Diturija data 1909 vëllimi 1 nr 1 by Shefqet Cakiqi

1 JANAR 1909.

MOT' I PARB

DITURIJA E p 2r k 0 h 2 (; III

e Gq i

p 1i t era rea

DEL HB HERB DreqtO'ij8S:

J--UMO

e d i t u r ak e

NB MUAJ pKBNDO

:-:--

MBAN:

Istori e Gkrimit Gqip: L u m 0 S kEn d o. - AndrE: 0 q y P tar i. TingAim: -F UGk n' dUG k. - KEngE: p e j pop UAit. Midhat paGa.- Andej-KEtej. - Pjesa GtEpiake. - Bibliografi.

SELANIK .. (<;AROl

BAOl, MYQIR

SOKAK.

LUMO. SKBNDO

E PBRKOHBGMEE

MUAJGIME

Juorr' I P AHe

Me 35 fytyra~ ue 1 fae-simile

Z:) t 8 r i 11t 8: LuIa MaI8sari; Rras' e Bara8; Z. 0.; SakaIi; M. Gramena; L. Lukaj; O. F. Mahmud PBrmeti; EGref FraGeri.

Paftali

"'\ ~

~~1 ~ ~ :...: <c

-= c:;::

~--: ~ ~L tLJ --

JrONTROLtJ 197~ U:) ~

' 'i.I

(

II I

1 909

SELANIK

I I I

, OTYPBOKORI1A nMBR08BSIJA" KRISTO LUARASI

\ J_~-~~--

~ -~~--

---~-~-"

- -

----

TRYEZ'

E LBN DA VET 1/aqe

Faqe

1 7 8 9 10 11 15 16 16

17 1'e verne re kur ekrojme-

Istori e ekrimit. eqip Lumo SkEndo Cqyptari AndrE TingAim FU6k n'Duek Kenge eqip, lie te fole te Greqise Moti - E popuAit Midbat Paea, jeteekrim . Andej Ketej Pjesa Gtepiake: HoAate Bibliografi, Ckroqetor' e z. Pekmezi

52 54 55 57 58 59 61 61 63 63 64

Lumo Skendo

20 FjalEtore e voge1e I 21 Maj (kengE) - M. C; I 22 Pse bje t8rmeti - L. S. 24 Jaho begu e Palok Cuea I

te harnE,

<;' te pimE

lie qye

tE flemE

30 Andej KEtej I

31 Pjesa

65 67

GtEpiake

32 Bibliografi (Reliquie e vestigi dell' antieo eeppo glottieo albanese-Un autografo -'I di G. De Rada).

33 GqipEtarEt 36 Fjaletore I I

e vogelE

Tinge1im Z. C. Trimi Cqipetal'-Tom Qetesi e ZEmres - F. VEndimi i komisionit mbi <;Eetjen e abeeesE, rae-simile 41 Kongres i Manastirit

38 39 39 40

42 44 46 46 47 :48

QieAi lie yjtE - L. S. E eurlier a' e verbEr, Helen Keller Uaetim i epesevet, 1ejleku lie deAEudyeeja Andej-Ketej Pjesa Gtepiake HiliErimet e ZEmrES - N. S. Bil>liografi Valet e Detit-Spiro R. Dine.

Na duhelle libra - Lumo MemElteu i ea bimEve

68 TillgeAim - F. G.

ReI' me tani lie paskEtaj-Lumo

Skmdo

A do tE kemi qE tE vetEm RuhE lite rare Cqip? TE VErne re kur ekrojmE-Lumo Sk£lldo Fja1etore e vogel FjaletoretE eqip Djali e vjoAea Sakoli Si mjer ay qe dergon tE bire te mesoqB nde ACline-Spiro Dille DjeAi - L. S. Ata qe halle lie Pol' i Jugese. Andej KEtej Pjesa GtEpiake Bibliogl'afi, Kalelldari Kombiar. - L' Albania dei due vilajet Adriatiei prej Gaspare Gugga.-C' Eustaki.

69 69 70 70 71 74 76 77 79 80 8U 81 83 85 87 88 91 92

Sk£lldo

Ne bregt t'Liqenit t' qet - C. Paftali Koha ae ndryeimi C. Paftali Kange PopuAol'e 13ujku Jose Maria de Heredia VeAeZEl'it e /leut Baruti ae armete FjalEtore e vogEle GkurtabiqEt ae ratamanet AlIdej-KEtej Pjesa Utepiake Bibliografi Canti popolari Albanesi Teto Tule LetrE s' ime mbese Gqipetaret' e ltalise KEnge tE Cqipetarevet t' !taliss Eklipsete Si eete bere bota Nga istori e kafeevet Vetelima, REmimi, rrufeja

DITURIJA

Faqe

J/oqe

95 96 9ti 97

129 Duhet ts pnnojms - Lurno Sksndo 132 Letrss' ime mbese Teto Tule 134 Pse setE. rrift n,grohts kur bje ei? 133 IIi teqe e harrume - C. Paftali 131) E Vsrteta! - Rras' e barap. 139 Do t' e mbesolle - Lulo l\IalEsori 139 ;\los pyet. - Lulo ;\lalEsori 140 EndEr e tmeruar. - l\Iahmud PErmeti.

Andej KEtej Pjesa Ctfpiake . Biblio\lrafi, Kalendari Kombiar 1909 Uaft, pyjet, lumEqt' e CqipEris' SESipErme

Eeref Fra8Eri. TE VElllE re kill' ekrojmE LetrE s'ime mbese - Teto Tule Hs largtEs - Sakoli Lar\1im i maAeEIII '- Sakoli 1'\3.11"-e ataeu - Z. e. Lutj' e tE vdekurit-Jose Maria de Heredia 'l'iu\1tAim - Z. C. Hap yins nme - Lulo i\lalEsori Ndfl' von'e - C. Paftali TingfAim - Rras' e bards Muuji Korrik de Istorija Andej KEtej Pjesa Ctspiake Bibliografi, Daeurija e mEllJsaeut-Namik S. Delvina .' 113 Nevojate Cqipcriss pEr bnjqEsi:'L. S. 115 Bal}' e Elbasanit - Rras' e BardE 117 Letrs s' ime mbese - Teto Tule 119 Dodolla . 1221's daeunEs - E. Kolellda. 123 Be mjafton - Lulo l\1aIEsori. 100 102 104 104 106 106 107 108 108 109 110 III 112 112

124

Kangs

popUAore

125 Drita ae yyrrats

- e. F. .

126 Nga istori e kafesvet 127 Andej Kstej 128 Bibliografi, Libr' e CErbesavst ts CSl}ta prej Fall S. Noli -- Turcia pe i\larginea Prapastiei, prej H. M. - O'iaku, prej Mihal Grameno

141

141 141 142 143 144

Bleta

e pAumbi

- L. LAaj.

. Dora e Zotit L. Lukaj Nat' e kUjeAts pse set' e ftohts '( AVUAi, ujet, akuAi Andej KEtej Bibliografi, Val" i pagEzimit, prej Mihal Grameno -- E PuUura prej. Mihal Gra. mellO. - KsngatE eqipe, pionnbleaun , ,. prej Sakolit.'

1451's mEsojmE ynhmE. 147 TE dimE tE siAemi 150 FjalE ts urta.

151 Atje tej - Rras' e Baras 152 Buk' e mahkuar - Lulo Malssori.

. 1

154 154 155 (~8

Lija nE Izmir - Mahmud PEnneti Trmdafili ae vari -. Lulo .ylalEsori 9' jans yjts me biet de yjts qs ksputenE! Karta

160 Bibliografi, MEmEdeu- Aus den Nordalj banischen Hochgebirge. - Lulet e Vej rESE,- Gazets Cqip. - Psrlindje Cqij pEtare-l\Ievlud - Istoriekroq' e Plika. I

tit.

Pika

V oeset.

DITURIJA ISTORI E GKRIMIT

GQIP.

