..~..
--~
: ,.,,>-.(, "
'o.i.,. ~-:.;.:
:'~
~?"""
.,~.
.~
',."'.i.?:.t..t~ .~. c't
~
it
.~ '~; ~
"f.;~ ~ ...'-
,"7(~''''
-:.
.
'~'41
"'.
..
..
":.:\ "~.~:
.'~
-I
~ -....
,\ 'to
..
f,i,"
"..
',.(".
~.
.~
\1
.1
,
1,
~
'.,.
,'"
"
"
p
"....
),; ~
.' ~
"",...',.
~
'C
-"\.
-; .. .
,
~}
~' ~'. .._[~."
;~0J~ -{-.::-,,-
)':--
.. ~.~.~.~.
.-;~, ~ ''';-
:;;~~:'~':,' >,':
..,1,1;>-,'~l .,~."., .~ \' . r '/:.
, ,..
;.,' .,"
~ '.
J. ".
1.'-'. !'.
'.
p
f"
.
.
~,' ;;,,:,,\oj~~.
~.:".,"~...,~
~5::
'1'. ',.
."\.
.
r::,'i:;~
)...',.;'",..;.'''~
\4'i1i~'k"":~~'f:';~:';,,.J;
.<d'
..-,.
'~J~~~~
~ ,>_..,#..~~,~.:.~~\~~~~'j
~
t..
\,. .
.~
I"
...'
. ',.J' ....
'"-."
~
. .' ~..
. :!.~~4;~
"of.,;. -, 1~"'-.1.".-"":~""~4" .i(~~~ ,,,-,11!.~~- c , ,., ''\:'~l '. "~".".~.,!>I'l'f . '.>". f _!," . "'t'...,
'Si"-'. "fI, :(..:t~..,
.. r'
. '.-C;' . ..., .'
',' .. ,)
~;.,; '."â&#x201A;¬"
.: .
-" '~:-,.'
"'~
~ \:.~"
~,:,
'-':"t~1,
.
'. '. .;~
.
.
>"",
".
. .:
'-J"~
'":.
,:".;:~:' "
,J' .
~~ ..' .. - i~' -"'':'''~t ': ' '.,~ ,~ ~r. "-''\~i!'I!~~-~'~f~t.~ ";#~'-~i2."~"~~, ~~~;~~
J'" -,.} ~''L
': .,:')~i.#~t,*,ftJ. . '..$;.t~/..,t<~~.'(-.~::1..'
~.1,'
>~~..,- "''';;i~.~.;;,;,t~i f#,1.t ,'-
'.
t~~~~J~~ni~7~i~t;t~{~~i~~[;i~\i~;i;7<~~rr;. ;f.{;~"':]l ':
'I."
'",\,''',. ".".~
~
~.
~ --:t.
'; ..'
...~~ ~
~ ~
,;
.
"",
,:;
)',
,'
.',' J{
, 'iJ
~
'i
HYLLI'I =__Vle~~~~~ =
DRITES -
QE~SHUER
1914
N. 9
SHKRIMT ARET T' ONE, NdimOll pak se t'odimoj Shlll1l. Kjo asht fjala t'cinco dia e popullit na paraqet per shkurt nji t'verle!e e eilla asht c mad he per.kahe marsh~!mi i veprimit t'one. Ket t'vertete Akvii):1ti e zhvilIotc tuej vuu oro;! se, nder saa ndryshime qi kaa nie;i preje shtilset, asht edhe k)J. Shti1S1 nuk mundet me men due per vedi, e prandej Perendia i la per b~7i nji nane t'dashtun, qi kujdesohet pergiithshka t'i lypet: mendon me e IInje, me e u3hqpe, i b:lhet muro;e kundra anmiqvc c e ruen n'setcillcn stine t'motmotit; j m'nii fjaIe: kqyre qi mos t'i rri::1 g;:\:1 m~'1g11t per <;ka perket nji gjallimit t'mare. Kjo nane asht natyra, n'per t'eillen Perendia rUC!1 kto kafslle t'paarsyeshme. POl' pCI' nieri n:.tk asllt kshtu. I Bukri i jetes i fa!i njerit driten e arsyes me t'eillen mundet me vuu oroe Kohen e tashmc, e tuej e parasue me kohe t'kalueme, mundohet me ju pregatite kohve qi kan per t'ardhe. Perendia praa i thote nierit: ,oepro me sh1;;a t'dha<;e; t'msojne !whet e kalueme si do t'l\u!ojsh Kohen e tashme, e ksh [u kee m~ pase uzdaji:, se Iwhet qi kan me t'arclhe kan me kÂŁn;: 1:18.at'iu!zueshm::,. Un liuk t'lshoj doret, pOl' due edlcG qi Ii n'per mjete qi kec prcje mejet, t'mundohesh mos mo; II kul'syc pCI' me ja dale qe1limit t'naltc per t'eillin kjee krijue. Ndimoll pak, sc t'nJimoi shumi ban saa t'mundesh, se kll nuk kee me muejte rn'u kape ti, kaa me kenc puna e eme me t'a njite doren. Ndimend ,'cnc1i i jor,e gjirnon dhe n'terr. qi daan se nuk do t'xhdav3i'itet me nji here; xhvillimet politikc qi per c1hce t'one s'njifkan tnJrim, n 1 !\.an habite e jo pak; pOl', a thue per ket arsye do t'rriim me duel' n'ndie, tuej lotue ve<; mii shemtim qi anmiqt e komit, t'perkrahun rreje diplomalve t'Europi!s, v7ne tucj .i pertr7i si'i c1ik per oi,e ,'endit t'0:11.'? 10 kurr, pOl' saa mf.a i foort t'n3 qaset kundershtimi, aq maa i madh do t'x:ldrivillohet nder nee veprimi, sid,. m03 kahe njanjo harmoniC! sheitc qi lidhe .dien me besim e qi asht e ve!mja mndyri!, ja e vetmja vegel me t'eillen na kcna me mujtc me bib shum per perparim t\hoqnies nder vise \'ona. Shkrimtare shqyptare, prcje jllsh e prc>im.
i:(jG -
-
Kishte me kenc Koha mas m'u habite mila. Per c'do pun~ I' madhe, per C;do veprim t'vleert, nee na nepet gjithhere me thane: Kshtu bajne per jashta! E po kuur kaa me ardhe ajo diU!, qi me dore n'zemer, tuej njofte nevojte e atdheut e detyret qi kena naj te, t'jemi t'zott me thane: Kshtfi do t'bajmc na? :::
*'
*
Per me ju gatue si Iype; njatyne ditve t'vshtira, qi s~jcilti atdhetaar shifte se do t'a ngushtoshin vendin t'one, paame kahe shkrimlaret shqyptare t1 diftuen gjithhere t'gatuem n'per mjete qi Kishin, me shtrli doren e vet, tUf'j u lidhe kaa nji here krahas cdhe me disaa, I'cillet, sado s'mund u quejshin miqt t'one, dishrojshin giithnji marshtimin e vendit; por n':!t kohl! ndima e tyne s'u pelqye; duert e tyne barlne deri verigat e per dic;aa Kohe patne vetun nder vende t'largta fjalen e liir, e edhe andej jo gjithhere, per me i paraqitC Shqypnies e Shqyptarve t'zezat qi do t'u p~rtriishin e anmiqt qi populli do t'xete me njofte, tuj diftue edhe mndyren se si me i dale n'skaj qe!limit t'nalte qi t'giith dO t'kishin, per me xjerre dup. me thane, lirien e plote t'atdheut. Por edhe n'pac;in shkrue shkrimtaret e asajc kohe kot e pa dobie, paa gje,e ndoshta t'pelqyem si dishrojshin, s'viin t'ligshtohen sot; por Iypet qi t'qindrojne me shkrime t'laria t'vetat, n'mos tjeter, si n'shej protestet, saa me fole fjalen qi Iype ve~ t'drejten, saa me majtnn ndeze flaker, e da,:htniis per koo'tl, per ndeer t'njatyne qi e kan perhape e per me i diftue botes mare se s'jena barbart qi na kujtojne. Po, pse edhe n'patne shkrue paa dobie per Shtete e diplomacie, gjetne gjithnji t'pelqye'm para disaa zemiave bujare e n'per to do t'shpnesojne se saa do vone shoqnia do t'permirsohet, atdheu do t'pertrihet, e si n't'shkimun t'mretnies Rromake,kan me mlljte neper rrenime t'moc;me e e t'sotshme me gjete vllazen, t'cillte kaa me i lodhe fuqija e fjaks e arsyjimi i shadoshte i Iyne e kan m'u baa nji mendjet e nji zemrct me nee. Po, edhe n'Mretnie Rromake krenia e pushtuesve levdohej se do t'mund bate t'lum popullin me filozofic I'vet e me madhnie per t'cillen krenohej; por ja mrdne barbart e mjaftoj fryma e tyne per me dynde c;'n'thcmel ndertesen qi ata thirrshin t'madhnlleshme. Gjithnji aj rrenim per t'mec;em duel i vjefshem pse xune me njofte c;ka i mungote shoqnies e c;ka i dam tote maa fort. M'nji qi barbart kaloishin kufit e pushtoshin zemrat e shoq nies s'dhunueme, shkrimtaret e vleret, njerz besnike, pftnojshin p.:.! u lodhe, me qindrese e paa u topitt', per nji godic qi do
-
267 .-
t'u ndertote masi t'ishte ule pluhni qi thundrat e kualve t'Unve kishin ~ue. e masi t'kishte raa ajo pyyll <;elikute perbame \Jreje sh patave e heshtave t'Vizigotve e t'vandalve, t'cillat, si mendojshin maa t'me<;~mt, nuk do t'bishin ve~ deke e rrenim por do t'nepsh in edhe shkas kahe vllaznia e prandej edhe kahe perparimi. Shkrimtaret praa t'foort kahe, btsimi t'kthiellte J;3he filozofia, kj aj shin njimend me populi, por miindoheshin mc ,;1:1 edhe qi lodja t'delte e frytshme kahe ju gatojshin n'per h.1dershtim ngadhnimit qi do t'vire. Ishin plk par t'foort; ishin pak pse e shumta ishte habite n't'raam t'nji mretnies s'shkatrrueme n'pu dare t'nji <;etes barbare qi dote me c rropose, por si paa dashte vitc tuej i shtue n'te f:Jqie t'reja; ishin t'foort pse per rreth tyne gjith<;ka u tundte, gjith~ka u rrxote, gadi t'gjith kishin bjerre l.zdajen; qindrote ve~ nji pjese e vogel, nji pjese e zgiedhun; e kuur gadi t'gjith shifsnin terrina per dite e mb t'mndershme. kta ju pershndetshin a~imit. Si shkrimtaret e asaje kohe do fjeen cdhe do t'jeen edhe shkrimraret e \.;ohve t'ona. Syni i popullir shd terr. mendja e tii bluen rrenime maa t'mndershme se ato qi pau; i perket praa sh krimtarit, paa perbuze drojen e popullit, me i prii nder pune maa t'ngushllueshme, mendja e tii do t'lindin nji jete free, nji fat 1'rii tuej pertrii kshtii zemren e popullir e tuj gatue shoqnieD kahe ajo jete cree, kahe ato dir fatmdhaa qi do I'i vine. E mac1he flsht de;y °a e Shkrimlarve, qi wj veprue krahas me g:ith njata qi qin jrojne per t' m'are t'atdheut, pa <;> u c1isprue n'kujtim t'kohve qi kan per t'ardhe, do t'avisin gUlIr mas gurit, njat liinde morale qi Iypet n'ndcrtim t'gj)'tc:tnimit qi do ~' kapet n'madhnie qi dikuur gzoj. Praa t'bashkuem nji mendjet e nji zemret, tttcj pase per qelIim permirsimi'1 c shoqnits t;; l'Shqrpnit's, yl!aziJisii, 00 L'r.epen shkrimtaret kahe puna, paa smire, paa rese; tuej kerkue me muejt shoqishojne me vepra p(:r here e maa t'dOJishme per vend. Besnike n'Program t'one, mos t'tallena tuj nicke anmiqt, par 1'qindrojme si pjestare qi njehena I'nji f~miljes, t'families shqyptare. <;etC e vogel si <;eta e treqind ushtarve te kroni Arad, sejcilii shkrimtaar qi don me krye detyren e "et si 1\'pet, do 1'a kui tojne vedin si nji Gedeon qi s'bjen, por para t'cillit biin muret roaa krenare. Shkrimtaret do t'jeen prlsat e t'verlercs qi rrjedh preje HYlIt, t'njasait> t'vertete qi asht jeta e sdoqnies c rruga e drejtsies. T'jeen t'kenunt e so<;em n'shoqnie e n'Shqypnic, s'viin
