MOT'I PARB
1 GUOT 1909.
J\J~ 8.
DITURIJ A E PBRKOHBGME DEI.
flQIP
HE
LITERARE
HERE
NB
BE DITURAKE
~JUA.J
{
Dreqto~8S:
h
}--UMO [3KENDO
;=~
-- .------
MBAN:
Nevojat e Oqipuise pu Bujqesi: L u m 0 S ken d o. - Batjat e Elbasanit R r a s' e Bar Cie. - Letre s' ime mbese. - Dodona. - Te daGunes, E. KolenCia.- Be mjafton, L u 10M a Ie s 0 r i. - Kange PopUAore, G. F. - Drita Cie gyrrate. - Nga istori e kafGevet.- Andej-ketej. - Bibliografi.
"
(-
SELANIK
DITURIJA Nevojat e CqjpgriS8 p8r bUjq8Si.
S'KA
TJeri q£ t£ mos Goh£ varfuin' e sotme t£ nndit tw£ ae t£ mos qaj£ me lot t£ zes. Sa t£ jemi ne k£Gtu t£ varf£rs, sa t£ vuajm£ n£ moskamje ae n£ t£ hqija, kurr£ ts mos Gprehim no TJ£psrparim, se psrparimi bshets me kamje ae kamja sjeA psrparimin. Vwdi yn' £G1'i pasurs, £Gt' i mirs. Pe ae s' ka nnt t£ lik ae t£ Gkret£ mi aet qs ts mos bshet£ TJ£ kopGt luleG me t£ punuars ae me t£ diturs. l1eriu me pun£ ae me dij£ SGt'i zoti qs t£ nxjere fitim nga <;do nnt, eae ng' ay q£ duket£ Gkretstir£. Se <;do nndi Perwdija i ka aw£ TJ£ pems: tek s' bshet£ gruri behet£ patateja, tek s'del mis£r del duhan, tek s' jep ts laGta ep UAiTJ, ep vreGts, ep mana ae mwdafG. Tek s' punohet£ ka pyje, ka kUAola. Arrin' qs t£ punojm£, q£ t£ duams ts fitojm£ ae ts dim£ qYG ts pudorim punan ae djersw 1'£n£. Hiqni ae Gikoni qYG punon bota: Kur kini ca ts hOAa n£ <;ep bwi rj' uattim n' Evrops ae Gikoni e nreni qYG punohet£ aeu, qYG mbahens <;ifliht, qYG ron ae fiton bota. Ahere do ts kupstoni se ae nga guri munt 1£ nxjer£ para TJeriu: arrin q£ ts doj£ ae t£ dij£. P£rtimi ae varfsrija jan£ dy ts mela, dy turpe; rjeriu i lir£ punon ae fiton, fiton me nder ae me djerss! Nuks do t£ numurojm£ hlu gias burimet e fitimevet qc kemi ns Gqipsri ae qYG munl qs 1£ heqim dobi soje. K£to i lem£ pu m£ tej, se nndi yn£ nrlet ka TJSlok gura qs sol rrin£ pa fitim ae presin q£ t£ na japins kamje ae l11mtui kur t£ Z8m£ ts punojm£. Sol htu duams vel£m t£ tregojm£ ca g£rra t£ nevojGime Cie 1£ lehta qs na mungojns ae nga Gkaku i 5S cilavet fitimi yn£ mbetet psrgysms. Ktto jan£ maqinat e bujqssiss. Nuh flasim hlu as pej maqinavet t£ mbsaa qs luojns aens as pej maqinavet psr ts Girs: Ktto jans Is GtrsTJta ae s' psrdoren dol leht£. Po jans rjS lok maqina Is lira, qs psrdorens lehle ae qs na japin fitim t£ maa. E para nga hto SGls parmwda. Parmwd' e sotme qs na ka mbelur nga koha kur iGins. gys£m l' egsr~ bola, s' e punon as mirs as lehls aen£. Na duhens parmwda Is ra qs ts Isrohet' ara mirs ae t£ prondiliTJ mim.
Faqe 114
D I T U R I JA
.
Tundje (trobolic£). - Tundjet t' ona vec; q£ na loCiin, po Cie tI£ tok galp' e lent brwda n£ qum£Gt. Na duhen8 tundje t£ ra q£ t£ mos b£het d£m as tI£ druCie galp£ Cie t£ pudoren£ me mE tep£r leht£si. i
Maqins pu ts q£rttar\5--farws. -Ara na jep ats qs mbjeAim. Ns dac;im q£ ts kemi t£ laGta t£ mira duhet t£ heCiim farE t£ mirE. Kupstohets fort bukur£ se far' e arsss duhet£ q£ h~ ket£ koqen' e maCie Cie ts jet' e pastrs. Po me qtms se fara s' q£rohet dot si oriz' i pilafit, tani pudorens maqina, maqina t£ vog£la Cie t£ lira q£ quojn£ Cie zgeCiin fort lehts farw£. Ksto t£ hi veg£la - se Cie s'munt t'i quajm£ maqina se jans t£ lehta ae t£ lira - jan£ t£ nevojGime pu C;do bujk, pEr C;do tIeri qs ka tIS pwd£ VEnt ae kErkon ts marrs pemw e djersss Cie ts mundimit t£ tij. Si tIS G£rbim praktik pu kwdotI£sit tan£; Gwojms kEtu se n£ Manastir, ns Ohri, n8 Selanik, ns Vodens Cie ns Serfic;e jans c;elur£ dipozito ts veg81avet ts bujq£sis£ ku GHen£ mE ts duhurat e maqinavet. <;:do GqipEtari q£ vefe n£ kEta qytets i kEGiAojms q£ ts ven' e t£ Gohin£ tIs her£ me sy t£ tyre veg£laL Ns kEto dipozito do gejns: Parmwda, C;do AOj Cie puC;do ae. Parmwdat pu nnde fUG£ kan£ ger m£ tI£ lir' e gys8m; parmwda pu mal GHen£ q£ m£ 72 e ger m£ 115 grOG. Ajkstore d-m-5 maqins q8 ndan galpst ng.t qumsGti: 590 grOG. Tundje (pEr t£ nxjer£ galpEt8) 165 grOG. Brans 290 groG. Maqins pu t£ qsruar£ 1307 grOG. C;koqur misuin 317. " "" "korrum bimEts, fort' e leht£ (J.'e G8ndOG£ 1465 grOG. "
Po e 5emi prap£po q£ nukE punuam£ aens si duhet8 kurrs s' do t8 Gpstojms nga varfuija, Cie pa veg81a e maqina t8 ra s' punohet dot aeu mirE.
