Albania data 1905 nr 11 by Shefqet Cakiqi

BIBLIOTHEKE

J\f. i R.of

DeucJlf

I: 1

E SHTETITIII

'----

9- annee, No IL

1905

1tmIK ~

E perkoheshme

shcip

Revue

Del

muaj.

rait

muaj

per

U-themelua

me 1896.

Te mbahet e te *ritet Kombesia.Te lerohet e te xbukurohMGhuha,se Ghuha eshte shenimi i Kombesise, te permiresohet

tous

Fondee

les

Iit, se, kur esh t i pasur Populli, Kombesia mbahet e tere, e forte e e lire. '* '* '*

hesie.

Ghu-

Historie,

Shkentse.

et libre.

* * '*

Viersha. Kenge

te Popullit.

.mois.

en 1896.

.. '*

Pa.

Conservation et * developpement de 1'lndividualite nationale. Culture de ]a Langue, qui est l'expression de cette individualite. Afnelioration des conditions economiques qui permettent it l'individul\.lite nationale de se maintenir enttere, forte

e Popul-

ghendja

albanaise.

Te Ro..

Litteratur,e, Folklore, Linguistique, ~Iisi;oire et Nouvelles. * * *

LETRt\., NDIHMA. PAJTIME, DERGOHEN NE KETE DRECTIM :

To. tbe Editor of the" ALBANIAN REVIEW" J, Oakley Crescent, City Road, E.- C. London.

ALBANIA Veni-'Ra. - E perkoheshmia ALIHXIAdolli ce me 1896 e gher 1002 ne Bryksel te Belgies (te ruga e cuajtur Rue d'Albanie). Ce me 1902 e tehu dolli e del De London. 1\le celie se tani nisi te dale ne Brybet gne Rete me formen, me ng'hyren, me drectimin e me emerin e ALBANIES,i bejme td gnohur botes se s' kemi pune me ate Rete e u lutemi te ghitheve te mos rehen.

NOTE

~; DUECToRms.

;p. AHO:\"NE1UEN'1' ])'UX

,IN (12 fasciclIle.,)

1'1".

l'A.JTlnl

PElt

GNE Vl'l'

10 fnllga

.. On peut . Ii LONIJREt:;,

Librairie

a. I'" Albania"

F.-A. BROCKlIAUS,48. Old Bailey.

Ii PARIS, Librairie BltOCK!lAUS,17,- rue Bonaparte. Ii HALLE a. S. (Allemagne), Libmirie RUDor,F HAUPT, 11, Alte Promenade. a LEIPZIG, Librairie BROCKHAUS,16, Que,rstrasse. it LEIPZIG, Librairie OTTO HARRASSOWITZ. Ii BRUXELLES, Librairie K[SSLI~G ET Cie, 51, ~Iontagne de la your. Ii VIENNE, Librail'ie \VILH;;LU FRICK, ..a, Graben. it TRIES'rE, Librairie JULIUS DAS!':. a ATHENES, Librairie BI?CK. au CAIRE, Librairie BARBI~"R. it ALEXANDRIE, Lihrairie VITA co~:~.

BLI N I : Historien aShcypnils, I'rej N. D. N., ,- 412 face, 4 frenga 2;) c. Historien a Turkiis, prej N. D. N., - 105 face, 1 frenge. Karten dhashkl'imtare te Shcipel'ise, me 7 nghyra, 5 frenga. Baba-Tomorin, viersha te X. A. -?oo Chajup, 192 face, 5 frenga. (Drectim: 1\1.A. Zoo. Chajup, poste restante, Cairo, Egypte). Raxat a Djalllt, viersha te X. Asdren, :!:!! face, 4 frenga (Drectim: ~1. A. D. Toska, lU6, calea Vacaresci, Bukarest, Houmanie). Lahuten a Maltsiis, vjersha trimenore. (Gratis pel; pajtimtaret e ALBANIES.)

~ ~

-")

Vit i ge, Nr n. ~ '.>.

\ ~ ~- ,~~.

.:;} . / ",,::0

1905

9oannee,

N° II.

1tIGm1t:ftIit. Facia e Drectorit. LET A e Sofjes DRlTA shkruante, tsa ~.' kohe m& pare, se kushtrimi cenka gne rnbledhje. DltrrA lajthiteto Ne l\1alesie te Shkodres e te Kosoves, kur gne rexik i perbashkem i shtrengon Malesoret te marin armet, perhapet fjala ce kush eshte trim Ie te dale. Kesaj, Malesoret i thone: J1£ethirl' « kushtrimin »0 Shkurt, lmsht1'imi nuke dnMt kuptuar per fl'. 1"eunion, po per £1'.appel aux annes.

edM e bukur. - Po jap ketu gne tregim te menyres me te tsi len vjershat e kesaj pjese jane shkruar. Dhespoti fiet (III, 14) : DHESPOTI, i ndexul'

n,qa vera.

Urdhroni u lutem te ini te cMlur Bdhe te defreni me xemrat e ceshur, Se no ghithe anet kam per te derguar Prifter, e ghith' kujt i kam urdheruar Ce me kryc ne dore ata te mallkojne '!'silet ghuhen shcip duan t'a kendojne ! Se korcharet tuaj jane mendje-shkurte -Kure s' munt t' i bintsh me menyr' te urte. §. - Dolli, ne Bukuresht (te shtypeNeser esht c djele do vete ne Kishe tori N. N. Voicu, Ruge Mihai-Voda, B do t' i mallkogn me katran e pishe, ,; Nr. 21): MALLEKLMII GHUHES SHClPE, J>astaj tc veshtrojmc tsili do kuzogne ! . 1. . trpreJ .f1\1 0 G 0' pJese 1comuwre (S10) me t re' Ce sot edM tutje shcipen te kerkognc ?

pamje, nghare ne Korche me 1886

»0-

Pllna (l'action) e kesaj pjese eshte miaft e dobet; munt te cuhet me teper gne vjershe e folar (fl'. poeme dialogue) se ,. gne drame e vertet~'Ze ne sMsh gne nga te ngharat e luftes se Shcipetareve me Greket ne fushe te kombesies: 're

ngharen e « mallekimit» /

te ghuhes shci.

§. - Xoti Profesor Dr Holger Pedersen botoj, ne gne te perkoheshme gMrmanisht, bibliografien shcipe te vitit 1902, edM te vitit 1903. Ka shenuar 36 vepra, shkrime edM fietore te shtypura shcip a, ne ghuhe te huaja, permi shcipen.

pe prej dMspotit te Korches. Ky libel', . i tsili kush ton vetem 1 f1'.50 c., ka per te §. - Muarme gne libel' rumanisht : sjelle shume te mira, e meriton te ken- « VIITORUL ROMANIS]\[uLUI IN BALCANI, dohet prej te ghitheve. Ghuha esht e scrisoare deschisa de N. N. N acio, prelehte, e pelcyshme, e munt te thomi sedintele Societatei albaneze D)'ita ».

