Diturija data 1909 vëllimi 1 nr 5 by Shefqet Cakiqi

MOT'I PARE

1 MAJ 1909.

N25.

DITURIJA E PBRKOHBGME 8QIP LITERARE DEL

Dreqto1J.E:s:

IIEUB

BE DITURAKE

ItIUA.J

}--UMO j3KENDO

MBAN: Na duhene libra: L u m 0 S k e 11d o. Memeaeu i ca bimeve. - TingEAim: F. O. - NIObregt t' liqellit t' qet: C. P aft a I i. - Koha ae ndrYGimi: C. P.- 10.l1ge popuAore.- Bujku: J 0 s e Mar i a de Her e d i a - V8AeZIOrit e aeut.--Baruti ae armlOtlO.-Fjaletoreja. OkurtabiqÂ£t ae gatamam:t. - Andej-KlOtej. Pjesa GtEpiake. - Bibliografi.

SELANIK

DITURIJ A NA DUHENB LIBRA. IG TjÂŁ kohs ku qahsGim se kombi yns s' kiG msmsdetarf, s' kiG daGuri psr kombin, as ndjeTja msmsdetare. Sot jemi ts lumturs duke pars se daGuri e msmsdeut d' e kombit SGt' e gaAs de e forts ns zsmrat ts djemet ts Gqipsriss. Msmsdetarija jons sot po <;faqets de po tregohets: mejtim i msmsdeut sot po mbuG msndjen' e Gqipstarsvet de po i bsn qs ts mejtohens, ts mejtohens qYG ts gejns TjS UdS psr ts mirssuars gendjen e tyre. Tani pra s'munt qs ts qahemi se s' kemi ndjel1a kombiare, s' munt ts qahemi se na mungon dsmbj' e msmsaeut, po qahemi se ede s' i mejtojms gias nevojat tona. Ts zguarst e Tjs kombi de ts lulszuarst e tij ns hI' UdS ts bukurs ts psrpari111it, bshets me dituri de me mssim, dy gsrra qs sot jans ts dy fuqit e mbsda ts Tjersziss. Psr ts Gsrbyers pra kombin de psr ts treguars daGurin' e msmsaeut duhets qs gias kujdesin tsns ta mbleaim atje. DaGuri e msmsaeut, psrparim i Tjs kombi, lulszim i I1s nndi s' bshets me fjals po do puns ts forta ae energi ts maae: Gikoni lumsl1t' e mbsael1 ata qs kans fuqi rjeain pa bsrs ZE; psrroj' i vogsl oGstin, po aahets ns vers! Hs nga mE ts mbsaats nevoja, mbase m' e maaja ae m' e Gtrsnguara, SGts ajo qs kemi p>;r libra Gqip. IG 1110kohs qs bota nga ngitte duke na aws se librat Gqip i ka ngrsns 'buaAi. Do ts , Gkoj' eae Gums kohs kSGtu? B\9ts nrtet se me gias Gtrsngimin ae tmers qs na epte' qeveri e pars, mjaft libra jans Gkruars ae Gtypurs pej Goqsris' ss BukureGtit ae ss Gkodrsss, mjaft vegtla mssimi jans gatuars. Po <;'jans 50 a 60 libra pupara atyreve qs na duhens? Eae librats jans vegslat, jo ts para, po ts vetsma pST dituri ae pST mbroassi; librats jans qÂŁ do ts na zguajns kombins de do ts na zbukurojns guhsns. 80Gnim se jemi ts lumturs kur Gohim se kombi Gqipstar po eCtn n' UdS ts puparimit; po do ts na pslqente mE mirs sikur at8 fuqi qs po deraim sot ta pSTdornim mE mirs Cie psr puns ts nevojGime me aemel.

_Fage 66

pakt

DITURIJA

Par fat tE keq nevojw qE kemi pEr libra e kemi haruarE ae fort tE janE ata mEmEdetarE qE po kupEtojnE sa rwdEsi tE maae ka tE pre-

. gatitunot e kttyre veglave ae tE punuarEt e gUhESE. TE pakt jan' ata qE tE dinE mirE se nE mos u-pErpjekGim qE tani ae me energi tE pa loaurE pEr tE begatuam gUhWE ae Ciesorin e diturisE, ahere sa-do tE pErpiqemi pEr kombin e pu mEmEaenE do tE na venE kot, se godija qE do tE ngrehim do tE jetE pa aemel ae mundimi ynE do tE jetE si rpo vrimE brEnda nE ujE. VUAnet i maCi ae punE tE paloaurE do dEftyerE nE ht£ rrugE, duke sjeA\; si-ciIi-do gurr' E tij, aqE sa i ngre fuqija, giakuG duke u-pupjekum nE fJE degE tE dituriSE: kUG duke GkrUarE fJE librE literare, kUG duke pukB.yerE fJE librE GkOAe, kUG duke bua hrkime ae studime mi gUhEt. Sot gio.E GpreSEI1 e kemi ne GkOAat Gqip; po a e dimE vaAE se me se do tE mundim t' i mbajmE hto mEsOfJEtore? a e dime se eae m£; tE vogElat GkOAa ndoCien nE rezik tE maCi nga Gkaku qE na mungojnE libratE? E dimE ae fort bukurE se me fJE gUhE si tWtll, ae me qWE qE s' jemi rmsuarE hi studojmE htE guln, pudorim'i saj ae Gkrim i libravet s' E0tE Cie ]:5E fort e lehtE. Po a duhetE qE mEmEaetarija jonE tE jetE vetf;rn me fjalE tE kota de a tet' e ud£sE qE tE ndruhemi kaq£ Gurn£ nga mundimi?

