MOT'I PARE
1 PRli\ 1909.
DITURIJA E PBRKOHBGME OQIP LITERARE DEL
HE
HERB
Dreqto'l]BS:
NE
~UMO
BE DITURAKE
ltIUAJ
J3KENDO
MBAN:
A do te kerni 1}e te vet£rn guhe literare Gqip.- Te verne re kur
Gkrojrn£: L urn 0 S ken d o.-Fjal£torc e vogel£. - Fjal£toret Gqip.-VjoAca ae djaJi: Sa k 0 I L-VjerG£ nga libra Val £ t e De tit: S. D.-DjeAL-Ata q£ hane ~it~.-Pol' i JugesB-Andej-KBtej.Pjesa Gtepiake. - Bibliografi.
SELANIK
DITURIJA A do t2 kemi 112 tg vet21ll YUh2 literare Gqip?
NE mes h; kaqe te veGtirave te tjera kemi de ndarjen e guhes' sene. Sa-do-qe guha eGte Tje d' e veteme, s' munt te mohohete ndrYGim'i maG q' eGte ne mes te dy dialektevet toske de gege, pa numuruare de nene-dialektet e tjere. Sot po Gkrojme po Gua ne ~do dialekt de Gume here Tje libre mbe. tet e pakupetuare pej te tjerevet. Per Tje komp' te vogele de te dobete si ne, kjo ndarje de ~arje eGte Tje e vtGtir' e made, Tje rezik i vertete, qe s' munt tel Gikojme me gak te Hohte. EGte pra nevoj' e made qe te kemi per Gqipen tene me te Gkruare Tje te vetem dialekt, Tje te vetem guhe !itarare, e cila te nxihet de te perdoret pej te tere kombit tene, si kundre qe te giGe kombet e qyteteruare Tje te vetem dialekt literar kane. . Cili do te jete ky dialekt? A do te marrim l1e nga ts dy degat e mbeda te sotme - toskeriGten a gegeriGten - a po do te marrim no Tje diaJekt ne mes te dyvet? EGte Gens Gume here 'Ie ts miret di&lskt'i Elbasanit si Tje guh' e p8rmesme d' e kuptuarGime pej te giGe Oqipetarevet. Per kete qeAim do te GkruheG de te nxiheG dialekt' i Elbasanit - a no l1e tjater atje afere - aGtu si flitet pej POPUAit a me pake ndrYGim. Po na l1e e veGtire tjatre: kete dialekt te pergiGGim kUG do ie na e mesoje ? Sot per sot as no Tje vepre ts made kemi ne guhs t' Elbasanit, as no Tje Gkrol}etore kemi qe te na rrdeje ne fjeGtesf te tyre reguAat e asaj guhe. I vetsmi Gkrol}es nga. Elbasani, Kristoforidi, ka psrdorur jo dialektin e vendit tt tij, po Tje guhs ts psrzjers. Eae pa 1}8 veprs ts mire,' pa Tjs uas-. heqss ts mbaruars s' munt qs ts mssohet me giGs bukurit' e saj Tjs guhs literare. Per ts paturs I1s zgiCije ts kesaj ~eGtjeje kaqs ts rends pÂŁr ne, deGms ts dims de mendimet e qerszet qs ka11s bsrs studime mi guhst ae ~WT' 1 l' A1(,8 X'r -1
Faqe 50
DITURIJA
dialektet Ggipe. Na kstu psrgigja qs muarms nga zoti ferg nst e ts cilit mi guhst tsns jans ts T}ohura:
N~ 4
Pekmezi, pu-
Sot psrdoren si kundsr e ctini fort mirs, ts dy dialektet (ndsnsfolijet) gegsriGteja eae tosktriGteja si guhua literare (ts pErbaGktta) nds Gqipsri, T}Erinds Gegsri tjetsri nds Tosksri, T}Eri ka psr Bemel dialektin e Gkodn;s, tjetsri munt ts Buhet, disa dialekte ts Tosksriss. 8aGB, se guha literare (e psrgiB~ime) e Gegsriss ka pu Bemel dialektin e Gkodrss, sepse, ts tUE Gkrimtartt tE Gegsriss a po ata qs jans mssot}ss SB guhss Gqipe nds Gegui, a jans Gkodrans, a po kan qsns atje nga disa vjet, dyke nxsns nds ndo T}s Gkoih ts Gkodrss. Ts vetsl11en GtypSGkrot}E qE kemi pasur ger sot ndE Gqipui, ka qEnE, eae SGts ndE GkodrE, ku janE Gtypur GlUm libra ts kiGES, tE Gkruara GkodraniGt, ts cilat jans pErdorur eae PErdoren prej katoliktvet. Po jo vetEm librat e kiGES po eae librat e GkOASSjanE Gkruar prej GkodranEve, m£ ts pastajmet kans ptrdorur mjeriGt orBografin (drejtGkrimin) tE ndyerit Kristoforiai, e aGtu duket guha si fare e huaj, rJG guhE qE s' flitet as gikundi ndE Gqipsri ; GUmE kanE vuajtur mEsot}ssit me ktto libradyke i ndErtuar pas guhss qi ilitet, psr ts lehtssuar mssimin nds GkOAS. Duket GeGazi se burimi i gUhES literare ss Geguiss SGts dialekti i Gkodrss. Nds Tosksri, pukundrazi, kans dalE Gkrimtars prej disa ksndeve U; ToskEriss, e pandajza guha literare e Tosktriss eGtE t}E kUAim jo vetsm i t}s dialektit ts Tosktriss, po i disave. Munt U; Buhet, se dialektet e GeguisE janE GUmE m£ largE t}ui prej tjetuit se sa dialektet ts Tosktriss, Gkajkun e Gcf kUGdo, po tE heCii t}s VEGtrim mbE t}E kade aeGkroje, po Gums m£ lehts do t' a kuptoj, ay, qs ka qEnE ndE ato vise, eae qi t}ef marEaEI1jen nder mest tE gegsvet e tE tosktvet. KEGtu gindet sot ~estija e guhES literare, mE duket mua, se sa p:;r sot EGtS eae mirs qE psrdoren, ksGtu si BamE, kdo dy dialekt~ nde Gyipui, ndrYGe do ts iGte Gums 111£rwdE pEr pulindijen tom~. PEr ts lehtssuar mEsimin do tE iGte nevojs cili-do !1IESOt}SStE ptrdori jo vEtEm ndE GegEri gegEriGten ndE ToskEri toskEriGten p::>eae ats dialekt, qE e flet ay, qE do tG mssobet t'a Gkruaj, e t'a kwdoj gub£!] e ti. Pave~ ktsaj eae vehom ndErimi i fjE pU:le prej kaqs vjeteve SGtE, pas mendijes s'ime, pEr sot as i mils as .