...~~

210

ALBANIA

Eshte gne i vogel libel' 80 facesh, ku Xoti Nacho tregon, bashke me, te tjera, historien e shoceries Drita ne Bukuresht, them81imin e Hetes SHCIPETAR!, etj., e ,me ne funt i kerkon ceveries rumene t' a gnolH'I Driten si gn'e shocerie te xognen ta mare tEi holla te lena me dhiate prej atdhetaresh shcipetare. Sikundre e dine te ghithe, gne nga vellexerit Terpo la, duke vdekur, j gn' a tre-cint mije fl'enga per propaganden shcipe. Po kush i ka per te mare? Ceveria rum ene, duke mos ditur ch' t' i beje ata te holla, i vuri me gn' ane edhe pret. 1\£e cene ce mendimi i pare i te ndyarit Mandi 'rarpo ish t' i ndihe ghuhes shcipe 13 me cene ce nuk i xente gneriu bese per te i alene te hollat t' i perdorte per ate cellim, - e

mira'do te kish cene te i a kish lene te 300,000 frengat 'nogne shocerie se ditur, per tregim Akademies se Berlinit, me porosie ce t' ardhurat t' i jipeshin ch' do mot, si gne chmim, auktorit te me te mirit libel' shkentsetar pcrmi ghuhen a historien e Shciperies: Mjerisht nuk e pati ate mendim, e ndofta edhe te tjere do t' a perseritin gabimin 13tij duke lene te holla te tsilat as gneri nuke do te kete te drecte t' i perdore. Urojme me ghithe xemre ce DmTA te gnihet si gne shocerie me vetesie cytetesore (perf sonnalite civile).: djersa edh'e mundimet e Xotit Nacho jane te ditura pn\j kujtdo, dhe menyra me te tsilen i sherbeu kombit ne kohe te shkuar, defton miaft se ch' fare burri eshte.

§. - I dashuri atdhetar, i pernde~rueshmi At Pashko Bardhi, 'Franciskan

edhe mesognetor i shcipes ne shkolle te Borgo-Erizzos (a t' Arbenesheve), ne Zadre te Dalmaties, e 1&punen edhe ukthye per ghithegne ne Shkodre. At Pashko Bardhi, ne mesime ce dha ace vjet ne Borgo-Erizzo, chfaci ace, dije ne ghuhe shcipe sa dashurie per kombin, edhe emeri i tij do te permendet shume kohe 11'ate kologne shcipetare. - Ne vent te tij vaM. At Shtiefni Ghechov, i tsili '(thone) ka botuar anqej-keMj disa vjersha te bukura, nene gne emer-pende. §. -

-r

U luMmi kendognesve '-'

te vene-

'1'13bashkekerklmin per te tsilin Hasim me poshte nene titllin « Te beret 13fjaleve ». Chmimi eshte gne-cint frengash. J

.. Bajraktari [KENGE

i Shkrelit.

POPULLORf;].

Clni ditene prenvere, ne muej te l\fajit, Rane ne paxar te birt' e Bajraktarit : Holm i Tomes e Vata i l\Iarashit, Te dye mustace-dredlmn sikur brign dashit, Trima te gjat 13bUlTa te hoIl, :E citne pushken kame 13ne dol'. Kame 13ne dol' push ken e citen J~ Pop Aleksit ne ghoks i a gniten.' Pop Aleksi b1'iti vete, E Bajrakta1'i e pat pvete : " Pop Ah~ks, 01',13i bi!' i Shkines, :E si t' u-duk plummi i ma1'tines ? " Pop Aleksi met ne hava, Po shekon vennin se ku me 1'a ; Ku me 1'a Sclnuk rnunn me shkue, Se plummi i martins shtatin rn' ka pe1'velue. F1'yni borija k1'yet paxarit,

I! ALBANIA

I !"'II

Gneky Vate Marashi gni mustak-xi Nuk don miesie me l\lal-te-Xi ; Se kur ishte \Tata i ri

Thote me xan te birt' e Bajraktarit. It eh' po i thot borija aseerit ? Vrap me xan dijelmt e Shkrelit. ~1i?jse eh' u-ehuen Shkiet ne kamme Kush ne eharape e kush n'opange Dijelmet e Shkrelit per me xane. Vate l.rarashi e Roku i 'roms

E dha

E kapen

N' ate mal 'nodhi gni musliman J~ ky ishM gni Sheyptar asgan, E po i thot: " ]~ eh' esht kijo pun, or Bajrak[tar?" - " Ore burr, hajde fol me mue, Se sot gni pun me ka eidhue, Ne Ulcin jemi ngatrue, 'Gni ofitsere .kemi pushkue, ]~ ane per ane shtatin i kemi birue Se do pun te kcija na i pat punue". I thot muslim ani : " Hajde me mue, Se e kam kohen me t' peshtlle ".

E Bajraktari

Jt e morne

e pat

;nighue,

rug en per me shkue, Neper pydh e neper prue 'l'e dye shnnosh i pat kalue. 0 te kjosha fal Xot e Perennie , Se shum pun te mira jan ne Shcypnie !

Se ch' bes ka Sheypnija 'mrenn Biret muslimani per te keshMn.

fjalen ne MaIsie

Me b61uft ne Mal-te-Xi Per sebet te Malit Bris. Po eh' ka t'i bojm gn'ati Valis Ci s' na i la me ardh djelmt' e Malsis, Se per ket pun te l\ralit Bris I asht nnesh arxi pak :\Ialsis. Por e eh' ka kit me 16 l\lalsija e shkret Se nuk munn te bon luft me. dy daulet ! Se sa vj6te kan me kalue, Jt puna e :\ralit Bris nuk ka me u-harne. Gneky Vate Marashi se eh' ish menrl\le : Thote, " e kemi kohen me u-bashklle Me shoei-shoein me einnrne, Ket Sheypnie mos me e [shuc. Toskc e Gege me u-bashkue, Se esht forts' e madhe per me cinnrue,

rug en perpjete kullomts 'I'ui shkue e tui luftue, Jt ne gni mal i patne,rethue. Mali ishM plot me peme J~ Malaxest fort ishin tremme Pra kurgnani nuk hinte !mrenne, POI' prej jashtit tui eit pushke Malaxest patne vrft gni mushke ; Jt mushka 'nodhi e t' xotit t' mal it, I a pagoj Suda e Gospodarit I)ese-me-dhet tsopa lira arit Per shnnete te dijelmve Bajraktarit. Vate Marashi gni tr\im <lrangue, :It te ghith gni dite tui luftue, Me t' kushrinin,tui einnrue, Dy einn vete i kishin retlme.

211 }

1\los te munne

anemiku

me na shtrne,

Be tash pese-einn vjet kemi cinnrlle ! 'l\fr,f.:DIIUN

-. GNE

TILL

NASRADDIN

PRF..J

1\L P.

GHERMAN.

EULENSPIEGEL.

ne f?1 NE dite, Till-i, duke shetitur tn~g, pa gne fshatar i tsili kish blere gne tsope tsohe te gMIbel', fort te bukur. 'rill-it i peleeu edhC u-mendua si e si t' a shtjere ne dare; pyeti pra kur do te kthehej fshatari no katunt e nga eh' udhe do te shkonte ; pastaj u-muar vesh me dy mie te tij, gneri ner te tsilet ish prift, ce te dalin ee te dy 13te presinne gne are duke vene 're kur t' u Shen011te me dare.

',1 ALBANIA

212 Abere, dolli edbe fshatari n' Till-i i u-cas dhe e pyeti: ~ Ku kete tsohe te kalldet (mavi) bukur? » Fshatari i chuditur e

GHERA

udhe, e

e bleve

EDHE

BAILOXE

ace te shikon,.

CI DUHEN

II.

DITUR.

KORTSUJ.