DITURIJA
Faqe
115
Ball' e Elbasanit. NE jugE-perwdimt t' Elbasanit dy or' e -gymEs lark, nga an' e Opatit -gindet Tji baTj'e GwdetGme Gum' e vjetrE. BaTja qE VWdESit i GOnE Ai~E~',-gindet nErmjet kttyne katundeve: BaGES, KodrE-bujarEs, Tregan, Muxan e Oiger. KEta katunde jan nga -gymESorE lark baTjESEe GEGoqit. Kjo baTjE e cila deri sot. nuk qe Tjoftun aq mirE pErmrenda e pErjaGta, nE kohE t' parE tE TiranisE, ka qWE qendrE kUSarEG e -gaksOrEG; athere vjeajet, vrasjet, grabitjet atje bahEGin GeGit. I1i i sEmunE, qi kiGte nevojE pEr me GkUmE nE baTjE s' kuxonte dot pa pasun me vete pndarma; po, her-herE s'mund t' Gkonin as fare. KEGtu ky UjE deri vjet nE ditEt tE I I
liriSE pat metun si Tji PYA i frik~Em e dobijt' e saj fare tE pa Tjojtun. Simvjet nE ht vend, po Gofim se po mretwon Tji qetEsi e maae. Nga qyteti jan ngritun Gua tE -giGE ata qi kan pasun nevojE pH ht ujE tE GWdetGEm ; e nE fUGEt tE ktsaj baTje -gia se kUG ngref Tji kacoAE tE ve~antE, sepse pEr fat tE keq, sikur se e GamE, massi ky vend ka pas qenE mjaft i ~
frik~im, e i pa Tjoftun mirE, s' ku-
..., xonte
dot Tjeri me ngrefun
e hotele pEr me ndejun
ndErtesa,
TjerEzit, tE
cilEt venin pEr m' u-GEndoGun. Katun-
dar£t malsor' e fUG;:HEzbresin even' n£ baTjE dy herE nE mot: qi herE nE Maj e Tji herE 1110GUGt. Simvjet kan' araun Gum ma tepEr nga motet e tjerE;
I
po Gofim se, ene tE hUjEt zunE tE vijn palE palE, mjaft TjerES kan vajtun si: nga Durrsi, Tirana, Kavaja, Struga, Belica e Starova. Kjo baTjE ka katm huraa t8 mEaa tE cilat ujin e kan metalik e tE mGtjeAun prej Gum burimeG tE ve-gE1. PErve~ htyne huraave, ka ene mjaftE burime tE tjerE tE mEaej si: uj' i z-gebes, i cili aGt Tji burim i maG e i ve~antE; GkaA' e nxetEsinES tE hti uji, mund t' jetE pErmi 65; Tji burim tjetrE pErsEri, me emw, <;ik-papas i cili dyke burumun GkUmEZOn, ene ja pErgan si Tji uji qi nis e merr valE, e bahet SYZE SYZE. FEmijt' e veg£l kur mErziten, venE nE ht burim qeGarak, e zbaviten tepEr dyke i GanE: <;ik-papas me ban Tji herE me gas I PErV£~ htyne burimeve ka eue disa burime tE ve-g£l tE cilEt ujnat i kan ma tE nxetE nga i zgebes. Huraat, naGti ndoaen tE priGun e ts ~elun fare; po, Gejat qi Gofim na d£ftejn se, heret kan pas qen£ t£ goditun me mure e Gtrumun me rrasa. Uj' i baTjes ka giOfarE metaleG mrenda; Gohet se' ka hehr, Gtip, squfur etj. er' e squfurit ndihet gum£s ore lark. Simvjet tE Gumtit qi kan Gkum£ nE baTjE, kan qen£ t£ s£munE PEraesit (revmatizm£s), po ka pasun ene uloh, e me plagE. Uj£t simvjet u provua fort bukur qi aGt i GwdetGlOm. I1er£s uloh t£ cil£t t£rhiqliGin nEr ae, p£r pak dit ngrih£Gin me pa-
Faqe 116
DITURIJA
tarica nEr durE; TjerEs me revmati2Em' e me plagE, pEr pak kohE prej baI10s ndijin Tji tf, mirE. l1i gru e cila vuante prej Tji plage qi kiGte nE trupt, mas tE Clanmes vet Gum GErOjES kiG kErkumun; po me qEnE se plaga ene s' ju kiG mYAun vjen nE baTjE ene me dy jan tE bame
Djemt' e Opatit
kur mbajtnE
N!! 8
baI1o, nga plaga massi i del Tji krymCl pEr pak dit i mYAet e GErohet. Ky uj metalik e i GEndetGEm ka GErUmun ene lEkure.
provimet
GUmE tE tjera
sEmundje
Bras' e Baras.