-
:2GS -
m'u ligshtuc. Teper 1'leet kishim m'u diftue me pase per t'dashtena me pshtue atdheen e sh,oqnien me fuqie 1'on~; yetun Hyu miindet me e baa ket pOne; por n'yeper t'Perendies do t'kqyrio ,cdhc shkrimtari me xane \'cn,d)n c vet. Vi in per shkrimta're mos":m'J bjerre n'disaa pOne GJLkahe s'jane per dobie t'kue'j,' pcrGudnojile';shkrimtarin' e 'nee t gjithve na paraqesin per fort t'yogjel. para ~hoqnies s'gjytelnuen1e.,Mjaft j5ne anmiqt qi mitndoheil me ,n'a qitt: poshtC e letratyre e shkritue) na yOU kam,e per kdml: l~le"'1'zez t'Afrikes, sado qi m~" ndt;r nee nuk mungon 'aj qi ja din k610gies e filozo!'ies; histo- rits e letratyres, poezie's' c harth'e tjeni, pranclej 's' :lsht 'nevoja qi t'a pcn;udrojme \'etvedin pilra"tyne, pse kishte me raa si me u dhane arsyc. T'pcrbuzul1t e pamiradia e veprave t'l:Hta t' kryeme per vend, shpnesojme se nuk kan me ligshtue kurr mendet e Uhiellta t'njerzve n'z11a, pOI' kenaarsye me drashte s; mas:! e rce nuk kaa me muejt kurr me marri! zemer, tuej paa e tuej ndie punc, qi s'jane kerkund as per fltim as p~r ndeer t'atdheut, per t'cillen t'pcrbuzunt kan krye vepra aq t'mzdhnucshme, saa me ITIuejte vetun ato m'u njche pomendore t' paharrushme diet, gjytetnimit e atohecdashtnict. Por prep po tham, kto pltni!, nuk cio t'na ngushtojne aspak; mli Yes~ t'hucia na do t'n:,dena vetun saa e Iype 112yoja; nuk qil1dlo!me !5'er tl, pOl' pCI' I1ji qel!im fort mB.a t'llalte, Shkrimtar2t do 1'a majnc qindres~n si dctrre, tuej u oryate jo per ILImnii t'emnit t'vet, p:1r per dashinic' t'atdh~ut, Shkrimtari n~lk vtin qi !'keen para sf,nh fitimin por ndergjcgjen; as nuk (Ie>t'ligshtohet as s'do t'krcno!let pse i hece f[lti Ht kcq kO mire, sikurse s'do t'k:lrsejne as muund, as cljerse e as gj:::k kGt'a Iy, pin puna, per n'dashte me hne shtrlla c atdheut. ! Icvducm e i poshtnuem, i nderuem c i harrucm, qellimi i shkrimtarit do l'jeen nJi, as nuk do I'j bfijne zemra me ju larguc kurr, ThaGe se shk'imtaret do I'perpiqen me 1'dl'cjW. [ njimend \'iir. pei' nee me zblue di3,~] vorre ratn[lsh yetun me em~l1, si c:dl1e l' disaa njerz\'c t' \'Ie:rl, emni c veprat e t' cillve metne t'mshehu; viin me i paraqi!c popullit mizoret e poshtem e, t'pafajt.c po;htnuem; neper shk! imtare dreiisia do t'd:din ngadhnyese mii dis;.a pune t'p:w.1l11 qi shtuenc e shtojn~ edhe n'dit~ t'sodii drOu n'zjarm t'inadit shoq mc shoq, peine qi i dhane shkas ndonji t'm::dhit me shkrr)'e mundin e djersen c popullit ve<; per me begate \'ctveelin n'dam t'shoqnies e t'Shtctit mare, Shkrimtaret e 50Ge111 do t'shikjoin(! me rrxlIc njat ftyre arit pstete m'kftme dheut, e cilia ngrehe per me mlue "cvojet e disaa faj-
-
209 -
torve, qindron ve~ pse popullil nuk i jane c;ile syyt edhe. De Maistre, qi i rrepte kfi e lypte puna, s'kursete I,mI' klen e IiiI', I'veten, shkructe tuej u ankue se isl1in maa se Ircqimi vjel <;'se historia ishte baa vegel padrejtsiet e vete dl1una e t' d rejtes. Kaa kalu~ do Kohe c'preje ktii shkIimtaar e kjo dhuun kaa ardhe' tuejit "Mltue, ma&1 asM -terratise edhe"c;ka n'at kq.he kishte ""\iarlisi~n '~ ,ief; rtenat e hershn1'e t'sblll\u~(teOle"s"',",;oe I~oha J.,. ;. . ; . ...,! " t~,/
'r. . ,c'tashine do I'u' bajshin:'shfijta e popullit: t'oni! t'tr: ,j ;Iqn, ndo,'s'hla shi' prej~ njatync' prej~ ,t'cillv~ prittc maame ,lIzd~ji! se . . ,~. ,., .' preje kerkuje "ndimen, Oaati sc vete fati i 'mrapsl1l(! desht qi ,sjdlOilal t'r~ishin I<1rg popu{lit, ,t'onc..qi mos'mund t'di'e n,e,l~xlIe p~r mas tile fnllejlC mc ihike trathties, , Shkrimlarve u perkel me-lexue brimet e clhi!l1Shme t'gjith nja-, , tyne atdhetarve 'Ii g:imojne, me tecr lott qi atd:1ell do I'derdhin nep'er t'padreitsie t'njatyne t'hujve qi done me e paa t'kQritt;11 e ,
.
dishrojne
qi n'per
skarn
t'poplIlIil
t'i \'Int e mdmja,
Kundra
ktyne anmiqvc na do' t'lidl1-:na nji zemret tucj zbl,Ic trathliet e mrapshta qi na poshlnojne e jo pak, almen I' Oili'. .lane do qi kan n'mnie ironien e I'jaien e roort e t' Ihershmc t'ndonji shkrimtant; 'por un nuli: dii p~c) masi aq sl1pesh ~ Iype puna vele e hovi i po!emikc:o, mjafr qi fjala t'ken t.; ndershme, t'jeen e deje e t'f:erpiqet me t'vertek, !\'jete t'setcillit njeri qi din me njof:e c me da:J, e ndien r;e;' aidhec, e s:d')mo':; n'jete t'nji shkrimtaril t'flaket, gjindet ndonji c;as qi mur.d t'thirret i mndershtm, e at here zenna ha ne\'ojc ICcr s[]f:'i!:'~ i1l!1i3~'Xtn e i psl1tiellet e Fiala rrjedh aq c rrcbte e e ngurshme saa mos mc kene dora mila c zoja m~ lucjt n'shkri:n si "ish me c lype turri i mendimeve. Gjindet ndonji c;~, n't'cii!il1 t1clK din se ku ash;; aj qi ~hef, aj qi njef) cdien c giyg;Ol s~ c;ka do t'\'In e m,IS punve t'nollima qi kaa p:rpara, mlk milnc1 t'i':iin tuej mate c !Ucj sterhoIlue; fjakt i clalln si t'~hIYT1n nj~Tl i>~ej(; ti~t,..:t j" e;e aSlje mende, IitI jgne linde, preje asaji.', pr"je ka!lC bllnojne. Pse, thore kush, praa, me e ngustue Ket fatos kjet e afdheu'l me njehe rroket ndEr shkrin:e t'veta e me nen\'izue setcilkn rjale? Pse 111~ ja nale hovin atii qi kal1e sl1ef keq ku kishte me dashte me paa mirt" shfrEn si rrfec mizore me nji fL:qie fjale\ qi viin n'laa forI ÂŁc C;'do ligj;ndt In' ja musl1e n:end(n mikut e anmikut? Kuur nieri t'shofin t'marrut1a ncper kame vi,Dret fetare e thirrel e drej:e; kuur mizr:vllaznie, si kaa m'u pritt shkrimtari? si l\3a mos n:e fa Ie'? si mund t'perdijn c;ka i PShijt llet? Si mas komtare,
kuur
ria t':hirret
t'ndifjn
se e padrcjt,ia
lirie e \';cdhsia
me ja perpfase
anmikul
nder
syy
pl1n(11 gjilh
si t~h!,
i=orsi nji
-
~70 -
proteste para Zotit e e para shoqnies s' gjytetnueme? Kena nder shkrimtare edhe njerz, qi t'ftofte kahe gjaku, I'tanemiise e arsyjin, diin me kerkue !hanjet diplomalike, tuej vuu dor-cat para se me la nise <;'ctoshkrimit; kta Zoti na i ruejt e u shloh shin masi munden me baa shum per koom fone, sidomos per dietarc. POI' per me ngrehe popullin qi nuk mrriin me kuptue n'disaa pune t'kthellta, Iypet n'shkrim fjala qi del fiill preje z~mret e cilia, pse e paa sterhollime, viin maa se <;'do arsyjim i tjerrun. Kuur ndjej kahe nji pale kshillojne f;alen e bute e mndyret diplomatike n'shkrimtaar qi do !'shkruej gadi per dite e 'qi vchet aty per at}', t'marrmen la;min qi i flet per ndonji t'fyeme qi i asht baa vendit a shoqnies, per ndonji dre;tsie t'dhunueme a per ndonji t'\"ertete t'perbuzun, m'duhet me 'thane se, ;a s'njifet trajlimi i jetes e fuqia e nji perkoshmes a fletores; a se tue; 11 njofte, mundohet aj qi kshillon kso doret me baa qi veprimi i shkrimtarit mas t'jcln i liir, e qi tuej pase ky armen n'dore per dobie t'atdheut e t'shoqnies, I'ngelin, paa kcne i zoti m'lI sjelle as ande; as kndej. Puna maa e mira per setcillin shkrimlaar, por sidomos per saa veprojne me perkoshme a fletore asht, qi t'mundohen me jll largue diÂŁaa kunder~htime\'e I'kota shoq me shoq, pse si thac;enuk flasin miri: per nee; qi I'largojnc fkeqen e zcmres, paa i baa shkrimet e vcta vegel mniet e inadit. T'viejne shkrimet e t'gjithe {:er fpertriim t'dashtnics e t'\'lIazllies e koha arit kaa m'lt njehe e ardhun per nee. Shkrimtare, Perendia ju kaa dhane nji vegel n'dore qi asht aq e dobieshme per perparim t'popullit; mos c perc;udnoni; mos e dhunoni mc tinzie me p3ne t'poshtme. Ngrehnje ballin paa drojf, shtiellnje flamurin, rrokni armet si Shq?ptare per Shq}'pnie, e paa vfiu oroe acmiqt; p33 u topite preje numrit t'tyne mos i vcni vcsh atyne qi ju gjinden neper kame, por vlbzen n'qindrese, luftoni mas nji Programit t'shndoshte e per qellime t'nalta qi do t'keni, tuej i prul1 \'cr.dit bashkimin e \"ertete e perpa-rimin e gjilh shoqnies.