KORTSU.JTE.

e me ne funt i perghigbet:

« Tsoha EAILqXET, puna e t(' tsileve eshte, esht e ghelber, jo e kalldet ». Po Till-i si thame, politik~, dergohen nga i thote : « 'rsoha esht e kalldet. IA te mbret ne mbret e cendrojne ne bejme bast, te te jap gne-xet dukate ne kryecytete. Po Shtetet nuke kane ne mes cofte si thua ti, po te me japsh tsohen te tyre vetem intereste politike per te . ne cofte se kam aresye. Le te marim per mpruar: kane, ace edhe me teper, int6deshmor te parin gneri ci te shkoje ». reste tregerie. Perandaj, gne tjater fare Eulenspiegel-i ahere beri gne shegne te derguarsh chohen, jo vetem ne kryeme dore, edhe i pari i te dy shokeve te cytete, po ne ch' do cytet ci ka 'nogne tij dolli nga ara n' u-dhe edhe u-cas. rendesie per tregerien e Shtetit ci i Fshatari i foli duke thene : « Mik, po chon. Keta te derguar me ,te veghel bisedojme ce te dy per nghyren e kesaj cuhen frenghisht « consuls », fjale te tsohe: tllUa-na se ch' nghyre ka ». Tja- tsilen Geget e kane shciperuar .7cDrfs?/ll.I' ~ teri u-perghigh : « Esht e kalldet» e. me te shumet Toske 7coshftlle, (c1isa Y"I r. Fshatari briti : « S'esht ashtu ! Cenkeni thone konsollQ8, pas Grekeve t' Ismirit dy xuxare te shokesuarce te me vithni ». ci thone « k6nsolo~} ne vent te « pro- ! Ahere Eulenspiegel-i foli keshtu: xenos» ). « Mire! ce te te mbusbet koka se kam Gne diplomat frenk ka shkruar gne aresye, eja te pyesim ate prift te nderfjale per te vene 're: « Kur ka cene shem ci po vjen, e ch' te. thote cofte gneriu gne diplomat i holle, sa duhet. kanun ne mes t' one ». Fshatarit i pel- edhe shtuar per te cene gne kortsull i ceu mendimi. mire! » (1). E me te vertet, po te veje Kur u-cas prifti, Till-i e pyeti: 're gneriu bashkesien e gherave ci « lVijeshter, thua-na ch' nghyre ka kio duhen gnohur a te puneve ci duhen tsohe? » - «Pa fjale, tha prifti, esht mbaruar, kortsulli ka per ditul' me e kalldet ». - «E sbeh tani, i a beri shume e per te bere me t6per se bailoxi. Eulenspiegel-i, se une kisha aresye ? e Esht e teper te permendim ketu shu. fitova bastin, tsoha esht imia ». Fshatari mesien e detyrave te gne kortsulli : tha abere : «Te mos ishe prift, nuke te arrin te dihet se puna'. e bailoxit eshte besoja ; po tani te besoj, cofte vertet a politike, e puna e kortsullit tregetore. jo ». Edhe, duke i dhene Till-it tsohen, mori perseri udhen e fshatit. (1) c Qaand on a ete un diplomate habile,

combien faut-il bon consul! .

encore y ajouter

pour etre un TALLEYRAND.

?-..

Po nuk eshte kurdohere e kudo ashtu. Per tregim, duke pershkuar neper dual' . karterat e pa:shtypura t' admiralit N elson, vura 're cindera letra kortsujsh englixe ne Spagne, n' Italie e ghetke, te tsilat kartera nuke jane tjater pervech lajme ushtore. Nga tjater ane, .

kortsujt'

213

ALBANIA

i kape; po ne cofte se u-mpshehshin ne gne kortsullat, politsa ka te drecte te hyje me pa-hir. :It teper te shtojme se politses turke kio e drede nuk i gnih8t.

.. Rota e Jetes.

e derguar ne Turcie kane pa

(1805). ,fjale gne karakter politik, e munt te cuhen me teper .ajerte diplomatike se ajerte tregetore. <I lindur me 1759 ne .Marbach, i vdekul' me 1805 ne \Veimar, u-bene 100 vjet I 'Korsujte ndahen ne tri shkalle: ce kur mbaroj jeten e tija i madhi . 1. Kryekortsujte; II. Kortsujte; III. Pervjershetor gherman Johann-ChristophKortsttjte. - :Pervech ketyreve, me te Friedrich von Schiller. I ati i tij, mjek shumat Shtete kane edhe kOl'tsuj te ushterie, edh8 e ema dojin t' a vejin te ~derit,! shpesh te pa-paguar, te xghedhur mesonte theologien; po duka Karl i ner subjektet e vend it ku u lidhet ajo "\Vurtemberg-ut, ci kish trajtuar gne bare. shkolle ne Stuttgart, u dha urdher Titlli i kortsujve esht i lidhur pas pl'indeve t'a dergojne atje ce te mesoje vetes so tyre, I.jo pas vendit ku dergohen. . kanunin edhe mjekesien. Schiller-i, me I Per tregim, 0.ustria ka ne Janine gne pa-hir, i u-vu ketyre mesimeve, po mengryekortsullat...; po shume here, dergon -- il' ate vent gne! per-kortsull : ky e dia edhe xemera e tij ishin gh8tke, se shieja e tij e hicte nga ana e letrave. mban titllin e t~j edh8 thirret ahere Ne Karlsclmle te Stuttgardit, Schiller-i ÂŤ per-kortsulli X.." i ngarkuar me kryeccndroj sh'tate vj et (1773-1780); l'aty kortsulla tin e Z,.. S Âť. (Eshte rane ce gne kryekortsull te kendoj, bashke me te tjera, edhe shkrie nisi te thethije shkoje ne .diplomes~e e t' emerohet, per met e Rousseau-it, theoriet e ketij mendimtari freng, pas tregim, bailosi klases se dyte. .Me ghith' te tsilave egersia eshte me e mire se cykete, kio pune ka nghare disa here n' teteria, gneriu ish me i lumture me i Englie. (:Kortsulli, si bailoxi, esht 1. pa-ngash- mire kur ronte neper pyjte, edhe shteti me : nuke munt te xihet a te pyetet a te i natyres eshte me i bukur se shteti i cyteteries. C' ahere Schilier-i behet dergohet ne burg.! Po kortsullati nuk esht i pa-ngashme 'Si bailia a shtepia e armiku i shoceries e i cyteteries, dhe bailoxi t. N e cofte, per tregim, se tsa Njel'shat e risies se tij (1780-1787) jane e ketyre mendimeve ~ Irishveta te ngarkuar me 'nogne faj te math pascyra turtl'a e te xexad Po ce t' ushceje gneriu kundre Shtetit, mpshihen ne gne ammen dime te tilla, duhet te pesoje nga basade a bailie, politsa nuke hyn dot t' SOHILLER

214

ALBANIA

jeta; t' ish se, si Leopardi, Schiller-i te kish rojtur gher ne funt gne jete te mjere e te dhembur, ndofta do t' ish bere vjershetori i trishtimit e i ligesies se jetes. tL~mtisht, shpejt jeta nisi t' i coshe Schi1lor-iC:l\Io 1787, pas gne jete tE;"turbulluar e t' ashper, arrin ne Weimar, emeroMt profesor hi storie n' universitet t' lenes, martohet me gne xogne e tsila e kupton, lith gne micesie te nzehte me te madhin vjershetor GCBthe. Keto ndryshime ne jete, i suallne ndryshime edM ne mendje. Bota tani nisi t' i duket me nghyre te tjera, dM nuk eshte me armiku i cytetories. Shoceria, duke u-bere per dite me e mire, do t' arrije gne dite ne gne shtet me te mbaruar se shteti i natyres; gneriu duMt te perpicet te permiresoMt; dM no kete perpjekje per permiresim, Schiller-i i tregon, si gne udhe te shpejtme, artin. - Keto jane, ne pake fjale, mendimet e Schillerit; po te gne vjersheotor mendimet s' kano ace reno, desie sa bukuria vete e vjershave!Veprat \. poetike te Schiller-it nuke chfacin ate yeteburiIp. (spontaneite) ace per te vene 're ne vjershesie te GCBthesl: te chkelcyera e te larta, ato te SchiIl~r-in duken me to ndertuara se "te derdhura pergneherjesh.