(js munt te be. het pEr rJE here. PEr taGi do ts mjaftonte p::>tE pErp:qEGin Gkrimtard tans si gegE aGtu eae tosks t' a ITltSojn guhEl1 Gqipe, po jo gegEt vetsm gegsriGten eae toskEt tosksriGten, se geg0riGteja eae toskEriGtja jal1E vettmdjalekte tt gUbES G::Jipe, aGtu eae librdt e GkOAESdo tE iGte min; tt G:cruhen ptr gegE mE vsnt tE pare gegEriGte, po [s 111 os 111ungoj mbn:nda. eae tosktriGteja, sikundEr eae librat, toskuiGte, ts cilat ly~)set tE pGrmbajn to.,kuiGten eae gegsriGten. PJ ms tjatu a,18 ksto qE BalTIs as pak s' 111Ul1ttE na ndalojnE, qs taGi tE nisim e ts mendohe:ni ptrmbi rJE gU:E tE p:rgiB:;;imc, e cita [s jet' psr ts tsn; Gqipotarst, si kundEr q, kal1s bUB kombet e qytetEruars, me ts tjera fjals, ts menr\ohel11i pmni Gerimin e rJE plage aqe tE rezibme par ms Gpejt. BlOts e rezikGme BaGs, sepse neve, si geg8 aGtu eCie tasks, si t£ kl£Gter aGtu eae muhamedans trup (korp), rJs '1s komp jemi, eae '1£ komp lypset ts jets si trup ka rJs Gpirt, eae Gpirti i rJe kombi SGts guha qs e flet,'1s guha jons SGts kuptohet vett;111 t}8 guhs, e ka dialekte sikunju q8 kan8 ts tua gJhst ts bo-
DITURIJA
,
Faqe 5 I
b:s, pandajza eae guha literare Iypset t£ jet q£, si guha aGtu eae veglat e guhES lypseGe t£ iGnin qE soj, dua tE oem, se mir£ do tE iGte t£ kiGnim vet£m qE alfabet, vet£m qE oroografi (drejtGkrim), q£ terminologi psr diturit£ etj., se qE komp kaqE i vogEl si kundsr qe jemi sot ne, tE jet£ i ndarE, tE mos jetE ndsr kEto pun£ t£ gull£s i baGkuar, do-me-o£n£, ay s' munt 1£ roj, e do mos do sot a neser do t' a han£ kombet qE e kan£ pran£. Po si munt tE nrtelohet kEjo dEGirE kaq£ e nevojGme? Si kundsr oam£ qE t£ dy kEto guh£ra literare qE perdoren sot ndE Gqipsri e kan£ burimin e yre afro ndEr anat e G.:}ipsrisE, qendri i Gqipuis£ mjeriGt na ka mbetur fare i huaj,a po i pa qohur, dialektel e qendrit ts Gqipsris£ qE jane pa dYGim ms i£ kojeAtE nuk' i dimE, a po ms mirE t£ oemi palcw e Gqipes s' e qohim as pak, po p£r t£ vsrtetuar d£Girw tE nevojGme qE e pzrmendm£ Iypset do-mosd) ndE V£:!l,tE parE qendrin e guh£s t'a qohim e t'a mE30jm£, e aGtu pa ,dYGirrt dyke e mEsuar, do ts mundemi me koh£ t'a gejm£ ndu kEto dialekte tE qendrit, eae kuoizw e guhES sone, tE cilw Iypset t' a mEsohim, e pasdaj t'a pErhapim nds per tsrs G-jipsri. KetE oemel pEr guhw literare nga dale Iypset t' a forcojm pastaj, dyke marE lEndE t£ mirE e t£ bukurE prej t£ tjerEve dialekte tE Gqipsriss. Pas kEti dialeklit Iypsen Gkruar eae t£rE librat e GkOASS.Nds Gqipui tE mesme pra Iypset ts dsrgojm qer£z tE qoftun pak me filologin, qE l' a mssojn atje guhw, a po reguAat e guhss, jo vetsm t£ gramatikEs (Gkroqstores) po ca ms tepsr t£ sintaksit, t£ mbleain e t£ Gtypin Gums peraAa, kwga e t£ owa ts popuAit, po Gkruar aGtu si kundsr i kaAxon popuAi, qs pas pak kohs ts kemi qs oesor t£ bukur e t£ mao Kjo SGts e vetsma mEndyrs, pas mendijes sime, pEr ts Gpstuar prej qs reziku ts mao fort. Po ka nds bots eae Gums tn£ndyra ts tjerq. Mundet, tE Bemi, qs vjerGslor i mao. sikundsr qs ka 'qsns Dantej a po ts tjer£, pa daGur tE tjerst 1'a bsjn ctialektin e tyre ts psrgioGim, a po politika e q£ kornbit e bje punsn qs ts zgiaet ndoqs qytet pzr kryeqytet ts qe
aeu, e aGtu eae dialekti i ,ati qyteti munt ts b£het i psrgiaGirns, si kundsr ka q8l1S Roma per guhsn
Latine,
Parizi, Londoni,
Moskva,
Praga etj.
qs
Faqe 52'
DITURIJA
T2 Y2m2 re kur Gkrojm2. 1. Gqipstar8ve, Gqipetar8ve toresE mbase
Gqip8tar8vet.
I1E vwt
Oohim
GUmE
herE
se
?]uh' c
Gkrojl1E
qE tE auhet e Gqip8tarsvet;
Cie kundrs guhES EGtE bErE disa GkrOfjES laaitenE duke
ky laaim kundrE GkrofjEsi modE I1E kEto kohE tE fUl1dit Cie kujtuarE se Gkrojn8 drejt.
Tuh' e Gqip8tar8vet 8Gt8 fj8 nmje pjeA8tore GUm8S e <;quar8 ae kjo do giaEfjE fj8 t 118 funt. Pa t bEhet pjeAEtore e pa <;quar8: ?]uh'
rwje
e disa' 0qip8tur8ve. N8 Gqip eCie Ciw8toreja
u aa0 0qip8tanovet,
Okrofja
t
bEhetE si pjeA8toreja
Cie ka tEr ato reguAa:
j'a
j' a n aa08 disa Gqipstar8ve. Cie I1E fjEjES tE kEtyre dy rEnjevet, ae Gkon tEr pas re-
8Gt8
PIm' e 1J.eriut, lJlW' e 1J.S1J.eriu.
gUAES' SE GlIm8sit;
GeniI/!. G. Pekmczi 118 ekrOtj8tore t8 tij (faqe 99) lIot8 se 1I8 !Jcgaiflt iluhct8 flUII\8 her8 IJe 118 V!'1It vet 118 pje:t8tore tie am8torc t8 ~'qllarf, He kSBru t8 dy format p8rzjuhell8. Un8 klljtoj se lallim i disa Ijer8ZVe s' duhet t8 b8hct8 ilcmol p8l' t}8 rcgul kundr8 !!uh8s8.
tore; aW8; aemi.
2. N(', neve. HE laaim i kaditGim. Ne 8GtE psremEr vet8tor qllafjEneve 8GtE CiwEtore ae kaAlOfjEtore: ne erams, 1/e dnams; pastaj do na aa neve, na IN ne ve.BGtE pra laaim ho aemi llf've dua/lls, neve Pas In;saj reguAe
vete Cie psrem8ri
ju, jItVe.
3. 1's lars, t' u-lars. Siku11dr8 qE dihetE ts lar8 EGt8 foIje pUl1dore, ae t' u-lars folje p8S0fjEtore. rer mE tani fort ms tE raAE kemi pErdorurE form8t1 pzsol]Etore, I1E ts pa<;quame, po kujtojms se do t'iG Gum' mirs qE tel pErdorim. Pra do aEI1E vajti 1/8 lllmB lJ8I' ts lar8 (kur vete t8 lajs lifjs) Cie vajti ns lwlts ptr t'n-lars (qs ts lahets vets). Prap8 kEGtu do aE118: dnlce II-prers me atks, duke 11-goditurs me stap. BaGkE me kEta Gwime Gkrol1storej 110jmE Cie fjE laaim oraografije. 4.