Lu:\l0

rINOKASTRA

SKBNDO

DITURIJA

rlA/UUJ

e kaqe TJ.erezve. Vwdesit e AmerikBse ve<; miserit s' kiGine bime tjatrB pu buke. .,D(lhani. Kjo flete q' i pimE tymin Misui U-GpU herw' e pare ne SpaTJ.e a qe heqim ne hundE e ka memeaen' nga moti 1520 Cie s' andejmi zuri qe e saj n' Amerik~ Cie nuk' eGte sje:\e te mbi:\ete ne giae nndet e nxehte. n' Evrope ve<;e si u-zbulua ajo cop' e aeut pej Kristof Kolombit: m8 pare TJ.e- N' anet tene kjo bime ka arCiure nga Egypta pandaj i Gone miser (Misir, rezit tanE s' dinin as te pinin cingar Egypte ), as tE hiqnin tabako. Kristof Kolombi me 1492 kur zbriti Patate. ECie kjo bimE UGqeTJ.Ese n' Amerike u-<;udit fort Gume kur pa ng' Amerika na ka arCiurB ae ka pu se nndesit e TJ.e nisije hiqnin tymin mEmeae vwdet Peru Cie GilL Patateja e l1e flete te ndezure me TJ.e<;ip. Emri n' Evrope ka araure me 1534 ae zuri tabak q' i apin sot ne guhet e Evte mbit..ete ne Spal1e po si TJ.ebime ropit duhanit, BGte l1e fjale ne guhe te e <;udi<;me.Me 1588 patatene zuri ta nndeset te vjetre l' Amerikes. mbjet..il1TJ.edijetar ne Vjene ae pas Spal10let duhan' e suat..e n' Evrope, asaj perdorim' i saj pu uGqim u-pupo pudorim i kesaj bime si e bejmE hap n' Austri Cie n' AIEmal1e. sot nuk' u-perhap ve<; dreq motit 1560 Palateja sot pudoret mi te tue' fakur, Joani Nicot, ambasador'i Frances qen e aeut Cieme Gume vwde ZE nnne Lisbon i dergoj ca duhan mbretedin e grurit ae t8 miserit se mbin ne ae reGes' se FrancEse Katerin e Medi<;is. GuriGte Cie prondit m8 tepue se te Tani duhani perdoret tekdo, ky za- laGtate. Ne France, Parmentieri u-perkon i Jik i kesaj flete eGte perhapure poq Gume sa ptrhapi pataten per UGfort Gume. M' i mir' i duhanit del ne qim (130 vjet m8 pare ne kohe te nisit Kuba (Amerike) Cie ato flete me te Louis te 16-te). cilat bEhene cingare te mbeCiel1 quhen Kafe. Kjo bime q' eGte si motEr havana; pu cingar tE vegEl m' i mir i e duhanit ka dalE nga HabeGistani nE duhanevet EG1'i Sqe<;es (n8 DramE, Turqi). Afrike Cie m8 parE EGtE pErdorurE nE Sot mjeket na Gone se duhani na Arabi ku ae sot nE Jemen del m' e ep GUmB dEme ne GBI1det. Papa Urban mir' e kafevet. i 8-te kiG aforosur ata qe pine duhan Kafeja n' EvropE U-GpUm8 parE nE (1630) ae sot Vahabil1te nB Jemen e ~ransE (1644) pej ambasadorevet tE TyrkanE pu mekat tE maae pirjen e ke- qiSE nE Paris Cie s' andejmi u-puhap n' !tali ae n' IngiIterE. saj bime. Mis8r. Amerika nE na ka aWE duhana me te cilEt tymosemi ae helmohemi, m' ane tjatre na ka awe Cie

miserin, kete bime nga e cila del buk'

Tani kafeja pudoret tekdo ae m' e maae pjes e kafeSE qE pihetE sot del nga BraziIa, n' AmerikE. Drur' i kafesE EGtE7 a 8 metro i lart? ce farat e gelbera qE pudorim

Faqe 68

DITURIJA

p8r t8 ber at8 pirje t8 zeZ8, ndoaen8 dy nga dy n8 118pernIOt8 vogEl si 118qemi. QerGi. Ky dru me ato pernIOt8 buKtto pernIO mbliaen8 dy tri hert n8 mot kura t8 kUq8,8Gt8 sjeA8 n' EVrop8 heae si aahen8 del fara q' 8Gt8 brEnda. ' rpn e par8 pej teneralit roman Lucul-

Ius (l1a 70 vjet para KriGtit), nga Iuft8t e tij q8 b8ri me Mitridatin, n' Ermenistan. QerGija ka pu m8m8ae Qerasuntin (Qiresun, tyrqiGt) pandaj ae m8 <;doguh8 emuin e ka 118AOj(qerGi qires, qirasa, suiz).

Qaj. <;aji q8 pihetE si kafeja 8Gt8 Het8t e aata t8 118 druri q8 ka p8r m8m8ae <;in8, ae s' andejmi ka araurE n' Evrope ae ka Z8I18 t8 pudoret8 l1a 800 vjet mE par8. Kjo bim8 do vent tt nxeht8 ae m' i mir' i Aojevet vjen

nga <;ini.

...

Tj n

1 i m. V. <;.

M' ktta fleta t' pIarueme kur nneiun iGe Tlle mennue pEr brengat e daGtnies s' ote, E kur drita agote e den: kuu premote Tuej vajtuE pu IuIen e vjeteve rriGi.

6e un' sot nneiun nen ktta fIeta l' pIarueme Oof sa bukur n' ket maai po qeG8 natyra, E mue t'mjerit me vaai m8 mUGet ftyra Ka Gof ktta venne qi sot jan8 1'mjerueme. Ti nuk nniin, 0 e daGtuna ime, daGtnii Po kennon byIbyli pumi vorr t8 vIerE, Tuej tE airrE, por nuk l' nnrisin ma ata syy. E un' pa tye s' munt rrii, e n'ket <;mueGmen prennven; Lutem Hyjit me m' hjekt prejE ktsaj8 mjerii, Pu

me araE m' u-gezue

pEr giamonE

me tyy.

F. O.

Faqe 69

DITURIJA

N~ bregt t'liqenit

t' qet.

Qetsi e feA, qi humb ne vehte l' vehte Qi e di ku 3.Qlt,po vehten nuk e ndin, E ka mbulu, ktu, kte liqenin l' qete N' gum e ka va eae e ka humb n' pUQlim. As ndo As ndo As ndo Mbi te

IIi val s' e 110m ne bregt trifilin ~i er e let s' e trubuAon, IIi lunder, qi atae ka PYAin, rreQlqet, ty e ~a, nuk e perQlkon.

As As As As

ndo ndoj nuk ndoj

IIi peQlk me fleh1'te ti l' ergente rreke mUAini s' po ~urmon, rru~Aon ndoj uj, qi e bin perrol1te peQlktar m' kte rrjetw s' e liQlon.

As As As As

ndoj ndoj ndoj ndoj

pulbaras mbi kte i perplas krahte uQltim i malit m' kte gimon, bagti per me pi uj m~r vahte rrugtar nuk vjen, nuk e ~qetson.

Un ty ndej n' bregt syt m' kte i kam drejtumun Mi faqen t' kti, qi qiAin pasqyron, Do IIi mendim mbas tjetrit ty m' kaptumun N' feAsin l' qetsis nga dal, nga dal m'liQlon. 6e ty u-mendu m U vaja po m' pUQltone Ty ndej n' mretni l' pa Z3. te rafatsis, 6e dypik lot pej syve po m' kUAojne .

Ty rrjea m' liqe te bara, m' liqe t' qetsis.