Ghepura nga Kudo. E National Portrait Gallery te I~I Londonit, ndodhM" nene numer 385, fytYTa me vaj e gne plalm te cuajtur Thomas Pa~ Katalogu ~t

i ketij museut (face 372) thote : ~ « Thomas Parr-i, i lindur me 1483, i vdekur me 1635.> E cuaji~ ne kohe' te tij, 'the aIel, old - very old man' ('plaku, plaku, - shum' i motua,ri plak'). Leu afer 'Winnington-it, ne Shropshire. Kur ish 15~ vjetsh, Lord"i Arundel e solli ne London edM e shpuri perpara mbretit Charles 1. V die afro gne muaj me pastaj, edhe u-mbulua n' abbatsie te \Vestminster-it ».

§. - Gne mjek shkruan se gne shegne e shegur e vdekjes eshte kio : Po e chpove pake me gne ghelpere gne gneri ci duket si i vdekur, ~ ne cofte se eshte i vdekur me te vertet, chpimi do te mbetet i hapet posi gne vrime e bere ne gn,e lekure; ne cofte, per kundre, se gneriu nuk esht i vdekur, chpimi do'te mbyllet me gne here, cdlle ne mos dalte ghak.

§.

Folme ne gne numer te shkuar

per punen ce nisi te beje fonografia per mesim te kengos gregoriane edM te ghuheve te huaja. J a tsa lajme te tjera permi dobien e fonogrammeve. Fleta londoniane The Pall .1vIall Gazette shkruan: «Ka disa muaj ce Akademia Perandorore e Shkentsave ne Viene mentvendoj te mb18dhe gne tok drasash fonografie per te mbajtur per kohet e pastajme tingellimin e vertete te ghuhev~e te dia18kteve te sotme... Nga Ty: ,~

roli i Veriut e nga Vorarlbergu u-mbluathne pese-dhjet' e shtate specimina dia18ktesh ghermanisht, ,e dy-xet e shtate te tjera nga Karinthia. POl'Aka-

ALBANIA

demia i shpuri kerkimet e saja shume me lark. Nga Guinea e Ree solli tridhjet' 13dy drasa me ghuhen e me keD.get e y~ndesve, ner te tsilat jane me per te vene '1'13kenget luftorEq Nga Hindi, erthE:e drasa me te v1(\te~a-kenge sanskrite. lGne komision, i derguar n' Australie, eshte ne te kthyer e siper, e gne tjater do to niset per Vendin-eQ-~r (a Grcenland).ll\Ie te shumat e ketyre kujtimeve u-illuarne me ane te fonografit EdiAon, dM andej do te pershpiMn me gne archiv-fonograf te veehante, te trajtuar prej Akademies. - Perveeh ketyre drasave per te mbajtur foljet e ndryshme te kohes se sotme, Akademia nisi te mbledhe edM ~eret e vetave te ehkeleyer ei rojne sot. - Te ghitha keto do te jene me tutje gne tMsar i vertete per boten. » §. - Gne koee kripe: Gne gneri fliste boterisht per para shume gneresve. Tsa ghera u ehpeleyen 'deghognesve, te

215

tsilet U-X8meruan e nisne t' i thresin : « Flet gomarerisht ! » - «Po! u-perghigh folesi. Flas gomarerisht ee te me kuptoni.

Probleme

Alghebre.

~NE

gneri pyet to niperit Konstantinin dM Kl'istaene eh' moshe kane. Konstantini i perghighet: nne pas 7 vjetsh festogn te katerten hero diten e lindjes; KI istaei i perghighet: une pas 7 vjetsh festogn te pesten here ditcn e lindjes; - dhe moshat t' ona te bashkuara bejne 22 vjete. Perveeh ketyreve, duMt te dish se ne festojme diten e 1indjes me gne dite ee te dy bashke. Duam te dime sa vjetsh ishin Konstantini dM Kristaei dM nde eh' dite te motit ishin lindur.

KR. A. DARO.

.. .. .. Viersherimi n' giuhe shcype. <t

I pari t regim asht i permledhun prej gni eksametrit e gni pentametl'it; dyti prej gni iambikut me ghashte kame Bprej gni iambikut me katre. 2) Dikolone tetrastrofe : .

AU/'eatn quisquis mediocritatem Diligit, tutus caret obsoleti Sordidus tecti, caret inyidenda Sobrius aula. Kio strofe,

si1mr kena

pase thine

edh-'l gni here,

asht

e perbaame

prl~j tre

ALBANIA

216

varghesh saffike e prej gni adonit, e munn t' mern\t mrapa fort leht edM n' giuhe t' iera e sidomos n' shcype ku del shum e bukur e 8 xashme. 3) Trikolone tristrofe : Petti, nihil me, sicut antea, iuvat Scribere versiculos, Amore perculsum gravi. Te kio nncillen gni iambik ghashte kamesh, gni triish e ghyse e gni katresh. 4) 'rrikolone tetrastrofe :

Cur invidendis postibus, et novo Sublime ritu moliar atrium? Cur valle permutem Sabina Divitias operosiores ?

Ketu dy t' paret iane varghe alkaike, dy t' ieret iane t' nnryshem. :Itkac m'.duket se maston per mi strofa klasike, pse, me dashte me i permenne t' ghitha, do t' ishim t' shtrenguem me shkue teper giate. Tregimet, ci ken a sielle, iane ner ma t' gnoftunit e ner ma t' lehtitme umarre mrapa; per ata ci kan dishire me i gnofte edhe t' ierat strofa klasike, po keshillojme veprat e vjershetorit latin Horatius Flaccus ner t' tsilat ghinnen, po thue, t' ghith menyret. VI PER

MI STROFA

T' !lE.JA.

Prej saa kena thane n' kaptine t' jetre merret vesht mire eh' ka asht strofa; ketu vetem po shtojme se strofat e reja rriegullohen, jo veeh prej varghesh, ei munn t' jeen edM ner to t' ghith gni menyret a t' perxiem, pOl' edM pn\j gj aseramj es. Perdorimi i strofave, sikur paame tuj fole per mi viersha klasike, edhe n' gjuhe sheype nuk asht i motshme, due me thane, {yiershat t' ona ishin edM ato monokolone e t' paa daame n' tuba. Ket xakon greket e latinet e koheve mira e maajtne vetem ner poema t' mdhaj, ku perdorojshin eksameb'in e ku, n' gjuhe t' reja, perdorohet, pOl' raall fort e gaLi vetem ner perkethime, vargu gnimdheterroktse i xgidhun; per kunnra na e maajme ghith-gni edM ner viersha t' vogla e t' perbaame me varghe t'shkurte. Gni t' jetre nnryshim e ghejme pn\p n' ket pune, due me thane se viershat monokolone t' onat i kan varghet t' lidhun me gjaseramje. :It gnimenn gjaseramjen a shBjin e saj e ghejme ner t' ghitha viershat

ALBANIA

217

t' ona, ci na kan teprue e rriedhe prej koheve ma t' motshme: ku mos s' nnihat, do me thane se u-buer tuj u-pergojue prej babet n' diale. :It n' ket mennim jam edhe per saa i perket Rapsodliiave shcype t' mledhuna prej De Rades : sikur n' fillim, tuj fole per mi vargha klasike, thashe se nuk jane n' t' vertete ata ci dono t' na japin me paa se varghat e ketyne Rapsodhiave jane t' matun me kame, ashtu tesh po shtoj se prep nuk munn t' i u za bese atyne ci thone se ata varghe ishin edhe perpara t' xgidhun sikur na erdhne ne. T' shtyem, nnoshta, prej kl tij besimit, disaa deshtne t' nnjekin e, ner t' jeret, Naim Beg'u u-shterngue t' na ape gni prove tuj perkethye librin e pare t' IliadMs n' teterroktsa t' xgidhun, pOl' liuk i duel n' face. (Xgiatet.)