SikundrE
I
1/8I1tS,
qE dihets
i
Gtat8,
118 nl1t
miemsrat
rokje ts 118 funt; df/, i dyl8; t marrw Cie fjs akoma; ?](tGtB, PM t8 fm')JrLLHS Gums hers i psrzjejms
k~to :
e ae
marrim
lejw
ts
GE-
i lImtts, i Gtatts, me dy t. rjeGtme b8henE duke GtllJrc I]s
qE tE aemi
l1umllri
ts
}JC3S,
'i pests
fjaIE
sintaksi
etj.
Pra
numurat
qE kans
I]s
i ?]aGttB;Gtals, i 6talts; nsnts, i nSlttts. ts pJb,
Gwojm,o
kEtti
Cie ca
emsra
qE
,N'Q 4
Faqe 53
DITURIJA
5 T8 m8suar8, tB pB'3UarB. Te mesuare do-me-aene te nxene, te marre yeGG qe ge: mesova te kendoj. Te pesuare do-me-aene te vuajtur, te hequre: pesova q£ smundje, e pesova nga i Iigu. Fjal' e pleqet aote 1nS tep8r di i pBsuari se i 1IlBsuari. 6. U,'ia, iriq. K£to dy fjale, Ie qe s' i ~quajm£ qeren nga tjatra, po
Gume here ae i Gkrojme lciaim (si uriq).
.
Uria eGte ajo Gtez' e verb ere si qe mi qe ben gropa ae uae brenda ne aet. Iriq £Gte ajo kafG£ me gemba t£ mb£aeq mi trup qe pGtiAete si IsmG sa po qe ta prekiq qeriu. Osnim. Nt; faqe 19 te se pcrkoheames numuruame disa 6kro!}etore te mira qe ~do GqipEtal' duhet t' i. kendoje Cie t'i stJldoje me I'e te mafle. Mjel'iat Her mE sot s' kemi akoma no 1lP.sintaks pSI' uuhet tEne, fie ay qe ts nis!}e psl'.nbleajen e l}e libre ss tile jemi sigul's qs do t' i b~qs IF' 6Erbim ts maa aqipess.
L~tmo
~
--
e K 0 D l{ A
BE lIB COP' E LIQE:\IT.
S1c8Ildo.
Faqe 54
DITURIJA
Fjah~tore
e VOITOh~.
.
Pnn8tore
M 4 tyro fail;
fro actif;
gr.
evcg"{n 't~ 'Kav.
. E 9qLwrs tyro muajjen; fro deter-
Pritms tyr. istikbal; fr. avenir, fu-
mine; gr. :ngooo~wg1(jbtr.\'ov. tur; gr. Y,r.AAOV. E l)(((quars tyro gajri muajjen QLwl1store tyr. myxerred ; fr. nom i. fr; indetermine; gr. <i6&~d'to<,;. natif; gr. 6v01tCLdttK1\. Bsnstore tyro mef-ulyn ilejh; fro I qe69im tyr. mudhiq ; fr. ridicule; datif; gr. oo'mdt. gr. "{CAO~O<';. Folje tyro fi-l; fro verbe; gr. Qi1.y,a' Rsnje tyr. ahval-i isim; fro cas; Ts gorlitnrs tyro inGa etmeq, tE g r. :n'tc0d L<';. bErE GtEpi; fro construire; gr. 'Iw'tadE rjeGtme tyr. sifati rytbijje; fro 'Kc'lJa(w. ordinal; gr. 'ta\n~1<Ov. . l
Ka.2zo1Jstore tyr. mef-ulyn bih; fro accusatif; gr. atnanK1\. E kamls6me, i pdqyerE, tyr. latif; fr. agreable; gr. cuagcd'to<,;. Lejs tyr. mysaade; fr. permision; gr. a.oc~a. E mets tyr. kusur; fr. defaut; gr. eAa't(,)1ta. Mie1nsr tyr. sifat; fr. adjectif; gr. e:niOnov. Mjeri6t tyro ma-a teessyf; fr. malheureusement; gr. Ond't'lJ/(iu<,;. Ilsjss tyro myfred; fro sing ulier ;
..
gr. ~n\,a<,;.
Psremsr
tyr, zamir;
fr. pronom;
gr. O,V'twv'lJy,ia.
Pssol1store tyr. mutaveat; fro passif; gr. :naOn'tu,av. Pje.2store tyro muzafun i-leih; fr. genitif; gr. "{cv~Kit.
Rokje tyro hexe; fro syllabe; gr. d'lJAAa61\. ' T8 stnduars tyr.. tetebby-etmt'q; etudier; gr. y,cAc'tGJ. Otim tyr. ilave; fr. supplement. auY/ss tyr, xemi; fr. pulriel ; gr. :nAne'lJV't~'Ka<,;.
'
Veprs tyr. Eser, amel ; fr. oeuvre. gr. cgyov Vepsrim tyr. Tesir; fr. action, infl uence; gr. em{JQo\\. Ts vepsrnars tyr. Tesir etmeq.; fro ag ir; gr. evcS,yGJ. Vetstor tyr. Gahsi; fr. personnel; g r. :ngwdom'K\\.
Vio.2c (manuGaqe) E zbrazsts tyr. bOG; fro vide; gr. 'Kcvo<,;.
DITURIJA
Faqe 55 -----.
Fjal~toret~
VEndin Cie motin e Gtypit, po n£ par8a£Oje Gohim CkodrE 9 KaAnuer 1908. BGtE l1e volym 526 faqeG me m8 tepEr se 14,000 fjalE, raCiitur pas abe.. ces' s£ GOqEriS8 "BaGkim". Fjal8vet u epet dEftesa n£ guh' italiGt, m8 118 m8nYrE q8 vet£m ata q£ l10hin kEtE guhE munt ta ptrdorin me fitim. Kjo fja18tore EGtE 118 aesor i VErtetE pEr dialektin gegEriGt, Cie nE 12 faqe Gtim q£ ka nE funt mban ae mjaft fjalE t£ ~pikura a tE)nara pej guh£vet tE huaja.