C. Paftali.

Koha de ndrYGimi. N' Qlkamb perplaset val a e detit Me rreptsi e ty Qlkumbu, eu, se po e humb prej QleGit Do me e priG, do me e faru; Po mas qi te mYAme l' syvet

Faqe 70

DITURIJA M' vren psi Gkambi i pa tund, Nis psi Iufta n' mest te dyvet, Po pu dam t'vales me furm. Mijua here diAi e hana Lejn mbi qiA ae perwdojn, Ikin vjete, Gkojn zamana RreGl1at l' mija n' ae pUGojn Vjen i biri l' birit 1'ime Me pa Gkambin po m' at v~nd, Vala i aot ,,<;'jan kto kerkime? Ckambi s' aGt ma, qi pat qen" 1

C. Paftali

Vjer6a

Kangg pOpUA-Ore Kin pase Nikait 'i Frat l' rii Pader Nnoci iG kjene zotnii, Na i ka hype kalit te zii FiAe me l' Gpejte po bjen n' Gucii, Po nise letrat per krajlnii E ke mbreti 11'StamoAii Pu me i fale ket fam uAii S' kan pu kiGe as per <;amii S' kan per ty as s'kan pEr mue As s' kan buk per me jetue, Kan l1i dele kan dy aU Hi dite ore ma mira Gpii rysen lok e gysen brii Hi pene <;ye dymaet Gii Treqin Gpii me l1i mUAii Guri i' a siAe ma i vogli fmii Dymaet djelm me 'i daAaplii Bukw n' dore krypen permii Besa ziermin e kan n' gii Kuer 1'i lypiG per uGtrii. (G-koder)

t8 huaja

B U j k u.

Parmenda, brana, zgeaa, hosteni, pluar i <;kelqyen:, kos' e mprehte qe me l1e dite korte kaAil11'e -l1e lemi, ae furku qe ngre duajte, giae keto vegela qe so! jane bue Gume te rwda per tE, bujku i mo<;me ja auron perendeGes' se aeut qe <;kaAon farw brwda l1e te bekuard balte. Ay, punw e mbaroj; eGho tet-aet vje<;. Afero l1e GekUA, me djeA, ka punuar aene, ka <;are .brazden, pa uber' as pake m'i pasure. Rojti pa gaz, ae u-plak pa hiauime. Po eGte 10aure s' u-munduari kaqe Gume;.mi aet, ae tani po mejtohete qe mbase atje tek jane te vdekuret do te duhet te leroje eae arrat e Sketerres. Jose.~JJ1ariade Heredia Les l'1'ophees

DITURIJA

us eee rrotuAim i deut, ahere numur'i rrotuhohsset u-be gallte. Mt pastaj u-zbuluane de dy rrofuJohes te tjar£: Vrelli ae Neptoni, i pari ms 1781 p"j astronomit iugiliz Hensel, i dyti pE'j francezit Leverrier, ms 1846.

Vglezgri t e a.eut Dituri e sotlne na ka treguare si dy e dy beju£ katrs se dell yn£ s' sets ns mes ts "Bia£siss. Qnnoti paudehse se ~do ys qs eohim n£ qid kaehet£ rrotliA deut. Sot e dims fort mir£ se I£mei yus - q' Hlt£ rumbuAak si IJ.£ ~ol - vjeu rrotuA djeAit, si IJ.s arrs qs ruuguAizets mbsrde. Kjo dituri duke nxjers n£ 6te natyrm' e vsrtet ts aeut tsns, lJa ka rrsfyers se ky de ka liS qieA atJ disa VEAczsrs: keta vsJezEr quhene 1'1'ot~t:loh8s (plaueta). RrotuAohssit jans si deu yus de vijus rrotUA dieAit, me att msuyrs si de Ism6i yus. l~rotuAohssit ns qieA i eohim si yj, aetu ts ndri~im de t£ veRe!. rias ndryeimi qs do ts vsrej ms us keta rrotuAohes S6tS se me kohs i eohim qe uderojns vsndin e tyre duke ude. tuar£ us qieA ue mes t' yjsvet ts tjers: paudaj u-aons rrotuhohss. Kstt levizje ts l'l'otuAohsset e kieins vsrejturs ae te vjetErit, ts eilst ieiue mllllduar£ fort eums pSI' te !-)eture 6kakuu e ksti levrimi. Ts vjetsrit dinin vetsm pess ITotuAohes: Merkuri, Afredita, Mari, Hyji ae G-etuui. Keta ts pess rrotuAohes i dinin te Bias ts moymit: KaldeeIJ.ts, Egyptasit, GrekErit, Romauet de gias kombet barbare. RrotuAohssit qe numsruams kaue lojturs IJ.s rol te maa ns miaoAoyi de n' astroAo!-)i ts te vjetsret: si-cili-do pej'rrotuAohEset eikohse si IJ.e persndi a Ri IJ.e eembs1 i persndiss, ae vmdi ku udodse ~do notuAohss pandehee se ka IJ.s vepsrim t£ maa mi jetst de mi vetijat e IJ.eriut. Keetu me besime de me pandehje te rellla ekuans eums kohs: po ksta besime uuks vajtus dsm se IJ.erezit e mOyms duke eikuare me kujdes te maa keta trllpa de duke u-falur atyre, ca nga ca kaue k~pstuars de uatyr£u' e VErtet't£ tyre: keetu ede us Greqi te mO~lIIe Piaagori ae uXEIlesit e tij kieiue paudehure se deu yns ae rrotuAohesit kaeheris rrea diehit. Po kjo pandehje nuk u-vertetua psrve~ se qindra vjet mB pasdaj, pej te diturit Kopernik: ky nxori fare ns ee6 te l'l'otuAuarst e fleut de pas atij Kepleri, Galileja, Niutoni e vsrtetuaue a' e provuane fare hte IJe. Me ts dale

Faqe 71

Sot pm rrotu:lohesit e dieJit tens Jane tete emerat e te eilet - dllke nisurs pej mt ts afsrtir uga dieJi - Jane kf6tU: Merkuri, Afr£dita, Beu, Mari, Hyji, G-stuni, VreIJ.i, Neptvlli. M'i afsrm'i rrotu:lohsset nga die:li, Mn'kl1ri set£ prape 58 miliul1 qilometra; Afredita eete 108. Beu 150, l\lari 227, Hyji 775, Cetllni 1421, VreIJ.i 2858 ae Neptoni 4478 miliulJ qilometrd lark dieJit*.