Gqip
simvjet
n' Elbasan.
DI T U I RJ A
Faqe 117
LETRB S' IME MBESE. E daGura Kare, Letrat t'ona po behene letra femije ae letra hGiAe. Ne hto flete une po gej dy gaze: po kunndoj me Ka<;en t'ime te daGure ae po jap hGiAa I]e gruaje se re qe po <;elGtepi ae po nis jete. E mbaj mcnt se e ndjera im' m8 aOG; gruaja s' ka aqe mwt sa burri, po aembj' e zemrese i ep m8 teptr dituri. Me ndje pra <;upa ime ne qofte se letrat e mija dukene pake si Iibra keGiAaG, po e kupeton fort mire qe ae kjo pej daGurise me vjen. Javw qe Gkoj aOGl]a se te dy aemeltt e Gtepise jane pastra ae regUAa, dy gerra qe ngrohin vatrw ae Gtojn£ daGurin e femijese. Sot dua te fJas per a£mel e maa e rojtjese ae te Gkuarjese ne bote: ikol1omija. lkonomija eGte. dituri e te Gkuaret mire me; t' araurat qe ka 11eriu, eGte diturija qe na meson te ptrdoruret mire e te hOAavet. Ikonomija eGte jo vetem aemel i Gkuarjese me 11£ f£mij£ po ac i 0kuarjese n£ bote, mi t£. ter£ ht£ aet. ' Gum£ here 11er£zija nuk' e <;quan dot ikonomin' nga kurcimi. Ikono- . mija £Gte I]e dituri, \eGte 1]8 virtut; kurcimi (neqesAeKu) eGte 11e faj, 1]£ e
mete.
.
Kurcimi na aoh> qe t£ duame te hOAat£ vet£m pse jan£ te hOAa, ae te kurcejme t£ hOAate duke lw£ vethen£ t'w£ lark g£zimevet ae Gkuarjes' se mir£~ lkonomija na keGiAOn qe te hOAat r i priGim n£ nnt, t£ heqim fitim nga te priGuret e tyre ae te mos b£hete g£sendi demo . l1eriu ne ktt£ bote duhete qe te punojt ae t£ fitoje sa te mundi11 mf; leper. FitimifoGte per te Gkuare mire, per te pature 11ejet' te lumture ae ptr te mos qw' i xvoraur nga Gijat e jetese. Po ae keto b£hen£ me te diture qYG te ptrqore 11eriu kamjen' e tij ae qYG me ato te hOAa q£ fiton te bejz m8 teptr£ pune. Kesaj i aone ikonomi. 2011' e Gtepis£ ikonomin' e ka detyre te maae. AGtu sikundre qe pastra ae reguAa jane dy detyra morale, aGtu ae ikonomija eGte 11e nevoje lel1dake. E nrteta eGts se' hto jan£ Iiaurs me Goqa Goqen£, se pa reguAs . . s' munt q£ ts ket' as ikonomi. Giko, <;upa ime sa mundime heq yt Goq per te fituars te hOAa, sa loaje, sa puns. Nuke Iipsete pra qe ae ti ts ptrpiqeG qs ts Gkoni I]S jet' ts lehts ae t£ fatGime duke mos lws pas nga nO-11s gazi ae lumttrije? Mos u-bej kurcare, mos i kurce te hOAat£, priG-i tek-do qs duhene, priGi psr ts Gkuars jet' t' embtl£, po Giko mos behets gs demo Me ato qs priG Giko ts mirret 11e gs e duhurs, 11£ gs q£ hyn ms pune. Mos vens te hOAats n' er8 ae n8 tym, pa no TI8 dobi fare.
DITURIJA
Faqe I IS Ikonomija
M 8
duke Gikuare zOT}a vete me sy te saj <;do <;ip, <;do ts zott nya.l kalin oot£ T}£ fjal' e huaj. Ne do te mos behete gestndi dem, Giko vete <;do ge, <;do <;ip. Gub£tor£t Be Gerbetorete kurre s' behen t£ i:!£mpGura si zoti e si zOT}a. Giko qe mos veje pOGte as T}e druCie buke, as T}e gilpu£. Demet£ behen£ oerime o£rime. H£ qint lira s' behene d8m pU-T}e-here, po hl1mbasin druCie nga druCie. <;do ge qe priGet£ Giko q8 t8 zu£ 11£ nnt, po jo t8 Gkoj dem m£ t£ kote. Tel di<; mir8 se duke bd ikonomi <;do ditedru-' Ciet e buhse, COP8t' e sapunit Cie majat e gilpu£s a fijet e perit, T}erju ne mot-mot do te ket8 ber' ikonomi 11e sum8te maCie me t8 dl8t munt t£ blihet£ T}t ge q£ Gton lumterine Cie pr8hjen' e T}eriut. Se prap' po e oem' giGe diturija 8Gte qe te kurceje T}eriu e t£ mos priGet paraja pa puns Cie te priGete me pun8. 'Mer T}e GembeA, Ka<;e. Ne mba<; mire robat e tua, ne pa<; kujdes q£ n£ dit8<; qYG l' iqep<; Cie qYG 1'i pastro<;, te < mos grisene, t£ mos' pdyrene, ahere me kaqe 'ti:; .hOAa qe priG n£ mot do te ke<; mE teper paleCie mE ie mira, a po me ato te hOAa do te mun<; te ble<; Cie T}egE tjatre te duhur8. Keto GembeAa Gtoj-i: mir pla<;kat e Gtepise; ruaj-i q£ te mos oyhene, te mos ptlyrene, ruaj-i qe te rojne Cie t£ durojne sa te mundin mE lepue. Ahere munt qe te ble<; giGeT}e pla<;ka te tjera Cie'k8Gtu te t8 mos mungoje fare g8sendi ne Gt8pi Cie hGtu te Gto<; Iumtuine twde I Po ne mos GikoG gwe, n8 e 1£11<;q£ t£ b£het dem, te oyhet, te priGet, ahere gioe te hOAat do te priGene q8 te n<; ne nnt te vjeterat Cie kurre s' do te keG dot gerra te ra te nevojGme. Ne nn<; re mire do te GO<;se duke priGur8 11e sume n8 mot, disa Gt8pi Gkojne Gum' mE mire se ca te tje'ra; eCie kjo se ne t£ parat din' e bejn' ikonomi e n8 t£ tjerat nuh dimc. He nga reguAat e ikonomis£ eGt£ Cie num ur' i GUb8tore Cie i Gubetorevet; mos haro se <;do T}eri m' i tepu £Gte T}e priGje m' e teptre me T}e Gtepi. Pra ki kujdes Cie T}e Gt£pi qe munt te mba<;' me 11e Gerbetore mos
hnt
behete
te Gt£pise. Syr'i
'
e mba me dy, Cie hGtu do ke<; bUt T}e ikonomi te mw<;me. Te lutem letrat mos m'i pri, <;upa ime. Me Gkro ger e gate, se <;do qe te preke e qe 1'interesat ty, m'interesat Cie mua. .