6qip
Per ca fjal£ q£ s' para kup£tohen£ kemi zw£ Cie P) botojmf> nf> faqet e s£ psrkoh£Gmes s' £0£ 11£ fjal£tore t£ vogsl£. Fort t£ paka. nga kEto fjal£ jan£ t£ ~pikura pej neG, m8 t£ Gumat jan£ p£rdomr£ pej GkrOl1£set m8 parE ne, Cie t£ tjerat jan£ t£ ditura pej popUAit. QeAimi yn£ duke botuar£ m£ ~do numur 11£ raCiim fjalEG SGt£ qs ts lehtssojmE kuptimn' e Gkrimevet Cie tE jaFjalur i vogel Gqyp e ltini6t, mblepim I1s Gijs pEr t£ aeAuarE mssin~n;. e CiurE prej P. Jak. Junkut, t' Goqnis Jezu, guhESS. Se pEr fat tE keq guh£O Gqip ; n' CkodEr t' Cqypnis 1895, I1E volym . nuk' e m£sojms, nuk' e dims. 200 faqeG me afno 10,000 fjalE raCiiturE pas abeces' SE CkodrssE (~ezuiS' SGts mjaft t£ dimE dialeklin q£ tE\,Iet). flasim nE qytet t£OE, guh£OE qE kemi ECie kjo librE me kaim italiGt t8 fjadEguarE nga mEma e nga ata. PEr h; aws se dimE GqipenE duhetE q£ t< IEvet Gqip, EGte me I1E dobi praktike l10him ts gias dialektet e saj, Cie m8 pEr dialektin gegEriGt sa-do-q8 jo aq£ tepEr tE dy m8 tE mbEdel1t' e kEtyreve, sa m' i pari. toskEriGten ae gegEriGten. ECie pEr kEtE , AC~~KOV 1:1"1<; AMav~Kn<; yAwoon-.; (Fjas'ka dYGim qE kemi nevoj£ tE k£Odojms, ts kEndojms duke V£OE re, libra Gqip Istore e guh8ss Gqip) prej Konstandin HristoforiCiit, Aains 1904. mE tE dy dialektst. I
MjeriGt I1s vegsl e mbamarE pEr m£simn' e guhss S'£OE, I1Efjal£tore e mbamars na mung on : I1s fjalEtore si duhetE qe ts na rrEfej£ giaE hOASSit' e fjalEvet CiendrYGimet e dEftesa vet akoma po pret I1s Gkrol1ss tE zotE qs tE dal£ nE drite. Me giaE k£ts sot kemi mjaft vegsla qs munt t£ na ndihin fort Gums nE studimet tanE. Tri fjaletore kans 11£vlefts praktike pEr ne:
Fjaluer i ri i Oqypes. PErbam prej Goqniet t' BaGkimit. Libra nuks tregon
l1s volym i maa m8 8°, 502 faqe me afEro 13,000 fjalE raCiiturs pas abecess greqiGt Cie me dEftesE ns guhs greqiGt. Fjal£tor' e KristoforiCiit EGtS m' e bega~me n£ fjalE toskEriGt ae ka ts mir£n q E na rrEfen VEndin ku flitet c;do fjals. KEto t£ tri libraJ qs numumam£ jans praktike Cie munt ts hyjns giasl1E n£ pun£. Psr ata q8 duan£ ts GtyjnE m8 tej studimn' e guh£se Cie pEr ts mbamarE kEts raCiim ts fjalttorevet po zsms ngoje Cie kEtO:
Faqe 56
D I-T U R rJ A
V ocabolario Italiano-Epirotico ae brsss Albanesische Studien prej J. G. Epirotiko-Italiano (fjaIdore itaIi0t- Hahn, Jena 1854 ae DeLltsch alba0qip ae 0qip-itaIi0tJ pej Francesco Rossi nesischen Verzeichniss (fjaIdore gerdy voIyme ts mb£aeq, i pari 953 fa- maniGt-Gqip).Cop' e pars ka afsro 7500 ge0 m£ 4°, 0tYPUrE ns Roms 1866,ae fjaIs a' e dyta ka vetsm ato fjaIs qs jan' i dyts 1400 faqe0 (Roms 1875). FjaIst ns ts parsL 0qip jam) raaiturs pas abeces ss akoVocalmlail'e cdbanais franr;ais (fjadrss (e Z;ezuitsvet) ae dsftesa U. s0ts Iststore 0qip-frEl1gi0t, cop' e tret e Iiasns ms guh' itaIi0te. Librat e F. Rossit jans 0ums ts mbsaa po kans ae fort brESS .L'JIlanuel de let langue ckhipe ou prej Auguste Dozon, Paris 0ums fjaIs tyrqi0t ts cilat bSrEsi i ka albanaise 1879. I1s raaua i vogsls me afsro 3500 pandehurs 0qip. fjaIs.
Etymologischer worterbuch del' Albanesischen Sprache (fjaIstore etimoAogike e guhsss 0qip) prej Gustav Meyer (Strassburg 1891, 489 faqe ae qs 0tim 35 faqe0, ms 8°). Vepr' e Meyer-it S01' e vetsma pu etimoAogin' e guhss s' £I1S. Bussi ns pan:a£l1je aots se nga ts 5140 fjaIst qs ka studuars 1420 i dukens ts kens rrsl1s Aatine, 640 sAave, 1180 tyrke, 840 greqi0te t£ re, 400 me rrsl1s indogermane; ts 730 fjaIsvet qs mbesin s' u ka geturs dot me ~' guhs jans ts Iiaura. Albanesisch-detLtschen lexicon (fjalstore 0qip-germani0t) cop' e tret' e Ii-
Le ts Z£lI1S ngoje ae pu kujtim Iibr£l1' e raAs ts F. Barait. Dictionaritl1n latino epirotiCU1n (fjaIstore Iatini0t-0qip) Roms 1635, l1s librsz 188
faqeG me me tepus se 4000 fjaIs Iatine Qe dsftessn e tyre Gqip. Ksto jans vegslat me ts ciIat munt ts zgerojtl1s l10hjen tsns ts guhsss 0qipe. Ns hts raQua ts fjalstorevet 0qip s'do ts harojtl1s t8 0snojtl1S ae veprsz£l1 e L. Gruda; F)alorcl 6qyp(rBnyiet fie (rwyi6t-6qyp i fjalt've c'l'e)a Napoli 1906 [?]) ku ns dy pjes8 22 faqe0 j:lI1s raaitur8 Gums fjals ts ra ts ~pikura pej 0krol1sset ts sotms a pej bsrssit vets.
DITURIJA
njali
c v,joACa. ])jali.
Se sa e kandGme je M' ato ts bukra ngyra! E 110m, e bIer, e re .. . Sa, n' maA ts duket ftyra! Se sa e bukur je! Vjo:lca. E bukur un nuk jam AGt vetsm drandofiAi; Un Goqe n' bot nuk kam I KSGtu e premtoj qiAi E Goqe n' bot nuk kam I Ujali. MbretneG ti je n' prendver Psrm bi l' giB Iule tjera I Rrin mGeh nÂŁ,O bar ts bIer E larg l' ndigohet era, MbretneG ti je n' prendver I VjoAca. Un jam 118 lu!' e qet, Sikur m' krioj natyra; Un jam l1i lu!' e Gkret, Prandej nuk m' qeGet ftyra, Se jam 11i Iul' e Gkret 1
Faqe 57
njali.
Ti je moj VjOACm' u daGt Se ,je l1i lu!' e kandGme, E loti ty ts laGt, Se ti m' at ngyr aq l' maAGme riBmon ti je m'u daGt! Vjo:-\.ca.
Pse kot ti mu m'levdon Mbasi Gkret moUn Gkova? KsrkuG mu l' Gkreten s' don E kurr daGtni nuk gzova! K8rkuG' mu l' Gkreten s' don! Djali. T'levdoj se un ts du Der sa ti ke m' u-aamun, E kurr s' kam me l' largu ! Eac p8r pa ts pamun T'iamon un ty do t' du!
De un ather do E n' kjoft qi ke Do 1'vi psr me Ns maA psr ty N'vorr tant psr Nga mjcs i Gqypnis
1'du me vdckun, l' ngUGAUI si e mekun me l' ngUGAu.
19jIlj09
Sakali.