-:",-~E>a~~~:
-
271 -
QELLIMI I VEPRIMEVE E I T' KENUNIT T' NIERIT MIl BOTE. Edhe pse nieri, per gjit~seteillen range e veper 1'perditshme nuk daan se kaa perhere para syysh nji qellim I' posac;em, me gjithkta, me pase na per t'a vuu n'oroe mire, kishim me mrriil m'u vertelue se njimend aj s' ban, as s' munde! kurr me baa nji veper saado t' vogel, paa nji qellim; mun maa teper kishim me paa se nieri rropatel n' t' gjithseteillen veper I' veten, per fitim t' nji mires, kshtu qi mund t' thomi se qellimi i gjilh veprave t' nierit asht: e mira, I' cillen nieri per natyre t'vet asht i perkulun me e dishrue. Kjo e verlete ndoshta I' gjilhve, nuk u hiin 11'krye ashtil me t' paren, kahe veen n' oroe se nieri shpesh vepron edhe pune t' kqia, t' liga e I' damshme per veui a per shoqnie, prandej per m'e kuplue, na do 1'diim ktu se kjo e mire oer t'eillen nieri ve:prall, mundet me kene n' vedi nji send vereverte i mire e mas arrsyes, si me thane: me i nimue nji I' vorfnit; a se mundet me Kene qi kjo e mire asht per veprues nji e mire e dukshme; e sado qi kye din se ajo veper n\'edvedi, e keqe, me gjithkla aj e zgiedhe jo per t'keqe qi shef n'te, por per me i pertrii vetit nji t'vieftun, nji filim a Ijeter, e prandej asht nji e mire e parrsyeshm('. T' miren e pare nieri e dishron e e kerkon parsi fr}'muer me Mrsye, I' dyten porsi shlaas c c;mendun. Pianeei b. f. e din mire mjaft se tuej u shlye n' pie vepron nji send kitndra arsyes e natyres e prandei c I<eqe n'vedi; por me gjith kta aj dej('1 psc andja e shia qi provon n'pie e mahisin aq fort menden c tii e ja mlojne t'keqen e ktii vesit, saa mos me paa tjeter n'ket veper pase s'mires s'dukshme. Kta t' thuesh edhe per gjaksuer, i eilli e din mire se me ja marre jeten kuej pafaj, asht njimend pune e mra;:Jshte, par, ku interesja, ku nami qi don me fitue, p;;r Ie bahet nji send i mire. mun maa e madhe se gjaku i derdhun paa arrsye. Si n' veprime l' kqia, Sl n' t' milat nleri kerkan e arva'tct gjilhmone per qellim ~ filim t' mires, t' jcet kjo e vertete a e rrejshme, e kurr s' punan dnjt per drejt per qellim t' keqes. Gjith gabimi asht praa, n' t' zgiedhun t' ksaje t' mire; d. m. tho se nieri a paa dashte a me vullndet merr, per t'mire shka n'\'edvedi asht e keqe. E pse po e xaam e myIC nieri vdin? E myte, jo per tjeter, parse i mahitun nder mend prej nctoj rrezikut qi
-27
2-
i ka1 raa, zgiedhe dc:.;en e vedit si' send mfia t'miri: se vijimin c jetes n' at 11111, e I,shttt e m ~r( si mjet m ~ i hik~ e m~ i p:;htite mje:imit n' t' cil!in giiild~t. E praa t' g) h e diin, e e~he aj vde e din s~ \'2!vnnia asht p}n~ e pC>3hte pet' nieri e kryekput e paarrsyeshme, tl1ej kcne se aj dhunon edhe nji send qi s' asht e ve:j~, jeten, mii t' ci!lcn s' ka::i fare pushtedit. 1'3sh, si paamc qellimin c gjithsetcillcs \'cper t' nierit, t' a hapim nji grimi.: rTi~h rcp~r mendimin t' one e t'kqyrin cilli asht qellimi i gjithmarshem e i mramc i nierit: t' i mledl1in m' nji veprimet c nierit e t' vc~m n' oroe s~ per kahe i drej!on nieri kto vepra, e S:11\a dishron m~ fjtl!~ giith jCk:1 e vd Si t' a shoshisim pak giHl, shpejt kcmi m~ \Jaa se nieri orvatet per nji qclIim t' m,ame, d, m. th, se. aj orvatet mc gjith fl qie e veprime
t' veta m= k2n~ i 111m plotnisht, m;; e fitl1e njat fu:n:l:i.' t' ~)!o~e t' eillcn si t' a k.~~t, m03.t' i jcs;; m la tjeter e mh; per t' clishrue; \1' mnclyrc qi kjo t'a ngijne hc:jt vLdlndesen e dishiret e zG. mres s' tii, E njimcnd, sht;lsa, si t' i lupin andevc t' trupir t' vet, t' gjitha njato ~-elld;: 1,lhe t' cillat e sht)')Jn ratyra e S3je, nuk kerkon mila tjeter; m.:.' to j k3a pertrii vcdi t' gjith nja! qetie, s'ci!Ls s' i mungoll kurrgj:h Ujqt, b. L si mas t'hjekin keq pel' Ull e etJ e si mos t' i trazoje kush n' rrn~se l' IiiI' l' maleve, ata jilnc t' lum, d. m, th,se "an n' \'cdi nj1t lumnie per l' cillen mund::n m= "tile l' zolt. POI' nieri pTse se fisht shtase, kaa cdhe ne vec1i nji shpiir; t'arrs)'esh:m, e nl1k I,aa se si me u ngii kurr me ato t'mira. qi ngijnc: shtasen, pOl' \'ctun pushol1 kondend atbote IIder dishire l' vda, kutli' t' keet fitue njat lumnie e t'mire qi s'asht e perz:eme kerkulld m~ ndoj idhnim, as t' keet ndoj frige qi m' u djerre.
"Shpirti
deri qi i' giindet a ndonji
i nirit
- thote
Masillon-
nuk ash! ku rr i lum,
kund ndonji e keqe qi aj t'muncle! me e drashte,
c mir2 t' cil1cn s' kaa mujte cnde me e pase",
nat}fe
t' vet, nieri asht
i p:rkulun
t'eillps,
jo ve!Lin mos .', m .lllgo;e
giaa,
po: mos
t' drone
t'vlje ncloj dite, qi aj \' !l1lJn~ietme e djerre. 1'ash,
tuej
kene
pune
krcjr
Praa,
per
me fitue nji lumnie t' plote,
e padyshim,
se
do
.
se oieri
dishron
me
i (um preje gjith anEsh, po pv(,sim na:a mundet k)' me e ktu m' ket toke ket fari:' lumniet, t' papcrzieme nll ndoj idhni!i1? A se ndr)'she: a asht gjete kush mii shekul1 ndoj here qi kaa mujk me thane me t' vertete t' shpirtit se s' dishroj maa kurrnji send tjeter a mas t' keet drashk se dikuer kaa mujte me kene pase
ardhe ajo dire qi kaa mujte me ju pertrii ndoj idhnim? Per n'daGim m' u vertetuc, Ie t' shkoime e t' veem ~C'11'?'1 e mreten\'C
maa t' mdhaj
TIL mJjt~ 111: 11:1'ii::n'i\uurnji
n' orae
t' bote s: I' i pvesim, {:or s' kemi ksish, qi t' jeet krejt lum, paa fare
-
27:3 -
idhni01it, e qi 0103 t' dishroje o1~ p1se p2r hei'~ ~lji Sclodim 0111 te gjiine, se e kaa: s' kc01i me hase n' kurrnji rniliardaar i cilli mund t' na rr"feje, se ze01ra e tii s' dishr0n mla tjet,;r pasunie a I' mire mii toke, e se s' orvatct m ~ c Shtu2 prJp c pop gj,hna vel;s' kaa me nl raa rasa kurr me ndie preji.: gojes s' nji nierit t' dhanun mas shekllit c andeve t' lia, qi I' rr.u~j me na thane se i kaa kryE' I' gjitha dishirel e veta c se miia s'kerkon tjcter t' mire; kshtG mund t'shkojme tucj pvete nierzt 01' zaa a pcr die, a per trimnie; nierzt e virtylshcm, a prisat c giytetni.nit c t' perparimit; pOI' shka po shkojme na maa giate? t'pvese gjitJlsejcilli vedin, n' <;' fare do rangut a kame! qi t'gjindct, a ja kaa mrrijt aj asajc dites fatmadhe, n' t' cillen kaa mujte me brohorite me t'vertett: t' zemres: "Un jam kryekput i lu01,,? Velun friga e t' bjerrur:it t' atii gjiiscnd qi nn03hla i k:;a pertrii fare kondcndimit per pak kohe, vetun t1Hndimi se t' gjir:lse~il1a dire qi t' kaloje, i mungon Gaset e asaje lumnie, vctun kia, po tham, mjaftojne per me c perzie cirken c helmit nder gzime I'tia, e me e baa njimend me fshaa n'dcsprim, i rrejtun nder kujtime t' veta, sikucr n' nji kohe nicri mfiJ i die::;:'mi, Mreti maa i lumi mas sheldlit, Salomoni, fshilte, masi s'i muhoj Irupil t'vet kurrnji gjiisend qi t'ja shifte syni, e thole i rrejlun: "Nuk taa, jo. .
lumnie mii toke".
Asht l\Ot, praa, qi n:cr shkrcta t'on'atet tuej i qite ne pune t' gjitl1a fuqiet e veta, qi t' mundohei', pse kurr nuk kaa me ja mrrijt ktft 01' ket I)ke, asaje lumnie c pagje, qi zemra e madhnueshme e tia, asht c zoja me pcrshi!, c per t'cillen nicri, krycvepra e Krijuesit t'sond(;vc, kje ndcrtt!c. Per n' mos da'~im me me i raa myllasyzash shq~lm t' ver/ctes qi c prd:im me .:o,e, I,cmi me kene t' ngushtuem me rrfye bashke me paganin PIaton, se "qellimi i mramc i niciit, lumnia e plote, nuk O1u..d t' kerkol1et, as s' giindet njeti, per pose n' Ate i cilli i dha atii fillesen" n' Hyjin c amshueshem, krijuesin e sunduesin c gjithshkafes, qi 3sht i p3malun, pse n' kte vetun mundet 01' e gjcle pushimin c vet aj shpJirt, qi dishron lumnie e gzime t' pam:1tne. E tuej kene qi ket Krijues, ket k Kenun t'pamaruem, s'mu. IIdet plornishr me e glue ktG 01' ket n' jete, dikfi pse natyra e tii nuk i nep mjetet e nevojshme per me e njofct saa i madhnucshem 3sht ky Zot, kG preje mje! imesh qi ate e rrethojne gjithkahe, vjen preje vedit s~ gzimi e lumnia c plot~ s' mundet me kene nieti veG n' jete tjct"r; ksl1tft qi shpirti i nie;'ii i da!un preje duerve I'Tenzott, ktl1eje rishtas e t' pushojne n' Te, tucj gzue lu nniet e tia. Feeisli /los) Domiflc, ad, Te, cl inqaicI!lm csl cor lIostram dO/lce rcqaiescat ill Te. Non facit beal/l.71 hominem) nisi Deus qui fecit hominem. (Augustini).
-
:27<I -
PERDORIMI I Ii N' SHKRIM T' GJUHi::S SHQYPE. II. N'vjet\! 1899 u Ihemelue shoqnia e "Bashkimitn. Shkrimtaret c "Bashkimil" gaati mundel me u Ihane se kjene t' paret 11'Gegnie qi e njoftne I1cvojen e i'~ e e perdorucne. Ashl praa pltI1C e dobiesh me q i klu t' shofi:n si "B1.,h 1dmi.' e perdoroj if. E pcrc!oroi: I. N' l11arim t' fjalve qi nBrOjne me lingell t' pergjyset. B. f. fl(lrj(:",IJllrrl:", i bardlzl:", !reNf, dali:", slrkoj/lI1:', SlrkOjflif elj. 2. N' ato fialc, n' t'cilat e "tuj prii ja tuj ardhun njite mrapa njilji! rrokjet mii t' cillcn bje Ihekse kumuesja, shqyptohel forI 111)'!ld c rrshites e memzi qi me u ndie; b. f. gifrslrdllc, sNfrpikflfl, pNsc!, plfrditif. pifr!rli ndc'rtlle." 3. "Nder sa3 fjale, ku if qi gjindel n' cmnorc I' paskajuemc, shc!ukel n' emnorc t'skajueme; b. f. (?ml'''l- hnni, SlrkodcrSlrkodra, l'ogN - Fogli. Ashtu edhc n' Ij":ra rase I' vcc;orit, ku if kthen prap, per pose hjeklorjet." Mue m' dukel sc shkrimtarCt e" Bashkimit" c perdoruene
mire l:",vcc; kishin bh maa mire me c pase perdorue c' cdhc n'marim t' emnavc femnore qi marojne 11'i I' giate, n' fjaW njirrokse e 11' fialz'1 Ill!" tc' rif eli.
Pcr mas shoqniel t'" Bashkimil" kje Ihel11~lue shoqnia c "Agimit". Edhe kjo c perdoroj if, por, mas mendimil t' em, e perdoroj edhc kfi s' isht~ nevoja, e n'disaa fjale e perdoroj n'mndyre, qi asnji shkrimtaJr deri sot s' e kaa perdol'lle. Ksht u b, f. "Agimi" shkruete: nf k.ztertenc', tic!erif, lekureflif, thekcnc'. Shkrimtarel Ijere deri sot kan shkrue: Te kafC"rtifne a fe' kati,'rf(:'!1- tjete're, tje!.!'r a tje!rif - Iifkurc'llc', le'kurcil a Ikllre'!1 - thcke'fl a tIleknif, Me g,ith kta shoqnia e "Agimil ,. bani mirl: qi e perdoroj c' n' marim t' fjalve qi marojne me i I' giatC c n' fjalza'T11e~ tc~ ,:c' elj. Kongresi i Monastirit e pazane e shenjoj me dY9 pikza siprit un. Por qillimi i kongresil kje vec; I' Ih::meluemt e nji alfabetit I' pcrgjitiJshem, e prandej, luj mos e pase marre n' dore eclhe punen e drejlshkrojes, nuk dau se si do I' u pcrdorole e. -;::', :L:ej mas kongresil I'Monastirit shkrimtarel gege e perdo-
-
27b
-
ruene if gjithcifi n'mande 1'vet. Mila e shuma u munducnc me c perdorue saa maa pak; pse tuj kenc e me dyy pikza si i;rit, ata kujtoshin se shkrimi delte teper i pahieshem. Por kjo kujtoj s~ nuk asht nji arsye, per m<Js m ~ e perdorue if at}', kG e
.