Teta Tule.
D I T URI
JA
Faqe
119
Fytyra q£ po Gtypim mE. 1art na rr£fen germaaat q£ Gohim sot 11£ Jug£lindje t£ Janincs, 11£ mes t£ pGatravet Kozmira ae A1puhor. Sot atje Gohim ca mbetje t£ murevet t£ vjetm, TJ£Cljatro e t£ tjera gerra q£ nadEftejn£ se atje . q£. moti ka patur£ TJ£ qytet. . Ky qytet i mo<;m£ ka qw£ Dodolla, e permendur n' istori t£ mo<;me per fa1Etoren' e Hyjit - babajt t£ giCl£ perwdivet t£ mitoAogis£ - ae per orakUAW e tij. Pas istoriGkroTJ£sit e Greqis' s£ mo<;m£ orakuA i Dodoll£S kiG TJ£ famE aqs t£ maae eae mbase mE. ts Gum£ se t£ Delfit: Dodona iGte n£ VEnt t£ PeAazg£vet ae Delfi iG n£ Greqi. Sikundrs q£ dihet£ ts mo<;mit pandehnill se disa prifter a mE. mir£ priftereGa, munt q£ t£ pyetnin perwdit£ ae t£ m£sojn£ <;do g£ q£ ka per t£ ngar£. Atyre vwdevet ku pyet£Gin perwdit£ ae kup£toh£G VUAnet a uraer i tyre, u CloGin 0 r a k u A. N£ Dodon£ orakuAin e kup£tonin duke Gikuar£ tri germ: lisat e Hyjit, p£Aumbat ae kazan' e ramt£. OrakuAi kwdoh£G pej priftereGavet, po k£to nuk'
i Gihte dot TJeriudreg per dreg, po me an£ t£ priftuet.
Faqe 120
RI J A
D Ir:u
M8
Lisat e Hyjit iGine me TJe py:\ te vogele (ne mal Tomaro) ae pas zerit qe nxirte era duke fryre l1e mes te fletevet ae te degevet oraku:\a nxirte TJe ddtese; pe:\umbat oOGnin oraku:\in pas fluturimit te tyre, ae kazanBt pas zerit qe nxirnin: keta kazane iGine te varure ne druret e bekuare ae prane tyre iG TJeGtatu djali me TJekerba<; ne dore: era duke fryre kerba<;i goditte ramen ae gemim' i saj trenge:\itte brenda ne py:\ si TJe ZE i mysterGtm. Ve<; ketyre tri gerrave ne Dodone oraku:\i kupetoheG ae nga gurrez e bekuare, TJe gurrcz e <;udit<;imeqe kiG kamjene te ndeze :\ambaaat e Guara ae te Guaje :\ambaaat e ndezura. Oraku:\ i Dodones pyeteG pej kujtdo: mbreterit pyetnin a do te fitojne luften ae qYG; i pasuri pyette a do te Gtoje gene; kUG pyette a do t' i ronte kau, kUG donte te dinte a do te veje mbare tregetija, tjatri donte te mesonte sa vjet do te roje ae Gemberat pyetnin kur do te vdesl3 armik' e tyre 1 noe hto pyetje epPGin me te Gkruare mi copa plump ae pergigja epeG prape me te Gkruare, po oraku:\i kiG gi'08;t}eJmjdes qe tf::mos jape 11epergigje te <;koqiture, I1ga frika se mos dale ge11eGtare; eae keGtu 11epergigjei munt qe te kupl'ioheG disa :\ojiG pas deGiresse. t}eriut. Ata qe venin ae mirnin drite pej oraku:\it Gpinin 11etok aurata' te vlefGime si ae figura te vogela pej ergendi, pej floriri a pej rame, si ato qe ae sot lutesit Gpjen ne kiGat. . Sa me <;'ane ka dale oraku:\ i Dodbnes, Heroaoti oote se, pasperaAEse peAumbat e a:i orakuAi kal1e dale nga Egypta ae si van' ne py:\ ts bekua're te Hyjit atje zun' e fole si TJeres.Me hte peraAe babaj i istorise kukon te oote se menyren e orakujvet Pe:\azget ae Oreke.rit e kane marre pej Egyptaset te mo<;me, nga te dIet grekerit muare ae mitoAogine, ae filosofine ae diturite. Vendi ku ndoaeG Dodona, ger me triaet vjet mE pare, nuks diheG ku gendeG. Qume Gkro11este GehAit qe Gkoj e kiGin kupetuare se falÂŁtor' e permenure duheG 1'iG afrc Janinese, po duheGin pum;t e 11e Qqipetari ngavilajet i Ja- . ninese per te nxjere farene drite, ae aspa TJedYGim,vendin e vutete. loti Karapano, me Gume durim ae diturf te maae beri remimetenevojGme ae zbuloj aqe Gume dokumente sa nuke -la fare dYGim.Ato germaaa qe Gohim pra tani kane dale l1e drite me perpjekje te Karapanos *. , ~
,
* Carap>lllos: Dodone et ses l'ttines, avec de's etudes de M.' M. F6ue'aH, Egger, de'Witte, Heuzey; Pari~, 1878. ". .