-. (..

.. ..

LtK GRUDA.

Perandaj kejo chashtje e dnde dha e shenueshme shume ci hapi ALBANIA,te shtyllat e se tsiles ch' do chashtje komHmIE u-gexuesh kur pashe se ALBA- betare ghene rahje dM shtellisje me NIA,te numeri ghashte i tomes IX, hollesie shkentsetore, - dha kejo Ie ~ hapi chashtjen e themelimit to t' thohat per lavdim te ALBANIES,te gni ghuha letretare shkrimtare, e tsila Shcipetarevet dha te letretures s' one Per themelim te gne ghuhe letretare (I).

~..

sot per Shcipetaret asht gni nevoje kaci me randesie te mad he shume, saci, ne cofte se te ghithe Shcipetaret lypset me kushtue ghithsetsili sherbesen e ti per ghallesien e kombit, gni nga mjetet ci rrjedhine n' ate cellim ghane te jete pa tjeter thamelimi i gni ghuha te perbashkme kombetare. Sepse mbi ghuhet dhe vetem mbi ghuhet mbaMt kombesia. Gnisia (l'uniM) e ghuhes asht gnisia e kombit.

(

./-

,~~.

(1) Shihni ALBANIA, IX. 123. - Na duket mire t' u Ierne te ghith' artikujve permi kete cheshtie gne titull. - Artikujt' e kesaj sere do te shtypen pas urdherit c' erthne. Ky ce shtypim sot na erdhi i pari: e muarme me 7 te marsit 1906 (shtylle

gregoriane).

- N.

me detyron me traitue dha une men-

dimet e mia, te tsilat nuk dajne fort nga ato te ALBANIES.

Per me e sgidhe sidokudo k~~~~, tje, e tsila nuk asht e vogel dha e lete, e me i cele udhen shkn\jesvet (aux ecrivains) te mbasandajshem, te tsilet ato vetem dha jo ghuhesetoret a shkrognetoret kane me kriue gni ghjase ghuhesetore te cindrueshme e te patundune, sikurse asht ba ne ghithe ghuhet e tjera, per me u-ba pra udherrefegnes ne ket--~ ~ pune e jo urdh~nimdhanes, ghane ne Shcipetaret, mbassi per fat te mire perpicemi me thamelue ghuhe shkrimtare fillolloghike ne sMkull te drites e te cytetenimit, ghane e para pune me ke-

218 . cyr

mire dhe udhen ci ka vojte trajtimi ghuhnavet 1etretare te komb-;vet tjere, ne cofte se duem duke u-perpjek mos damojme porte fitojme. . Nga istoria e ghuheries pra mesoJme se tsilado ghuhe e ch' do kombi ndoft[\, pervech ne disa vise - nuk asht kriue duke u-nghitune e duke u-traxume bashke ligherognat (les dialectes) e vende vet" pOl' duke u-shue ligherognat e tjera (kete e shkruen dhe AT,BANIA te numeri VI-te) e duke dale siper gni ligherogne nga shkajke istoriake. Ch' do ghuhe shkrimtare letretare e Rotshme ka cene hejret,kur u-fillue me u-shtellise e me marre gni ghjase te perghitheshme, gni ligherogne si ghithe ligherognat e tjera; i la pase motrat e saj e duel siper

,.,.

mbi ato jo se kishte talt\nte ci nuk i kishin te tjerat, pOl' vetem se disa shkajke istoriake, disa arresye te perjashtme e ngriten dhe e lartesuene kaci fort, saci te ghithe bashkkombetaret ate vetem u-

detyruen me e perdorune e me e marre

ALBANIA

per organ shocenimi. Per tregim, ci te marrim gni ghuhe te vjeter,gllUha grecishte shkrimtare e sotshme -=-e tsila, I?e thane drejk nuk e ka marre ghjasen e cindrueshme ci lypset - ka ardhe nga gnie ligherogne vetem, nga dialekt i Attikes, i tsili me te vertete nuk ishte ma i mire e ma i nalte se dialektet e tjere; pOl' fucia e madhe e Athines ci kishte mbi ghithe cytetet e Grecise, dhe shkelchimi i ndriteshim i shkrujsevet asaj, te tsilet u-diftuen te emenuem e te vlere ne shkentset e ne mjeshterite, e hypen ligherognen Attike ne shkalle te gni ghuhe te per-

.......

ghitheshm~ te ghithe kombit Grek. Dhe shtellisja istoriake e ghnhes. 1atinishte nuk asht ndryshe. '!tush e L

dinte se nga gni fshat i voge 1 e! papermendune, kaci, saci ne gni kartedheshkrimtare mexi e dallon syni gne) rillÂŁ~ nga Latium-i do dilte gni ghuhe, e tsila, tyke cene gni dialekt si ghithe dialektet e tjere, ci fliteshin rl"eth asaj, mbassi ishte organ i gni kombi te scute teper, te pajuem naturisht me gni far mendje praktike te mrekullueshme, i deboj dM i shoj krejt motrat e S[lj ci ishin rrotull dhe u-perhap e u-M po-tlma gni ghuhe e perboteshme, saci sot n' Evropt bijat e saj xotenojne mbi vende te ghana clhe te bukura dhe me arresye 1avdurohen per tCytetenimin e sotshem, te tsilin e kane trashigue prej s' ames vet. N â&#x201A;ŹIcofte se nga Italia vjeter vemi ne Italiet sotshme, ne Frantset e ne Ale-magnet shofim po ato dukje istoriake ne udhetim te shtellisjes ghuhes. N' Italiet 1igherogn'a e Toskanes, mbassi u~perdor prej shkrujsevet ma fort se ligherognat e tjera, u-M ajo vetem ghuhe shkrimtare fillolloghike. Ne Frantset dialekti oc-ut nga shkajke politike i la vennin clialektit o'il-it, i tsili u-M ghuhe letretare e Frantses. N' Alemagnet ghuhe shkrimtare u-ba ligherogn' e Alemagnes Siperme a Ghermanishtia 1\1a1esore. Keto shembellime ci ka1lX,o,va siper me pak fjale per me diftue se trajtimi (1) (1) DM ky trajtim, duhet me thane, ashtoR jo me per dhune e me te ngutune por pak nga

i gni ghuhe letretare shkrimtare ka rrjedhe nga shtellisj' e,g!li ligherogne (2) nga shkajke istoriake,keto shembellime deshmojne, me- duket, se edhe ghuha shkrimtare letretare, ci duem me kriue, nga gni ligherogne ka me dale, nga -Ta;;Henis1d{&.rune' ne Toskenishtet shof ato dukje istoriak8, ato gharje, ate ndhetim shtellisje ci kallxova siper per ghu./ het grecishte, latinishte etj. lYIundet ci Toskenishtia te vuje ate ci vujti ne '~ Frantset dialekti ac-ut, i tsili nnonese shume kohe u-permajt dhe u-punue e , u-hollue ma mire se kundreshtari ti, por ma ne funt u-debue prej dialektit all-it dhe humbi fjesht. 'Por ketu nuk po me ka anda me profetixue, sepse nuk .~ jam i xoti profetiximit, vetem disheroj me tregue. mendimet e mia ashtu se ch' i kam trajtue tyke vume ore punet ci

ghajne sot ne shtellisjet ghuhesies s' one, te tsilat (pune) me mbushine mendjen se 'roskenishtia ka ma shume arresye me xane kryesine ne ghuhet letretare te pasketajshime. Lartesimin e Toskenishtes ne shkalle te ghuhes letretare vetem gni arresye, perdorimi saj ne ma te shumtat e Jibravet ci kane dale deri tashti, asht mjaft i fort me e ba te nevojshim dhe te kerkueshem, por jo me damnimin e Gege~{shtef?~e tsila, me ghithe ate ci monumentat shkrimtare ci ka dhane deri tani pak, vetvetiu dhe pa nnogni vete-dije e nnergheghje te gneresvet. (2)Kur thomi se gni ghuhe shkrimtare letre-