~onsul' i Austrise Hahn n' uaetim qe beei ne Oqip.ri nga mez' i GekuAit q8 Gkoj, geti n' Elbasan m8 118 Gt8pi ca flet8 GkrimeG Gqip; k8t6 iGin8 ca COp8nga ungiAi, t8 Gkruara me ca letra fare h; ndrYGme 1. Hahni kujtoj se kdo Gkrol1a jan8 te mana drejt pu drejt nga Gkro11at e Finikaset, »jane bijat e finiqiGtes8 ae motrat e Gkro11avet greqiGt". He i ditur tjatre, Geitler-i \ oote se ato ~kro11a kane te ngam me Gluol1at kursive latiniGt ae greqiGt te GekuAit t8 10-t8. Nga kda mendime munt te ouhet8 se Oqip8tar8te do t8 kene .

patum qe kohe 11£pale Gkr011am8 vethe ae pra do te kene GkrUar8

guhen e tyre. Per fat te keq ger m8 sot s' 8Gte geture nOlle Gkrim i vjetue ne guhe Gqip. Nuk' e dime pasketaj a do te dale ne e>eGno 1110 Gkrim mi gur a i humbure ne kartera te vjetra te manastirevet te mo<;me. Po, sido qe te jete, tani munt t8 oemi se ata Gkrime te getur8 n' El-

basan jane GkrOl1ate <;pikura jo GUm8kohe ms par8. Hahni vete getke 3

oote se ata Gkrime jane psrdorure me pare, ae mbase <;pikure, pej 1110 h; dituri te quajture 8eodor qe jetonte nga funt i GekuAit te 18-te. Nga librate Gqip qe gendene sot m' e vjetera eGt8 11elibr8 GkrUar8 pej Pietro Budit, arqipeGk Oqipetar i lindure m8 118 fGat afr8 Kruj8s8; kjo £Gte 118 libreze kiGe e Gtypure n£ Rome m8 16214. Kjo libn;z' e vog£le a' e Gtypure 288 vjet me par8, sot pu sot eGte m'i vjetr'i monumentevet te guhes s' we.

E dyta eGte fjaletorja Gqip-latinh,t pej Frangu i Bara8 ". 1 Joh>\lln Gear\! vall lhhn, AlI!Ctnesische Stltdien, Jern 1854, faq10 294. L(\opold G0irlcl', Die Allutnesischen nnd Slavischen Schri(ten, Wi en 1883, hqe 4 ":: Tn ajo libr1O, faqe 296. . Lilu'a 10ka tit.}'in: Sp"cnllltn Confcs5ionis, In Epil'oticam IinUL.drn a Pietro Budi EpiKknpn Snp'ltense e Sardancnse tl'anslatnlO R')ma , Apud Iheredern Bartholornier Z.tm:!ti 1621. ' to Dictionarinm L'ltino Epil'oticutn, Una cum nonnulis usitatioribus loquendi forBlanchll1l1, Epirotall1 ColI. de l'ropag. Fide Alutnnurn, R')rn~ Inulis, pel' l{ D. Franciscum 1635, Typis

SacI'. Congr.

de PropH\J. Fide. B pErkohf61llC DITURIJA,

mot i P:\1T twn

~ -I" 1.

Faqc 2 ,. -~

-----

-.~.--_._._--

DITURIJA

N!! 1

;

---~

~- ---------

Po VaAf> guba GfJip a s' ka qen' e Gkruarf> mt pam? Fral1gu i Barac 11f> pardlwje h; fjaldores8 Botf> se Iibrw10 po e bfn sc ka pam qf guha jon8 po priGetf, po vdiretf ae po bastaraobet8'x,. Eae kjo na duketf> se 8Gtf IJE prOVf (jf guha jOl1f po Gkrl1hfG n8 kobf h; Frangut, mbase Cic mE p:1r8, po GkruhfG pJ fjCGtfsi Cic me laaimc. Me giaE ht(~ S'II1Ul1t t8 ocmi sc Gkrim'i Gqipes8 pndOrfG rej giaf l1erfzis8 si I1f Gkrim praktik. Frill1SJl1 i Barch~ iG llX8n8S 118 Kolqe t8 Owtes8 fe, 118 Rom8, Cie libren, sikulldrE e BOtf Be VctE, C bEll mf; tcpu pu tf I1dihur priftnil1ct q8 s'dim: AatiniGt. N~Ja kjo munt 18 Bemi se Gqipja m' ato kohf Gkruh8G aC pndOrfG vctem pej priftfrillct katolikl?

Kjo pandehjc vntctohctf duke VEI1E re <;' libra jal1E GtypurE pilS tE dyjave qE Bam8. E treta Iibn; qf dibet8 fGh~ prilp' c Pietro Budit, /)o/lrina (},-i:;tiana, e Roberto Bellannino, kByerE Gqip Be Gtypur8 llJ8 1664:'::':'. KEto libra mi fet kristiane kan8 rwdEsi mE t8 maae sc fjaldor' e Barait, se kjo ka vetf>m 11f>pamBwje pesf faqeG mE guhE Gqip; t8 Budit jang t1Or1Onf> guhE t1OnE, eae kEGtU pu mEsim ae ktrkime tE guhES s'on8 munt t' apw 1110brum8 mE tf> bega<;im. Jo vet10m libr' E Budit EGtE I1E vepm kiGEtare po eae I1E librE atyrc

tjatrE q' £GtE Gtypur mt pasdaj d. m. a. Iibra: Infallibile

Verita

.. .

pej Pietro Bogdano, arqipeGk i Okupit, eae ajo fGt£ 11£ IibrE kiG£tare. Libr' e Bogdallit EGtE Gtypurf> m£ 1691, n£ Venetik. Keto rrdejnf q10 n' ato kobEra Gqipja iG e pErdorurE pej prift8riSE katoIike ae, n'i ztn<;im besE iStOriSE, Bogdani, ve<; Il1fallibile Verita, do IdG Gkruarf> ae libra tf> tjera Gqip, po do t' i ket£ hum burs duke ikurE pu nE RaguzE t. C;' u-b£ pas asaj mEsim' i gUbSSE Gqip? a u-pudor guha jon eae, a po ra I1E harim? Po eae n' u-pudor ku ae pej cilit? rer mE sot eae 5' EGt£ gendurf> nOllE Gf>I1E qs tE heail1 pakt dr[ts mi hto pyetje t' err1Ota. Sa pEr sot aemi se i tUE GekUA i 18-tE mbetet i Guar£ pEr ne, se nE tE s' gejmE as 11£ druae Gkrimi Gqip §. Me giaE hto s'do prem Gpresa qE paskEtaj kErkimetE ae rr£mimet£ *. l'arEilwjen e librrs' ss HarHit e 6t.yprns ne "Kalendari Kombiar" ts lIlotit 1903, f~qs 33. latini6t S6tS aEIIs Olin; impressam d. Ill. a. 6tYflUl' hers tjatrs ** Ns parsllwjet ae nIJa kjo kupEtohets se kjo librs do ts jets 6typurs ae mE parE. faqe 274.

Hyacinthe

Heequard,

Histoire

et description

de la Haute

Albanie,

Paris

1858,

§ Me Uiils !tEtE Ie ts zrmE n\joje kstu p8l' kujtim qs fjalrtore t8 vogsls Greqi6t. vAahi6t-6qip, pej eeodor Anastas Kavaliotit, nga V oskopoja, 6typllrs ns Velletik, ms 1770. Ne s' kemi 6typill e pars po qf PEr6typje ts dyts pej G. Meyer-it, 1895, Vjens.