Faqe 58
DITURIJA
Si m,jel" ay qs dsrgoll ts birs ts mSS01}S nds A<lins. Ay qs dsrgon ts birs Qs ts mssoI1s nds AClins, T<1 qaI1s me koh'ts zins, Se ja kly~i pra Gtspins. Le ns mssofts gramati I duket sikur kUG e di, Sa di ay nuk di I1eri As tsr sa jan' ns Oqipsri. Pa ns mssofts si Clams Ee Patriasn do ts GaI1s, Se kSGtu mbuGur ja kans T' i kuvsndoG do ts fi>aI1s. I duket sikur kUG' e di Sa di ay nuk di I1eri, As e tsra Oqipsri Pra, qYG t' i Clemi ne ksti? KUG munt
t' i kuvsndoI1s
. Nuk' i flitet as me gojs, As kClen syts ts Gikoqs Nga msnts qs ka ts hOAS.
Ogip ati s' i kuvsndonet Se ka frike mos harronet, Bije nderja ae <;'nderonet E s' vs giGtin ts mejtonet. Po traClston guhsn' e ti Ay lum' e faqe zi, Si kSGtu 0 Iurns ti? Mos bsfG kurrs prokopi 1 Ts tiAS Gums kam pars Nga AClina kans daIs, Ee jam zsns e jam Gars Sa psr pake deG u vrams.
Ts kstiASt ts mos jens Ns ndjaAt ts mao Ie ts vens, T'i kuvsndOG do ts ts reqs, S' ka ts drejts, do ts gsqeI1s. Jan' ae Gums qs kans mssuar Po patriasn s' kan haruar, Eae jans ts dsguar Nga ts giGs ts lsvduar. E mundonen psr patrias QYG e qYG t' i bsjns mire, Dit' e nate nuke rins Psrpiqen psr Oqipsrins. Ksta quhen Oqipstars Ts msn<;im eae ts gaAs, Ns tsrs botsn dsguars Ts lsvduar jo ts Gars. Po sot Gohsm vegslins Se pse vens nds AGins, Me vrap ae bsnen Elins Oqipen nuk duan t<1dins. Nuk Gaq pra djelmurins Se pse vens nds Aoins, Vetsm msnts ae fiqir.s Se u duket di~ po dins. Ata gasI1 ata ts fSAiqur U duket sikur kans hipur, Nds I1S GkaAS ts maae ngitur E ns qjeAs haritur. Aqs ts paditur jans Qs s' kans msnt as tru as fars. Nga libl'a "Valet e detit". Spiro
Dine
DITURIJA
Faqe 59
neve s' na e kupston dot age lehte mwdja. Eae pas hsaj Ie te aemi praps se djeAi lint prapa maIit a perwdon . S' do te kwdojme htu bukurin' e brBnda ne det. syrit te diles, e hti djeAi qe na ep Po a lint ae perwdon djeAi? Ne drite ae jete: keta lavde ja u Jem vjer- e Gohim se <;domwges del nga lindja Getortvet qe din' te na rdejne ae ts ae rilbrsmanet hyn' e humbet nga pen~ kwdojns Gktndijat e djeAit mi 1110 rwdimi. Koh8se qs na ndrit i aemi pIks vese, rezat e ti mi lulet e verss. dits ae kur s' e Gohim djeAs aemi se Ne kdu duame vetem te tregojme <;'eGts 8Gts natE. djeAi aGtu si e Gohin. dijetarst. Lindja ae perwdim' i djeAit eGte ae Po ne qofte se vjerGa na lavdsron ajo l1e laaim i syvet. E nrteta eGh, ae na kendon bukurin' e YAit te ditss, se ktta te levizurit e djeAit ka p8r Gkak diturija duke na <;faqur te nrtetw na levizjen e aeut twe: aeu yne kaehet e tregon djeAIn ae 1110mije hers ms te si I1s am, qe runguAizets mbsrae; duke bukur e ms te <;udi<;me:e nrteta ka kayers hGtu aeu me gia8 <;'ka pwni' am: djeAit, hers 1110 gi~el1e(ips tepsr Gijs se sa gel1eGtr'e ts, her'i tregon 1110 ane tjatr8: ktla t8 kayertt e aeut mban ndJel1avet ae ts syvet ts paditure. dils. Syte nae rrefejns djeAin si 118 IsmG 24 ors, ae 118t8 kayere guhete 1110 qs levrin qs ne menges e ger ne Eeu duke kayert hGtu ms 24 Ort mbr8me. Dijetaret, ata qe jane marrs i vjen rrea djeAit si kali rrea strumme ts Gikuar djeAin me durim te maa, bUAarit: hts rrea aeu e bw ms 365 ata qe e kans Gikuare me tejqyre ae dits d. m. a.ms mot, mot. Sikundrs qs q8 kane ditur ts sumojns mergimne ae kur kaehets aeu koh-gylmazi tfaqets maauin' e tij, na e kans treguar fare dita ae nata, nga ts araurit rrotuA djefaqeza se djeAi eGts me qindra mije Ait tfaqete vera ae dimeri. hers m'i maa se nga aeu yns. Vera ae dirmri kans per Gkak te duNs mar<;iml1e koh gilpue te vogsl kurit e djeAit ae vwt' i tij ne maje te ae ts aemi se eGte aeu, djeAi duhets rre- qieAit [l afre qarkut. Ne vere djeAi dufyer me l1eGarqi ts maa I BOGt'i aeut ne kets ne qieA ms Gume kohe se ne diqofts 1 ay i djeAit EGte 108; d. m. a. ,mer do-me-aws ditet jane mz te gata; l1e qint e tet lemGe sa aeu, ts raaitur ve<;qe keGtu djeAi ngroh mz tepu kohe aene, po duk me q8ns se ne vert I1sri pas tjatrit munt te hyjne brwda ns dieA. Po ns daG<;imts masim lem- djeAi eGte ns maje ts qieAit ae rrezat Gin e djeAit ahere do ts Gohim se IsmG jane mf: te nxehta. Ne dimer djeAi rri i hti eGte afero 'lJB miliun e tre mz pak8 ne qieA ae nuks ngrihete ne mz teprs afre qarqint mijB hers m' i maa se i aeut ku majs pouaeton kut: baGke me te gatst e ditese ae rojms ae rsnkojms: duhene 1,300,000 vwdi qe mban djeAi ka l1e rendesi l~mGe sa toka jone qt te bej ne l1e te maae; e dims fort mire qs djeAi dJeA te vetsm. Sa gSl1ehemi pra kur e pandehim djeAe sa l1e IsmG te ndri- ngroh mz teper ne dreke q' eGb, ne maje te qieAit se sa -mbrsmanet a ne <;iml mwges kur eGts afrs qarkut. Ne nnOkaku qe djeAi kaq' i maa na du- <;im pra re do ts Gohim se ne dimu kets sa l1e site, eGte mergim' i maa djeAi rri afrs qarkut ae s' ngitet kurre gs na ndan pej tij: mejtoni se 150 maje qieAit. miliun qilometm na ndajns nga djeAi 8ame se t8 lindurit ae t8 perenduayns: ky mugim eGte l1e ua' e gate qe rit e djeAit na dukene nga <okaku se
Djeli
I
Faqe 60
DITURIJA