Iype na- tyra c giuhes. Mas kongresit t' Monastirit kjene perpallc d)'\'e;ramatika, njena shqyp n' v. 1909 preje A. Anton M. Xanoll1: ':. I., tjctra italisht n'v. 1910. preje A. Anton Busetti - t S. I. toO \anoni e perdoron if:
a) Âť Nder zanime njirrokse e kumbim t' pergjyste t' vcrbavc, b. f.: me eee) ti eee} ai eelf, ai thote etr. b) N' t' tani: substantivat c adiektivat e fjale tjera nji a dyy a trii rrokjet me kumbim t' pergjyste, b. f.: dardlzc~ klllloSi:~ !igjerate~ i bardlze~ zemerbardlze~ 1'one etr." c) Nder t' tane alo forme t' rraita, qi motit do t' keen pase ndoi zantore b. r: slzlfndoslz) mendyre~ keslitiell ctr." Gjithnji e perdoron cdhe A. Busetti, i cili e pcrdore edhc per me daa rroksisht (sillabicamen'e) t' ndeshunt c K:1kr a pcse bash kzan toreve. B. f. madlzeslztii} i pris1zeslzcfll. POl' k tll A. Busetti m' duket se asht n' gabim, pse n' fjalC qi aj ven per tregim nuk asht kurrfare t' ndc5hunit katcr a pest! bashkzantoresh. Shkrojat c perbaame dlz, slz, eti. nuk do t' kuptohcn si dyy shkroja, por si nji shkroje e vctn;e. Ket pOne 01' dukct se e dishmon vcte edhe A. Busctti n' gramatike I'vet, tuj thftne sc "shkrojat mb, Tid, rr Hint: shkroja t' forla e jo t' c1yzuc:ne, pran jej II' t' daam t' rrokeve, kurr nuk do t' daheo." N' kjofte sc n' ate fjate qi aj ven per tregim, Iypet e', Iypct, psc dikuur ate fjate njimeod e c kan pase; ~or jo per mc daa rroksisht t' ndcshunt e katcr :J pese zantorc\'e. Un bind em per kta dy al1ktore qi e perdorine 0' ate fjaIe, n' t' c!lat gegnisht, sidomos 0' rrethc I' Shkoctrc3, ~:r.:thurl' gaati krejt, e l1uk e perdorin aty, kG if endc ndihet e e Iy?c na(\'ra e gil1hes. III. Tash ktll due me diftue mendimiTl t' em si rn'a pret mendj:l Sf.' do t' perdorohet if. N' kto oroe jam mundue me pase para syysh mndyr~n si c kan perdorlle shkrimtaret e mo<;em e filolog;' qi kan shkruc permii giuhc I' one, e 11Ij pas\.' edhe n'kujdes shqyplimin e so<;cm \' gcgnishtes e I' 3\'itunt t' or.c shkrin;larvc tos~\c, jam mundue me c caktue c' \'C<; o'ala fjale, n't'ciIat
-
27G 'r,'
mue m'dukel se natyra e giuhes domosdo e ,Iype. Me gjith kla nuk tham se klo oroe t' mial's'munden me kcne I'gabueme. Prandej shpnesoj se edhe letrare Ijere kan me e rrahe kel c;ast,le, e kshlft kam shpnese se do I' vije shpejl e bardha dite, n' t' cilen t' gjilh spkrimlaret e Shqypnies I', njimendQhen per kahe ana e drejlshkrimit, e al here edhe njimendimi n'nji giuhc
tetrare t' vetme s' kaa me kene i vshtire. Qe
praa ktft oroel
e
mia se si duhet perdorue i'": I. N'marim \' emnave e I' adjeklivave femnore qi marojne me lingell t' pergi)'set. B. f. ,E:ropc', mikn('she~ mo!/c~ //lotri;, I'jclirri!, dlielpni;) tlinegli;, e rtindc') C fIljeri;, C njofllc~ e I'ogli;, C Fjetrc'. Shkrimlarel e Gegnies, gaati I'gjilh, kto fja1et c mrihne s'i shkruejn me if n'marim, por i; jau veen ndermjel dyy bashkzanloresh, n' t' cilat marojne; e kshtll shkrucjn //lOIC'r, C I'oge'! etj. Por un kujloj se ashl maa mire me e \'tlu i; n' marjm, pse kjo if n' I'nderulun klhen prap; b. f. motri's -//lotri;Il, t' l'Op)CSt' 1'0gNil, e klhen jo ndcrmiel, pOl' llUlS dyy bashkzantoresh; prandt:j m' dukel se nat,')I'a e klyne fjaln e Iype i; n' marim. Nder shkrimtare loske nuk :11ungojnc asish qi e nclickin ket mndyre shkrimil e ndonji Iregim mundel mc u gjete cdhc n' shkrimtare t' moc;em t' Gegnies, b, L Bardhi shkrucn: fibri;, i cp;ri; e Bogdani: i dmbli;, 2. N'marim I' emna\'(o femnorc qi maro;n0 n' i. I' giate. b, f. scfloii'~ sclii", qcrslzii;, slipii;, zotnii" elj. 1) N' ,kta 0mna e n'atÂŁ1 qi thame n' nUlner t c' do f perdorohel edhe gjith saa here klhcn n' t' nderulun I' Iync. c kjo pune neol10 n' p:clliliv, datil' C akllzativ I'vec;orit: gropffs -gro. ifII , fIlolrc's - mJ!r<.;I/) s::l.'!ifs - selvitn. i~shlu eclhe 11'shumuer n' nOmii/fltiv t'skdjllCIll en' ahlah!', gjirhsaa here cmnal kmnor0 e nwshkullore marojne fI' shllmller n' tingell I' pergi}'set: lopi'") lop'::/, lopi;shkra/tc~ krahN, kralii's/z - flsMari;, llsMari;!. lfs!itari;sh- /a/lor";, fajtori:'!, {ajloresh, Gjilhnii ed~le n' ata c.nn:! femnori: qi maro)n0 n' i I' giale, e 11'shllmuer I1nrojne giithnji si n' ve<;uer: llshtrii", ush/riN, llslztrih,!!, Shl:rimtard C 50<;CI11I' Gegnies shkrllcjn gJali t' gjith p,'t'opcn, fl:otren, pse n' akUZaii\' I'sknjllcm I' \'C\,or11 e s' e xiian sc asht pazane. Un kta po i pres: pse shkrlleni gropi:') lope;) l::ol!e'? Ata m' pergicgjin sc n' I:to fjak if shcnjon iingl!in e pergiyset t' zantores o. Po n' akuzativ t'skiijuC't)l PJOpi"rl, lopi:'fl) mol/en a nuk shenjon i; gjilhnji ringllin c pergj)'set \' a? Po, 1) Po thanl n'Il13rirn t' emnan; fenll10ri; fJi W:1rujn:! n' i i' gj~~t\ ps.~ kujtoJ qi ve\, tl1tyra C 1\t.'"n0 c lype i:. i'randrj kujtllj f.C :"19!lt gabim )n~ c pnr<:o!'ue ii edhe u' t~c, a raa~raJ per IUC shenju~ tiI1gJlin c giato t' z.1ntnrc:yc.
'
-
,
277
-
pse ndryshef, mas dreitshkrojet etimologike t'giuhes shqyp(', :Jto fjate kishin me u ~hqyptue gropen, lopen, mol/hz. Kllndershllin. a) Edhe n' emm. m3shkunore, b. f. Rielill, ge. mln, lcdlzin theksa .bjen permii t' parmramen Iroke, c prandej kjo arsyeja e jote .s' vien gjaa. T'pcrgjcRjlln: Asht c vert'ete se edhe n' akuzativ
t'skajuem
t'shum
em nave mashkl1llorc
theksa
bjen permii t' parmriimen rroke, e prandd, kuur £L . :1cvoja me e caktue mire shqYPlimin e fjates, Iypet domosc\c qi ~'3hGnjohet zantorja, permii I' cilen bjen theksa: gjNin, g~min, kdlzin etj. POI' kd pune s' asht nevoja mc e baa n'€mna femnoric>, pse mas drejtshkrojet c'imologikc I' giuhes, if fisht c\:Ja per me shenjllc ting!lin e t' parmriimes zantore. Disaa mc Shlll11 arsye e perdorojne if n' marim t' cmnavc feI11nore qi l11arojn~ n'l t' giate, e jo vec; n'trajtc t' pa3kajlleme, pOl' edhe n' trajt~ t' skiijueme, e kshtu shkruejn se/vii;, selFie:<;, selvi2"1z etj. POI' l11ue 01' dukct sc kta i kundershtohcn \'etvcdit, masi mos t' a perdorojne if edhe n' akuzativ t'skftjuem t' vec;orit t' emr.ave tjere femnore, b. f. gropeiz, motrciz c'tj, U:l kta po i pves: Psc i shkrlleni ju me if fjalCt SC!rtC'Il, selii;Il, qcrslzi2"1zetj.? Sakt ala do t' 111'pergjegjm, sc i shkrllcjn klo fjale
me
c',
per me shenjue tingllin e giale I'i. Po b. f. 11'0ml1a
gropciz, lllotrc'll etj. if a thue nuk sh€njon tingllin e pergjysd t' o? Pse praa 11'akuzativ t'skajucm t'vee;orit t' ktyne cmn3ve nuk e perdoroni if? Kunderslzlim b) Masi c e akuzativit kenka pazdnc at here do t' jeet cd he c e ablativit pazdnc. Pse praa n' ::blativ vcc;uer l' emnave kmnore e perdoroni c t' ngulet'? T'pergicf<ifll1: Pse t'6jirh shkrimtHet d>;ri sot ket c t'abl. \'ce;. e kan mai,c t'ngull!t, e na paa pase nji arsye t' forte, s' ke,ni si mas me i ndjckun. 10 ve<; shluimlard, por edhe shqyptimi i popullil na ban dishmie se c c abl. vce; tsht c ng',II;:t. T'mari'im p::.. ~rt'gi!110;;~:1:::fefY.nore qi marojne n' f t' giale. N' gen. dat. c akuz. nuk nc\ihet c, pOl' n' ablativ ndihet kreit: sclPlcl, selie I, qers!zi':/ etj. M'bi!- ' het se kjo asht nji arrsye mjaft e forte, per me ja ml1sht menden kujdo se c e nb!. vc<;. n' emna kmnore s'mllndet me kene paz(l/lc. Krtt kujtoj se ash! mire. me diu cdhe ket oroc: N~!n' gil1he t' one kemi emna femnore qi marojne 0' i;, b, f. drcd!zi:', ('sllki~~ vadc'; e kemi edhe emna f\ mn)re qi marojne n' e, b, f. dred!ze, eslzke, vade. lv1e pase per f ,u shkrue genitivi c akuzativi e ski'ijuem i \'e~orit t' emnan' t' pare paa e, si kishin me u \'cc;ue preje emnash qi marojn~ n' e '? !\l' duket se cdhe \ elt goja e popullit i \'c,;,on cmnat qi marojne n' c prcje asi~h qi marojne
-
278 -
n' {'~ t' cilet ',1' nominativ marojne ve<; n'a: dredlza, eslzka, vada. Kshtu n'ablaliv Ihohet dredlzjel, eslzkjel vadjel" per me i vc<;ue preje asish qi marojne n' if, t' citet n' abl. marojne ve<; n' el: dredlzel, Fadel. E pse goja e popullit ket j s'e perdomn edhe para skajesh t' gen. e I' ak uz.? J 0 per Ijeter arS)Je, ve<; pse s' asht ncvoja, luj kene sc emnat qi marojne n'i:' n' gen. e n' akuz. marojne n'ifs e n'ifn (me e pazallc) e n'ket mndyre ve<;ohen preje asish qi marojne n' e, t' cilet n' gen, e n' akuz. marojne n' es c n' ell (me e I' TlguN:'!) Disaa shkrimlare i shkrucjn me if n' fund edhe emnat IIdrlkulle, ufulli:' elj. Per me dashte me ndjeke shterngueshum elimologien, kan arsye; pse njimcnd i:' n' I' 'nderulun I' tyne ndih;l: ndrlklll!i:'s) IIdrlkullell - llfu!les, lljitllC'lI. Por, me dash Ie me shkue pak cdhe mas fonetiket, kujtoj qi if s' asht c nevojshme n'marim t' klync Cmnavc, pse b. f. n' emna grope, molle clj., me u shkrue p2a (,' n' fund, rrokc! gro e 1710 s'~dshin me pase ku me tI pshtete; pOl' n' emna TldrllruII, u/lill elj., rroket IIdrl c u pshteten n'rroke klill e filII" e prandej s' kan nevoje per if n' HInd. 3. N'marim t' emnave e t' adjektivave mashkullore qi maIdrojne me tingel! t' pergjyset. B. f. djalC, burrl?, I1brc') e1l1Tl(':' 1Jlte, I rantlC') I egrif, I FOf!,"/i:' clj. - Disaa shkrimtare e pcrdo-
rojne e cdhe n' fund
I' emnave
mashkul\ore
p"p"l/{;,
Izekllrif
etj.