DITURIJA

Paqe 3 ~ -

---

- '-'-"--~---~

m;per kiGa de manastire te vjetue te na nxjerilw 110 GeG gurma te ra qr te na qitin n£ pakE drit£. CqipEtarEtE nE vEnt tE gUhES se tyre kanE pErdorure gul10t e huaja, guhE t£ huaja si i\alinic.;tene (mE tepEre pej OqipEtarEvet tE veriut) \)fcqil.;tene (n£ JUgE) fie tyrqiGtja pej tt: parEvet, si guh' oficial e mbreIEris£. QindrrJ He l11ij£ vjet kal1£ Gkuan;, pa u-mejtuare qE IE perdonlE gl1hw c vet pEr tE vcndosure mejlil11ele a per te rrdyere dEGiratE. QE tE ~;()hil!J guhem: c.;qipe t£ berE IF gUhE t£ gai\E de tE pErdorttr£, duhete q£ tE vimE ne Gekui\' i nmlEmbEdettE, nE ktW Gekui\ qe IP: i !1lEn<;im e quan "c.;ekui\' i kombEsivet". Eac kEtu prape Gohim se e para librE nE guhd tEm: EGtE' IF librE besc, Ungii\' i MatOeut koyerE Gqip ae GtYPUrE nE Korfuz mE 1824; . Ire vjet I11E pasdaj prapE nE Korfus GtYPEG 5iata ere':':', nistc

Kjo ]ibr' U-bE si uat;heqrse pEr Gkrimn' e Gqip2SE, se kjo guIlE qE tE pzrdorFG pEr vcpEra IE mbEda de t£ rEnda,

KEta GkriIl1'~ 1£ G£l1t£ c.;typurE n£ Korfus sa-do-qE kan£ I1E vlcflE ie maa.e pEr istorin' E gUhES SEnE Cie si lIE Ve;JEr e ger£ Gqip, gl1hEnE s' e kanE fare 1£ qrruarE se kayer£sf pzr ata fjalE tE rmda ae qE s' dihenE Iehb; 11(':guhE h.:ne, ka pzrdorure fjalE tyrqiGt de greqi0t. Nderi qe tE punoje bukure ae me fje0b::sf t£ made guhmE Gqip i0 ruajll1re te Konstandin KristoforiCii nga Elbasani. Ky GkrOI1ES ndEI1 afzro tridetE vjet nE Grrbim Ie Coqerise UngiAore de u-ml1arr me tE koyere ne guhE Gqip giaE 0kr01late GEl1te, Kl1r mejtohemi se ger ahere Gqipja kiG mbeturE si I1E guh' e egErE, pa Gkrol]a, pJ libra, pa literaturE, kur mijtohemi se Gqipeja nukt perdortG pErve<; se pEr tE kuvEnduarE de per ca ktnge de vjerGa, de pu ca ]ibra IE rraAa, s'munt tE mbajmE vethenE se <;l1dituri per dl1rimnE de diturin e aeAE te Kristoforiait. N' atE vepn.: tE gen.: Kristoforidi ka rrEfyerE Gum' mirE l1ohjen' e tij tE oeAE tE gUhES s' WE, ae me anE tE Gkrimevet tE tij u-tregua se guha jonE q£l1ka e vo]itGime pEr t' u-pErdOrUrE si I1E guh' e gaAE, E par' e libravct te kayera pej Kristoforidit E0tE GtypurE mE 1868, ne StamboA':':":':', Pas ktSCij KristoforiCJ.i koeu me radE giOE Iibrat e ajatEs'sE re, ae kEta kaime i bm mE tE folE tosktri0t de gegrriGt, duke pudorurE aesorin e fjalEvet, oesor qE 1]' ua.dim nE tE tErE Cqipsrit ja ki0 begatl1arE, Tek merreG Kristoforiai llE Cqipui me tE IEruarE gUhEl1E tWE, -----.----------

*) Kfta 6krime mE dllkdf s., JanE kilyerE poj G,'i\lorit, epis'cop i Korfllzit. **) l'sa,itiri knycl'!' l"tS eVl'aifltesE vjetne 6qip ndE UllhE tosktl'iflte, pl'lj Konstaudill Kristoforiiiit glhasallasit; KOlIstandinopoA 1868.

Faqe 4

D'I T U R 'I J A

T}€tjatu punetor i paloaure, G. de Rada, po mirreG m' at' an' Adriatikut, 1110 mes te Cqipetarevet t' Halise, me kerkime ae me mesime mi guhet tene. G. de Rada jeten e gate te tij ae diturin' e aeAe e ka perdorure pu te I1xjere ne drite vepera literare, vjerGa istorike, kenge popuAore, kerkime Gkro1]etoreje. Veperat e keti Gqipetari l1a kane bere Gubim te maa pu te 1]ohure guhene tene ne te huajte, per te zguare merakun -pu kerkimet mi Gqipen-x,. Ckrimet e Kristoforiait kiGine gatuare guhene, kiGine gatuare ae mendjen e Cqipetarevet. Keta Gkrime na kiGine <;elur rrugene. Po ajo rruge po pritte uaetarete. Se me giae keto vepera te mbeaa, me gia' ata Gkrime te gere, Gqipeja eae s' iG bue Tie guh' 10gaAe. 1110guhe behet e gaAe kur per dorete pej POPUAit,kur pudorete <;do dite, kur perdorete ne GkOAe, ne letrekembim, pej djemet ae pej pleqet. EGte vertet qe ne Ckodre prifteri1]te qe 1110mes tc GCkUAit qe Gkoj kane pature Tie GtypeGkro1]e ae kane Gtypure libra Gqip; po keto kal1e qene vetem libra feje qe s' dilnin jaGt£ kiGese. KCGtu eae provim i Veqilhar<;it pu te bere guh£I1£ ten£ 1110 guhe te gaAe, kiG mbeturt pa pernIO, se librtz' 10 tij e Gtypure me ca

Gkro1]ate ndrYGme kiG mbeture si e haruare

;("x'.

Po 1]£ Gkendije, 1]£ Gkak i vogtl£ duh£G. Me pak£ mundim eae guha Gqip do t£ ngaA£G. Eae ky nder i vjen GoqlOris's' StamboAit. Pas nKanonizm£ Goqeris£ t£ Gtypuri Gkro1]a Gqip" qe kemi para syvet, kjo Goqeri u-aemelua ne StamboA t£ triaeten e VjeGtes' par£ 1879. N£ funt te ktsaj kanonizmeje (faqe 15 ae 15) Gohim 1]E raaua 28 emuaG t£ Goq£ris£. Pa u-ndruajture, pa pature frike se mos lajaitemi aemi se ajo GOqui £Gte Glumdija q£ ndezi te puhapurit e guh£s' sene. Ajo Goqeri eGte Gkendija q'i vuri zjare pirgut q' iG gatiture q£ kaqe koh' e tehu. Coqeri e StamboAit iG aemeluare mi reziket e mbeae1] q'iGin ngrehure psr1]ehere perpara kombit t' enE. Pas luftes's£ Rusis£, pas tratatit te Cent Stefanojt ae te Bcrlinit 1110rezik i maa u trcg ua pcr vendin tens ng' an' c SAavevct. ,

*' De Rada lindi mE 1814 nE Macchia (Kalabri) de vdiq n' atE qytet D8 ketE jetE tE 1JatE ka DxjerE nE dritE afcro 40 libra ae e para veprE lJfilosao purE mE 1836. pEr djelm

*') Libr' e Veqilhart;it ElitE liao"rllfisurE nismEtorE. GkroI}atE jaDE tE ve9allta

mE 1903; E6tE Illy-

mE 1845 de ka per titAe : Fare i ri Evetor ae 58 largu lIyajllE pakE m' ermelliEltetE.

N21

DITUFUJA

Faqe 5

fer m' ahere Oqip8rija. kiG rezik ts maa ng' an e grehret qs psrpiqsGin t8 na humbasin8 guhsns a.e ts na priGins kombssins. Po na se ku, tani zuri ts na tfaqet8 a.e TJ8 gremin' e re: sAaverit me R usins pas tyrs, po na ngrih8Gin si TJ8 luvgat i tmeruar8! Sinisi e BaAkan£vet po b8h8G si TJ8 GeG Iufte: gia8 kom bet po Isftonin TJs luft' t£ pGehts a.e ts Gurasrs, jo me arm8 a.e me zjar, po me libra, me GkOAa, me guh8. Oqipsrija kiG mbetur' e rreauars ns mes t' armiq£vet, kiG mbeturs ms TJ8 rezik ts maa se iG ns TJe gums ts aeA£. IG pra nevojs qs tszguhet£, a.e t8 mproj£ vethen e saj duke psrdorur armst e ra e ar-

miqet te saj.