RrotuJohsset u ilemi ve.1ezer ts deut, jo vetem pse kaeheue lTea dieJit, po pse i eembs:lejuf. de fort eUlUS dellt t.SIIS nga ~do gs. Nga etati ky 6slllbsJim ka ellms nduime ts mbedell: :\lsrkuri sets po.aua 20 hers m'i vogsls se deu yus; Afrsdita SlltE poaua fare sa deu: Mad sets 7 hal's m'i vogels. Po dukete pra se ts tre rrotuJohesit e pare ts dieJit jaus lOBts ve!-)El se nga dell. Hyji e6te m'i maa i yiae vs:lezsl'et.: 1276 hers m'i maa se aeu! Cetuni sets 719, Vl'elli 69 ae Neptoui 55 hers m'i mail. Ts etate ve.1ezel'it e Hent tsns me qEne se kaeheus l'I'otuJ die.1it, Kane He at{t dits de mot. Ditst e Merkul'it, t' Afl'editsss de te Marit pandehete se jans afHo sa tonat.e do-me-aens 2401'S. Semi afsro se pSI' Merkurs fle Afl'editElle s' dihets He fare mil's ns kaehens koksngyImazi si eHe aell yur, a po ns kilehens mi vethe ts t.yre ms ats kohe qs rrotu:lohens rrea dieJit si ae hElla jons. Me yias keta eekime ts riq po provojns se Afrsdita kilehets mi boetin e saj ms 23 or' e Hysem. Mari po kilehets 24 e 37 minuta. .;c PEr tc muajtUJ'f BlEut lelltl::: 1ll£l'oirnne uqa dje.\i kemi lIE meuyre qe i nOllE 'norn' i Bod-it; astrOllomi Bod raHit numurat 0, :}, G, 1:!, ~*, .18, ~H.i,192, ;)84, duke dysuare Ilu:nurat: ketyre IIltllJnraye 11 BtOIl 4 ae uehete: 4, 7, 10, 16, 28, :":!, 100, 196, 3BH lie \~do llU1Ulll' rn:fen pak a 6ume luergimne e lido n'ot.u.\ohesi naa dicli: Xc kcta llumura i pari rn:fcn ~IErklln; <ie i fm;dit !\ep. tone, i pesti rrefell rrotu.\ohr-sit e vcucl ycj tc dIet do te flasim IllE P<H;;tC. Pas k~:ti llomi :JIari n,tE TIE her' c pva(~Il) I [yji afel"o 5 hen;, Cct~~li Bern mt: lark nga die.li "c afcro 10 ae Vrelli 19 herE. ~\oJlli s'para f6t\ i vertetc pcr NeptonE i cili E0tB no herB IUE lark te <lic.\i (ic jo 38 l1en~ si e treuojlJ£ llLllllurat c BUllit.

Faqe 72

DITURIJA

Ts katl'S rrotulohEsit e mbEdell d-m-a I-Iyji GEtuni, VI'Eqi de Neptoni kaehens 'm 10 OI'S 'ls hers. KS6tu pra nE ts katrs 1T0tulohEsit 'e parE dita S6tS po aua sa jona dyke ndal'E ms dY6: 12 ors dits de 1201's natE. Ns ts . katrs ts fundit nata de dita JanE vetEm pES~ orE6 si-eila. Vitet e ydo lTotuAohESi ndrye;ojne pas mEI'gimit qs jan' nga dieAi, se sa ms ts largE jails aqs illS ts Hat' e kanE 11101110:;\!Erkuri i vjen lTOtUA dieAit 11110 88 dits; Afrsdita ms 7 muaj e Hyssm; :\lari kaehets ms 2 vjet e dy muaj; Hyji e 1m motin afno 11 vjet e 10 muaj ; (~stuni 29 vjet e 5 muaj e Byssm; Vrs'li 81 vjet de Neptoni 164 vjet e \) muaj. KE6tu pl'a kul' ne ketu mi ksts baltet tms numul'ojms 165 vjet, 'lerszit e Neptonit numurojns vetnu 1110mot! Po a munt ts kets qel'Es mi lTotuAohESit? Na ketu qs pyetje qs pErHiBja S6tS fort I'Emls. Qs ts mundim ts pEl'BiHemi me siguri duhetE qs ts vemi de ts 60him me syt tanp. Po provimet taus ketu mi lie na japin ts besojms se de atj e tej mi ata veAezer ts deut tsns do ts kets BS ts Hah. Gskimet de vnejtjet e rrotuAohsset e kans treguars fare yquars se mi ts Hias I'l'0tuAohesit ka ujs de ers si de ketu mi det tEllS. N s Mar yquheus fare bukurs detet ae sterets; ns ts dy polet duken qOAat e akuAit fie keto 'l0AU madohen e vogslsohens pas 6tinavet : ns dimsI' madohens de ns vel's vogelsohens. Mi sterets kans vsrejture se edB Byra ndnon pas 6tinavet de nga kjo duans ts kllpstojns se atje ka bimEra si de bar' e dru kEtu ns fie. Ksto na tregojns se nE lTotuAohssit munt ts rojs kaf6s de bimE: mi det tSllS Hejns bims de kaf6s mi aku.\ fie ns vende ts psrvsluars pej dieAit, mi det, n'ers, brmda ns baits de ae,\s brEnda ns det me mijs kut ns funt t' ujit. Kur jeta tfaqet mi det tekdo de ms <;do msnyrs, pse pra ts mos <;faqetE de nE rrotUAohssit e tjers? Kur ts aemi qE ka YErra tE BaAa atje mi rrotuAohEsit, do ts "'undi", ts ilemi se ka de 'lerEs, me qms se 'leriu s' E6tS psrve<; se 'lE kaf6' e mbaruarE. Disa astronoms kans vajturs de ms tej de kans da6urs qs ts 60hsn punsra bsrs pei 'leriu ns Mar: ns ksts lTotuAohES duke 8ikuars me tejqyrs 60hin ca vija de n9a