oM 8
DITUR
IJA
Orkestcr Gqip ns VIars.
Faqe 121
Faqe
DITURIJA
122
daGllngS T'VenE agim kUEr drita XUE M' kiG fjAuE zemra m' U brejE, TYE ka iGe tUEj t' mendUE N' dritore dol a me nnejE.
Ti prejE mejet Iyp I]i nderE Ma difto, 0 zemrE grii, Ma difto, 0 zemm oert Ps' ea' un dUE me tye m' u-GkrIi.
HYA' i drites kiG XanE fiAE Hana iGte tUEj prenduE, Me rreXE t'vet XUE i ndritGmi (HeAE Me vAq:E t' jerE t' parin m' errsUE.
- Per pukamBs kiG' me t'diGrUE o daAnYGB plot bukurii, T'lutem n' Gpii t'daGtnes me GkUE Hi kEto fjale n' veG me i'a 'Gtii :
Natyren 'be ME Me
n' t' qeGun
tue
paa
ka ndIGe Gpend tu kenduE, muu vai; xuna me kjaa kjaa xuna e me 10tUE.
Qum mendimi me raa n' krYE Hi daAnYGE per ajr kuu paGE, Pse s'u nal kuu m' paa me syy Hi kEto fjalE unE i'a aaGE: - 0 daAnYGE qi vjenCi pu havaa T'lutem illGirE tE keGE pEr mUE, Ne dritore m' Gef tuej fGaa E nuk nale me m' nguGAuE. Me ma baa I]i ndeer te lutem o daAnYGE plot me daGtnii, Ka me veGun mama futen N' kjoft
se s' ke
- N' drit0re More djalE,
per
t' pas
t' Gof tUEj vajtuE 0 djalE, i rii,
S' u-nala me li-gUUE Mos m' e rrit t' anden
iCinIi.
Ciimsnfi.
- 8uBj Ender 8UEj qi Kjaj me
qi <;ohem heret fort fUGB qi Gkoj e rrIi, unB kjaj me lot, lot, pse kam daGtn I i.
8UEj: qi ndejun mi breg t'lumit, M'vajB e qyri; Cie mendojB, Ka n' t' rriea' daAka pugiet plumit E qi maa terhu nuk kaojB. 8UEj si Pas saa 'Qtu ae Me dekE
lumi n' deet pUGimin t' loame <;as e -genB, aimat t'mIi marimin t' emin do ta kenB.
8UBj qi vetB!I1 un kam metB Pse mema n' t' leem ven ka T' qieABs Ene Gpii CkodrE
t' i' a Iypin t' vinB me
GkUE,
t1i paal netB m' ngUGAuE. E. Kolenda
M
8'
D'ITURIjA
Faqe 123
Bemjafton. o I ti, h~ ci!w zemra ime N£ <;do trokitje t£ kujton, V£Gtrimn£ hmt hiCl 11£ Cluime Be mjafton. 01 tf, q£ Gpirti n' pGer£time. Me t£ pa-an£ gas, emnon, CHr£ngom£ dor£n 11£ Cluime Be mjafton. 01 ti, q£ syri, nu lotime T£ bukurin sy t£nt kukon, Gekom£ £mb£! 11£ Cl£rime Be mjafton. O! ti, q' e Gkreta buza ime Me d£G£rim t£ d£G£rol1, Nem buz£n t£nde 11£ Cluime Be mjafton. EByptf, Qer80r 1909
Lulo Ma18sori
Paqe 124
DITURIJA
.M? 8
Kang2 populore. E bukur qi nnritt si dieAi Kaht po Gkon moj malit fh;Ai, TUtj gZUt kodren, tUt gZUt Gtegun
<::'po ktrkon malett vetun,
.
Kqyr si gjaen l' daGunin fjetun, Xiria gumin boni qeftin Banja qeftin lagja. gojw Me Geqer me ~a l' qiAojnt, Mos l' qiAOftt Geqer as darat, Lagia gojen me ujt t' barat, Haid daGtun, daGtun korili M' Gokt e pOGtt po m' lot fi~ili, M' Gokt e pOGtt mos ma~odoren Se m' i' a ~arti burrit kunoren, fit mae nalt se po gaen mOAen Lum i lum vaG'o ptr tyy Lypa l1ent e gjeta dyy.
O. F.
- .M
8
.