Ooqsri e StamboAit mE pare zuri te ndreqTJe TJs pal£ GkroTJat8 volitGime pu Gkrimn' e guh£s' S811S.fer m: ahere librate fetare t£ katoliksvet kiGin8 psrdorur£ GkroTJat e Budit';:'; po pu ato libra te Gtypura ns Toskui iGin8 pudorurs mE tepu8 GkrOTJagreqiGt. Ooqui e StambOAit beri kdo GkroTJa q8 kan' em erin' e ati qyteti, ae te cilat po psrdorim ae ne sot. Abetareja e StambOAit dOAi ne drite me 1879 a.e n£ Gten<;inTJesy n' emuat ts GkrOTJ8setq8 kan' n811sGkruar£, do te kupdojm8 se Goqeri e re iG TJ£ Goq!OrimeqeAime kombiare ae t£ pergia8Gm: ajo abetare u-p£~nda q' at8 <;ast ne ts Ria ans ts Oqiperis8, u-vu n8 t8 tera duart a.e n,uk u-mbajt vetsm pu disa Tler£s si Gkrimet e m£parGim Gqip. Duhet ts kupetojm8 htu se kjo Goqui e StambOAit s' kiG pu qSAizp te Gtypurit vetsm t8 TJs vepue, t8 nxjuet n8 drit' e TJelibre, po donte q8 ts aemeloss gUh811,tS v811dosTJea.e t8 puhapTJs m8simn' e kesaj Rube. N' 8GtS pra se sot Gqipes' i d£gohet8 z8ri, hte ja kemi hua asaj Goq8ris' s' StambOAit q8 ka qen' e para puns kombiare. Mi ate aemel ts hea.ur8 duhsG ngrehur TJs godi, a.e TJ8 godi te bukur8 qe t8 ftoje TJerezit ae t8 heqTJs zemrat e tyre, me TJSfjale Gqipes i duh8G TJ8 GkroTJes TJ£ vj8rGetor. Ky TJsri u-gent te Naim FraGui. Oerbimet q'i ka bus Nairn beu guhss' s' jans p8r literaturst sa jans ms ts puhapure ts kesaj guhe. Naimi kupetoj mirs d£Girat e popuAit ae diti t8 Gkrojs gsrra qs t8 k811dohens me Gij£ t8 maae pej t8 giae Gqipdarevet: vjerGa p8r djem, per pleq, per fe, psr trimrri, p8r moral si ae Gkrime per GkOAa, aSTJe nga hto dega nuk'i haroj. Naimi Gkroj ns guhs time aqe sa mtlnt ts Gkrojs TJ8 TJeri, ae aq8 sa munt te Gkruhets per TJs komp qs zs ts zRuhete. Eae q' at£ dite m£sim' i guhss - . '" Keto

jane

tE 25 6kl'Ollat

Aatine

me ca Ielnza

IE v(\,811Ia pn =IZ8l'etE Ii, ii,

'!I, :

Faqe 6

DITURIJA

N!1 1

u-ngreh mi aemels ts patundurs, se kjo guhs ms s' iGte, si ms pars,

ns ooms is T}erszet te diturs, ns librstore ts mssoT}sset: tani hyri ns kaso:\e ts bujkut, hyri ns stan ts bariut, iG nspsr duart'te djemet, ts gravet. Pas kssaj nisje ss lumturs, sa do qs pah vons as me mundim, e Gohsm se guha jone merr T}S vsnt nl:: mes ts guhsvet ts tjera, ze rrST}S ns kompt tws. Hovi u-Cia, rruga u-<;el, eae psrparimi nisi, mendimi u-hap, sa arriti ns hts dits ku kurrgs s'munt ta ndalojs oe ku na duhets qs ts punojms me me ts maa kurajo qÂŁ ts fitojme kohws qs kemi hum burs ger ms sot. L'lt1/lU Siamdo.

ELBA SA NI

(Hs

cop' e pazarit).

D I T U R I'J A

And r g. PeZUA prej qieAit fIuturote e Gkreta. E si dieAi nt mjesdite rreze GPtrdake. EngtA ndtr cuca, 0 lli <;ikt gake Qi ve<; qieAi nnuron ndtr vaAe tt veta. Arit i kiGte floktt, e kiG si ~geta Dritw e syve e mOAzat rrumbUAake, E bUZtt e vo<;ra me tt llyeme gake, Qi kur mt behi prej mahnimit heta. Mandej si nieri, qi prej gumit ngrihet, Mora zemrt e e pnta me trim nit : EngeA a vajn je tint 0 bukurija? QeGi goca lli hers; si vaGt qi pihtt, Uli krynin tt pOGtt, e me daGtnit, nMotrt t Nant, Ba, mt ke: jam Gqyptarija". 7 Nantor 1908.

GI\UPI

(Pazari

QqYl/tal'i.

qt mbahet

tt martw

perpara

Hyqymetit).

D fT URIJ A ..

Faq e 8

Tingliul Qe!1 i barae e qen'i ItumE T' dy jan t' bijt. e bUllt.res zoze. POpll':U

Jo, Gon£ rJi pal£, l' tan£ gindja e huej n' Cqypni, Si ban nnOkUGip£r t' kqi s' jan£ pn l' U-Ga: Por ginnen l' mir£ e ginnen eae l' k£qi. Pnse as n' k£t GekUAgrun pa egn s' ka. Lum kUG beson; por un pn vedi e di, Qi Goqi Gojt l' tan£ i kan pnga, Si pergitet lejGija me lejGi, E se pn ne jan£ l' giG£ mOAt e pa da. CJ<a Gom s' kam ma, ve<; po maroj me 'i prraA£ Duel rJi me Gitun djemm 1 n£p£r ae, E mUGi 'i Ges me djem l' ri.e pleq. Kur hasi m' rJi qi Gote: Ma Git rJi djaA£, Por sgiG-ma l' mir£; i Got£ - Nevoj nuk ke M'e sgea£, pse dreq a n' kryet e n' funn a dreq. 7 NantUl' 1908.

1) Djaj, eumes' i djal.

Puek n' Dllek.

Paqe- 9 K8n{J8 6qip ". (ne Ie fole te KRARvrisE nE Greqi).

Vre ti, qe ruse ga mali! Mos te CIa ge ime djali? - Jo ge, babe, nuke CIa, Po se buke neke ka KlumiGt, djaCle tri dit ha Sikur meme neke ka". M' re! Gi e breGer muar andej? Bora e ere si ga nevet? - Jo, babe, Clote eae pa barr: .Siviet neke n nd' ambar. Po pa Gi cae pa bore Si do bejme kunkulore? - Po nde di u, babe mjere Si do benet kosm' i erre? Mos te kUAoture, mos te ngrwe Neke <;on nde ae te we" - M' kat' m' kat, nd' ato te gake Qc per l' i bW1]e vetehen vrava".

Tj a t r 8. Ah,

e ndare,

vjen

1]e varke

Mos me iGte mberda plaku? Varkeze plehure barae, Mos me ke haber te mbare? Mos me sjeA Gokne t' im Nde 1]ÂŁ GkaA s' e nrvin, Te me vi1]e nde Gtepi, Pre te kemi Gokeri?

Kete kcnge Ie Gqipetarevet te Morese e" nxjcrim nga libra Noctes Pelasgicae, pej * Reinhold, Btypure me 1855 II' Alliur, nga cop' e trete faqe 16.

D fT . U R IJ A

Faqe 10

}loti.