Itare

ka rrjedhe

se themeli,

219

ALBANIA

nga gni dialekt

vetem,

kupt~j

pjesa ma e mad he, lanna ma e

jane ma te paka dhe pas mendjes s' eme nuk kane vleren e atyneve te- Toskenishtes, me ghithe ate ka dhe ajo v18ren e 1 vet e vetijat e saj.I'"Ce nga shpirtndritunit dhe te shkelcyeshmit atdhetare Sami dhe N aim, tEl tsilet me Jibrat ci shkruen . . i dhane ghuhes gni ghiase shume te bu: kure dhe te posachme, gher ne dite te

sotshme shumitsa e vepravet shkrognetorake e letretare ci kane dale, vjersha, ditare, ,

flf3tore, te perkoherhme

vech AI,BANIESe tsila ka programen e bashkimit - shurnitsa shkruhet ne dialekt te toskevet. Por pervech ketyne arresyve te tsilet i apine te drejten Toskenishtes me xane vennin e gni ghuhe shkrimtare, ghuha Toskevet ka - pas mendjE\s s' eme persi - disa vetija (qua1ites) ci s' i ka e

per-

motra asaj dhe te tsilat e bajne dialek, --* tin e Toskevet ma te lete r ne te mesue-' mit se Gegenishten. ,-Per tregim permbeledhja(syntaxe) e saj ashtma e keth- , jellet, xannesia (phonetique) e saj ma

tingellore

.~.

~~a armoniake,

fjalet

i ka

ma te ghane e ma rrumullak~ e jo fort. te shkurtena. Nga keto te ghitha bindem se, kur, per me mesue gni dialekt e me i dhane ati kryesinene ghuhet, shkajk8t dhe arresyet ci ka pas vetin per ket pune jane ma te shuma a dhe ma te forta se per me mesuem nnogni tjeter, dhe pershi\mte e asaj ghuhe a!!ht marre nga gni dialekt. Dialektet e tjere dhe ghuhnat e huja, nga te tsilate ka marre mjaft ajo ghuhe, Jane vetem nnifemtare. Keshtu asht' bamun Ghermanishtia sotshme, Franghishtia etj.

....

ALBANIA

220

vech kesa.1kur kecyret dM'letesia (faci- kecyr, shdrivillo.1, perpall, perbux, . i lite) me te tsilen ky dialekt mesohet ma ngrate, i posachem et.l. etj. Parimin .e funte, d. .m. tho ci edhe shpejt dM pre.1 b!:shkkombetarvet dM pn3j te hujvet, ateMre bindem se ky nga diaJektet e tjere duh6t me marre dialekt .asht p;j.mtue 12aturisht me u-ba f.lale per me e sghannue ghuhen, e deshmon dM ghuha Ghermanishte tek. e gni ghuhe e perghitheshme. Mue pra, nnonse jam Gege dM e di tsilaBodmer-i, 'Wieland-i, Herder-i futen mjaft f.lale nga dialektet, saci gni pies' se keto ci thashe per 'roskenishten nnofta nuk do t' i vine mire Gegevet e madM te tMsarit f.1aletor te Ghermamie, me thote mendja se nuk ghane t' a nishtes v.len nga dialektet. Parimet tMmeJtare ci dhashe siper marrim dialektin e Elbassanit si udheduken me te vertete porsi urdhenime a heces a si paitor, sikurse thote ALBANIA, porsi artiku.l lighe, dM te keti1la urpOl' Toskenishten lypset me e mare

- per

dhenime ghuha nuk i gnM, se tsiles veghuhen t' one letretare. POl' mbassi. tern nuk mundemi me i thane si i tha Isu.l Naviut dillit ÂŤ cindro! Q,huha dM Gegenishtja nuk asht per te Mdhe asht gha organike, si rrobet, si shtepiat teje, sepse, sindekur thashe ma siper, ka dMajo te mirat e saj,;'atje ku Toske~ et.l., e tsila ne goje dM ne mendjet ati nderrohet, perfynishtia nuk e mbush d6t cellimin ci ci e flet ndryshoMt, tyroMt, shtelliset, miresohet, vdirret, lypset Ie t' i vie nnifemtare Gegenishtia. pas nevojes ci ka gnerin per dite. GhuParimet pra themeltare ci munt te ap hesetori a shkrognetori munt te ghukoj, une per ket pune .lane keto: te veshtroj e te vishgo.l gharjet e dukjet 1. 're merretper pascyre Toskenishtia te ghuhes, shtellisjen e sa.l, ndryshimet si ne permbeledhjet ashtu dM ne xanci kane ardhe ne xannesiet, ne permbenesiet. P. t. mos shkrujme bitj pOl' bej, .10 ledh.let etj. etj., mundet kush e di dhe emen pOl' emer, .10 mesoj pOl' mesogn, .10 me keshillue pak, pOl'S' mundet as pak tjeter por tjater, .10 gadi pOl' gati etj. me thane se cish lypset me ba ne gni etj. kohe per t'ardhur, kete me e rujte dhe themel,

mbi

tsilin

"J 1

I )1

ndertojm

- T

2. Atje ku xannesia e fjalevet ne te dy dialektet asht fort e ndrysl,1me sitsilado fjale te marri - sikurse thote dM ALBANIA - gni domethan.le te vechante. P. t. i tere = cunctus, universus, i lane = omnia, totus, et.1, et.l.

3. Te mirret nga Gegenishtia dM nga nnoghi dialekt t.1eterch' do f.lale ci nuk ghindet ne Toskenishtet. P. t.

"".

41 \., -'1.

ate me e Mdhe, kete me e marre dM ate me elane, sikurse dM istoriaku kecyr dM ghukon gharjet ci goditne . gni Mre moti pOl'S' munt me diktue e me urdhenue udhen ci do marri pasketa.l kombi, te tsilin e ghukon ch' far do te metet ne ghuhet dhe ch' far do te hicet nga a.lo, kejo asht pune e shkru.lesvet mbasanda.lshem, nuk asht pune ci baMt a priori. Par, mbassi nuk e

'of'