koehet aeu ym:: kjo pune ngari si kur jenJi m" 11e qerre qt nxiton me vrap ae na dukete sikur ectn aeu, a kur koehemi ne vet8 si dervi<08t mevlevil1 ae pandehim qe <;do ge rreo ne<o na vjen rrotui\.. Aetu eae kur koehete aeu, ne pandehim se yjte, diei\.i ae qiei\.i i tue vine rrotui\. aeut. Pas keti d8ftimi djt:i\.i s'duhete qe te 18vizl1e nga nndi; po ne ht8 bots s' ka ge q8 t8 rrije mE 118 nnt I BetE provuarE si dy e dy bEjne katrE q8 <;do ge, <;do sendi q8 na <oeh syri levis pa prerE; 18vizja e<ot8 ae n' ato gura qe s' e pandehnim fare: kur marim 11e cope hekur a 11E cope gur ne dore ne na dukete sikur s' ka as l}e levizje fare, po e nrteta e<ote,se guri, hekuri si ae <;do irup tjatrE jane bue pej druae<ote vog8la (frengi<ot atom, moleqyl) ae kEto druae---:-qe jalle me mijera here mE te vogela se l}e koqe pluhuri-jane gioe11e me l}e levizje e sipre, A<otu eae trupat e qiei\.it, yjte, djei\.i, hEna, ie gioe jane ne 18vrim se vetem a<otu umbahei8 jeta: levizja E<otEnom'i mao ae i perjete<om' i i naturEse. Djei\.i rrotui\.ohete mi vethe tE tij si mi<oi ne hei\. a si aeu mi bo<otit te tij: ky rrotui\.im behete me 27 dit' e gysem. KetE ie rrotui\.uaret e djei\.it e provojnE me iE <oikuarE l}oi\.at e tij. Po, l}oi\.a, se ay djei\. kaq' i ndri<;im ae i barae ka l}oi\.a (leqe) si l}eri i vrarE lije I Me tE <oikuart me l}e iejqyre te vogEle do
HoJ.at e DieJ.it. tE <oohim q' atE <;ast se ne faqe ie .dieAit kaqoAa ie zeza. Keto Aacka Jane
I
.N'24
<oumeie mbeaa ae i <oohim8 se vene nga l}' ane m' an8 tjetre t8 djeAit, 18vizje qe tregon rrotui\.imn' e y:\it t8 mao. Ba<oke In~ k8ho rrotu:\im djeAi ka Cie l}' uaetim ne qiei\.. Nuke dihet8 ku vete djei\.i yne, po tani kaq8 dim8 se e<ot8 drejt tufe yjevet q' u oemi I r a k I i, me 1110
vrap triact qilometra<o n8 te dyt8.
Djei\.i ne loot' ua8tim 118hapssin; t8 paa118 heq me vethe ae aene tene ae gioe rrotuAohesit e tjer8. Ku vete kE<otu djei\.i, 1m e Gtyn fat' i verbu8? Po ms p:lre Ie te pyesim ku vete l1eriu me kete lem<obaite, ku na <opje e OStl1? Pyetje q8 mbase l}eriu kurrE s' u ka psr t8 a<::nedot p8rgigjene. Ms SiPU8 oame se ne faqe te djei\.it duken8 110i\.ate zeza; s' ka dy<oim qe kEndol18Si yne do qe te dije <;'jane kEto pika ae pej sej vine; po mE pare duhete qi te dime si e<ote trup' i djei\.it ae pej sej e<ote bue.
I
FiJlo[}r:/(i
e 118 l)oJ.e.
E dim;; fort mire se djei\.i n3 ep t8 ngroht8t; II' u-mejto[<oim se sa Wt8 lark dJei\.i nga aeu e kupstojm8 fort lehte se faq' e tij do te ket8 l}8 ngrohtesi fort tE maae qE tE muntl}e te na dtrgoje ae ne kaqe tE nxehte. Disa dijetar8 kane 08nE se faq' e djei\.it do tE jet8 6 a 7008 <oka;\'e nxe!Jte. Ne mi aet t8n8 ms te maae.. ts nxeht8 munt i3. tfaqim me furEn elek. trike (2500 ger me 3500 <okaA8); pra tE nxeht8t e djei\.it e<otEmE tep8r nga <;' munt tE na prese mendja ae n' ate is nxehte <;do trup duhete qe ts jet' i.
DITURIJA <;krirs, si plumbi ae hekuri qs <;krijn' I1S zjar.
I
Nga kjo kupstohets qs ae djet..i do ts jets Tjs IsmG i 18I11de: ne djet.. <;do trup do t8 jet i <;krirs ae i ujGim. Mi ksts IsmG te <;krire jane disa k8miGs gaze me trupa t' avut..uara: keto cipat e sipume - qs quhene (otosters ae hroJnosfers - jan8 m2 te ndri<;ura se lemG' i <;krire. Fotosfera ae hromos- i
Faqe
61
fera kans pGjeAs djet..s si era ae rets qs rr aojns aens tÂŁl1S. Kur pra hapets Tjscops nga fotosfera ae na Ie qs ts Gohim faqen' e dj~Ait vettj ahere ky na dukets ms pak' i ndri<;im ae ksGtu aemi se ka Tjot..a.HOt..at e djellit-ts dlat nga Tjs hers jans mjaft ts gera sa (jeu yns munt ts hyjs katre here brwda-ksGtu s' jane ts vsndosura po <;faqens ae zdukens. L. S.
Ata qg hang ae.
Floril1ts (AfrikE), ns 7,ava, ns Sumatra, ae ns Kolombi e n8 VeneCa gazeta duke bsn; fjals nga zi zuela (Amerik' e JlIgsss). Ecu '1s e buksss ae nga varfui e ca VStl- ham; ksta Tjerss sGte TjS baIts gline deve n' Anadot.. aans se ms ca vise oe p1 no Tjs fare kamjc uGqeTjsse. l1erezit nga e keqja hans ae, doHs Gstitar qs ka uastuars ns lume me-aws marrin b011ts e psrzjejns me t' Orenokut (Venezuela ae Kolombi) ca barra 0' e hans! Kjo myxyr' e aots se ata Tjerss qs kans kstf zaTjerszet, kjo varfsri e n1Jas qs bw kon e lik kans bark un t8 frym si I1s Cie vuajm: kaqs fryn1J SGts psr t' dauAe, jans ts dobd oe fytyrs veras. arours keq ae pGr ts qars me lot Ata qs mssohen Tjs her e hans ae Sa vuajtje, S.1 pssime ka rob'i gors bshens tirjaqil1 si ata qs pins raki ns 1<8ts IsmG h; baltsss! ae ms s' heqin dot dors, poduans Po Tjcrszit qs hans baIts jans pars qs ts kens giBsTjs Gijsn e baItsss ns Gums vwde: Gstitarst kans gens gOJs. turs kombe ts tus ns ts cilst ngrwj' E2u qs hans ms ca pGatra !1f,Qy(; ae ut iG bsn; Tjs zakol1; ts tills tahja (vjlajet i Brllsss) SGts Tjs ae kombe jans pars ns Sibiri, ne ZaA' i i baras si tebcGir.
.~-
kleton-i SGts ms uet..s se nga <;'kane I
Hs tejGkrim nga Australia lajmoj boten e qyletuuars se krlpedani Shackleton q'iG nisurs me vaporin Nimrod ae Gkoj dimsrin ne de let e Jug sse, j'uafsrua Polit U; J ugsss ger ms 180 q ilometra duke vajtur8 83 GkaAS ae 23 minllta liS Jugs. ycndi ku arriti Shac-
vajture
Gslitaret e Polit ger ms sot.