DITURIJA
Faqe 125
Dl'ita ue uyrratg. 0>. - Hap dritaren, Mite, t£ 'vij£ drita se jam n£ t' ern::!. Miteja me te v£Aane prap£ hte
}
gyrrat£. Drit' e baraE ndahetE ae duke Gkuare nga trupa tE tjere: Hodua u-ngrit, mori £1E qelqe me ujE a' e vuri perpara drites'se dieAit qe hynte nga dritareja: prapa qelqesE me uje Miteja me GUmE<;udi pa se utfaqn£ t£r ato gyrra q' iGinE dukure ae prapa copese qelqe.
raa£
iGin' n£ aomet te tyre, n' ate aome ku Hodua kiG librate. 11E drit' e embele hyri nga finestra, se iG vjeGt' e fundit ae aoma iG pak' e erret£.
- Sa drit' e bukurE, sa e barae, aa - KupEto pra mire se drit' e barae Miteja. qe Gohim ne ka TIe tok gyrra, ae qe Hodua po Gkronte mi tryezEt ae mi
keto gyrra dalw ne G~Gkurdo-here qe perndahete drita. Keto gyrra mE du- A je sigur se kjo drite eGt' e barae kete se i Gohim ae ndrYGe. A ke vene si na dukete? Me te vutet drit' ebara' re ylyverin qe tfaqetE kur hje Gi ae e dje:\it twe, Mite, ka Gtate gyrra. duket djeAi? Drit' e barae duke Gkuare Miteja s' kupetoj ge nga keto fjale, nga pikat e Giut perndahete ae tfaqenE se iG j vogde, ae i veAaj akoma s' i gyrrat e -bukura t' ylyverit. Po e Geh kiG m£suare Gume gura. Hodua aa: pra se ylyveri nuk' EGte TIe urE, aGtu si na dukete, po eGte vetem drit' e die- Kjo drite si e Gohim ne ka Gtate gyrra: manuGaqe, me AUAaq,e kaltErt, Ait se dies i kane dale ne GeGte Gtate e gelb£r, e verae, portokaAe a' e kuqe. gyrrat e saj. KEl£ t<lkam ptr t£ rrtfyerE me £1£prov£. Tani ka £1epyetje tjatre: me qwe se gyrra ose drit' e barae ka Gtate gyrra, Hodua u-ngrit ae mori £1£cop£ qelqe me tri faqe £1e COpE ng' ato qelqe qe duke perzjere keto te Gtate gyrrat q£ numuruame a do te mundim te bejme jan£ varur£ n£ Aambat e 11£Aambaaat; e vuri pErpara Gkwdijes's£ drites£ q£ drit' te barae? Eae kjo £Gte rrefyere me £1e provim te te maait dijetar ae l1ynte nga dritareja: q' at£ <;ast mbErae u-tfaq 11<:l1o?1.e gyro5ur£; n£ mes t£ matematikar ingliz, Newton.
k£to fjal£ te MitesE ngriti kryete.
\
gyrravet q' u tfaq <;qUhEGe kaltuta, veraa a' e kllqeja.
e
- A e Geh, Mite? Drit' e barde duke Gkuare nga kjo cope qelqe me tri faqe u-pErnda ae u-nda ne ato te Glat£ gyrratIOq£ numurova me lart£. V£r' re kesaj TIoAemi htE karte qe do. te (00<;tE elatE
Ky i ditur mori TIe rote pej mukavaje a' e ngeu me te Gtate gyrrate qe ka ylyveri, duke ven' nga TIe vije pej <;do gyrre. KEte rote duk' e kayere me vrap, Gohim se ze e na dukete si e barae, 15£qe na tregon se te Gtat gyrI rat duke u-puzjere. Hagin gyren'e baraE.
Faqe 126
DITURIJA
~
-~---------
Po
Tani
eae
pla<;kavet
pas
kaen
PEr
fjalE.pE.rmi gyrrat e
qE. Gohim.
e gyrosurE.
qE. na
dy
<;do
gyn:s'
gE.
na
duket
SE. dritEs'SE
11E. trup e kaen
na
ae
tE. gaGtE na
kaen
qE. na
tt tE.n; dritEn
kjo .
gyrrat
vetE.m
duketE.
gyrE
I1E
na
e dritES'
gyrw
e kuqe.
gE. e
verch:
kaehetE
SE
i e
kur
baraE. Ckaku
EGtE.
prape,
KanE.
VEn£
(mavi)
bEjnE.
tE
Pra
eae
ae
ptr-
SE. baraE.
trup
kuqe,
IE tEra gyrrat
I1E ahere ay m.
ae
a. i zi. fyr' e zezE. se
s' na
pIa
syrit
Nga (lILmt:<5t zogu.
pekul e nE kujdes tE maG
se
E.Gt'u<oqyerE
dYI3Pjp,
me
se ve<; Po
qumEGt
IE. Gtatf-
1I1unt
tE
aemi
gyrrat
se
e dritE.s
vetE.m
tri e
e VerC1E. a' e kaltErta janE. IE e aemelta, buE.
pej
ae
tE. katr£
pErzimit
istori
e kafe;gvet.
pEAumbit.
se
me
sisE. ger
kaf<oE IjatrE.qE. tE.
ketE.
pE.Aumbi.
Gurmazi
stomak
para
E.GtE.
fjalaaotE.
tri
tE. tjerat
IE. kE.tyre
tE.
po
i dytE. tE.
ven£
yen' nE. gurmaz
mirE.. Ourmazi pu
a
E<otE.ne i
parE.:.
nE. stomak
se tE
zoqtE.
ngrtn(nE.
ae rrin atje sa
zbutenE.
zoqt£
bEvet
ae
lanE.: sikundrE. qE. ne putypsim
CopEtojmE.
zoql£
geAWE.
qE.
oer<;im
11E. pul'
a
<;do
nE.
nE.
zok tjatrE.do gejmE
n£ gurmaz elp ae koqe tE. ayera
ham£,
htE. GE.rbim e <oeh gurmazi;
tjera t£ pa
fare.