(KeDge)

Ju mor male qYG duroni. Me debore kur ngarkohi? o male, male sa ini Te paren' lule ke kini? Ne te paren kemi ka<;en, De tÂŁ dyten manuGaqen. ManuGaqe me Gendet Prite deboren sa u-tret, Pasdaj dOACpÂŁrmi aet. Ne mot Gume muaj jane Nuk i zeme dot me raae DOAi marsi ryri priAi Kendon qyqja ae bilbili I LEGOj kon<;e trendafili: NE mot kemi tre niGanE l1e matem e dy bajrame Ne dy kendojm' e n' t]e qajme.

p; popu:lit

(KolollE ae Permet)

Q K U P I (Pare nga bregu i seffiun:tores).

NQ 1

DITURIJA

Faqe 11

Midha1 PaGa, Tyrqit. Midhal. PallfS i lIonE BaLaj i K ouslitueiouit., ill, ne dOlllllE qE nE kEIE numur IE parE t.E SE pErkohEllmcs s' fnE t.E 6krojmE jeten e kEt.i I}criu qE ka qmE m' i maai He m' i dreqt.' i ljerEzet. nE Tyrqi. Midhat Palla me tE vrrt.et ka qEIIE lIE patriot. i ma11; ay ka kl1prtuarE nevojat. e VfIt.eta IE Tyrqisf, ka maITE V"1I6 qÂ£ 'IE muretni s'muahelE me egnsi, me gral,itje; ~jidhali i pari kup~toj qs duhen ndrequrf rum'If', s" duhet. ZEUE'lI; rrug' en', 'IE nUllf lIIe dr~jt.rsi, ae kUpflOj uukun: qE duhr.. lIE qEvel'i e re pEr tE UHE ')E Tyrqi tE U'!.\E He t.E fortE, Munt tE 11emi se Midhat. Pallaka qFn' ivf'trllli q'fllt.E mejtuarE pEr te uuaAurE VEII!Jin e lij ae pEl' tE bErE 'IE muret.ni pas nevojavet te kohESE; se me parE tij Tyrqija s' Ellt.E mejluarE pEl' prilmf', po ka rojlllJ'E me sot e me nesEr, dUk,e lIikuarE vet.hen e saj si tE huajE. NE krye Tyrqia ka qfllE I)E qeveri ulltare

me sunim uetari,

cae kjo fuqi e ka zlleruar~

kaqE ,Hlme H' e ka epEne Bel" nE port.' tE Vje!\fS: Tyrqija ahere mbahee' me luflE He ne iufta tr. paprera, ae filimet. s'i lininE kohE tE mejtohetE UE IjatrE, ", Po eraE kohE t.e liga, eraE kundrElltime, luf-' tft zunE IE IIlOS jeuE tE fitimeime, fqiljEt ZUU'E Is brheuE mE t.e forte, Ahere u' kupElua se sun;m i pal'e s' ill mjafl, duhEII mejtuare ae Berra te tjera, Dy muretEl', Sultan Selim i tretE ae ~IahmUll i dyt.e '\"11111't.' u apel1E UaE tE re pum'vpt., eae k!'IIt.11 dOAi nE lIell'I' tanzimat-i-hajrije e SUAt.au ~Iahmudit Po ky muret vajri pakE me ITEllluim, a pUUEt e kohl's s' e lauE qE tE mejt.ohEII mirE: Maillnudi prilli \!i1JE punEt. e vj etcrn , po t.e ratE qe dell IE vinte nE VEnt tE tyre nuk zunE 11eme!, eHe hElltu punetE pas tauzimatit u bEnE ae mE tE lig>t. se mE parE,

, '

Millhat paea dell tE forcojE, t' i vere mi 1)E aemel te forte ndertimet e ,SuAtam Mahmudit. '

Faqe - 1-2.

DITURIJA

Midhati lilldi me 1822* (moti arabiet 1238;) ne StamboA j i ati Mehmed Eeref efelldiu ie nga Rus\\uku, Qe kur ie djal' i ri Midhati hyri ne akresetore te Divan-i-humajun. Me 12&8 vajti ne Gam tahirat-qatibi-I'efiki ae si u-ndoa ae me disa pune te tjera, me 1267 u-dergua prape ne Gam per te ndare qe pune qe kie daIs nermiet qeverise ae dy ermene qs kieins marr' iltizam Rymryket e Surise, Midhati kete pun' e aikoj me 9pejtesi ae me dreqlesi Ie maae ae u-tregua aum' i zoti. Si u-kaye nga Surija Midhati u-uent me aums pune te tjera, ae tckclo u-rrefye i zoli N' ato kohera ne malet e BaAkanit kiaine dale eume hajdute ae ala vEnde kiain' arHure ms qe akde sa s' kuxonle qcri te dilte jaele paatit. Me 1271 Midhati u-dergua per te pastruare kete vent; Midhati vate vets me uetare . duke ndjekure hajdutst dit e nate ne malet, ns pak kohe zuri ts yaAs 285 te liq ae hetu apetoj ata vende, ae eloj emEl'in e tij. Me 1277 Midhati me titAin vezir (pasa) ube vali ne Nie, ku ieine \\faqure trazime te mbeaeq. Midhat paa~ sapo vajti gri,ei vend~sit ae de6 te kupeto]e 1;' e61e 6kak 1 t1'llbUAImevet. N' ato kohe vilajet i Ni6it i6 mbu6ure me hajdute, bota kie mbetul' ne varferi .te maae uga ekaku qe s' bente dot tregn'i He qe s' kia rruga ne vent, eae keelu ydo mot-.me mije qeres ikllin e venin ne Serbi He vendi akretohee. Midhat paea pa humbure kohe zuri tebeje rruga, dergoj uatare te ndjekin He te zeue hajdulet ae m' aue tjatre lajmoj boteu!! se kusdo qe do Ie veje ne Serbi eel.' i liruare te veje 6Cllit He jo peehuri. Keto pUlle me pak' kohe aalle peme se vendi u-6trua, boo tes i erai qe siguri pel' YElle ae pel' rojtjen, eae keelu, jo veb'm me s' veule qeri ne Sm'bi po ae ata qe kisiu ikure ZUDete kaehelle prape, Atje ne Nia Midhat paaa beri ae te parEIl akoAe te mjeeterivet (islahhane) pel' djemt C varfere; keto skoAa pasdaj i ka bEl'e me ydo vilajet ae Jane bEl'e me qeAim qe te pm'lmpene mje6terite ae te udreqet vetij e qerezise. Ne keto kohe dOAi qe trazim ne Pl'iZl'en nga akaku qe ne Jakove bota kis pnzeue ue...

ren 111rqi.t lit Kail'o.

Per jctcHkrOI}Ell e Mitlha.t lIaHcsE 6ikoni lih. e Ie biril Ali IIajdal' )1idbal, 6t,\'1lUl't me 1323

