.. ~.

. ~

,.~

Te gaughia ngore, Ci nuk t' jep ceti;

XOG DUSHMANI"

. , ',, ~

'11"

T' ajo mennen chon, Ci xernren t' pershkon.

Gximkur kryt ka pshtet Mi te dashtnori.... Nuk ban dit te cet, J 0 kurr dashtnori. K urr nuk kit ceti, Se nex an' dashtni.

Fejesa. ~-~

Koha e dashtnis Fillon e shtoMt, I ~

. ,

I t

, I

i I I, ,, , I , I I i i; I

Kur ne koh t' djelrnnis Gniri fejoMt. Dashtnin me e krye, Ci n' xemer pat nrye; Xemra ts6ptumun Fillon m'u-gxue, Kur tui kujtumun Koh' it afrue, Lulen e dashtun Ne ghim' e majtun.

~rim'pshojtse me,te ; Me at-flok giate, Ci me , fiet nuk t' Ie... T' ajo mennia t' shkon,

, ,

Ci n' xemer t' errnon.

.,'

.'. ::~.

Kur koha ka ardh ,Ganghen m' e nukun ; Ah dit ma e bardh Kurr nuk t'adukun, Se ganghen e ree Tesh ne dor e keG!

"-'-'-

"".,

, "

-:.

. '"

)l-

. ",-" .

-'~--

, -

~> .~~,,~-

,~~1r~~"':~,,~

;io

, .. ~,

" .-

~--

, - .

JfIillia e shkret Hiekun prej saksis, Lshon eren e vet Ner oda te shpis,

X. D.

--,.

" "

-'-~, ,

'.'f

,',

Kur n' t' Gushtit nate

.".

(1) Nuk kishte me keue He edhe me pase gni histore, dheshkroje, natyrllistore, fisike eimie e site sa libra tjere per msojtore t' ona. Atphere pra, kur- kta libra t' a ken pa driten e vet, atehere tnunnena me thane se edhe msojtoret t'ona e, pane driten e vet.

':r:~>_j:t "

" 0'>',

..~ .---.- q'

, "''',:..;'

~-'

':""" ---'.;'~-'.' 'ii,~,_-;~

,---

'c- -

, ,

72,

,-.<'.:, ,"

,c,

Kejo berbuee

, ,,c. ..;>,

Ti Ide ini Tule Si gni sulltane,

Menghyret: kuee. ,

. ,

'T gaI:ighe,ci n' saksii Te patlu!xue,

,~' ,

Mete knae me er, , Oi xeml'ent' pat ther.

(Nfja gyrbeti.) 14, XII. 1904.

xhgule

-.-

-. >:

Kerkuj s'ik'amie'. S'kenghyrie t'kuee Mftmoj berbllee. .' Ah giwghia: e slikret Ty te kan shkoee .

"~co'

"',

POI' eh' set'kan

N e got' don me shti,,, Per me te gXlle ;

--. '-,

~--

-."'.

" "

E tesh n'got ke met .'

XOG

DUSHMANJ.. J.:

, -!'i~

Aty pa shoee; . E t' kan xaptue Per me t' munnue.

,,'

:C-:f,I,!\''''''.~,

'~'r'

)

" Ah iraft sMrra Po i tham ati, Oin' mu perpara 'U-dukte krejt shkri!

. M artesa.

"",:'"'

,',::',' 7'

Ah berbueia sa T'jet e mjera nuk; Per te jet nuk ka,

, <,

.E vetumm', ka Ian.

.~Se fillon m'i u-xhduk <Ajo bukurio, Oi pati.i1'saksie!...

, '~, "

,'. ~, ....

. ,

Ah moj lulia shkret. Ma-pse s'po lulxon?

E te bukrat flet

"';11

Gni,xetnerm'. tyshlirie , ,""' T'vite per ore '. Per me te marl' eet' l\foj ganghia e ~jeer.

., :,.

, ,

Ah eh' koh kie ajo Kur ish: gangh' e ree E jo sikur kio ,. . , .' O1, S" t ' pvesm k us h Jee....? Harru t' ghith me kan .' E lanun m' gnen, an.

, ~.. .;',

'.~

-~ ,~

;,;.

,-.>

-.--, ,.

T'ghith kan"harrumun T' mjeren berbuee,c S'e kan shkallnil'lmun S'. ka ngbyret' kuee E ngrata lule Oysh se kie xhgule.

;.':

.<c'

. ",..f

,':

J asht ne dritore ;

,,..-.

N, ghyria me ka shk11 E flett me kan ra; KMkush s'pvet per.mu Oli' se me patne dft. Tesh ma s' ,m: vjen era Oyejam e mjera.

,<,

Kur ti ne saksie

,t~:

Ka gni jee ka i Tshon? K~ejt j~~ yeshk e tM

J ee ba me tekia.

Kryt per m(l s'e ehan ,

,","

POI' tesh, ky ei ty

-." .

Keputun

S'munnet me rrMy,

--" "-'-"

r.-

te HI

--"

Si xemra i a eM ;

Se ashtp~niiue, Oi t'ka vorfnue.

-;:

,>-,,

15..XII.,1904

. ,

~/~~;~'(1;'~f.is~~~7~::;,_:

-c",", ,;.;;.;:

r I

I .~

iifi' ,;,g/f:!;

;II

t 1 I

"iI

I I

I .

. )~

II!

;;,

1 I

{-~

.- '.'.

'ill

"IiI

III!

!II

~~~ ...

, II1II

~ I...'

1iII..

~~ .

II'

. .

III..

. l1li'

I .

!II

" .".

II!

d !I' : ... I ~J

-.., ..

.. ~

II 'Ii

III

;," ~m

hit!;

110

iI!~ I