Permii shkrim I' l,tyne emnav(', kqyr shka Iha<;e sipri, luj folC permii emna femnore lldrlkull c llfllll. Mu per mashkullore arsyeja asht edhe maa e forte, pse n' t' nderulun t' ktl'ne nuk klhen i:' si n' femnore. 4. N' adjekliv3 mashkullore qi marojne n' ('C"ll c n'slzi'ill. B. f. l7lor;:i:rn,I mcndshcrll) I ndC!'llcslzi'in etj. 5. N' ate fjale, n' t' cilal C gjindel para r, e bashke mc ktt trajlon nji rreke, n' alo fiatt! if njehe! si gjyse z:1nlorjel c prandej shkruhel 1". B. f. gc"rsltalli;, sli:'rplki", pendi. ndc'rluG) pC'/", ndi:'r eij. Shkrimtaret Iiian j~shle kso regu!!el alo fjak, n'I'cilal njil mas ndonjenel kso rrokesh vjen njie tjeler rroke me c'. At here c e rrokes s' pare asht e ngulCt. B. f. I Fabel) I vcrdltif elj. 6. N' marim t' <;' do fjaks qi marol1 me tinge!! t' pcrgjyset B. f. sltkojnc', !';l1i'~ tltotc', tltonc', ard/tc~ Illclc', posc~ jasilli:, mlrc etj. 7. N' fjale te, TIC',me) si;, ('if. Tregime: Laic! jdflc' Ic' bukum, tc' kam thane mG ardlti', Tlc'shkos/1) me kall,ro, eja IlC' shple; Sc' kam nevojc', r;:e po ban Ii? sC'mc' kaa thdl1c'gjda,
-
27D -
sc' Ic' ban zemra, (:c' me korlle) (:e Ic' kam rra M'. M,h e sh un~a e shkrimtarve 1'soe;em n' Gegnie c' n' kto fjalza c 'hiezojne e kshtu shkruejn I', n', m', s', (:', s'm', s' I, (:' m', 9' 1'. Par mue t' hiezuemt e c' perpara bashkzantoresh m'duket gabim. 8. Duhet hiezue c' 'perpara zantoresh. B. f. nan' e mlrc', I mlr' e I das/ztun, burr' I lorle~ Il' emile' Ie' llaneS, Ile' gem t'Ul/illll, das/zti:' m'dshl me shkue, s 'el daS/lle gjaa, si:' lll'l kaa blee leshal si:' I' a kaa (:ue lelreil, r;:ifm' a 9all krpel, (:c' I' i preu pelkal, (:' ashl kjo Pl/Ili:'? Oroe. Bashkzanforja e hlezueme e nji fjales ball rroke me zanlore /illeslare t'fjales qi i vjen mrapa, b. f" na - Il'e mire, I ml-r'el das/ztll/l, bu-rr'l lorti:', Il'C-l7lil!J'. Il'gem I' II - !!ill It, Ndoshta kaa me u gjete ndokush qi, masi t'i keet lexue kto 01'00: I' miat, kaa me qeshe e kaa m~ thane se un c' e perdoroj per s' teprit e se c' prandej thirret pazalle, pse \'ee; do t' perdorohet aty, kG nuk ndiheL Mu,:: m' d'.t';:et se kta jane n'gabim, Si Iregim mundemi me pase inglishten e francezishten. n't' ci lat pcrdorohet c pazanc, pOI' jo vee; aty kG. nuk ndihet, pOl' edhe n' fjale qi sadopak ndihet. B. f. n' francezishte: cassable, deeilitre etj. Kso fjalesh kemi edhe na n' giuhe shqype. N' kjofte se n' krahine t' Shkodres c' n' klo fjale asht baa gaati e ngulet, kjo nuk asht nji ars)'c pCI' mos me e perdorue, pse letraret nuk do l' kten n'kujdes vee; shqyptimin e Shkodres, pOl' shq\?pfimin e maa t' s!1uma\'c krahina I'Shqypnies. Me c perdorue e' ne per me shenjue lingllin e pergjyset, muc m'duket gabim. Ky tingel! kishte me muejt me u shenjue edhe ndryshcj, paa nevoje t' perdorimit t' c'; e n' kjofle se e perdorohohel n'm3rim t'fj3lve qi marojne me tingel! t' pergjyset, do me tkane sc n' kto fjale c Iype natyra c giuhes, pse c' edhe psc s' ndihet n'marim t'fjali.'s, ndihet n' perkthim I'saje. 1\1r gjith kta un thaee edhe perpara se lIuk tham qi kto oroe t'miat s'munden me kene t' gabueme. Prandej G'do letraar qi t' a rrahe ket c;ashte, i ban nji shcrbim letcratures s'one, e un s' kish'e mc pase kurrf3re kundershtimit me ndjeke edhe mcndimet e tjerve, mjaft qi kto mendime t' pshteten mii ar~ye qi i Iype nevoja e natyra e giuhes. Qillimi i em me ket artikul! t;ctel'S' fisht, veG mund t'i avitemi shoqishojt, e t' gjith letraret t' njimendohen n' drejtshkro;e t' giuhes shqype. Sl1pnesoj se n~most ket qillim kerkush s' kaa me e perbuze. Vorl Dukagjlnl.
-.
19
Kanuni -
1
;:?1'U -
Lake Dukagjinit
ShlmlPn 1'. Sh. K. Gje~O\' O. F. ltl. -
MARTESA. KI'YY i I )(,~ti~, Kalll/Ili i Dlzdlldrrii>'s.
~yy
1 II.
PI~INDJ A.
I. I Ati. -
If. E /lmo. -
/fl.
1'" Bijt. (1/.)
NY)' I PARE. I. I Ati - Burri S. I. Tagri i burrit mii grucn. Bllrri kaa lager: a) me kshilluc e mc qortuc gruen; ,.b) mc rrahc e mc lidhe gruen c vet, kucr t'mrric me ja perbuzc fja1en e urdhnit. §. 2. Tagri i t'et mii t'bij t. I ati kl/a lager: a) mii jete e mii gjallnim t'bijn; (I.) b) me rrahe, me lidhc, me ollrgosun a cdhe me \'raa Cbirin e t'bien, Kanueja s'i I)'p~ arrs)'c, cdhc ja x~n se vret vedin:., "Kush vret "edin, shkon gjak hu(:cs." (2) c) me njite t'birin n'rrog~ saa here fdone, p;:r arrsye qi "Saa t'jete i ati gial!e, i biri nj~hct si b:.tlg;" (3.) d) mii fitimet e Cbi, it, t'rrogcs a sido kjooshin; (4) c) me shite e rr.e blcc, me dhi!n': e me mfirre. f) me karmue s~lpiet t'birin paa pjes~, ku~r Il103 t'i t','je n00 a) SI1ir »!Iyllin c drit[s.. N. 3 1:113. .Tag,'i i t'zot t'shpie;;.. ,I) »At Homannrum legi;;lator (Romultn) Omllem, ut ita dicam, potestatem in filiulll patri conces~it, idql1e toto vitae tempore, ~iYe cnnl jn carccrCm eonjicerc, sin:"! villiurn ad rusticum opus detillel'i', sh'c cpciderc yelle! >... (Para autiCJu:! XII Tahular. Potcsta3 patria cl ('o'ljugalis.) 2) .I'ater in filium hahebal jus vitae pI ncci;;, ita ul, si cum occit1issel, non t~nerHlIr lege Pompcja dc parriciJi;;, nee Il'g) COT!J('lia de sicariis >, (G. II. Nicup,",ort, Hit. Rom. De ]Joti'statc patria apud Homanos. ) 3) »Si paler tel' vcnumdllit, filius a pall" libel' csto,. (XII Tahu!.) , 4) > Quidquid liberi ex operis s:1i", vc'l alimide aequircuallt, il1ud co ipso moIT.pnl() patri aequircl;alur, idcoque etiam non bona filii dicehantur scel Peculium.. ,l;, -;, .,icupcorl, dc patria potestate; Dion. IIalic. YIII. 79.)
.sGndim e ndigjese; (l.)-porse, gim t'et.
a) ndera b) c) d)
281si t'dese i ati, i biri vjen n"trashi-
ยง. 3. Dftyra e t'et. I ati asht n'ddyre m'u rreke per t'mire t'bJjve si kahe si kahe pasunia; m'u blee arme djelmve si t'bahen p::r to; mos me baa testamende si t'kete t'bijt Trashigimin paraz me u lane djelmve. NYY I DYTE II. E Ama - Grucja
ยง. 4. Paperlimsia e grues. (b.) a) Burri nuk k3a tager mii iete t'grues; b) Grueja fare tagrit s'kaa a') mii t'bijl as n'shpie, c) me vraa i biri t';lmen, bjen I~'gjak m~ t'prindt c s'am es; d) Me rrahe,' me plyre a me vraa gruen e burrit dora c hue;, nderen ja kerkon burri, varren c gjakun prindja; e) Me rrahe kunctia gruen e burrit, prindla e grucs ja Iypin nderen, n'mos i ra! W mrapJ i shog i; f) Me kene nana gergase (qi e pel'Lien shpien), i biri e qet l' :lmen preje shpiet paa Iljese e paa gjaa, "cr; s; vjctin e pare do t'i nape bukell e gojl:> (trii barre drithe) e !jeteI' s'i ka:1. NYY III.
I TRETE T' bljl
ยง. 5. Detyra c perlimi i t' bij\'c. T' bijr jau kan det9re prindes bindjen e ndl'gjt5CIJ; do 1'rriin nen sGndim t'et I1ljc qi t'dest: !,y; s'mund t'sjellin doren m'ta, as m'u raa ndcsh fjatcs; Per \,\,do pune do t'merren vesht me t'ane; paa leje t'et s' Gnd t'shkojnc kGnd; paa zal1lte t' et s' GncI t'blcjnc as s'Gnd t'shcsill gjaa, e as fJre l1larrd::;lnjet s'tluncI t' keen me kand; g) s' mftnden me hii dorxanc, pose pCI' aq, saa u biijne armet ha) t-) c) d) e) f)
e brezif;
h) i biri s' Gndet me qite t' ane m'r;'ugc
t'madhe
dr,c
pse
a plak e jetus. i) me preeetue (me miine pree), me \'jedhe :t me \'fa::! ker:o 1) bu!.) -. de patr. b) liis
.
Paterfamilias uti legaasit super pecunia tutebvc sua, i a jus c,to> ,XII TaPater poterat filium cxhcrc<iarc nulla call acljccta.. (G. II. Nieup(.()rt. "a potcetate.) .l\talcr enim libcros in potcstat' non habchat>. (G. H. Xirt'po(,rt, De fanJnomanor.)
- -lP,..! ibid, i :l'i do t'pergjcgjct per arrsy;;: qi., Fitimi e rrcziku i t'bij\'e i pcrpjesno!1et t'et e \'!lnen\'e,,; j) 111e\'raa i hiri t'anc, fisi Q griin dorasi a3e e xierrin \'endit per gjith herc (I). k) me jll mllshe mendja ndonjenit nder djclm me 1I daa preje t'et, del paa pjese e p33 gj:1a. 6, Tagri i Parbin~es (i djalit t'pare.) S' a) Djalit t'pare i perket sunJimi i shpies mas dekes s't'et; b) Vllall i pare do t'pvetet per gjithshka mr~nda e jashta shpicl; c) Me k0ne deri.' F.amurtarit. djalit t'pare t'l/lIaut t'pare i perliet Flal11uri; d) Me kene dere Voivojet, djalit t'pare t'vHau! t'Plre i p~rket pria; f) Me kene Plak katundit, dja!it t'pare t'v!!aut t'pare i perket str::piE'qni:1. Oroe: Saa t' jete paa u d:13 shpia, i ungii i t' bijve t'vHaut t' p.d'~ dJ nd::r zyre t' katundit e t' Flamllrit; si t'dlhcn, s'kan tager 111'1I p::rzie nder zyr,~ t' nlltp::i';n:'1:!J:1a as i ungH as t' hijt e tii, pse jane t' hijv.:: t'vHaut t' pa:i.'. 1) }')::)i C{t1is ar:dphit, parl'is
BOll ftl1'i0311S patrelH YJI m:t.lr(~IIl, ant 11 ayia,llvc
\,pl'bcrihlls >ll'peatllr,.
IIllllctPtIll', (I'lalo,
!.'h.
1'1 pCl'pelllo exilio G. De L~l.:ibns.)
extra
Q
.;--'=)~ ,;::'J'.>'-\\ r~ .-' \.:;...~';q
J~~{tl 1''-'"
Imp,'l'ii
pntgarc rille,
aut r~rir(!
dCP'H'lcILlr,
fI
- 28:!-
)-(6 'CL
j\
( ,i,'ccl,~tCL
.:...J
Fksscclcllccs
s" Tit"
B ilu{o
l'ren k
I)
des
. Mbi ata male te Mirdites, Ku ma para dita agon,
N I;rahe
l'ercs
Me dfshi:'c
Idlnga
c jemc
fluturon;
Si bylbyl
kuvlict i hil\un,
Qe ver\'iltt me nzitlm, Mbrâ&#x201A;¬nda i'yllit tC ku xDni Mil te bukurin kendlm. S!~pyrlin t'cm ajo cdhe hjcken, Shpyrtin I'em Ie dishirllm,:", Nalt tc krepct e Cion MarkLl', Qe Halldupi s'k:1a !':i1lut11un. Nga ata maje Ie shen Paalit, Te kl1 mblidhet pleqesia, Verreenj ur.c e me nje hCIC Me sbulonet Shqvpcr:ia. 0 saa e bukure, 0 saa e mire QCi1ke, 0 marne, C S33 te dua! Si Ie i hl1aji I'anc!errita Ti tanl difrone mua. Shkoc1ren shoh edhe ala bjeshka Te pa,'m{ i].ju, i::S I j .'!1J;-l;
Duken Kroja c sheik c Lleshi; Djepi e varri ..,. Dyy faltorc! Duken Dibrat C Cjakova, Nana
tI imash'
.e
Prisrelldi,
Tc ku, besen per me lidllun, Nc rrezik u mbaa ku\'endi. 1) Mc l' knr.qnn t' 7.elmrc \;0 c botojmc ket poc-ziii vj( rtshtaar Prof. Z. f"q'!"J, mc l' IdcjsLmc t' pI rmcndlmit t' c:Ucn Jiy (:asht6 mc t;(C!'lW l"cd:uh<\ IliC!1 t' one,
-
281-
Duket Shqypi, q 'afer lumit Ngrehen duart e g;ysheries, Edhe toka ktei Vardarit, Pjesa e madhe e Shqypenies. POI' si Ohridha Ie giith' bota Vend Ie kandeshim nuk kaa. Shkrepi atje aio DriW c Ligjes Qe nde I~ome e madhe u paa. Lulczon Tirana e hleshme 1~1I goditi shpien Toplani, E nga fati i pershenjuam Rrii mbi Shkumri,n Elbasani. l!irinj' c Maqedhonasc J\am perpara syyvet t'mii; Kam Bardhyllin e Alek~atidrin, Tefltn kam me trimcnii! Po shkclxen nga pcrendimi. Deti i thiellet si pasqyri.\ Gjer te gryka e s'mjeres Narte Me t'perlotttien fytyri.'. U te fallm Suli i ndritCm, c;erdhe shgypesh' arbenorc, l: tC falem tyy, Janine, Mbi liqrn:n bardhullorc. HJtj3 e pyrrit rU3n Epirin,
I: kaa a:C fAliut
per ane.