ata astronoms 'ls hers ca pika ts ndrit6ime: kanE asns se keto vija janp. kanals ts mihurs brEnda nE iiet n(Ja qE det te qE det tjatrp, de ato pika ts nddt6ime JanE 6Eqa qs na' LEjns ' erEzit e Marit. Sa-do-qE keto pairdehje s' munt ts vntetohenE, sot pEr sot as 'IS ys s' IIa ndalon .dot qs ts aemi se mi ts HiaE 1T0tuAohssit do tE kets HErra me B'pirt. Mi det tms Bst 'e BaAa ndrY80jns pas vmdit kll I'ojlls iie pas klimEsc'; e dims fort bukurE qs pe6ku s'i nllan zogut de bredi qs ron liS mal me dEbors s'i nllall barit qs ",bill liS fU6E ts ngrohtE. A6tu pra He Wt e lIaAa tE rrotuAohEset do ts udrY60jns fort 8ums p"j atyreve qs 60him krtu mi fiet tEns, se n(Ja rrotUAohEsit ve<; Mari i nllan ms tepEI.E deut. Ns ts tjerst klima E8tS fare e ndrY6me: kujtoni 'IE here se lie Mfrkuri "9rohetEsi iie drit' e dieAit E6tS nEnts hers m' e made se kEtu, de ne NEptoni nsnt qint hers mE paks. Nga Neptoni dJeAi dukets si 'IE YA i veniturs; ujst pa dY6im ne Neptoni E6tS lIiilE'ls ts ngdrs de ne iVlErkuri s'do kets fare akuA! B8tS pra lehts to kupstojms se j,lst e lIaAa s'munt ts jens 'IE AOj te .Hcrkuri He te '\feptoni. SikundrE qs IIdryeon klima ms <;do rrotUAOhES a6tu ndEron de ts rEndst e 9.do trupi mi t{t: qs BSqs pe60n lIli det 1000 gram, mi Mcrkurin pe60n 439, mi Afrfditm 807, mi Marin 376, mi Hyjin 2261, mi Gstunin 892, rni VrEqin 754 de mi Neptons 1,142. RmdEsija prll, ve<; Hyjit de Neptonit, mi ts Hias rrotuAohEsit e tjers E6tS m' e lehts se mi iiet tEnE, cHe lIiils kEta IIdryeime s' ka dyeim qs do kens 'Is vepsrim ts mail mi bimfts si fie lIli kaf6Et e atyre VEndeve. Pas8sit e lTot~tluh8set. Sikundrs qs deu Y"s ka 'Is passs qE i aemi hsns He kaehetE !TOtUA tij, aetu de rrotuAohssit e tjers kanc hEna. PasEs kans vetcm lTotuAohEsit qs jans !!IS lark se deu; Mad ka 2, Hyji ka 7*, GEtuni 10, Vrsqi 4.He Neptoni qE pasEs. PasEsit e rrotuAohEset s' dukells me sy se jans tE velislE He pEr herEn' e pars Galilea Vjet zoti 1IIelotte, TICeikorp-::tore Grocnwich zuuloj * pases te tette t~ Hyjit, po me qcne qe IIIugimct He llE c keti trnpi sljallÂŁ He fare mire t.e nltmUrnare, s'jemi akoma :-;iuur m: E6te vertet 'lE pa~B:S a po 110 .P> tl'UP i lmaj.

DITURIJA zbuloj ms 1610 ts tre pasfsit e Hyjit. Galilea Hlt'i pari qE pErdori tejqyrfnE pEr tE studuarE trupat e qieAit lie zbulim i tij Bsrbeu qE ts provojs fare faqeza ts rrotuAuaret e aeut lie ts 60ksvet ts tij. Pamja nE kEta rrotuAohES flumE-pasES do ts jetE fort e bukurs kur nE qiSA Isvrijns pa .prers hEna, lie persndojll' e lindills pa prers. Nga yias rrotuAohEsit Cetulli me ts 10 hsnat e tij do tE jets m' i bukuri. Po bukurits fie <,mdit' e Cstullit s' jallE vet.sm t.e hsuat po eae t.e ullaz' e tij: CEtnni est.s rreauars me l}E unaZE ts malie qE ITi liE qieA pa prekurs YEkunt rrotuAohrsin. Pas stud;mevet ts tE dituret kjo unaZE EstS bel'S pej lIs 6umiee trupa6 tf, veYEIE, ae t.e IEVizyim; e tEre unaza vjell rrotuA pliS CEtunit. Rrotu:tohssit e ve'!lsls. Ns mes ts ~Iarit e t.e Hyjit,. n' atc vSIlt qs liE lIumurat e I30dit E6tS rrsfyel's, me, 2S, sot lIuks 60hin no lIS rrotu.\ohES, po' l}s Bumics ppj kEtyre trupavp, ts cilet me u aOnE rrotnAohEs ts veysls se s' dukeus sy. Numur' i kEtyre rrotuAohesve 6toht'ts pEr dit.E duke zbuluarE ts riq: sot jails Bikuar' afno: 570; m' i maa'i t.yre EBtS Veres qs ka

BkfndijE qa 50 qilometra, po ea pej t.yre s' jans ms t.s mbEficq se disa qilometra vet sm. Veres-in e zbuloj astronomi Piazzi ms IS01 ae q'ahere e tshu ydo mot. po yelldells 6ums ts rill Pas aeorivet t.s talli6me ITolUAohEsit e veHsis do t8 jens coperat. e !Js rrotuAohesi ts maa ts ayers. 1'8 du7cul'it 8 l'rot~~:toh8set. - Ng>t t.s 6t.at.s lTotuAohss katrs: Afredit.a, Mari, Hyji lie CEt.uni dukeus fort bukul'!, me sy: kota t.rupa' dukells si yj po ms ts IIdriyim se yjl' e t.jers fie drit. e tyre lIuks Isviz: yjts kans lIs drit.s qs luall si 6kmdijs fis uHan mE sytE qE hapell e kapsitell, po ITot.uAohesit e kane drit.€II t.E mos-IEvizte. Nga rrotuAohEsit e tjers, Neptoni s'dukets fare me sy; Mtrkuri lie Vrsqi du'kellE po me Bum'mulldim ts maa. '1'10dy ITotuAohssit e pars, MErkuri lI:e AfrsditEll, qs jail liS mes t.t lieut lie ts dieAit., dukells afrs kstij lie vetEm liS msuyes pa gliirs a mbrsmallet si ugrysetE. Ts tjersts po IEvrijlls liE qid si yjts mesEs. Ts !Johurit lie tE BikuarEt . e ITotu:tohEset. eBtS !Js pun' e lehts lie fort. e zbavit6imc: u krBi:tojms k€lld0r.lEsct qs ts maIT811 Bijs ns kpt.a flEkime.

Faqe 73

fL.. Jlfr~~ MU~1.

DIEAr BE RROTUAOHESIT

N!? 5

DITURIJA

BARDTI BE A RMBTB

Baruti qe pudorete ne armde ae ne

qe Ie mos pt:lcas' anna; hta barute duhet qe tt: digene sa pa dale plumbi zjers: Clwgii\, squfur, gyhen;ile. a gylE'ja nga arma se ahere s' ka no Keta te tre trupa duke baGkuare bejne l1e Wim nga fuqi e gazevet qe tfaqent:. l1e lwde qe merr zjar ae diget <;pejt BarutEt e luftese kane 15 llwgij, 10 ae duk.e djegure nxjerin gaze: gazet squfur, 75 gyher<;ile. duke tfaqure pUl1ehere kerkojne qe te Barut i metalevet ka: 18 Clengii\, 20 dalin ~e hGtu <;pikete l1e fuqi e maae squfur; 62 guher<;ile.