-/IX

221

ALBANIA

nnie veten as' per ghuhesetor as per - kur tsa kombe te tjera, as me te shkrognetor dhe mbassi ddem jo me vogel a nga numeri as me pake te holla kriue ghuhe te re pOl'si me e gatue ma nga mendia, jane edhe ne djalerie. Dhe mire brumen ci kemi nner duel'" s' kam diten ce arrijne te ngrihen me ne funt frike te mirren mendimet e mia per edhe keto kombe ne teresie te fortses urdhenime pOl' vetem per mendime te se tyre, godit shume here ce nuke kane . gni atdhetari, i tsili don perparimin e se ku t' a tundin ate fortse. Munt te luleximin e ghuhes vet. thohet se Eistoria nuk eshte tjater per. POl' perpara se te mbaroj nuk me vech lufta e forts eve te sghura me pasrrihet pa thane se mendimet e mia ci taj, kundre fortseve te ritura me pare. tfacei;ova siper, te tsilat Toskenishten Ne rend te Shteteve te mbedha te e ghejne ma te dobishme per me u-ba 8otme, me ne funt e ardhura eshte ghuhe letretare shkrimtare, nnofLa nno- Allemagna, a Deutschland-i si i thone gni bashkatdhetari s' kane me i pelcye vendesit, a, si i thone me te shumet

a nga simpathinat ci ka ghithsetsili per dialekLin e vet, te tsilin do me e pit ma nalt se te tjeret, a nga arresye ma teforta se te miat, te tsilet ghejne nnogni methudhe ma praktike per ket cheshtje. POI' ne cofte se ne ket cheshtje nuk lihen mbe gn'ane simpathinat diaI lektore Ie t' jemi sigur se kurgha s' jemi tyj kr:I.lO; ne cofte prap se udha ci do ghejne per ket pune asht ma e arresye8hme dhe pranohet prej te ghithe baskatdhetarve une jam gati me ju ardhe mbrapa. DOK SmA. (~) N' Elbasan, me 17te Shkurtit 190G.

-. Bata.

HTETET' si gneriu, nuk arrijne me gne here ne fortse e ne ploterie te jetes se tyre. Tsa kombe riten, begatol1en e behen Shtete te chklcyera,

(1) Auktori i Mendimevi mbi cheshtjen e ÂŤ e Âť se, ce shtypme

pake

kohe

me pare

(IX.

162).

Shci petare,

G liermania.

ndare

shume ShMte te vogela, Ghermania nuke roj disa shekuj pervech nene hie te ketij at' atij Shteti te lmaj. Ne shekull te xVII-te, me e shuma pjese ish po thua nene krahe te Luis-it te Xlv-te, dhe, ne gne xemerim e siper, arrijti gne urdher i ketij mbreti te Franses, per te djegur e per te bere hl gne nga tsopet me te bukura e me te begateshme te Ghermanies : Palatinatin. Ne krye te shekullit te Xlx-te, Napoleon-i e beri Ghermanien si gne chiflik te tij, e ce gne kohe ku gne guvernar frenk ndegni ne Berlin per te ceverisur n, emer te perandories frenge. Po pake nga pake, Ghermania i sheroj plagat e saja, u-rit, u-fortsua; - e, 35 vjet me pare, .p.ene kryesie te Prussies, nga shumesia e gnexet e tsa Shtetesh te vogel a e te dobeta, dolli gne Shtet i ri, i shendoshe e i bashkuar. Sot. Ghermania eshte ne krye te botes per shume pune, e ne as gne pune nuk eshte prapa 'nogne kombi tjater. Mjerisht, kur erdhi Ghermania ne jete

\ ALBANIA

222

si Shtet i bashkuar e i math; Englia e F:a~sa, ce te permendim vetem dy, e klshm ndare ee me kohe po thua dhen' e tere ne mes te tyre. Kologna te bukura e te lulexuara, te shtira ne duarte tyre, jane per keto kombe burime tregerie, begatie e shume te m:irash te tjera. Ghermania, ae' e gha11e sa Englia, me e gha11e se Fransa, ne fushe t' industries e te tregeries, e shume me e ghalle se Englia edhe Fransa ne te shtuar te popu11imit te vete, nuke ka as trege miaft per te shitur ato ee trajton a nzjer nga toka, as vise te saja ku te vendose teperimin e djelmeve te saj. ,1{urre ndofta nuke ka nghare ne historie te botes gne ehperpeshim (disproportion) ae' i math~nermjet te gha11esies se gne kombi e te fushes se ngushte ku aj 0gha11esie'eshte shtrenguar te mba.het. lYIbledhja e Algesirasit u-mbarua me urtesie. Ghermania nuke do te perl~shet me Fransen per pune te l\:larokut, to tsilin Fransa deshi t' a shtjere ne dore. Po n' u-shua kio xihje, nuk u-shua sh7wkn i xihjes. E sa te mbetet sh7.:aku, xihje e ngatrime te tjera kane per te krisur sa-here te bjere rasa. Per te kuptuar shume te nghara te po1itikes evropiane, 'duhet mbajtur kurdohere perpara :;yve ate chperpeshim ee deftuam ner"ljet te ghaUesies ghermane e te ngushtesies 1m ajo gha11esie esht e shrenguar te levise. Gher sa te gheje gne prua miaft te ghere per te ku11uar, gne lum' i math do e mos do te derdhet duke buehitur neper aret e livadhet e aferma.

Te beret e Fjaleve. [BAi:'HKEKERKIM

(1)].

dashuri bashkatdhetari yne, Xoti 1) Kr. A. Dako (Calea Vietoriei No 203, Bukuresht) na shkruan se gne atdhetar sheipetar jep gne ehmim gne-eint frengash per me te mirin shkrim permi TE BERET E F.TALEVE(la forma-

tion des mots) ne ghuhe t' one. Do1'cshkrimet dlthet t' i dC1'gohen Xotit Daleo, glle1' me 30 tc 7con'i7wt (jo me pastaj). Do te ghukohen me paanesie, e doreshkrimi ei te gnihet me i miri do te shtypet te ALBANIA,dhe auk tori i tij do te mare te 100 frengat me ane te Xotit Dako. Doreshkrimi duhet te jete sheip a frenghisht. * * * Tani, eh' duhet kuptuar nga te beret e fjaleve? Tsa tregime ee Xoti Dako na dergon tregojne miaft se eh' fare pune pritet prej bashkekerkognesve. ÂŤ a) 'fE BEHE'l'E VERBEVE.Verbet munt te behen: 1) Nga gne verb tjater, si kapsllogn nga kap, 7wllxogn nga "all. 2) Nga gne substantiv, si mentogn nga mcnt, besogn nga besc. 3) Nga gne adjektiv, si sbardllogn nga banlhc. 4) Nga gne numeral, si dhjetesogn nga dll jete. 5) N ga gne adverb, si afe1'ogn nga afer. Âť (1) Fr. concours, engl. competition. - Kur disa veta mblidhen bashke per te kerkuar gne munt te cuhet shcip chmim, ki.o perpjekj6 bflshkeke,'klln dukE, pritur 'nogne fjale me te shkurter.

sot, ahere jam shegur Beshume atdhetare do te nzeh8n e do te vene chmime te tjera per bashkekerkime si ky i

Keto jane tsa nga udhet me te tsilat behen verbet ne ghuhe t' one. Ka edhe udhe te tjera, po sikur t' i deftojme ketu te ghitha, ahere ch' do t' u mbetet bashkekerkognesve per te ghetur vete? Bashke me verbet duhet deftuar si behen edhe subtantivet, adjektivet, etj, shkurt te ghitha pjeset e foljes.Po veni 're mire se' nuke pyetet ngaha rj{xlhin fjalet, po vetem si behen. Do me thene, nuke duhet ngare etymologhia ketu; duh8t gh8tur e treguar udhet me te tsilat fjale shcipe me te pastajme pillen (ne munt te flas keshtu) pillen prej fjalesh shcipe me te perpareshme.

sotmi. Disa, ne kryelartesie mendetore te tyre, ndofta nuke do te kuzojne te hyjne ne bashkekerkim se mos nuk u pelcehet shkrimi i tyre, edhe « turperohen ». Ky eshte gne meildim i lajthitur ; bashkekerkimet nuke jane per te chfacur kush ka me teper fortse- truri, se kio fortse del sheshit vetem nga bashkesia e veprave,bashkekerkim8t chfacin gne gM : kush e thelloj me mire gne cheshtje te vechante. Dhe mundim te permendim emera te mbedha ci kane cene ghukuar te funtmet ne bashkekerkime. Perandaj, sitsilido Ie te vihet ne pune, cofte vetem per te kallur ne xakone te Shcipetareve gne gM nga e tSlla munt t' i vijne shume te mira ghuhes edh8 letretyres s'one. Ne pes' a ghashte jave, sitsilido munt te gheje kohe per te shkruar gne mesim 10 a 15 facesh. .