Mos u qas, mo:; qaslI, 0 Manos, Sc gjeen rarr te vendet I'ane! 0 Tomorr, 0 thron i Zotit, Qe kee mjergullash' nje keze; 0 Dodoni:, ndeper lise Dhe e mbeshljelle, e ti, 0 Q?tczc; 0 jll vise, ku Pelasget Gjcten paqe cdhe pushlm, Leni cdhe mbi jUlI, pas kohc, Te kullotet s\7nin t'im. Te itl bini fara c mire Ngaha u leva tek i hoi, Qe te shifte edhc ne t'andun Shpit'n e rete Ula Sqiroi.
-- 28;) Merrni n'vesh nani, a Shqyptare, Merrni n'vesh edhe u gezoni: N'Italie, mb' at 'ane delit, Ku Shqyptare kaa sa t'doni, Dashtenien e dheulhit t'one Deri sot e I,emi rue: Qe nga e dekia e Skanderbegut Hien e vjetre e kemi shtue. Te ku do e jeton e ndodhet Asht e quame fara e jane, t re huajit, fort te bindure, Me r.:ll,~r te math, e thone; Se tue marre syyt e gjitheve, Si edhc dielli, kurr neer nee S'll kaa shuare c s'do tC shuhet Dri!a e moteshme e po e ree. Qe mbi dheun qe s'r ish kjytete LL.mbarisi t'paren hert;, Kuur nder hyjzit s'u kish ndezun Hana edhe" te qieJli i gjere. Te pa-ligie e te pa-freeshrr.e, As nga maalli 1C pengumuni;, T 'egre njerezit te pyjet Ndcl' la rrahnin tue luftumun.
E nde shpell1 t'thella c t'errta, Nga perzun ariun e zii, Ngarrafoseshin te lodhcte Kuur ish nate, a binte shii.
E
me misht e anmikut t'vraam, i !u"is(:j, Bfijshin darke, e i zinte gjumi Ndermes gjakut C;f k:"imbisej.
Qc oder (!Lf:m!.;~ceLt
E s'i
As tek andCrrat
i sbuti
bani maa te ~ire
Srni i plote me .1mJ:e edhe gazi I rdo' j nlshie te deEre. St atjc mbre r.02, nje mbi nj'eter, Ngjer c;e villcshin Ie citun~, Lurta e vrasie ma te rrepta Deshiru90 me t'ander! itun.
-
:2~()-
Kanga t'ambe!a mtoatn,~t Ti nuk gjegje ahlerna, 0 dieIl; Po ulurima, e name, C thirma, Qe perziheshin, ne diel\. Me t'bertitun e te klithun Bishash', ulqish' trcmbesorc; Me Ie lefun te pa-soscm T'ijc-thithunish' a ngorc. 0 tC bij' te perendivc t A:a burra me t'vcrtett., Qe te parte besa-besen Lc1hc ligjen prun ne jete! Kuurr, c;'ahicrna, s 'u ndryshue" Gjaku i t'mirevct mbi dhee; Se nga ulani mbret i pyllit Ndo nje dhelpre ouk II Ice; Si nga shqypeja e Ievdoshmc, Qe {c qielli fluturbn, Nuk u It e ndo'j herekeqc, Qe del naten e reokbo. Ate hue XUll e gjilh-kulldi U shperish c nalta fare E Pelasgct tc hyjOllShme, Gjak e fis mc oe Shqyptare. Po i shtt;rgiyshc\'et klljlimi Mos t'oa bfljnc t'P:l-klljdese; Mos t'lc\'dollemi Ie zaoit, Dyke e dergjun ne pritesc, Po si ata qe te pa-zemrc Bota shef me zii te lire, Se s'diin t'jeter ve<; sc t't!lOoe: Patem ateoa te mire. C;'u vHen'? Saa nderi i atroe Qe perinden' at~ thone, Asht e madhc aqe edht dhuna Q'i mbuloi t~ koha e jone. Nderi i trimavet q'i prijtin Shton te forlit burreoie; Se nuk thot me fja Ie i forti: Vet po jam nga ajb gjinie;
-
Por me E difron, e Te digjojne Ky, "eriete}
pune
287 -
e me
te bame
kaa di 3hiir prej te huajit: a trimash' biir!
E diftuan keshtu gjithmone Llesh i, pyrri c' Kastrioti, Emler I'jexhe, hyyll i ndritem, Mar~,o Bo<;ari Suljoti. .fl! te lume, 0 bij' te Shqyp~s, Qe la\'dien me gjakun blcet, Tue I,alzue nga e cila rreilje Te Ity vent i yni u Icet! .Ill Ie lume! I p1-harroshem Gjithasajtena ndurise, Emni i l1uaj e do tC shtohet Gjer <;e diel1i Ilambarise. Praa, 0 vellazen', mos t' per,::slm; Bola e tane na veshtron. Per ni.' qiellit, tue gjimue, Hera e Iufres asht e shkon.
Nde,:er m:tle e ndeper fusha Thirrma
C l110teshme I,umboi}
E nga varret Ie harrumune Gjith' Ie vclekunit i sgioi: Bini, meca. sot it deka; Bini, (rima, sot l:n'd, i:.1 Lum kush des si trim Ie lufla, Te keet emen Shqypenia! Turku Ihot: ~e duan Shqvpt;tret? ,E
persc kjo buje e ree?
Duam lirien, 0 gen i genit; Nuk duam ma Halldup nd!"r nee. Na kee vjedhun; na kee rjepun; Na kec shtypun gjer me sot, E menies e mbushte amasa .... Te \'rct nfma e t'madhit Zot! ZEP SQIRO
~,~~---,.-
-
~(";i:'-
Lot G'jakut P.lESE E PARE. Kr)'cqilja
~/[{n'plarc
(' I'jclil
(Slikmcrz P. Gjer~j . Fish/a V. KRYEQIT]A
19/0
-
/J
- /2
O. F. /11.)
( \'ijou
p,'cjc.
N. 4 )
E MALCORVE.
Do nierz dalin n'nillm e n'z:11 n'ket jete, jo pse vepra e t,l'ne asht n'l'edndi veper hujare e e meritucshme par, "c~:m p:;c ajo pelgen me ndiesie s'shllmiees s'nji popullit a s'nji partlcs, n'mjet ('cilks ata nierz jetojne. E vertc;e qi k)' nilam e Z3a nuk kaa jete t'gjate mli shekllll, pse nuk gjindet i themeluem mii virt~Jt e bujarie, qi s diin mort kurr; pOi me gjitl1 kta, kjo dore njerzsh ('permcndun gjeen ndjekcs e bindues maa shf1m se ata, qi kan mcritimc t'ver(~.ta per para shoqnies s'nierzimit. Ksl1tli kic cdh0 pf1n:J.c Turgut Pashes. Turgut Pasha vrau, preu, dogj c poq e rrcnoj kahdo qi ka!oj ncrer Shgypnit,; c tu kenc qi z0mra e Zhoen- Turqve tjeter s'dishrote, vec; se me \'ra::, me pree, me djegi', c me picke c m.: rrenuc n'Shq}'pnie, kshln ndolli qi Turgut Pasha dud si nji Jupitcr, si nji zot pcrpara S~},I'\'Ct'Zhoen-Tllrqvc; pse ky kishte vraa, e pree, e djege, e pjd,e, C rrenle n'ShqrpniC maa shum SC Kurr njeni nder ta. Per ket pnne, mas! Turgllt PJ,hl kthei n'.stamolle, t'gji th ZyriarU e Qc\ erits otomane n'Shqypnie,-t'cillt aso kohct t'mdhej e t'\'o!!jel u dishmoishin Zhocn - Turq, pse ndryshe nuk delte rrogJ,- filh:en m~ e p:rjo~u.: fuqien e p.:rgjith~hm~, saa mf1nd 11 dk per dore', kundra Shq)Jptarve. Nji1ni 1\ mcrrlc gjiian; tjcrri u xier:c ('lInen do,'CI; cllkll;;h elo'e me 1I hllpe gJf1hen, ndo~\ush, cdhe, clo~c s!1.1ymit m.: i I U tr-:ti.: far-:n: pse !\shtu kishte
pf1nut. eqhe ideali i Zhoen- Turqve; - TlIrgut Pasha. E t' gji-
tha kto pf1ne i biijshin nen emCil t'reformeve. Prandej Europa, buze-qeshun, rrite tllj kqyrun vepren e Zhoen- TlIrq\'e, pOI'S! nji veper giytetnllese, c kuur Shqyptarer guzojshin me 1I anklle kGndra dhGniesh t'tyne, ajo neper parlamenta C nepl!' fletore t'veta i qucte Shqyptaret njerz t'egjer, barbaI' c kundershtare t'<;uo pcrparimit c gjylctniet. \'CC; shk:!, ~c III kene <;i kushdo qi mjelle ere e duhie, aj 1.c.r. ~ ...em bresht:n e shii, ndolli qi preje ktyne ndeshkimesh
-
23!) -
t'paa udha t'Zhoen- Turqve, ze'mra e Shqyptarvt', paa nderlikim dokjet e besimit nisi me u largue' prejc Qeveriet otomane. Filluen Shq}'ptaret m'e majte Qeverien 'c Mretit t'Stamolles, jo vetum si t'rrezikshme p~r vetvetsie !'komit, por edhe t'rrezi~shme e t'kobshme p::r jete e gjallnie t'secillit Shqyptaar, E kjo pune kje' fort e lige per Mletnie otomanej pse mundem me thane, paa drojc gabimit, se me dite t'ardhunit t'Turgut Pas'les n'Shqypnie e t'vcpers ndeshkuese s'Zhon- Turq\'e kuodra Shqyptlrve, filloj rrenimi e poshtnimi i Turkies, Vepra e Zhon- Turqve n'Shqppnie kje nji man ie: kulimash, e jo nji nolitike e njimendte e c dobic3hme per Ivlretnie otomane e gi)Jtetnie t'nierzimit. Prandej t'shkuemt c Bulgarve n'<;~atallxhc c t'Grekvc n'Salonik nuk i do lane, jo,. k}'smeti!, por marrievc s'ZhoC'n- Turqve e egersics s'Turgut Pashes, s'Djavid Pashes e s'Bcclri Pashes, qi pczmatllen zemrat e S.hqyptarvc me Qeverie t'Mretit t'Stamolles, E sidomcs Bedri Pasha, Valill i Shkoders, mas mendimit t'em, kaa nji fa; t'rande fort per t'raame t'Turkies europ.,e Bedri Pasha hini n'pune t'Mrc::;i('" o:omanc porsl zyrtaar gjytetes (emf loye civil), n't'cillin udlltim aj, kl't mc miq e kii me dr','dhie, perparoj mj:Jft shpejtj psc mas pak kohet mrri'ni me pase per doret pl'tne t'mdha3 t'Q.~vcries c fMretnies, Burre i shkurte e zeshkan n'ftyre, daate preje syyve l'gropuem, preje fjal\ie t'sterhalllleme c preje t'pipiriquemit t'trupit sc aj ishte rrite n'shkollC t'Epikurit. Kujdesi maa i madlli i tii, per pose measlze! ishin flaket c krees, Nji lhie maa teper a maa rrangut m'r,rye, p~r te ishte nii <;ashjc [ort m8a e dnc~l', sc c;'Jo rune tjeter Mretnielj e nuk kishtc ngurrue me lanl: me u kalbe n'burg djalin e vel un t'nji grul:s s'veje, m~ i, pase raa neroja per pare per boic c kane \'etllash c qerpikesh, Do kohe pcrpara se me ardhe per Valii n'Shkoder, kje emnue prejt' Mrctit Genera} a se Pashe ushtr;et. E kshtO, tuje tt b:h aj preje Bedri Beute, Bedri Pashe, permlodhe n\'edvedi I'gjith dredhiet, e katikulet, e rrenat c nji efendies me egersic e papiio,ie l'nji Pashes s'Turkcst3nit: si po shifet, tam:Jnd n,jcri n'shej, per me vuu r(forme! e Turgut Pashes n'Shqypnie! Ky nieri, praa, tuje pase mujte m'e marre me mend r:reziknn, qi preje ane.>s'Malitzii mOnd t'i vile Infta Turkii::~, n'vend qi me raa n'godi me l\1Jlcor:!, c m~ i 'gatue ,me J.;oh2 ~ m'~ puncper rdorme, nisi me i nzite e me i pczmalue edhe mila teper, POl' saa duel Turgut Pasha prejc Shkodret, k}' <;oje thirri Krcent e Malcics c u thot;.! me fjalC t'vrashta: Pa r.digjoni, ju Ma!core! Mjaft ju deri sod ker.i luejt harushe
-
:2!10
-
me Qcvcrie t'Stamoll<.:s: ka:l marue soj loja e Palak\! Cuces. Ju so.! keni m~ !:la plgJ, c t'dhete, c xh::lep, e v~rgie e tjer:!, ctjera, e tjera, gjithsi lajne popujt e fiset e Europes; edhc, tuje fillue preje sivjetit, keni me dl1fine asqer, si cp Anadolli. K)J asht cmri i Xhemjetit, c kush mos t'i perklllet, Xhcmje!i kaa m'e prftll n'mencl."-" Per jetC t'ande, i thane Malcoret, se kush asht Xhemjeti, na s'e diim: oa njofim Mretin, e urdhnit t'Tii \'ctem i pcrklllna. Na page e t'dhcta i apim Mrctit; vetem ducm me dijtC maa para se kft shkojne kto page e t'dheta; pse na nuk kemi n'mend me laa a p~r me blee ve<; topa e mitra Ijeza, per me ardhe ndoj TUfgllt Pashsa e me na i rrenuc shpiat me to, a se mc majte me djcrze t'ballit Cone haremet c Vcziravc e I'Pashallarve 1'5lamolles, si deri sod kan laa popujt c Turkies. E saa per asqer, tllje kene qi ushtria rna~i'::: pCi" 1:;-; l1 dale zot t'drejta\'C c intercscve ('komil e I'Mretnies, oa fO t'bajme me
dijtC sc asqer nuk api:n, decr saa mos t'diime se I'cillat jane
t'drcjtat e intereset e komit Shqyptaar: Iluk kemi ngae me r;ue djcImt t'one me i hupe n'ndo Jemcn a s'diim se kft, vcr; per me i baa qefin Shehislam:!". Bcdri Pasha, aWhere, U idi1nue:" Ja-
shte!