Uastim i hti zbulol18si iG bus nga Zeeland e. Re ae nga Eell Viktoria. Ne telegraf qs heq kapedani Shackleton aots se ka geture Gum' male n' ato vise ae ÂŁGte ;ngitute ae ne- majs ts volkanit Erebus (3820 metra i larls); dimui qs Gkoj S'i0 Cie aq' i keq me
Faqe 62 ------------
DITURIJA
qens se ts ftohtst s' u-ul1 mz pOGts se
S'do haruars qs dil11sret afrs polevet jans t' errsts a.e pa dieA: fare ns Gums ts renda I pikt ts polit EGis gaGts l11uaj dilE, ae zbulol1ssit kans ts Isftojns me ~do ae gaGts muaj nats: ns gaGt£ muaj ts fars mundimeG. Me qens qE sa i qa- venoss djeAi s' persndon kurrE po vjen setE polit l1eriu aqs tamperatura zs e I rrotuA ns qieA, a.e ns ts gaGts ~uajt ftohetE, aeu Cie deti jans ts mbuluars e tjers YA' i dritsss s' lint fare: ns ksto me akuA ae Getitarst jails ts Gtrenguar nata t£ GeAa hena, yjts Cie m2 tepErE I1s drit' e bukurs q'i Gons Agim i t' ecin I11S kEmb' a me saja ti hequra pej qsntE, duke vuajturs nga ts ftohtst. veriut prapsin pakt tmerret e errssires, tmerret e ktsaj nate s£ vdekurt EGts ae me ts vsrtet gs e ~udi~me varrosurs ns akuA, ns dEbors a.e pa vUAneti ae trimsri e ts tiAs GEtitarsve. M'i par'i Gstitarsvet ts Detevet tE 11s gs ts gaAs rreG e rrotuA I l1s gs qs b0ll mz ts rEnd£ Gstitjet Jugss SGls kapedani ingliz Cook (ksnctohets: Kuk) qs, n' uattim ts maG ts e Polit ts JlIgsss SGts I11Ergim i l1erszet a.e i sterevet: pol' i veriut ka fare tij ms ] 773 ae 74, xbuloj nisits South afre ts tri sterret (Evrops, Asi ae Georgia ae Sandwich Group (l1e mes Ameriks) a.e kombi Esqimo rron mjaft jUgES Afrikss ae Amerikss): Cook-u SGt'i pari Gstilar qs kapsrxeu rrea' e oeAs afrs polit. Po I1S pol ts jugsss sterrets si Afrika, Amerika, a.e Austrapolit ts jUgESS. lia mbesin Gums lark. Pas kfsaj Gstitje ss pars duaAs Gums .Inglizi kapedan Scott 111101902 Gkoj l1erss qs daGuri e zbulimevet ae Gpres' e ts geturit gsrra ts dobiGlIJe pSI' Cie- I1s dimEf ts tEf£ baGks me Shackleton ae arriti ms ts oeAsn pikE d. 111.G. Gkrorpm a.e pSI' dituril1s i Gpuri n' ala 82 GkaAS 17 minuta (Ns pol fare Gemi vIse. se EGtS 90 GkaAS a.e ~do GkaAE EGtS Ms 1840 kapedan James Clark Ross afsro 111 qilometra: pra Scott-i i iG ka bsrs m2 ts mbcael1t' e zbulimevet ng' an'e 5eut Viktoria duke zbuluar£ a.e VOA- qasurs Polit ts JUgESS pOGua 880 qilometra). kanst Erebus a.e Terror. Kapedani Ross vajti dy vjet me raa.s n' ata vsnde a.e SikundrE qs e Gams a.e mz siprs, qs kiG qens arrili germs 78 GkaAS, 9 minuta a.e kapedani Shackleton-ay l11e Scott - SGt' ay q' i EGts qasurs I11Z .30 ts dyta jugs. u-qasurs germs Ts paren dimsr qs kans Gkuars l1e- tepEr polit dukej' rszit afr£ Polit ts JlIgss SGts me 1898, 180 qilometra, d. m. G. jo dot 40 ors pej Gstitarsvet ts Belgikss nens ku- uas ms kElbbs aU vsndi q' £Gts qSAim mandsts kapedanit Gerlache. i giGS kdyre GEtitarsve kuximtars. 40 GkaAs. Gditjet e Polit jans
I
I
I
I
I
DITURIJA
--
Psr ts pastrtMtrS leanlfat fie bu-
tilet
qs jan£ lyerz s£ brwdesmi arrin qs ts heaim brwda copsra kart£ ae pak' ujs: tuntni qelqen£ me fort ae do tei Gihni se karta heq <;do lyrs. Ne nnt te kartess munt ts heaim ae oriz a refS, duke tundure me fort, sikundrs' qs bsjm£ ae me kartet.
Ujs t' sJnbsl ns det. Uj£t e £mbEl me qw£ se £Gt£ m'i lehl£ se ujd' e detit, lum£l1te si deraen n£ det ujd e tym qwdron pumi ts disa koh£ sa pa p£rzjer£: ns goi£ te lumsl1et ts mb£. ael1 Amazon ae Orenok, anijet gejns ujs t' smbsl£ disa orE brwda ns det, ae mbuGins kadet e pin£.. Ujs t' £mbsl£ ms Gum£ vise buron ae I1S funt ts deW, ae m£ Gums nisi ts vog£la n' Australi - kur s' ka lumSI1 - nndssit fllndosem: brwda n£ det ae mbllGin n£ burim GakllAin q£ kan£ me nthe I 8am'mE lart se ujet e deW SGte m'i .rwde se uj'i smbel, ae kjo vjen nga kripat e Guma q£ jane treture ne ts. Ky ndrYGim i r£ndesiss £Gt£ ae Gkaku qe l1eriu bw mt mire not ne det se ne lum a ne hnet, se sa ts jets m'i rwde ujd aq£ mE lehte qwdron l1eriu pu~i ts.
Ujsl fie vera. qs 1211k m'i leht£ se tjatri qsndron psrsipm: vajd e di kllGdo qs rri psrmi ujst. M' i lehU: se uj£t eGte ae vera s rakija. Ne heaeim ms 11£ qelqe me uj£ verw£ me gada Ie ae duke kUAuam ng' an' e qelqese, ahere e Gohim qe ky lwk i kuq qwdron pumi uj£t: pamja SGte fort e bukure, po, q£ te goditet provimi duhete qs t£ kujdesemi te mos psrzjehet£ vera me ujst kur e deraim mi ht£. Si rrine ca kohe te I1dar£ vera z£ ca nga ca ae zbret n' uj£ duke bsm remba rsmba. N£ tretGim brwda n' uje pah gurre kalti ahere uj£t mer I1s gyrE ts bukum me t£ kaltut ae vera pumi ts dukets m' e hiejGime. Ns nnt tevengyers tjatr£.
munt
me
t£
boj£
psrdorim
t£
ae
kuqe
Gpirto
a <;do
--.-
1».JESA CTBl»IAliE
ANDEJ KBTE.J.
rsse
63
Faqe
ts
gym
Pomads
lcundrs
ts plasurit
e bu-
zsvet. Gums
her£ n£ dim£[ p£lcasin buz£t ae duart£; kundr£ kesaj smundjeje munt te pudorets I1s ajams q£ bshet£ pej dYAS ts barJ.e ae pej vaj uAiri: <;krini 4 dsrhem dYA£ te barae mi zjar ae hiani ca-nga-ca ae duke trazuars 30 duhem vaj uAiri te mim: kur Hohete Gohim se b8hets 11£ pomad'
e buts q' SGt£ fort emirs
kundrE
t8
<;a-
revet t£ buz£vet ae te dllaret. Kur £G1' akoma kjo pomad' e <;krin: n' i hea~i pak' ujs tr£ndafili ahere ajam£t mer ae 11' ere ts bukurs.