oM 1

punesit e qeverise ae ne Ipek kiaine vrare disa ofieere. Midhtat paea u dergua ne Prizren ae pa perdol'Ure fuqiue ae u6tare, griei paresine ae malesine ae kupetoj qe yiile akaku i trazimevet este vetija qe kans Gqipetarete te vrasin eoku eokne ae te rilll~ Biileqe t' annatosure. Midhat pasa u-Ha 8ume kesiAa, pajeoj Baket!?, ae pa perdorure fare ualare zuri ata qe kieine vral'e ofieeret.e n'Ipek. Baeke me keto t' Ui'ta, Midhati nisi qe tE goditqe He rl'uga se po fort mil' e kis kupEtuar qe pa USl'8 qel'ine qÂŁ te roje mire ae te f.toje uuken e tij pa mundim, s'munt qE t'i ndreqete vetija. PunEt e Midhat paeese tekdo n-efycne diturine He urtesiu' e tij ae sadl'a7.amet Fuad, ae Ali palla kul' deene Ie ndl'eqin vilajetet ae te heain ilemelEt e llE qevcrije SE re, ketE punE ja ngarknanE Midhatit. 1\le 1281 Midhati u-dergua n8 Tune pel' te uerE tE parin vilajet paR nome vet tE ril}.Me te vajture III' e pal" e punesE it! te nisqe tE vendoslJE signrilIlne lie tE udreql}e rl'Ugat e yilajetit, M' anE tjat.re n-mejtua ae si tE beje dy 60qeri l}era per vapore te vel/Ele mi Tu;;e, tja!ra pel' qerre: keto dy 60qeri benE 6ume i>erbilIle te mbe1:leq, aqe sa elie sot mUhal;iret'-e BUAgarise jane kal'l'ocare te mire. Nga sunim i Midl;atit IJiile bota i6 e kenaqur!?, se kie zene te mbreteroqe dl'eqtesija, ae uindja ki6 zeue te ndjejE prehje ae sigul'i se prehja He sigurija ki6ine sjeAe fatuarHE si; l}erezija ki6in zeue tE punojnE He tE roine mil's duke ndjere yiaE eijen e YElimil. Po kjo pr!?hje ie e deunare te humuase; cutrigat e ja6tmlJ s' /linine. Husia si u-munt ne luft' te ~evastopoAit, yiaE fuqinE ae Iielperin' e saj 13muloai per te nxjerE lIe trazim urenda ne Tyrqi, ae komi tat e SAavevet zune te punojne pa re6ture brEnda ne BUAgari. E para skeudije doAi me 1283 ue maj, kur komitat kapnxyene Tun8ll I1g' al1 e Svistovit. Midhati me 6ume ypejlEsi e eoj zjare lie nuk' e la te ritete: ne kete pune rrefeu lie dreqtesi te maue duke u-kujdesure qe te auaje zjare sa po dilte tymi ae te mos i behete qeriu no lIe e pauH!? Pas tre vjel; valiAeku ne Tune, Midhati u-air ne StamboA pej sadrazam Fuad paaese, 11e u-be kryetar i KsailEs' se Gtatit. Eae l1e

DITURIJA

---.--

StamboA Midhati ne mes te .!mme puneve te ~iera aem,~loj GkoAI'Il e Mjesterivet (sanaji- I meqtebi) He Arken e Kl\l'cimit (emnijet-sandpge), Tek i6 ne StambOA u-t.faq persEl'i trazim ne Tune; pahumubre kohe vate U8 '1'101'nove ae, sado q8 k818 raa8 puna i6 m' e rende prap8 n8 pak' koh' e ndreqi a' e qetoj. M8 12..)1 l\lidhat pa6a u-d8rgua vali n8 Bagdal.. Ky vilajet munt te behet8 l}8 nga me t8 patu\"l:t He InE t8 ",ird e vilajet.8vet.; n' ato koh8 i6 me I}e uendje fOl,t t8 lige. Midhati sapo atTiti kupetoj se m' 8 maa' e Ie vestiravet i6 "e6tj' e lIeut: lieu n8 vilaet t8 Bagdadit i6 i qeveriss e eila e ipte me qira per t'e punuaI's j kjo i6 6kak q8 aeu punohe6 fort }ik6t lie ata q' e mil'llin me qira s' hiqnin as I}B fitim, Valiu i ri q'at8 "asl heri 1}8 nom pas t8 eilit a"u ea nga ea u-ble prej bot8se ae u-Ha tapi qs t8 mos dale mE pastaj no l}E brengE. Me k8tB mmyre Bagriati zuri t8 veje 6um8 per para .nga buj1lesija lie qeverise ju 6tuan8 t8 al'aurat8. 'Midhati ve" kesaj bindi botm8 q8 t' apin ae U6tnrr, se yer ahel'e vet8m me pahir merre6in pak8 !}eres n8n' anne. l\I' an8 tjatp.r valiu beri 6um8 6frbime te mb8l1el} duke "eltur8 kanalet p8r t8 ujitur aene, duke bEl'8 mure p8r te ndaluare te bu"asen lumel}t£, Bagdati me qene se e6t8 an8 lumeJ}et Frat ae Ti!Jr, l\Iidhati kdjoj 1}860qeri vapore6, pH t8 punuar8 mi lume, jo vetem ne qytet po yel' ne det. Kjo 60q8ri c vapon:vct si ae tramvajincl'lniet Bagdadi lie qytetit te vogfl Quimi.', sbukuruaoe V80dins lie i 6tnane be!Jat.ine, Midhat pa6a 08 Bagdad bcri lie 6nmE pun8 te maae duke matTe nl'lle sunim 1.8Tyrqis8"Kovejtin, dyke Jiaur miqesi me'Emirin e nisiss Bahrejn, dyke b81'8!}8 tcrsane n8 BasI's ae dyke qet8sUal'S ea 'kryengritje t' arabevet, no k8ta ndertime ae 681'bime nuk' i venin ne sumim t£ Sadrazamit Mahmud Nedim pa6a, Mahmud pa6a i6 qe qeri i blere ngaRusija* ac munt te acmi S8 ky !}eri i ka eerbyers p61itikes' SE Rusise 10£ teper se Ambasadol" i Rusiss ne StamboA Ignatiefi, Rnsis8 s' i Pldqenin' ndertimet ae qetimet q' u-bsn' n8 Tune, pan. daj !\Iahrnud Nedimi me te berE sadrazarn mbloHi yiih: fuqinE qE t' i pri61}a punet atje He ') Tyrqit per te rrefy"r" dim pa6Es i ilont: ~c(limof.

kl'te politike, ){ahmud Ne.

Fage 13

t8 bjere trumbu.\ir,ne: ato puns tE mira qs Midhtat pa6a i ki6,b8ra me aqE kujdes ae mundim, Nedimoti i rrezoj. Mahrnud Nedim paea s' mastoj me kaqE po zuri tE b8j intriga per tE ndaluars ae pun8t 10Bagdatit, aq8 sa ms ss fundi l\Iidhati u-!Itrengua te hiqete nga puna. Si u-hoq ng't Bagdadi Mid hat paea, Mahmud p~u!a dergoj atje Rauf pasIOn He i Ha uraal' valiut qs t8 pri6qe Uiil8 punet e valiut ts pare. 'Eae 1}8 nga pun8t embelia t8 Mahrnud.' passs ellt8 t8 krijnar8t e eksarqis' se BUAgarEvet, per te cil£n Rusija kie kaqe koh8 qe po rnu'ndohf6: Rusija e dinte fort mire q8 me alia tE eksarqiss do ta muntte lehte ts ngl'er8 BtiA!JarEtE kundrE qeverise. Me te arHur nE StamboA Mid hat paea do te vente vali n' E.lerne, po SIiAtan Azizi c kaeu mEndjens a' e bed sadrazam (rn8 1289). Ne fsadaret ;'\lidhati u-mejtua me p:\I'S se nga tE t8ra te ndl'eql}E tin'lIlCEn (Ill'LlijOllc) (\'ie prieUl'8 fare ne koht: te Mahmllrl Nedin papH t8 bErp. q"jfin 10 Su.\'eESE j ky sadrazam tan Azizit ki6 pri6nrt: fare re\JuAen e pl'it<jcvct a' e kie sjeA8 m8 I}B HfIlrlje IIlImE te keqc ilcsore, Po per fat Is ke! kt:ta ndertime tE Midhatit nuk' i p81qyena kaqE eurnt: SUAta'l Azizit i eili zuri prape te deyoj8 t8 nyizurat a M'II.mud Nedim paesse, a8 Midhali u-zbl'it ng:L S3dareti lie u-dargua vali n8 Selanik 'l'ek i6 Midhati n8 Selanik pun lOt e hy,'qytetit He ts Riaa mbreteris8 ki6ine ZfllE IE prieclle: Azizi ki6 sjeAa prap8 n8 sadaret Mahmut Nedim paeen, politik' e Rusis8 kie zEnE t8 Vt'j8 p8rpara, He vflldi ki6 nisur8 t£ behets rremuj£. Nga lliae trazimel8 ato te BOSI}8SElie t8 BUAgarist: i6in8 me ts mbeHats: trazime ts pjeA£ .nga sunirn i lik i qeverise, lie nga intrigat e Rusise ba6ke me Austrin8, Su\tan Azizi sa.do-q8 s' ie !}el'i i (ik, s' lDejlohes aqa ileA8 per punet e mbrcleriSE sa rnejtohE6 pH qejfin e tij. Azizi ie krll3qllr£ n!/a Mahmud Nedim pU6a, se ay i

psrkEaelte dE6irat c tij, dS6irat a pl'iejese pa sumim He Ie despotizmit. Etle mbret£l'ija e tHE po venle dl'l'q pl'i6jes lIc drell bumujcse, Midhat pa6a ua6ke lIIe sadrazam e aber6irn RY6di paea lie Hyseio Avni pa6a e kupetualls bukure qe sa te jet SUAtan Azisi mi ilrOIl Ie mbretcrisa punat s'iein per te ndrequre kune lie vsndosne qe la zbressn mbrene.