1I
thote; pse kam m~ diik yete sc si c r;oj urdl1nin c Xhe-
mjctit n'vend"; edhc i qi'i Maleoret jashW t'koritun c t'poshtnuern. E per me i treme e me i perbuze cdhe mf.,l fort, do i burgosi e dove, neper Kajmckam t'Tuzit, u dogi shpiat n'Malcie.-Kshtft, edhe maa Zil, Bedria mftjte me punue m'Malcorc, pse kta t'ngratet, mas kshillit t'Europes, yeti: i kishin hicke armet preje krahit e prftu Qeveries n'Shkoder. Ma1coret, atehere, u menduen e u shmenduen c n'e rnrarnet s'i paan !jeteI' maje yedit, ve<; se me raa n'Shkoder e m'e baa vaaj punen e Bedri Pashes me Korsullare t'Europes. Prandej, q}'qarCt, biin nji ditc n'Shkoder, e fiill shkojne e t1 trakllojne Korsallan'e te (b'a Ve:.; s',k1 se K')rsllll1r:.'t shi n'at kohe kishin qillue tuje luejt thcn/s me graa t'veta, e prandej kur,'njani nuk mujt me i prite e m~ noli an'dmet e t)Jne; ve<; se u qiten fjalen me u kallxue kafazave nevojet qi kishln. Kafazat tuje vuu n'oroe ironien e pahiejshme !'zotnie\'e t','ct, u thane
Maleorve: "Shkoni, ju ruejt Zoti, nder shpia t'uuja; nuk keni pse IrakI~oni m'kto dyyr. N'kjoshi t'zott me deke, disni si burrat; a se n jryshe, ulni veshet e baani si gomari. Europa nul< din se shka asht burrnia!" Malcoret dueleo e, me gur n'strajc~, u nisen p~r shpia t'veta. r. pau ket pune Korsulla i Malitzii, edhe u zgerdhil nen mu.stak, e me t'shpejte i ban telegrafe' Krajl Nikolles n'Cetinc, e i
=-= :2D1
-
thore:" Shterngoj opangat e kokerrdhoci sJ'Yt mire; rse, me g:ase, asht tuje t'raa zogu n'bat! " Ishte nata e NUIicjates-24 Marc 1911-e naten neper terr nji Gete tetmdhete vetesh, shtate me arme e njimdhete i aa arme i"rug e e pa rI uge bite qafes Bukoviqit drejt kahe Rapsha, kG giindej nji ndel' saa blockhaus, qi Bedri Pasha kishte ngrefe 'kahe Malcia. TlIje shklle malit e tuje bisedue t\ (,:..; njani me tj etrio, 1=0 zln e ttote Ko! MHa~ h Vata, qi u ki~lll prii:" Me 'nlme t'Zotit, burra, na i here sande po i biim kausl.cs 5'asqerit, e ..' ('dale ku ('calf. PEr n'kjofte se na heee falli mart:, po marrin ojala tridhcte mauzcrrc t'asqertt t'turkut, me to, m::s[ndcj, po t'ja Gojme pu\,e Bedri Pashes e po t'ja Jajme page e t'dhcta me kokrra pICmash; I=°r, n'kjofte thane pleje ZOlit me mete, p lap mire se mire: mostietcr, s'kemi me paa dhGniet e barbai'sict, qi Xhemjeti don me baa mii Maleie. Mila mire c1eke si burrat, se gjalle e me marreo" Khshtu tha Kol Marashi, edhe Geta iu avrit blockhau ,-it t'ushtarve I'Turkies. A!y xUlln \'end, e mast 11 sh:crnguen m'~rme, ja r.iscn pushken tlshtarve shtatc Malcore e tr:dhele lIs;:lurl:: u~L,J:lt IlIrene!C c Malcoret jashk. 1\1isi pusl1J;a sua krisi, e qatje vone XltU me i Ishue zemra usl1tard, edhe iraan nclore malcor\'e. Malcoret 1I mueren armet, e lIshtaret i Ishuen me shkue kahe deshlen. NlIk isl1in SI11\', me pree robt e xanun... Nlalcoret, atehere, nji tillit msyyn kaushen e <;err.errit edl1Gc pushtuem paa pushke t'shliime. Gruda n'jetren ane, tuj luftue si kulshedra me me drangoj, kish Ie marre kaushet e Pikales e Shtegut t'Selishtit, t'Bokrrines c kuur tI err dila 25 e Marcit, Kale Marashi e Gjonc Pllumi me shok~ t'vet' u kishin miirre ushtarve t'Turkies 86 m~uzcrre, AtbQte ju qit kushlrimi Malcies, edhe msy}'n e mueren Tuzin, e Lllucn li.e tI shterngt:~ pCI' me ; I~a Shkoucrs. :v\jaft kaa kene preje anet t'Malcorve me mujte e m'e mendue at pune! , Kuur, qe, po i vjen fjala Bedri Pashes s~ Malcia kishte msyy
me marre Shkodr~n, Bedr i Pasha raa ngGsht ushtare nuk kishte: ku i merrle s'kishte-; prandej per nji here ngeli i si daci n'gavixh. Mendo, shmendo me vedi, n'c mriimet i bien nder mend nji pune. <;on e thrret tellallin, edhc i thote me dale e me thirre muha mcdant e Shkcdcrs, pcr me shkue n'!ufte kundra Malcor\'e edhe Hie e msoj It:llallin se si me fote e me bertil Del tdlali e nise me thirre neper pazaar c neper rruge
- ;2!)"!t'Shkoders;,
A gjegju! a gjegiu!
Kaurri asht tuje dashte m'e msyy Shkodren: kush asht turk
din it, t'dale e t'qese per diin!. Muhamedant e Shkoders, t'ndiemeh tellallin, si t'ishin nji nieri, me nji here u <;uen m'kame, e kush kjc i zoti i arm\'e, due. n' luftc (kundra MaJcor\'e~ E vertete qi muhamedal11 c Shkodc~'s ,u daan disi.laget. me ,Mal core; pOI', mos, tjc ter ata ja ndaten hovin, Malci~s, deer, saa u erdh m'nime Turgllt Pasha ,me 7,0. bataljona. , Vijol/. , I
:.
1'\
"
'
L(tj1,J'!I(!
~ RROI\ULL
SHQYPNIEs.
.- Paa dyshim se kishte pase arrsyc i mot;l11i, kuur kaa thiine: kush 1sht mSlle,- l1uk rrin pushne. Vjet, Smajl Qemajl Begu, msu~ me trillue e me: nderlikue pune nen Qc\'crie otomane, Gohet c m"'jen n'Vlone, kG, i njoftun I'lhuesh z}'rtarisht ~}rcie Europet mar~, emnohct Kr)1ttaar i pcrtashem i Shtetit Shq)1ptaar: e masandej, mc'i kaal mjekerr e me nji kame n'vorr, nist:: me biia djepa me Bcqir Agen kundra Silq}1pniet, pCI' I\:illen pftne ngushtohet me dale \'ÂŁ:ndit I'Ve! e, 80 vjetsh, me mllrrun dheen, si zag i true. Si\'jet, Esat Toptani, rr itC edhc aj n'Shkolie t'Qeveries olomanc, m'bflhct l'vlinister i Luf.es e i PGn\'e t'PerI11rendshl11c e krahi i djathd, I'thursh, i Mretit I'Shqypnies: e masandej, me A rif Hikmet n nise, si po Ihone, me tjerr\.: lamsha kundra Mretit e Shtetit Shq?ptaar. Kto pune jiine kaq t'ligshta e t'poshterme, saa po m'nedritet me i pruu me fjak t'mia nder kto lajme; veG se po i qes !\rejt me fjak t'do fletore\'e tjcra e fdo letra\'e t'veGanta, qi tI mueren preje Dur:it.Kaa pase arrsye" Hylli i Drites", kuur n'Numcr G kaa thane, se per m~ u majte Shqvpnia m'kiime, do \'tIll mendja fort n't'zgiedhllna t'do memurve t'hershern p'er zyriare t'Shtetit t'one.Qe praa, si c bjen pOncn c Esat Topt':lnit flctorja" AtdhclI" : o'Numer 46 1'22 t'Majit. "Renia c Fsat Toplanit.- Qellimet e nd)1eta t'tyranif.- Preje nii ja\'et e mJa, nji Ie\'izje e msheflc po biihej nder vis~ ficth Durrsit, si n'Sh']ak, Ka\'ajl" Tirane e saa vise, ku Esati kishte nierz preje anet r'vEt. Preje atyne \'is~ve, edhe da tjera\.e, i p~rzii~n I11SlIestc Shko-
-
20~i -
Ilave shqype, edhe vuun msuesa per gjuht: turqishte..... Levizja u nis, wje pase :tty mrende gishtin Esat Toptani, i cilli bate pergatimin e mshefte e tmeret, per mc shndrrue gjendje'n e Shtetit n'nji Qeveries fjesht turke c jo shqyptare. , Flilet se Arif Hikmetin e nzittc vete Esati, qi'l'biite nji Qeverie n'vedi e t'i afrohej Durrsit, mund t'Vefe plan in e Vt t n'pune e':'t'a ,k,ryete trathtien kundra Shtetit shqyptaar per LLbie t'Turkies. . U baa mediejt Qeveria edhe qi Esati t'merrte masat kundra atyne qi turbullojne qetsien; por Esat .Pasha nuk desht me ndigjue alo kshil!e, vee; e la Hikmetin me formue Qeverien\ edhe me ngrehe njerz kundra Mretit e kundra Qeveries..... Diten e Hane, 'me 18 t'Miijit, Madhnia e Tii Mreti Vihelmi I
I-"i' Shqypnies emnoj Si gl1vcrneur nji majo;" Olandez, i cilli Iypsej qi fmerrte kO:TIanden e zhandarmeries. Ky vojti te Esat Pasha e i kerkoj nierzt, qi aj mate n'shp:e't'vet, si ata qi. ishin zhandare; si edhe Ij-;re, t'cillet kjcnc mtb shfim se 50 vcte. . ,. Esati tI zemruc, edhe. vojt te Mreti c dha dimisionir Mreli ruk ia pranoj dimi~jonin c i th:.! me nc:lje c n~e r~1:1;Lqetsien, pse Esati dote me silJ;ue n'Tirane: Esatit i dergoi ijaIe Mreti qi t'vite n'Palas; por Esati, nuk desht me ndigjue Ml etin e nuk vojt n'Palas, me gjith se Madhnia e Tii dergoj s'mriimit Murid Bei Libohovcn, Minislri e Pun\Ie Botore, fa thrrase; par edhe at here Esati nuk ndigjoj. Atehere Mreli ja pranoj dimisjonin, qi J,ishte dhane, e dMa urdhen me e lane me dale jashte gjytetir,tuje dhane fuqie t'plot gu\'erneurit olandez me majle qetsifn si mrendc si jashte giyt~tit Si.1l1uer komanden e zh:lncIarmerifs oficjeri olandez, dha. urdhpn qi t'ju epshin armet \'ctdashls\'c (\'oIontairs) per me ruejt giytetin, kodrat edh c udhet c Durrsit, qi mos t'mundshin kryeng'kta5t c .Esatit me hi; n'..[)urri's. se ksh'i1 i kishlc r0ro~itl\n i p:Ja-udhi qi t'hijne e t'luf[rjne kundra Nretit, <:dhe ,'i :dan -te ~iith Shqyptaret komtarc c fi burgosin, edhe te prakilalnojne Shqypnien si Turkie' nen urdh( n Ie E,atit." -Oro('.Si po duket kjarisht preje fjalve t'ksaie fletorje, t'cillat \'crtetohe:l prejc fletorcve tjera si edhe prejc letra\'e I've- . ~:{nta, Komanoari olandcz kaa armatise nazionalistt Imsi, IVlreti i jone e pat pranue dimisjonin e Esat Toptanit, c kuur ky s'kish. te maa ku rrfare pushteti ffigjshem n'dore, \'c<; ishte si v'do tjeter Age a Beg i Shqypnies i nenshtruem (slijef) i Vilhelmit I. Mret.;tt'Shqypnies. Pra1dej ata fjak', qi Agenzia Telegrafica Itafiana shkruen mii ket levizjc me 22 n'Mfiaj, tuje thf,:ne: f !?fOrnali ,n;:;e:'i)flf) d:l D.uazzo ~:.'zr:g!i avv Jnim~.1!i sc7re!Jbcr:J II