mjeGtuit . eGtebue pej tri trupa te pu-

.qe heClplumbin a gylen a pelcet gurre. Saj e htyre tre trupave nderon pas 8Engii\i qe pudorete pu te bere ba- i\ojit tt: baruti! ae pas fabrikavet e pa') rut eGte Clengii\.druri, pom£ tepers de- armevet. gaG te hoi\a te fraGerit: keto dega i Pu te fabrikosuret e barutit tt: tre nxehin ae i Clengii\ojne brmda ne ene trupat qe Clame perzjehene me rlf. hate mbyi\ura. Squfur'i barutit eGte squfuri qe dime, van pej druri duke rahure me <;omanga ky pluhuri verae, qe del nga aeu ~e te drul1te ae duke qui\ur£ lend£nE. Si perzjehene mir' e bukure, baruti q' eGte i cili duke djegure nxjer l1e ere qe si copa te mbeaa behete copkeza te giGe bota e l1eh. vogela duke Clyere mi dtrasa ~e duke fyher<;ileja#eGte De kripe e barae: Gkuare nga GOGi, pastaj Gahete n' ere. gyher<;ileja beheh: vete vetiu nevwde Barutet qe digene <;pejt (si barut mete nxehte ae te ujGim; n' Egypte gy'-tali) eGte m'i hoi\e ae m'i pluhuruare her<;ileja behete mi faqet te aeut, ae ne se baruti qe perdorete per armet ae qe vmdet tane kjo kripe ftaqete si leG a duhet te diget£ m£ me gadale. si myk mi muret e quaret. Po m£ Gume riGe bot a e di sa lehte mer zjar bavmde gyher<;ileja del nga aeu si me- ' ruti ~e sa fuqi Ie maae qe <;faq. Futal. Kjo kripe pudorete ae ne bujqesi qine baruti ja ka hua gazevet qe tfase i ep fuqi te maae aeut ae uGqen qen perl1t:here ae qe jane te nxehte e fort Gume bimete. t8 hapure. Keta gaze jane m£ tepue Baruti behet dy i\oj pas pudorimit, I

barut per lufte ae pu

gah,

~e barut

pu metale. Te dy barutet e pare digene me gadale, ae i treti mer zjar perl1ehere. Barutet e metalevet qe perdorene per te pIasure guret ae Ghmbel1tE, duhete qe te digene pUl1ehere qe gazet e tfaqure me vrap te mundin te Clyejne hta gure. Po barutet e armevet duhet qe te digene ca m£ gadale

I aw't .

aSllyi,J;ak (acide carbonique), azot, aartor awyi,J;i (oxyde de carbon)

ae pake te tjers. Fuqi e barutit eGte kaq' e maae sa l1e qilogram duke ndezure tfaq l1e force 820 mijs qilogrammetra d. tn. Cl. qe munt te ngrers 320,000 qilogram me l1e te dyte l1e metro me te larte. Kjo fuqi e maae eGte qe vuvit plumbat ae gy-

.M5

DITURIJA

Faqe 75 --~---

let, qe kor !}erezit de rezon Gtepite, po de qe na <;el metalet e na hap malet. Baruti ne <;in ka mije vjet qB dihetB de perdorete; po djemt e qie:lit (se <;inasit keGtu i aone vethes' se tyre) okane perdorure barune vetem per te bue zjare gazi de fiGeke per te zbaviture, po kurre per arme !}eri-vrasese. Ede sot <;inasit ne ditet gazmore te festavet ja'n' ata qe din' e bejne mE te bukuret zjare de lodra. N' Evrope baruti ka qen' i !}ohure de pandehet se Arabet kane treguare menyren e te fabrikosurit; po per heren' e pare kete mmyre e gejme te Gkruare ne veperat e !}e te dituri ingliz, Rooger Bacon (lindure me 1214 vdekure me 1294): Baconi GikohetE GUmEhere si <;pikes i barutit, po eGtE vetem pErGkroqes i tij. Fuqi e barutit ne krye eGte pErdorure me ca maqina, po per arme ede s' dihete fare mire kur ka zenE qe te perdorete; istorija vetEm kaqe na rrefen se armet me zjar do me aene me barut per heren e pare dukene nE lufte .te Kresi (Crecy) me 1346, nermiet In-

------------.

I gilize

ae Francezevet: Keto armE qe si topa, u-perdore pej Ingilizevet de zer' i tyre, sa-do-qE vete s' iGinE de aqe te dEmGme,tmeroj Francezet ae Gkaketoj mundjen' e tyre.

I iGine

Barut pa tym, band prtmbulczL. Barut'i zi duke djegure nx:er tym de lyen armete me !}e blaze te majme. Pandaj eGte kerkuare ae Jane geture tani Gume barute pa tym fare ae qe s'lene bloze. Baruti q' i aone pa tym eGte qe lende pambuku; duke ndequre ne aart azotalc (tyrqiGt keti lengu i aone qezab) te perzjere me !}e lenk tjatre t' emeruare aart squturak, pambuku qe dimf2baGkohete me aartor' e pare ae ben !}e ]ende te re, qe eGte fare si bambuku po qe digete ae ndizete mE <;pejt se baruti ae pa bere fare tym. Pambuku q'eite aartuare aGtusi aame lahete me Gum' uje sa te mos i mbetet as fare aartor ae pastaj aahete 11'ere de pritete copa copa; ky pambuk eGte <;pikur qa 60 vjet mE pare de ka mE tepue se 20 vjet qe p:rdorete n' armete per pUGkasi de per topa.

Faqe 76

DITURIJA

Afj'sdita, gr.

tyr. Zyhre;

fr. Venus;

Pasts,

'A<1]voOL'tT1..

Brazs, vija qt Ie parmwda; fr. sillon; gr. uAo~. 1'13 f'arost~r<, tyr. Mahv etmeq ; fr. detruire; gr. 1:n'ta0't&g<1]w. Hyji, tyr. MYGteri; fr. Jupiter; gr. Z!;u<;;. 1'13 kobitu1"s, tt vjeCiurt, tt bUt dtm. L8nds tyr. madde; fr. matiere; gr. '0An.

Mari tyr. Merih; fr. Mars; gr. A&n<;; M~kats, tyr. gynah; fr. peche; gr.

ay,nV"tLa.

Brotu:tohss, .

gr.

'EV1L1''i,\:.

Nepton, gr.

fr. Mercure;

tyr. Nepton; fr. Neptune;

nete;

gr.

Sujs gr.

fr. satellite;

gr.

tyr. sejjare;

fr. pla-

tyr.

mikdar;

fro quantite;

:r1006'tn<;;.

Ts 6provuars

fr. usage,

1TAQ,\'1'nn.<;;.

fro essayer; (}ti1IS, I gr. (;)v<1.

1I1s1"kur, tyr. Utarid;

Pejq;

Psrdorim, tyr. istimal; emploi; gr. X~11.U~;;.

tyr.

009'L'<1]6[;0<;;.

tyro tyn;:rybe etmeq;

gr. OOK~V.<i~W. tyr. mevsim; fr.

saison

OtWI. tyr. Zyhal; fr. Saturne; gr. x&ovo<;;. Tryezs tyr. masa; fro table; gr. 't[;d.m',~Q,. Vrt11.i tyr.

I10Ci0VJOV.

MIRDITASIT NB KIOB.

Uranus;

fr.

Uranus.