NE. pE.AumbatqE. kanE. zoq tE. vegtlE.
ndoaetE. jo nE. sisE. sisE. - po nE. gurmaz
zoqt£ s'kanE
mide)
gyrrat janE
nga
trijavet:
na tani se ku mEsojrnE se
paska ae qumEGt
jetE.
b£henE.
tE. kaltErtw
tE. gelbErE..
nuk' i kae-
q'LLl1U!6t dpJ,sn-
kafG£vet
sot s'dihEG
qum£Gt.
si 11£
d.
fare
PEr 11E.l1eri q'
t1E
Ky
as
errE.I
s' ka
<;faqin 11£
tE. baGkuara
me
e di se
11E. dritE..
as
mE
katn
dukel i
trup na
dritE.,do-me-aE.nE het
ajo
se
kur
qoftE. se
<;do piktor
IIJE. portokai\.-=,e veraa
11£
mban
t£ na kaejn£
ahere
1£ re: e kuqeja me 1£ veraw
gaGtE gyrrat e tjera mbahen tij. NE
r~ ae
dy a tri gyrra
pihcll
pej
qE na
dy a tri gyrra h: ptrzjera:
duket
dieAit.VIE gE na duket e kuqe mban
VEnt
tE vetEm
gE. ka 11£ gyrE tE.pHmesme.
GEmbEA: na
trupa nE
11£ gyr£
baraE.
neve.
baraE. kur
GumE.
kaejn£
ze v~md.ine a£m-
gurmazi
mban
11E.Iwk
si qumE.Gt; htE.
Iwk e ka femEra si ae maGkUAi,
ae
qE. tE. dy me qept t£ tyre e japin nE. qept tE. zogel tE. vegEIE.; dy tri dittt e para zogu uGqehet vetE.m me ht£ qumE.Gt; mE. pasdaj ca nga ca e E.ma ae i ati i apin ae ngrEnje tjatrE. qE.
ham: ae loqt' e tjere,
M 8
Qyqeja. lEr i qart' i ktti zogu ka bUE qE <;pikenE GUmEpuaAa: tt: mUl1di qyqeja, kur dq~ol1 l1eriu eS£A kwgw' e qyqes£; gOI1' L VEAaj i qyqes£, ae kal' i qyqes£. Po 11£ g£ e <;udi<;me e qyqes' EGIE se ky zok s' di kurrE tt: b£j£ vet£ fole : femua bw 11£ve, e hGol1 mbsrae pastaj vet' e hea m£ 11£ fole t£ 11t: zogu t£ 11LIa j. Ky zok s' e kupston dinaksrin£ de I rri kAo<;l<£ me VE'n' e qyqes£ baGk£ me vezd e tij; kur del qyq' e vOgElE m' e par' e PUI1£S£ q£ b£l1 EGt£ tt: heaiT}
ANDE.J 1l'l1"akiri.-
Faqe 127
DITURIJA
N£ nndet
tans ay
q£ z£nl£rohet pej ll£rit, ay q£ p£son nOT}£<;ndE'rim, 11£ diGprim t£ tij nukE gen tjatr£ G£rim ve<; se t£ rendil1 e t£ laj£ z£muimn' e tij n£ gak t£ tjatrit K£Gtu n' Evrop£ dy T}er£s q£ nukE ndod£Gin m£ T}£mendim bwin duello d. m. a. vrit£Gin n£ mes t£ tyre; ky zakon £Gt£ ae sot n' Evrop£O, sikundr£ q£ mbret£ron de n£ Gqipui, sa-do.q£ ceremonijil £Gt£ m' e T}Ejt£de m' e Gkurtu£, se 11'£Gt£ nrtet q£ korda ngrihet a pUGka Gkrepet nE GeG, ede Gum£ her£ plumbi s' dihet£ m£ <;'an' £Gt£ hedut'£. Po n£ ~aponi q£moti s'iG kEGtu: atje 11£ V£l1t q£ T}eriu t£ vras£ tjatrin, vrite vethen' e tij. K£saj vet£-vrasjes i aOGin H a r a k i r i; harakiri 11£ ~aponi zinte v£l1din e duellos, ae bdl£G duke <;ar£ barkun£ me 11£ aik£, Cum£ here
jaGtE foles£ zoqt' e llerkEsE, ae keGtu rri vet£m n' at£ fole baGh me tE llerhnl Me q£n£ se s' ka kujdesf'n e zoget, qyqeja Gkon q£ l1e korrik nga nndet tanE; zoqt' e saj rrin£ ger nE vjeGt t£ dytE sa rriten£, pastaj ven£ de ata nE v£l1de rnz tE nxeht£, dreq jUgESt:. JJ1jalt8 q' e priG llerin8. Gum£ herE mjalti e priG l1erint, munt t' i jap£ atmbje t£ made, nga T}£ hers de te\. vdes£ fare. Gkaku i kEsaj £Gt£ se mbletat n£ nnt q£ tt kUAosin mi lule tE mira, kUAosin mi bim£ t£ heltm~ta ae kEGtu helmi Gkon de n£ mjaltE.
KBTEJ 11£ fisnik kur gykolm, pu vdekje i Iut£G mbretit q£ t'i ep£G leja de t£ mos var£G a t£ mos iprit£G koka, po t£ bwte vets vetiu harakirin. Istorija n£ ~aponi rr£fen Gum£ G£mb£Aa ku vet£vras~,si si <;ante barkun me aikE, Gkronte me gak t£ tij T}£vjerG£ a dy rad£ ku rrtfente or£!1' e fundit t£ tij! Ne koh£ t£ fundit harakiri Gume her£ b£h£G duke bErs vetEm I1E vijE t£ VOgdE nE bark: T}£ mik SE prapsmi me T}Ekord£ tE made mirte koktn ae mbaronte punEnE. Sot ky zakon po-aua-se ka humburs fare.