I
I
i
Kttndrs JnW5leo1)flVet. Po qaset vera, baGke me dit£t e bukura ae muekol1at ae aumb'i (yre. Psr ts Gp£(uare nga t8 aumbosurit e ketyre mizave jan£ hGiAUar£ Gume gura: 11£ Gkrol1ss na hGiAOn 11£ ane ts Gprovuars; psr ts flejturs pa irih I1ga muekol1at arrin q8 te mbajms 11£ aomst tws I1s iener ts ndezur£, qelqet e ts cilit t' i lyejms me mjalt£: mUGkol1at sulen£ mi ato qelqe ae kolisen e ngorain. Me Gums nnde ptr te Gpstuars nga hto miza ts dsmeme djegin plehe kali ts aats brenda ne aoms oe si ts mbuGets vendi me tym ahere hapin finestrws: ts giaa mUGlcol1ats dalin jaGts se ksrkojns vw( ts hapurs. BGts ae Gprovuars se ns var<;im ne aom8t qs Heme l1e cops miG ts 110ms mUGkoqats mbliael1s qs te tua atje ae s' na ngasin neve. Ksts Gubim e Geh ae mE mirs I1s tumbs pej I1s bari q' i aons lavands.
D I T U R I JA
BibliogTafi. Kalendrtri [(0 mbiar 19)9, mot' i tre-mbf:-aett£, qe volyrn lie 16, 1.50 faqe ae 41 fytyra, Selallik, GtYPEGkroqa nMbroa£sija", K. P. Luarasi. f(Ete libr£ze te vogele qe q£lwmbasit tane jalle m£suare, ta kendojne qe 12 viet e t£hu, kete mot prap' e Gohim si qe mbleaje GkrimeG t£ zbavitGim ae h; dobiGme. Ne mes te Gkrimevet praktike GohiIIl qe raauR' te vogelE te fja]Evet Gqip qe s' para dihen8 ae qe pforGkrim tete: faqeG (ae .5 figura) t£ maqill8S s' aVIIAit; ng' artikuAat e ndrYGI11f; ZEt11e:ngoje faqet e pJra J(ah' e re af" (}(!lps!ard, jet£Gkrim' i Gntenber/lnl, elj. Libra si ae kurdJhere mban q£ tok vjen;;a e Gkri!lle literare, po kd£ raae: GJhim se proza eGt£ m' e tepue se vjerGRt. Okakll!1 e k£saj na e jep qE artikllAEZi vogel (faqe 82-83) kll zoti LunJO SkElldo qahet nga Gumic' e vjerGavet ae nga mo~klljdesj' e bEreset qE, GUIIle:here: lIa japin per vjerGa ca Gkrime pa masE, pa rimE ae, po alia, pa no qs farE dcftese. !(alendari sa do qe dOAi Gume pas kOl1gresit tE Manastirit, eGt£ raaitur me abecen' e pan; nga Gkaku se iG nislire tE GtypeG m8 pare se tE vcndoset 01'oog rafi ere.
L' Alucwia dei dne vilajet Adriat((Ji, prej Oaspare Ougga, qe volym l~iE 8, 46 faqe, Venetik 1909. Ns ketE libre mi tE dy vilajetEt Okodr£ ae JaninE, gejm£ ne krye ca G~nirne aeGkroqe pasdaj berEsi na ep laJme te mjaftta mi tregetin' e atyrr~ VEndeve, mi aeaenjel1, mi mjeGIEritE, mi burrirnet e begatise qe sot po flene duke pritur£ dor8l1 e purloq ctonovet q e te ZEne ae t£ pronditin. Ne pake. faqe Gkroqesi ka diture te I mbJearje Gums Gtnime 19 vsrejGim Cle I
I
libra meriton qe te kendohet me te mall kujdes pej atyreve q' enteresaten ne pritme te memeaeut. Duke folur£ pEr tregEtin' e OqipErise Iibra 11~.rrEten s~ ne vilajet tE OdodrEsE AustflJa bEn me tepEr puns se nga tE giaE OtetEt, ae nE vilajet tE JaninesE pla<;kat£ qE ven' nga Italija mbajllE raa8l1' E parE. l1E e metE qE Gohim nE kEtE librE EGtE I]E pakicE politik£ q£ d~hEG te m?s p£rzjehEG fare n£ q£ stud 1m tregEltJe cle ikonomike t£ paan£tE. PEr G£mb£A, s' mUllt t£ heGtim pcrpara mendimit t£ Gkroflssit,
kllr
l1a -
a )[£
(f.aqe
42)
s~
,,0.] ipsla rst ka 11£ paturE glllEfI~ daG~fl pEr p'JpuAin italian, a~ do t' .w;. ~1lf£ qs keta tE nos ja lEGoJlls GeGln mJeGt£risE (il1dustris£) inglize, francsz.e a germane" , Neve, pSI' kUl1dr£, na dllkete. se do te jet£ Gum' m8 mirE pEf vcndll1 .t£.n£ qs pl1l1st 11£ Oqiptri ts bE~len£ 1.11gliz£ ae pej francszsvet, e JO peJ'p~J Italtal1£vet a pej austriakevet, se vet.£m .ahere munt qE te fitojrns ikonomlk8rtGt pa patur£ frik£ I1ga p'Jlitika. (}' Eustaki,
Familia
tragedi me pes hova, italiGtja prej Kol eacit te Oejtit 0' Francesk 1903, I1E GtypsGkroqs eme, fls volyrn i vogsl
e martiI've,
kllyers Gqip I1ga msoqss 11' kolegs Saverit, Okodrs ts Zoqs:> Paperlym£ 8°, 128 faqe.
Kja ajatro, kllyers me qs guhs tE bl1kur£-3kroqssi ka Gtuaf8 ae qs raaua I1S funt ts librsss ku na rr£fen d~ftes8t1 e ca fjalsve-tregon ngarjen e t£ diguarit dEGmimtar tE kiGss£, OSf]t Eustakit, ns kohs t' irnperator Trajanit.
PAJTIMI: 40 g8roG 20 " 10 franga 5
Mot-mot, ns Tyrqi 6 111uaj " Mot-mot, JaGts 6 muaj "
"
"Dit~~rija" s' eitet8 me numur jaet8 numur
Letra, Gkrime, ksngs, vjewa,
Selanikut.
N8 Selanik'1.18 2 groe.
fytyra etj. lutemi ts na dsrgohen
n' adress ts ss PBRKOHBOMES.
Do ts bsjms fjals ns ts p8rkoh8emet psrit nga e cila ts na dsrgohets TIs cops.
OTYPBOKROI1A
OQIPE
"M.B ROe
tsns nga <;do librs mi Oqi-
B S I J A" KRISTO LUARASI.