pa mbal'ual's: ksts f{EAim 1's tl'C patriotst 'mual's lie fetva 11(101Uejh-islam Hasan lIiljl'UliS ts ciil,t 1IuhsII se: Halifeja "ilh Efclldiu, fir s'di pUllEt e m~l'etE1'iSE piiS qejfit tE tij, lie mbl'etEri pH

vrndill,

ay'!wJifo

mUllt

ae prill te ho~at e lij ElitE I]E rezik tE

zuritets

'~-'-~--'

"'_._'-'---

kundrE if: i BykuarE ts kets Biils fatkeqssinE 1,10BohE pri6jen ao hUlIlbjon u !!; Ui1\s mUlldimovet; 1\liJhllt paea kill eums armiq, armiq ts tij lie IE konstitueionit, se punEt e tij s' u kuprtuanE a moase U kup3tuanE po armiqtE deBns ms mil's hllmojen e Tyrqiss se sa humbjen o fuqisE Ii'e t,il'>lnis' ss tyro. Pandaj si 0 P:lltE qE ~Iidh:tti kiB mbetur i vetfmi mprojtrs i koilstitneionit ae i Ildreqjevet, deellf si do qE tE jel'le IIpEtojllE IIUa Icy I]CI'i i rezikllim pl!r I:'L.

IIga

111'011;. '

ME 293 (1876) me 30 ts majit. pa~ati Do.\maB>I(Jt;e ku I'l'illte Hu,\tall Azizi, u-n'pHlia pej sten,jo ae IH'j det.i, muarE Muradin traBr(limt>ln;

0 ill'Ollit, a' e 6[Ulnl' liE Hal'>lsf\"I';it. NE H~.l'as'lnt'at. RYlldi 1'1tIH!, l\Iidhat. pa6:1, <'hjh-isIilln lIajrn.\"h d",ndiu ii<> tE tjtJrF, 1\1111':ldili 0

Ea" s:"ll'ilz:lIn ~lidhllt pae't ms 21 tE Janarit 1877 u,ilir nE p'that tE mbretit 'ae s' andejmi n,hip nE vap')r Izeddin He u dEbua n' EVI'OpE 1'1'1' 1111'1'1'1, ao pakE IlIE pilst.aj Azizit i i <\"'(1'1'1111'(Iatr 1\' u-zhrit lI(la lIrolli. Midhat palla ndE11 n' Evrops 17 muaj aE I\,io 001" e istoriSE F<lt.E<lUIIIE t.l'an'ike 1110 SE (Mlbcaj' e l''''(lu pa mldeiijen' E l'arlamentit J".jtillid. IF IlIhl'l'tn iSE OSII1"lIie; 1'61.0'IS ,kohE KOII]\'it) pasdaj udarjl\ll e kEti parlamenti qr'o"dil",tt; fort. pIth; IwhEt. despot.ike IE fUlldit j"'>, Blcnrtn', 11lft.sn E RusisE ae mundjen 0 kaUE Lrl'E BillE sa u ol'iii 11(101dora q E t!OII:OS TyrqisE, liE 1Illllldjll dnke dallurs, I]E mundje tE 1I10SIIkl'llhetE UE mi kEto IIBuje., 1111''''', e p'eAE au e untu"rE prcj T]erezet ts TYl'qisE. Pd8E flit pas zbl'itjess, HUAlau Azizi vrau Hi u-fal nua J<:vropa ae u-kiJye 'ns Turqi vetluOll'lIe paAat Qiragan, dyke IHe1'E' me gsrMidhat palla udEll pak kohs ns l'irit, pazdaj IIEI'SlT8mbat s krahut ; aet dits pas kssaj lIuar. u-dfl'gua vali ns Suri ae ms pasdaj nEJzjeje nuall ajo oyel'qes Hasani!; po Ill' e mamil'. Po keto runE illinE ms b'psrE si I}SdEaja SlItE qe SUAtan Muradi mi tE cilet popuAi i lIim pSI' tt, sa-do-qE Midhat.pa6a s' la to metE tErs ae patriotEtE e vErtetE killinE VEIlS kaqe pEr tE eEl'byers me aqE sa I mundfll. lI[u'ess IE maa.., u kupEtua se kie I}s smundje 1'0 armiqt' e lirise au Is konslitucionit s' P'l IIEl'im: kill II1FndjellE IE prillurE. mastonin me kaqE; atrl donin qs tE yl'fI]Osill )IE 1876, 18 gUilt liE vEnt ts Huhan Muts tna, Is ngrells ae Midhat pallsn nga nUlIlur' radit hipi n8 11"011t.E TYl'qisE SUAtan Ahdnl i te uaAEvet,. Ata donin qs t.E kaAFzonin MidHlmid i Dyts, ae tre rnuaj mE pasdaj Midhat pallm mE no I}E faj 110 la rrsfejnE si arhat pasa u,bli pSI' !WI'EIl e dyts sadl'az'lm. mik IE I}erfziss: me T]e fjals donin ts ilollnin Zbl'itj' e Azizit ae Biils sa puns ts t.jera q' se Midhat pa6a IdE>vrarE Huhtall Azizs. u-bEIIs ki6ins pl'r 'qsAim ng' an' e Midhat paKEto intrig't ts pOt,:tra po gatohEllin'ns HtamlIess ilemelim' e konstituciollit ae IIdreqjen' 0 bOA pej all8t,u'Eve tE aespotizmit ae ts TiranisE. punsvet ts mbretsriss. Midhat pa~a pSI' konHi u vu C;do HEn'uas Midhat palla u zu n'Izmir stitueions kie kuvEndnars me ts dy mbretcrit liS maj 1881, ae u-pru ns Kryeqytet; alje 1]10 e ril} Me ki6 manE fjalE. !!ykatore 0 VCyalltE, lIE uykatol'B e IIuizurE W Konstiluciolli pas ea mundirne u-c;pah ns e UatitUl'f, dElloj Midhat pallm ae Hia anetaI'd StamboA mE 1876 ms 11 Is GEIlmdreut. Ats e liriss, si vraSfS ts SuAtan Azizit.. dits Uias I]erszit'e Kryeqytetit illinE mblerturs DEllim' i kEytre l]erEzet ie I]S pun' e ndYI'E liE I'l'UgE te. Portfs ss Larts (Babi-Ali). HatiJ]S traildi e paemrs. Po ns Tyrqi ahere kaq Hum>ljun' e kElldoj Amedyiu aE pas ati Midi6 dobetUftl'E IIdjel]' s qerfziss sa k8l'kull s' kuhat palla bEri I]S fjals pEl'mi konstitueions. Per xoj tE nxjers zElls. M:dhat paea, baekE me paherm e pars Vfndfsit S Htambo.\it dFBonin fjalE mat Jlahmut pallEll u-dErguan nE Taif (afrs Mets tiAa, pSI' herEII spars eihnin pErpara tyr e qesE); ns burl. poqns ae Gejh-Islam Hairu}.ah efendinE (1881). I}s patriot ts vsrtets. Ms 14 ts PriAit 1883 Midhat paea vdiq lie PEl' fat ts ksq Midhat paea qE kie ElIdfrUar burk i muyturs. I]s fat ts mil's pfr TYl'qin~, jo vetsm ~: u-gEzua duke pars pemst e mundlmevet ts tlJ, po pEr Eae kS6tu mbaroj patrioti Midhat paea! 11,,1111>;