***

U porositim me nzehtesie te ghithe punetoreve te ghuhes shcipe te marin pjese ne kete bashkekerkim. Jo ace per chmimill, sa per nder ; e jo ace per nder, sa per te dhene gne pascyre te mire e te nevojsheme. Se po te perghighen shume ne kete bashkekerkim te hapur

-. NOTES. I4N

223

ALBANIA

rat de caserne, Ie colonel Albe-

ra, vient de faire une decouverte merveilleuse. M. Albera est un de ces officiers etrangers qui ont cru compatible. avec Ie pretendu « honneur militaire» d'accepter un emploi de sbire dans l'administration turque.

it Au cours d'une tournee d'inspection, M. Albera a decouvert que « les Albanais sont teUement habitues It tourmentel' les femmes, qu'on ne peut pas les ra,isonner. » On s'etait accorde jusqu'ici It affirmer que Ie respect du sexe faible est l'un des traits caracteristiques de notre nation; et dans les livres memes qui contiennent contre eux les invectives

ALBANIA

224

les plus injustes et les calomnies les plus basses, on s'etait plu it noteI' que les Albanais s'abstiennent generalement de toute violence it l'egard des femmes. - M. Albera, qui a communique son interessante decouverte au general. De Giorgis, la tient d'un autre rat de caserne, Ie capitaine Manera; et ce sbire subalterne a puise ses renseignements aupres d'un officier turc et de quelques rustres bulgares. On sait que Ie meilleur moyen d'avoir des informations correctes touchant les Albanais est de s'adresser aux Bulgares at aux Turcs. ***

cette excellente notice, il signale trentesix ouvrages et brochures. *** La « Zeitschrift fur vergleichende Sprachforschung auf dem Gebiete del' indogermanischen Sprachen », editee par les professeurs E. Kuhn et "\V.Schulze, publie, dans Ie fascicule XL, plusieurs etudes du Dr Pedersen sur diverses questions, tel1es que Ie passif italoceltique, Ie passif indo-germanique, etc. ***

Nous avons lu avec interet une broParmi les livres albanais recents, nous chure roumaine que M. N. N. Nacio, avons particulierement remarque un .president de la Societe « Drita », vient Lahuta e Maltsies » poeme intitule de publier : « Viitorul Romanismului (( I..e Luth des Montagnes »), d'une (80 pp. in-12°, Bucarest, langue Bouple, nerveuse et pure, -- et in Balcani» 1905). II a une dizaine'd'annees, il Y un drame en vel's, signe M. G., et pormourait enRoumanie un Albanais riche, tant Ie titre « Mal1kimi i Ghuhes :!VI.Mandi Terpo, en leguant 300,000 fl'. Shcipe » (( La Malediction de laLangue « it la propagande albanaise » : Comme albanaise ») : Le sujet de cette piece, il ne specifiait pas avec plus de precision d'une saveur medievale et byzantine, l'usage qu'il entendait qu'on fit de cet est historique : il s'agit de l'excomuniargent, les tribunaux roumains n'ont cation lancee en 1886 par I'eveque grec pu tomber d'accord sur l'interpretation de Kortcha contre la langue albanaise. pratique a donner au testament. Dans la brochure en question, M. N. N. Na*** cio montre, par des raisons satisfaisantes, que la Societe « Dl'ita » est seule ~I. Ie professeur Dr Holger Pedersen fondee it rec1amer Ie benefice du legs vient de fa ire paraitre la bibliographie de Mandi Terpo. albanaise des annees 1902 et 1903. Dans ({

~---

,,\:/~(orft I

.,J- /

... ~ -"

' -1-0

f ~ .

. {

-.'

. '

)

~~'

' \\ ";\

'!.t.;'

- T\X'"jI'

"j1 J\ ,,

* *

r*".I1:>.,.fiJ\..\" *

~'" ~~\

~~\

********

(:)~JJ\ (:)"" <J>j!\ ~

..\ JJ\J\ ~\

...} ~, ,J...!\ ...,...J.k\******

~.I6.\ - (:).1&A>.y&

(:)"" ,J...!\ ...,...J.k\

\~j

\~,

~~f\;)' J~\

&11.1 6Ji";:,,J,t, ~\!

, J)Jb. .,w 4~ ~.Ii\;)

\"u,\'

(:),.\;w ~, .".,J,.I.<I!)

J.f\j ~.I~

6..'!,,;,;

: )..\<T~,,"

To the Editor

~,,\j)r"":'

.IJ~

<.:.>~\s::... d)

, <W\..\.o~\.:...

}I.I d.; JJf' ~.I;\;)\ D...:.!.)j,\ 01'"

of the "ALBANIAN

)f1.),.\;,.J'

REVIEW"

3, Oakley Crescent, City Road, E. C. . London.

~1.\

~"\I) '.' )'1:1'

.J>4 <=4 ~ )J"='"'"

~1.;\!.

Jf\-.,

.Ii\;)

~..\1.', '..\1.\ ~l

..1 .JJ ~;-J f'

4--

SHKURTORE -

SOMMAIRE

----

Facia e Dn\ctorit. 'MLIWHUN prej. 1'1. P.: Bajraklari i Shkn\lit. Gne l1Rsraddin Gherman. Till Eu!enspiegel. Ghera ci duhen ditur. Bailoxe c'dhe kortsuj. Rota e Jetes. Schiller (1805). Ghepura nga Kudo. Krt, A. DAKO : Probleme Aighebn\.

.t;i

L]~K GnuDA. Viersherimi n' giuhe shcype. DOK Sl'LA : Per themelin te gne ghuhe letretare. Bota. Te beret e Fjaleve.

.. Note!:'.

. '.

AV.IS Les quatre premiers tomes de I'ALBANIAsont epuises. II reste encore quelques exemplaires des tomes V, VI, VI[ . YIlI, qui sont en vente au prix de 14 francs Ie volume, relie en toile anglaise. L'ALBANIA, fondee en 1896, a pfU'Ujusqu'eri 1902 it Bruxelles (rue d'Albanie). Des recherches dans les bibliothe(r~.)s de Londres, ainsi que des affaires privees, ont decide Ie directeur it continuer la publication de cette revue en Angleterre. l\fais ce changement a un'caraGtere si peu definitif, que nous ne l'avons jamais annonce formellement dan~ l' AWAXIA, qui, d'ailleurs, s'imprime toujours en Belgique. Entretemps, il'vi@t de paraitre, It Bruxelles, un journal periodique ayant Ie meme format, la meme disposiLton typographique, UDe couverture de meme couleur, la meme adresse et presque Ie meme titre que l' ALBANIA.Tout commentaire serait snperflu. Nous nous bornons it declarer que nous n'avons rien de commun avec ce journal, et nous prion:> nos lecteurs et amis de prendre note de L-H" contrefaÂŤon. N. D. L. R.

Bruxelles,

Vromant

at C"'. imprimeurs.