1'8 Z)8rtYPS~trit. - ria£ bota e di se geAa sa tE pErtypset mirE aqE me bukur£ honepset£ (bBhetE hazm) de aq£ me tepu e uGqen l1erin£. ret.£t
DITURIJA
Faqe 128
qE harnE, dihetE mirE, se ven' nE luka (mide, stomak) ae atje si treten deraen DE gak ae ven' ne trup te tErS pEr ti l1GWerE. Po tE honepsurit e geAEvet sa-do-qs bEhetE ne lukait, EGts nevoje qE ato geAe tE pErtypsenE mire nE goj£: t£ PErtypsurit ka dy GErbime: mE 11'an£ geAEn e bluan si mokrat e mUAirit ae keGtu i lehtEson punEn e lukait, m' anE tjatrE pGtyma veperon mi geAet ae nis qe ns gojs honepsjen e lukait. Sot Gtrol1Esit na ktGiAojne q£ tE pntypsim mirE ae me durim tE maa ngrwjets. Ts pertypsurit mirt jo vetEm na man Gwdene po na ruan ae buku- I rin' e fylyresE ae gaz' e vetijese! !
Mos u-<;uditni, se duke honepsur mirE do tE kemi ae qejfin ne VEnt ae ktGtu s' do tE jemi as tE zEmEruar£, as t£ vr£l1tum, as fytym-varurE si ata tE mjere qE KanE stomakun tE priGur£. Honepsja ka I1E rendEsi ts maae per l1erine ae <;::inasit Kane t£ dreqt£ q£ kur i af£rohene l1e miku e pyesin me par" a hwgri mire, a honepsi mirE! Sa pEr bukurin' e l1eriut, mjeket po e tregojne se sa ts ptrtypsil1 mire geAWS ae sa te honepsil1 mire, aqe me pak' i fiGket ae i plakete fytyra: ay qe nUkE honeps bukurE, ay qe s' ka stomakun te GEndoGe, pa psrparuare ae Gume nE mOG' e Gohim se i tfaqene vija ae fiGka ns fytym ae dukete me plak se <;'sGte.
13i b 1 i 0 g r a fl. Libr'
e Gl::rbesllvet ts Gst]ta
t£
ki-
GSS oraoaokse, kayerE nga g£rqiGtja prej Prif.it,oraodoks F. S. Noli, '18 voIym m£ 8, \~44 faqe, Boston Mas,. 1909 Zoti Fan Noli, i pari prift Gqipdar, ka zsne ae po kaen librat e Gerbesavet ae kSGtu po lIa mbuG l1e ts maae nevoj£ q8 kemi paturs. Pas kaimevei t£ Kristoforiait ts Gkrirneve ts Gel1ta, na duhEGin ae vepsrat p8r GErbesat e kiGSSS ae jerni te lumture tE verejmE se kaimet e Fan Nolit, ve<; besniktrin' e kaimit KanE ae I1s hOAES! guhe ts mace. S' do haruarE se auktor' i ktsaj na kiG am8 me par8 ae kairnin' vepEm GErbese tjatrE.
libre e I1s
TU1-cia pe lYIllr.r;i1wl Prapastiei,
I
Kjo fletore e VOg£IE rrsfen lindjen e Tyrqis8 kOllstitucionale ae uaw qe kans zene punst e :ryrqet te sotmt. Auktori duke treguar£ se Tyrqit e rif} !cane I1E dSGim pSI' Ie tyrkosur kombet e tjere, ka daGure te aote se n8 k8t8 luftr; tE kombesivet q' 8Gte <;elur8 sot, OqipEtaret s' duhet tE rrinE me dual' n£ gi, po duhet8 q8 ae ata to punojns pEr Is z£n8 l1e vwt n8 bot£ tE qytetErimit e tE rojljese. O:r;alcu, 1-oman
dramatik,
prej Mi-
hal Grameno, Selanik, GtypEGkrol1a Mbroaesija, 1909, I1E volym i vogel mE 16°, 64 faqe. Kjo libre i pari roman Gqip, iG Gtypun; si nEnEflets ns gazetst Dr ita t£ Sofjes (mot 1904 ae 1905). Qkrol1esi duke marrE pEr Gemel l1e ngarje te VErtete n£ kohs t' Ali paG£s£, ngarj' e MalOSE, ka diturE fort bukure te bejE 11£ roman te vsrtete qe kwdohet£ me
de H. M. (nE guht rumaniGt), '1t fletore 54 faqeG, e vogtls mE 8, BukureGt 1909. Gum'interes. . Ctypun; TIS6typ "\lb!'oa6sij~"-'-i)eltmik.
PAJTIMI: 40 groG 20 " 10 franga 5 "
Mot-mot, ne Tyrqi 6 muaj " Mot-mot, JaGte 6 muaj " Pajtimi nis nga krej i motit. -------.--
"Diturija" numur
s' eitet8me
mtm'U/f jaet8
Selanikut.
N8
Selanik 'IJ.1O 2 groG.
Letra, Gkrime, kenge, vjerGa, fytyra etj. lutemi te na dergohen n' adrese te se PBRKOHBOMES.
Do te bejme fjale ne te p8rkoh.1OGmettene nga <;do libre mi Oqiperit nga e cila te na dergohete qe cope.
OTYPBOKROVIA OQIPE
"MB ROe
B S IJ A
~ KRISTO LUARASI.