DITURIJA

ekurtabiq~t

Faqe 77

Cie

KUG s' ka parE Gkurtabiq, hta rJerES qE dukeoE si fOGrJe tE plakurE? QEmoti GkurtabiqEt iGioE GUmE tE I hrkuarE 010 paAatet e mbretEret ku i mbaoio pEr tE zbaviturE tE mbEaer]t e fa tit. Istorija oa rrEfeo r]E tok GkurtabiqE me emrE 010paAat tE FrancEs, t'IogiJterEs Cie tE Spar]EsE. Motr' e Petros'sE maG tE RusisE, princesa Natali, bEri r]E dasmE tE maae 010 Petersburg pEr tE martuarE dy Gkur1

Hataman~t,

tabiqE; 010 htt dasmE u ftuaoE giGE sa GkurtabiqE kiG 1110Rusi de ousja me awdErio si ae kruGqit uhipl1E 010 karoca tE vogEla qE hiqnio kuaj ts vegEIE. VIs prioc 0' AIEmar]E kiG qEmoti r]E Gkurtabiq tE cilw e pGihte brwda nE petEt tE lakrorit I Kur vinte geAa OE tryezE, me tE <;arE peta dilte Gkurtabiqi ae mbuGte gas ts ftuarEt! Fytyra 1 na tregoo r]E Gkurtabiq nga Siami, zoti Sam-Lil1gHipo: EGts 21 vje<; po jo m~ tepErE se 51 (do-me-GEOE

saotimetra

jo dot

dy PE-

AEmb' e gysEm) i gatE! ky Gkurtabiq tregoo vetheo' e tij mpET Bjatro ae b20 r]8 tok 10dra. Nuk' ka dYGim se tE qEort Gkurtabiq EGtS r]s smuodje pEr r]crins se giOEr]8 GkurtabiqÂ£t kanE pEr priodEr r]erES pa 110 rJs tE metE. 800s se n' i nxjer<;im djalit 1[S gEndrs qs ka ns gUG8, ay djalE mbetet i vogrls d-m-B. Gkurtabiq. PranE Gkurtabiqet do vws gatamaost. Ede ksta gaAagalls ts gorE jaoE Berard e r]s smuodjeje ae m~ keq se Fytyra 1.

0kurtabiqtt;

0kurtabiqst

Gums

DITURIJA

Faqe 78

her8 jan8 t8 fort8 ae m8 Gwdet 118 rer 0:8 9 vje<; zOl1a Eving iG si nnt, pO -gatamanst, ala q8 jan8 GUm8 -gia8 <;upat e tjera Goqet e saj, po t8 -gat8, jan8 -gia8118 t8 dob8t ae mezi p8rl1Ehere zuri t8 rritet8 ae t8 marr8 qwdrojn8 n8 k8mb8. 118 Gtat t8 tmeruarf.: k ur iG 10 vje<;

Fytyra

2 na rrden

118 grua -gata-

I iG i

mane,

zOl1a Eving,

n8 mes t8 babaj

ae t8 m8m8s' s' saj; zOl1a Eving sot Gikohet8 m' e -gat' e gravet: EGt8 2

metra e 53 santimetra lindurE n' Al11crikc.

2 metra

ae 4 santimetra

e -gat8

me k8mb8 ae 1118duar t8 mb8aa sa s' iGin8 par8 kurr8. KEta t8 rriturit k8Gtu pUl18here, tmeroj prinduit e <;Up8SE, se s' i -genin as Gtrat pEr t8

c lart8 ae ka I

fIcjturE,

as fron p8r t8 nd811ur8;

U-GtrEnguanE

porositin

tE posac;m8

118 nnt pEr ZOl1fD

e vogEIE, qE loste me

Goqet e saj si -gia£ c;upat e GkOAES£! M'i maa' i -gatama-

, !

m:vet q' EGhostuduar£ me siguri, ka q£n£ 11£ i q uajturi

Byrne II

,1"

1783,

q£

C har Ie s vdiq

m£

22 vje<; ae iG

2 metro 68 santimetra i 1art£ 1

~ . -.>_.~--*;;;,

Faqe 79

DITURIJA

ANDEJ KBTE.J. l1E dijBtar bui I1B provim mi vepBrim t' erBSB mi gBt e gaAa: provimi dtfteu se er' e forte qB fryn i Gton 0reksin (eGtahun) e l1eriut a' e bEn qB tl:: haj' e t' uGqehetB mirE, eae hGtu te ndBljurit nB I1B vent ku fryn' erB munt qB ta ngaAI1B l1erinB; po nB qOftE se l1eriu tu duke ndel1urB mE I1BVEllt me ere tB fortB, nuk' uGqehetB mire, ahere ne VEnt qB tB n gaAetE, ligete. NB Galici t' Austrise EGtE qB qytet i vogEl Wieliczka afrB tB cilit BGtB1110me. tal kr~pe. Ne kEtE metal kanl:: mihurB pllse t£ aeAE ku punojn' no l1e mijB punolj£s ae nxierin me mitiun oklO kripe liE mot. NE kEt£ metal sot GBtitari Geh 11£ qytet tB vutete: atje jo vetEm janE gaendum Gtepi brEllda n£ kripE po ae dy kiGa tE mbEaa: muret, altaret, Aambaaet, fronet <;do g£ jan£ pej kripe ae dritat e qiril1et heain Gkwdija GUmE gyreG ae japin 1113pamje te <;udi<;meI

KEto vegtla pudorenE for! GUmB nB Tibet ae n' Asi te mesme ae GU'11B herB n£ VEnt qB tE kaehen£ me dare i kaen era a UjEt si 11B mUAi mijeAi: eae l1eriu hGtu i lutet PertndisE duke Gikuam SB largu ae pa u-loaurB fare 1

Ve e Kristof Kolombit - BBhEG fjalB

mB qE tryezp. se tE geturit e Amerihs s' iG 15£ e rwdE, arrinte qB t£ mejtohBG pah l1eriu ae lehtazi do tB zbulonte htB COpE tE aeut. Mi kEtE Kristof Kolombi, zbuloqes i AmerikBs, mori nga tryeza l1e ve ae u aa GOkEvet ta qc:ndrojne mE ktmbE. ria' U-pErpoqnE po veza s' qEndronte; Kristof KOAombi e mori venE e aeu 1113cikE nB majBt a' e vuri m£ hmbE

Oikoni

sa qwka

lehts, po duhetE qE ta geje l1eriu! Ve e [[olombit £Gte qE fjalB pumendet fort dwdurE.