.'. i,f;
-
294 -
IJ consegllenza del/a riFo/la capilanala dai naziona/isli, i qua/i Fennero aonali da lItricia/i del/a gendarmeria conlro /a I'%nla di Esad,per mue jane nji reblls, qi vete nuk mundcm kurrsesl m'e zhdrivillue. Preje ktyne naive kishe me Ihane se Agenzia Tclegraji'ca Ila/iana c I,aa do interese me ja letsue pak gjaa barren Esad Toptanit, e ndoshla jo pcr tjeter, veG saa mos me u hupe ptdzi do nislzancFe, qi ky pat marrc sivjet ncper Europe. Lazaras jam foclc!!"Mila shum se 200 vcte, thote fletorja Au/Izell, kjene t'armati. sun. Zhandarmeria ndigjoi urdhnin c Mretit e t'Kom~ndantit olan. clez, edhe t'rane naten ruejti e majti qe'tsien. E Esadi'dyy here k3a dashte me hike n'Tirane n'ket nate, pOl' u nalue. N'nadje, me ore 3.30, oficjeri olandez, me nierz qi kishte, vojl te Esadi e i tha me sharmatise nicrzt e vet edhe t'i epfl n'dore Mretit." "Esadi, mas ktyne fjalve, tha se i bjen ndore; pOl', SI paa se nuk jane nierz shum, u tha djelmve t'vet: bini! Djelt nisen me shtli m'Olandez eJhe m'sogje komtare. Por, kuur cdh6 a'a t'perjashtmes nisen me gjuejt pushkc e filloj topi me kr:siS kundra shpies s'Esadit, atehere ky qiti flanur l'bJrdhe e tha qi bjen ndote, por jo Olandezve, veG sc Ambasadcs s'Italies." "Mas urdhnit t'Mretit, Esad Toptani kjc <;ue e burgose n'nji avullore (uftet austriake E kshtu u manle qevcrimi i nji tyranit, qi kisht nise me sunduc si Abdul Hamiti." Qatje Inaa vone, si kndohet nder fletore tjera e maa mire merret vesht preje do letrave t've<;anta t'dc:'gucme prcje Dun'sit Ministri i Italies, Aliolti, Iypi preje Mrelit qi Esad Toptani do t'i Ishohej n'dore Qeveries itali lnc. Mreti, tuje mos me dashte mc majte maa kper gjarpnin m'gjii e kshillue, si po thone, edhe prejc Amhasador\'e rjere, c I;ho; Esadin me gjith grue n'dore t'Italies, me shart qi mos me guzue maa kurr me kthyc n'Shq)'pnie paa Icje t'Tii. E, mas mcndimit Cern, Mrcli n'ket pOne ka2 shkuc me shOm urtie; pse kerkund s'kaa rase maa hijc me ndeje Esad Pashe Toplani, se n'ltalit: kaa me dajre per bukurie per krahe tile nji Case rio- Bresci Luecheni ctr. etr. etr. N'muzec sikarjolog c rregjlqidjolog t'[talits ~:-in m:rc fort nji Esad Pashe Toptani, per t'eillin qe se s',ka shkrucn REICHSPOST n'Numer t' 23 t'Majit. "T'zanunt e Esad Pashe; na paraqet marimin e nji t'pshrjellimit t'rar.de e t'p~rmrendshem n'Shqypnif". "Esad Pas~a si i pari i shpies s'Toptajve, pat shtrii, sikur se dihet, doren e vct kahe kunora c Shqypnie~', t'cilen man Ie;, ju
-
2Db -
odesht, preje shterngimit porsi kryepaar i deputaeionit shqyp'taar, qi ishte, me ja paraqite Prineit de \Vied. Esad Pasha si g~neral ushtriet turke pat Ishue Shkodren m:1lazezve. T'marredhanunt e tii per t'lshuem t'Shkoders me general Nl1rtin:wiqin, n11<;de~,et t'vlertit komandaar Hasan Rizaas, nuk shkephsin kerkund nieti, vee; n't'njoftlln t'Pashes per Princ Shqypniel. E p=r me mueit me date lirisht preje Shkodret me pllshke e topa, ju dcsht me dhane fjalen se do t'merrte pjese n'lidhje t' Balkamt". "Esad Pasha dote me lshl!e n'dore t'Malazezve Shkodf~n me rrethe t'veta, e grekve Shqypnien jugore, vee; per m ~ muejIC me kene Princ i :-hqypnies s'mjesme. Veprimi i palodhlln i Austrii-Ungeries n'pshtim t'Shkoders, t'eaktllemt e kufive t'Shqypnies n'Kuvend t'Londonit, si edhe t'miirruntvesht ndermjct t'gabinetve t'Europes per t'zgjedhun t'nji ITIielit per Shljypnie, qiti1c krejt poshte shpne3te krenare t'Esad Pashe Topt:wit." "Fuqia e tii ishte !kundun e familjet jo maa pak t'forla I.'begIeI've t'Jer/;" fillojshin m'lI diftue t'merzitun me parie t'ktii krye~ parit Toptan. <;'me t'mLdhun t'd~put=tve, qi do t'i paraqitshin kunorcn Prineit de \Vied, muejtne m'u nb.oroe pshtjcllime, e e din gjithkush edhe se, saa ndej badi n'Vien, shperlhyen disaa t'perziemc Kundra tii. Esad Toptani n'deputaeion te Prine Wied kje lane si vetem preje t'gjith pjestarve tjere. Ky njeri, qi asht vele ngatrimi, pat fillue n~e luejte lojen evet e;'at here qi zuene Beqir Begun e nalne t'dalunt c do ushtarve turq n'Shqypnie, tuej qiW kshtu per fushe qellimet e mrapshta t'!zct Pashes. Ismal Qemali, at here krycpare i qeveries, kjc giith here kD.ndershtaar i rrebet j Esad Pashes) as s'kaa mueit kurr m'u mendue ner kta nierz nji bashk\'cprim, dihet giithnji mc themel se at here neper dOie t'turqve t'rii pat piese n'p5htjellim=, qi giithkush nief. T'e;UCr.1tpeshe t'disa~ krahinave kundra t'zgiedhunit t'nji Princit t'kshtene si edhe t'ndezllnt e fanatizmit t'muhametanve n'disaa rasa, kjene l'giitha miete n'dore t'Esad Pashes; e n'u perhap njer kto dit fjala se nd~r fis~ t'muhamo.danvc n'Shqypnie t'mjes me Arif Ikmeti me pare, qi kishte marre preje t'hujve, bate propagande muh:<medane, n'dihet edhe.sc sot kahe Dibra jane c;ue kundra qeveries ~'Durcit e s'mramit n'gjet vete qeveria kundershtim n't'arma t'isun t'muhamedanve, shkaku i gjith ktyne pume s'asht per t'u kerkue kerkt1nd njeti, vec; n't'sht.riim t'njasaje p:>l. hure ngatrimesh, cude n'per (ore t'Esad Pashes," "Gjeja pllitike erdh e u baa e frigue3hme n'dit t'mramaj sidomos pse qeveries i ishte deshte me largue !uftaret m2a t'\"jefshemt, tuej i qite nder prita kundra Epirotv~. Kjo pune duket sc
-
2!)fj
-
':j
i kaa dhane'IIaa5 Esad Pashes. Aj kujto~c se kishte me dale n'shesh me prove nlaa t'mrame t'veten. ishte rrejIC n'<;mim t'fuqies s'vet. Disaa veprim'e t'tiat, i kishin largue maa se nji mik. Tue; u gjete
s'kishte mendue tjeter ve<; t'zeun
e
ardhe koh'a E53d Pasna t' ngutshm~ afer Prin'cit
ktii. Dihet se Esad Pasha
porsaa shperthej lufta Shqyptare-Epirote, u mundue saa muejt me dale preje Durcit ptr m~ u VUlI n'krye t'ushtarve mui1amedan t'Shqypnies jugore e t'mjesme. N'Tirane kishtc jo fort pak vegla luftet t'xieruna preje Shkodret, jo ve<; pushke e fisheke, por cdhe topa e mitraloza. Asht e ditun se n'veprim t'vet mUIJdohej per vetvedi' maa fort se per tjeter k0nd. Me pase kcne Esad Pasha i ndimuem preje tjcter Iwej saa di:;hrote, kishte dlle i rreziksh em fort, 'e s'kishte pr:1a tuej xg:elle rasa per m~ ja dale qellimj( t'mraPS:1:e qi kishte." "N'nji kohc kaq t'\'shtiir SH asht Shqypnia tuej baart ,pro. ven e r:1nde t'luftes Epirote, kerkote Esad Pasha me <;ue n'vcnd dishiret e veta, sado qi dite mire mjaft sc me kto pune petrite dame t'mdhaja n'Shq}Jpnie, tllej ngrehe n'lufre Shq}Jptarin me Shqrpt~ar. N'ket <;as 2q mc droie qi kishte muejIC me dale .aq i rrezikshem per Shtet t'rii t'Shqypnies, i duel mrdit nh baa rob njatc, qi me ngatrresa t'pamarueme t'L,tl kish:e muejte m~ rrxue \'pIC qevericn e pagjen e ShqypniCs. T'zanunt e Esad Pashes na n~p nji prove fuqiet me riindsie si t'Shtetit Shqyptaar, ashtll edhc t'Princit qi kaa aq per zemer mashtrimin e pa,gjen e vendi! tuej'u mundue me forcue saa m:1a pare e s)a mila mire giendje'n e pcrmrendshme t'Shtetit t'rii."
, ,p~ . ',i!/]' --' " /. -" ~-" "'''' ~I..~:.) '!
.1 _~,, "./~\
"" ...
.
.
.
I~
~ '.
.,"
".d'
...;.t'" -'.
,
,.'
"'; .
,It. ..). ... .'
~; ~~ "
~. .""
.( . 'W' :~I
~-.~~'~
,
.
"Hylli Dritea'
..
dtI ditt e
,
~::.
.~ )'1
'.
Y'01.
....
para t' setcillit muej.
,
Pajtimet
e Dorshkrimet ,i der~ohen Drejtimit t' "Hyllit Shkoder - n' Kuvend t' frete.nve. ~.~
. -'>I
I
~
"
. . .~ f
~~:...
--"",,"{''J..-
'"
I
J
'..
p, 'G)'ergi lli'shta
;'Ite I'j' ,'p",. -; ~...
;
,~~""""\I"
~
"
'-
. - . ,.'
,-",;'c~~:<~'
~
',,~.
"'~~" '. '
'
/
,
,,:.,: ,.,
~ ;f~~':'};'~~'"
,"
;, ...' ',' ,. ,,~:..
~.-. _:~f:-"~ _ ,~.~ <;1'~ :~ ~ ,!!t'.1 ~ f ' ";'''Il#., "' " " "* 'J.!.. "' '/ ;~~'t".~>-':~i> '~il~.&t~~, _ _ - , ,
.-:1!~~?+ ' ,
mt~.~,.~",,'~(v~."
" "~:'(''':::\..i''
-~~}~'iJยง;
'.'
"
,
"
.
,
,,
,'J
,
,
,,:,
-
.
';If" ~/--:~li.~(
,
,
.",
~-~ ;~;/',~~~
~
_
~,-'
,
. ,;)~{~~f ~
,...' "~:''':?:t'o~ ~.,~. .'
i~1~~:.~=i ."}:;::je
'Y' :'7'M /'':.'''~:it.~t:;:''. _ _
,'~~'r:-
.
~?;~~~:..~\~~ ,,', ~s\..
'.
.~. i')':'L:;';"
~
~~~
' .~'~ ..;~~.,:,; ';;~,'~:-..;:..~ . _ f ~~ . - . \:
,.
?".~t~,~' ".'..'
a,~1i~~fJ:,~"
,
.
~
. .',,~ '"
"",
.)~ ~.',