-~- ~---

N2 I --

D I T U R I'J A

Faqe 15

BERA TI tie lllmi. A. N D E J - J( I~ '[' E .J

Vendesit e 1]e nisie se matie tjatre ?ave - afre Borneo-se-kane 1]e vetije Ne ?aponi s'dine <;'£Gte te puau- tjatre: atje duhete qe Ie jene <Jembet rit. Herezit a grate per te (jen£ fore e 1]eriut te zes, se ne qofGine te barae daGurise qe kane per ~£ tjatre, i qasene si <Jembet tane, ahere -aone se jane te tie i marren ere ne turi1], Gemtuare <Je ngajne ms <Jembet e qenit I Per te nxire <Jembet ala 1]eres perNe ?aponi gindja ka deGire te ma<Je typsin 1]e ge te bere -pej fIete dnhani per paslre: kerrkund bota nuke ben perzjere me gelqere <Je i aone betel. '1' ba~o sa n£ ?aponi - Jam Gum' i ndyre, Gllm'i !Jdyrr sa me vjell krnp nga vetNe Kam<;atka, ne 'veri-Hndje te Siheja i'ne: s'lahem ve<;e 1]e here di- birise, eGte 1]£komp '1' i aone [(u,.iak; ten I" i aOG 1]e ?aponez ~e evropiani ne kete komp (jendri knr vete te nur '1£ mbase lah£G velem dy here ne mot. seja, bukuroG' e lij ne VEnt I]e ta prese i me te qe,,;ur e me te perke<Jelure e

'. . ma<Je B?~neo (Lillo] " e I.pre! me. . . drO I B£nder' i gore duhete . Nr I1Is)1Ie Hlnd)l) rGte ~e k?mp I aone Dayak '1 He burre 1]£ qe te mos nxiere zwe, se ne qofte se komp !'ymes I egere. ukrin ae refehet'i dobet ahere dasma ~" kerkon te martohe!e duhete qe te kete priGete. rreiyere trimerin e tij se ndrYGe nuke !,en dot <;upe qe la pelqeje. Per hte Ne Mar.:>k (Fas) i semuri pagon Gkak ~e dayak duhete qe te kete vrare I: mjekun (Gero1]esi, heqimi) vetem kur disa 1]eres tie t' i Gpjere kreret e prere Gerohe!e; ne qofte se jo, ahere mjeku ' te tyre s£ daGures' se tij. s' ka te dreqle te kerko1]£ te hOha. I

Faqe 16

DITURIJA I

H 0 Aa.t 8 Pu

ta flxjere tJ.o:late qiririt.

YIo:\at (Ieqet) 10qiririt mi <;do robEtE leGtE, te pambukte a tE mEndafGtedahm duke vene mi 1]0Aai 1]10kartE te traGe ae te pa<;kElqYGime e duke Gkuare mi te 1]10 COpE hekur te nxehte. Ngrolitesir' e hekurit e <;krin qirine Cle karla e OEOit ajamel e <;krim; per te hequm fare 110:\a,duhete qe te nderojme vendet e karteSE gersa hekur i nxehle Ie mos nxjere no l1e 1]0Ae vaji mi ka rtel.

N!!

Mirrni kripe t8 traGe ae te zeze, aGtu si Gitet8 ne bakaAi, laj-e-ni pake po me yap qe te mos tretete; pasdaj Vil1iatE kripe ne l1e ten<;ere ae trete-ni n' uje; ten<;erene vir-eni mi zjar q8 tE zjel1e ae te Gteroje sa tE mbetete pak uje. Ahere hiqni ten<;eren nga zjari Ge lire-ni te ftohet: kripa mbetet ne funt si kristale; ujet q' eGle mi tE dera-e-ni. Kripa qe kiG mbeture ne funt EGt'e barCie si dEbore ae Gkriftohete Cie behete lehte si pluhur.

Bi b Ii 0 !Jrafi.

/£o:l(£ va) n:liri mi aoge-Vaji mi aogel nuke del me te lare me uje. Per 18 IIxjere duhete qe Ie zjeni fasule Ie oala vete!11 me uje, ae lengun' e traGe te ketyre fasulevet do heaure mi 1]0AEt ae do Itne 1]1112 ore; ky vepErim do pErserilure dy a tri here, pasdaj do lare VEndi me UjE te nxehte ae me sode, duke fukuare me 1]10furce: 1]0Aa sduket8 pa lene fare Ge1]8. 11 u:l(}, lIdrY6/ru fie me:lalli: K8tO 110Aami pelhure dalw me Iwk limoni duke Grtyaur~ liinon8 mi to ae duke lene ca '-koh8. N8 qoft8 se I]o:\a EGt' e fort8 ahere do IEn8 l1e dite ae si t11 lani ptlhurenen' e pa<;i q8 nuk ka dale 1]0Aa, beni prape si ae mE pare. Per te nxjere fare lehte keto pika 8Gte mire qe t8 perdoretE 118 kripe q' i oone frwgiGt acide oXl/li'l'tc duk' e treture n' uje: ahere pika n d rYGku a

Gmmmatik

del' aljanesischen

spra-

chc (Gkrol]elor' e guhese Gqip) prej D. Pekmezi, Wien 1908, I]e volym 8-11 429 faqe. Okrol]8toreja qE patme fatin te kcmi ne dare s' eGt' e I]e tE huaji, po e I]e Oqipctari, se zoti Pekmezi eGte djal' i OqipErise qe ka bEre mesimet e tij 118 Vjen8, Cle kcGtu 118l1e 110hje te aeAE te guhese Gqipe baGkon l1e aeAesi 1110 dituri t8 guh8sise, 118aeA8si aqe tE gem sa e G. Majerit. Kjo libr' EGtE jo vetEm m' e mbamar e Gkrol1£torevet qE kanE dalE ger mE tani, po eGt8 ae si l1e vEpn; qe duhet t8 konsultohetE per <;do hOAesi ae rwd8si qe takohen ne gUhEt, se

Gkrol1esi ka diture te permbleaE giaE y q e J'an ne folJ'et tel1E ( toskeI ndr "'irnete '" I riGt, gegeniGt ae n8118foljele dyta). Per te vere krip8 ta vl/rae. Urojme pra bu£sin per libnm' e tij ae vetem na vjel1 likGt qe 118veper e Kripa q8 ptrdorirn ne l11eSaAe duhet8 qe' £Ii jet' e hOA8 a' e barCl8, po tiA8 do t8 jet' e dobiGrne vctem per Ine qene q? kripal e tiAa qe Giten ne ata te pake Oqipetare qe dine gerqelqe jllnE ~GtrE11ta,~!1a se ku rrefejme : k8tu l1e menym fort te lehte ae qe maniGten8. mc:\ani (rnyrcqepi) del Gume Jehte.

munt

t11 bej8

<;do l1eri:

GtypurE I

liE 6typE6krollEt

.Mbl'ol1esija'

8clauik

5hJ<J9i IlliUf'TÂ£KA

KOMIETAftE iRANE

_II

PAJTIMI: 40 groG 20

Mot-mot, n8 Tyrqi 6 muaj Mot-mot, JaGt8 6 muaj "

" 10:rran\Ja 5

"Ditvrija" s' Gitet8 me nU1Jl8r jaGt8 Sclanikut. nU1Jltr 2 grOG.

Letra,

Gkrime,

k8ng8,

vjerGa,

n' adress

puit

fytyra

etj. lutcmi

N8 Sclanik

i8 na

1J8

dugohen

t8 S8 ptrko!tNimes.

Do if. bejrne fjaJe 1110iF, pnko1JI'GJ11ct h'ne nga c cila ie na dn~JobctF lJf cops.

DTYPBCKROI1A "M B ROe

nga <;do lilm.

B S I J A" KRISTO LUARASI.

111i Oqi-