JJ[' e matie tie m' e vO/]8l e leaf68vet me leoclea. N ga kafGEt e steOumB punol1Bs GkojnB vite tB tUE pa dal£ jaGtB ae djemte kanE 11£GkOAE. reSE m' e maaja BGtE fili q' £GtE dy sa buaAi. Po m' e trupGim' e Gtezavet me Brenda nB htE kripB ka ae disa hnete te vegtle nE tB cilet baritet me kocka EGtE Balena qE ran nE det; Balena EGtE q£ kafG£ me SiSB ae pjeA k£barka. IYGE,po formw' e ka si te peGkut: kjo kafG' EGtE ger m£ tritijet metra e gatE MUAi faljeje - NB Tibet budis!erit ae peGon ger mE d!J qint mij8 qilogram pudorin 1113vegd tB vogfi£ q' i aone (mE tepEr£ se 150,000 oh)! Balena hor-lo do-me-aEnE mUAi pu t£ falurt; kjo fGte I1E kuti si qilindrE e Gkuar£ guhet£ per ajamEt e saj ae pEr kockat e buta qE i ka si aEmbe ndE gOjE. m£ 11£dru ae qB kaehe!e duke dundurt M' e vogEl e kafGEvet me kockE £GtE me ddr£. Mi ht£ kuti janB GkruarE. qE zok i AmeriktsB q' i aonE zoic miZ8 fjalctE: Om-ma-ui lwei-me hum ae ae ka Gtatin sa q£ grerB tE maae! brenda ka fije karte ku BGtE Gkruam Ky zok ka pwdetB fort tE bukura I1B falje (Iutje): duke kayerE 1113herE hor-lo-nE l1eriu behet£ sikur ka kwae kur fluturon bw me krahEt e tij 1113 ZB si tE bletavet. duam tB tUB lutjenB. ~

.-..

Faqe 80

Pjesa

DITURIJA

Gtgpiake.

N' enE 18 vogEla vini uje Geqeri: kElo enE vir-i-ni lekdo ku venE milingOl1al: mizat e demGime venE de bjene brenda ae ~do dilE munl qe te zini me qindua ae me mije. Po kjo menyre s' hyn ae Gume ne pune se ve~ qE milingOl1at s'munl 1'i farosil1, po ka ae tE meten qe i heq ae i ndjeA. E mira per te Gpetuare nga milingol1at eGte qE 1'i mugojme, ae pu kEIE ka dy menyra IE Gprovuara ae te forta : NE dOAapd ae getkE ku vene milingOl1al Gtron! hi aengiAi te hOAE: )ky pluhur i praps milingol1al ae m£ s' vinE kurrE prape. MEnyra tjatr' eGtE tE Gtruaret pluhur Geqrri Ie perzjerE me I1E pluhllr tjalre qe gendel ne ~do spiceri ae q' i aCH1E boraks. Eae me hie' mwyrE milingol1al ikin ng' ay VEnl ae m£ s' qasene.

PBr tB farosurB mi1JlB. E dimE sa dEm IE maa na sjeAin mi~IE nE GtEpi. Nga kEla kalrE-kEmbEs munl IE GpE10jmE duke VEn£ AokanE alje lek janE mEsu~rE qE'IE yen' e IE kobilin. Po I1E enE tjalrE [GIE pErdorim i al~isE: Vini mE 11£enE ca al~i (ipso) si pluhur IE hOAE ae mi 1£ hiani pakE mjeA; afrE kEsaj ane vini de I1E IjailE mbUGurE me UjE: miu vele IE hajE mjeAEt de baGkE me 1£ kapuxen ae al~i. Ky pluhur me q~ne se do l' i ap elje, miu duke pir UjE do IE ngordil1' VIE mEnyre IjalrE EGIE It pudoruril e sfllnglll (synger) IE prerE copa copa IE vogEla ae IE ngyen:: liE galpE a I1E vaj IE trelure: miu qE do fort Gume gural e majme, duke ngrwE copal synger s'do Ie GkojnB GUmE dilE ae ngora se ay trup s'lretet. NE VEnt IE sfungul munl tE perdorelE a'e eGka. JJ{oral e pulavet.

Gume

herE

,N'2 5

-~--

Bibliografi.

ku-

CAN T I POPOLARI ALBANESI, delle colonie d'Italia, publica Ii da un l11anoscritto delia prima mela del secolo XVIII, pej Michele Marchiano, 1110volym me 8°, LXX ae 94 faqe, Foggia 1908. 20li Marchiano qE na ka aenE m£ pote mbYAura ae kur s' jane pulatE brenda. pare ae te tjera libra mi lileralurm pUAore ie GqipelarEvel l' ItalisE (La Tym i squfuril d~het qe IE rrije kalr' Rondinella, Poesie Sacre albanesi) me a pes ore, pasdaj duanE hapure dyertE kEle librE na ep ca kEngE popllAore Ie qe IE marre ere. qilura nga 1110dOrEGkrim i gysmes' se PEr IE IIdaluare qE Ie zue mora kupare iE GekEAil 18-110.Kelo kWgE janE maci duhel qe Ie Gtrojme mbuae Gur giaEsej 18, baGkE me kaimnE italiGI tE (rere), kum, Ie hOAE ae 13.ndErojmE nE tyre ae me Genirne guhEsije ae istorike. Ire katrE muaj I1E herE. NE mol 1110 fuha jonE qE s' ka monumenle IE here EGle ae Gume nevoje qe Ie lyejm GkruarE, ka pu IE VelE!n aesor literame gElqere murel e kumacil ae drurel turen e popuAit ae, mbleaja e botirn i ku hipin e flene pulale. IE liAa kEngEvel ae Ie tjera gErra mbe. lurE nE goje Cie ne kujlim te bolese, ,Kandu milingo1Javet. NE verE mika 1110rehdES! fori if:: maae, jo velErn l!ngol1al janE 1110bela e maae per nE pu studim te guhesE, po ae pu psiaome kll behele bllka si ae per dOAa- kOAogin e per istorin e GqipElarEvet pet e .geAEvet. Ka disa mwyra qE 1'i mugoJ'n8, maci ae pulal ZEnE mora oe kjo EGIE118 smundje fort e demGime pu Gpes81 e varfEre: PEr tE GpelUarE nga moral e kumaclI duhet qe Ie djegim 113. dy I gruGle squfur mi aengiA te ndezure,! duke qenE dyertE ae vrimal e kllmacil I

PAJTIMI: 40 groG 20 " 10 franga 5

Mot-mot, ne Tyrqi 6 muaj " Mot-mot, JaGte 6 muaj " Pajtimi nis nga krej i motit.

"Dit1tr~ja" s' Gitets me ml1nUr jaGts Selanikut. nU1nu'J' -

--+

Ns Selanik 'Jls 2 gro(5.

H~-

Letra, Gkrime, kenge, vjen~a, fytyra etj. lutemi te na dergohen n' adrese te se PERKOHEOMES.

Do te bejme fjale ne te ]Jsrkohsr5met tene nga <;do libre mi Oqiperit nga e cila te na ~ergohete ije cope.

OTYPEOKROI1A OQIPE "M B ROe

E S I J A" I<RIS10 LUARASI.