Hylli i dritës data 1921 nr 08 by Shefqet Cakiqi

>' ~~",<.~' ,-;;~

,:i

,'"

'~,,:"

vI ETA

'-::,.',':

i ~ <. '

.. ~.. ,

~;..

. :{,. ;., ~ ~:;. ~,*f ~y ~t~'.~.

II ,

"'-"'''-. ",

,,'::C.. J. ,""

,~.~'

>0F~-~~~~:~~-'.~;~.

:~';~~i';;-

,,'

t."

f";'

:'j

"" '''''''.. 'f<o, ",~)

,y j ~; ,j,. "

i. ,-~! ~

~ "-:;-,."'"

-\ /

/:..'j~'

,j,:e-

.,-;,~

y~.

, """

. ';}~~)~ 1 \-\;/~

HYLLI I DRITE,S

- Vjeta

II:

-;,~

: :

DHETUER 1921

- '...

Nu~. vm.

..,

PU1RBt B'DtD~B' DE S/'hqy,p:nL ~

.. Kush punon, I!Zon. . Populli

Shkelqesa e Tij Ministri i tashem i PlIC'!'vetBotpre,' Z. Zia Dibra, n<l lutet miqasisht, me nji leter te dergueme redakcjonit fo-

ne, qi na, tuj marre para sy,sh kohen, mnorjet e gj@jenfinancjare te Shtetit, t'apim mendimin t'one mbl veper te zhd.rivillueme eer sod prej Ministerit te P. Botore: mbl pune, qi mbas mendimit fone, kishte me u Iype t'u kryejshin tash ma s'parit, edhe mal ve" prim te wrtarvet t'atij dikasteri. Qe nji Mi,nister, mentaliteti i t~ ci.1lit shif,et se ndryshon prej atij te Min.istravet te Turkls. e sidomos te Zho!!n. Turqvet. Ky, tuj e dijt!!, se shtypi- asht synl"i Qeveri/s, jo vetl!m nuk do me u hike kritikave te fIetorevet e te per.kohshme~et Ie v,endi:t, mu ma te-per lutet, qi, permbrenda caq.e.vet t'arsÂĽes. e te ser.jozitetit, te p~shoh-et e Ie kritikohet ve.pra e tij, si Minister, si edhe vepra e npuJ1savel te Ministeri~ te kr.yesl,leij1pr.eJ si. Ky hap i Shkelqese.s s'Tij na ep uzdaje Ie plote, s.e tash e mbrapa vepra e Ministerit te. P,. Botore kit me u zhdriv)lIue peer s:m~rit e sl e Iype ,nevoja e vecndit. .Fj,ala as mor,t as darsj!m s'ban, tqote populli i j(;me: prand;e,j kr.it4kave Ie 8thty,pit,u tutet vetell} nja.j, qi kit ndonjj ,pergj.egjsi m'n.d,ergJegje tt! ve.t. - Filozofi rromak, Seneka, thote, se nieri nuk do t'i<;thnoh.et'kur.r p~.r krilika Ie tjervet; pse, po kje Qi kritikat jan~ te lerue.bJe.me mbl te vertetE!, ate here na, jo ve~ se nuk do t'idhnoi)l!nar~ por ma 'tt:p~r do t'ja u dijme per ndere atyn,e qi na kritLkojn,e: .ps.e kS,htO kemirase me q.ortue ve din; per ku.ndra, po kj.e qi .knitilHlt jfune te Pi! temel, prap ne nuk d.o !e na vije I ~e.q, ps.e. at.o I},u.kUa!iiJ1per, punt! t'one:!.

(

,I'

r;i~f~~~'~~U~:r~~1

{

n~:k~.dO'

;se

334,\b;~~l~~d~jni'e

t!~

fa;in'e.~j~o-'

m9yllell

~e bHH~' ,i~ii,eJt~.p fl~,tore~h, ml, ~asb (~9!1l kt9 kntlka \ lis11,te 'k~~1~fri" g)a.~s'~" ;j~,rq,'~p; 9'u~l!n~~~\~,;1'~).p~~gjegje <;Iishir.it t~t!f.,~ l Ii I i d ' S e ' J'~i ~~~1 ' i~ eil ;. . ''~p n e~;, b G,G...ti~,~'~ ,'t '@: ~eI/J~~'::~;~ kl~~~~11~~: ~tje' '::j]a jal!'- .~ e ' ~ ~ ~~': :N . ~ '" _ tf~fuaql~:rk:(~e'rHi me .f6)~'l1'lb]' fa,tidsi Ii' punvel tfotore ,'J)'Ei', t' ,. ' ,_ _ , . . : - . . _ _, no. g ' i~je 'l PSiho10gik te poptjl-l'it'sh , _ ~:,t:e;i,)~f~~Rpe~: ~dY!if,c,l e _ :_ .,. _ . .: . . .,.. ., ~ '. ",' ~:'S'i('r~,tit;.kemi'me '.tJ!ifflie'mendimin t'O~l:%t . . . .' . 1t1;'a para .p"re1. Sh:telitj e S'r1JbCqmit dO .

.. ti

;,.,.

;, ,

,..

. .-,

.. .

."._

_._

".:S'a ,~(b;e;~n:fli's~

s~P1

.,-"'~

',~'-

z y f far e. 't~.' M i'l;i~ t~~\\;L t e

'rp';,hfde4, Je baje' ,s.i, t'e Rt~j. vet-e.Ie ~. :",.' : \ 'j

,..,&<~ :

o;);~~

,,',.-

.jev~~QI" . ;':;!. f.1.;,,:~

,." '"

".;

:~<."t,-,~'~

"':},#:~:"~ '.:'. ''',' ~~;~

\..

. v'

'. ' . <:_.;,,~ :-

fT!b I .,

lk.\,; '~:." ',,:.r'~lt; ~i

"',c-..

.'f

. _.J

...

':',.

Y'" t.

.:.,

.' ','

..; ;; 1

~i'\.: ,10, \ ~

Iamet1t, n!! dasht!! mbret, 1

1. " ..

l~(

,-"~./,' ~~~", '..~ -r-'

335 -

nl! dasht!! kshill

I tl! nalil!; pse Shtetet e

gj Y t e tn u-e m e nuk ndertohen, qi n]i mbret tl! ket kfi me urd'h.

a mrapsht!! e si t'i tekd atij, e qi deputett.ll! marrin, ,I nue ~a:~ 'rro~a n ar per dokr.ra .- ma t!! shumen e herl!s -- qi' tl;ajne n~ parlament; par nder.tohen per kta, qi mbreti'e deputati e npul1si' zyrtill'\ fi apin pik s'pari zhdrivillim punve botore e ne[5er kt9 t'a x leGojnl! punen e gjallimin e secilljt gjytetas vec;anerisht 'e te gji!h popullit avromisht. Ky, po, asht perlimi ma j parI! i \,'do mbreti, i I;'do parlamenti e i \,'do Qeverije te gjytetnueme. Pune! botore, pra, kan nji randsi aq' te madhe., sa qi pa tos'ka Shtet as populi t~ gjytet11uem. I

E po si e kupton sod me sod shpirti i ~opullit shqyptar randsin e punvet bot ore? -.$i dihet, prej vjetit 1478e, der m' 1912 mare Shqypnija ngeli ne dor!! Ie Turkut. Tue k~ne se m'njan' an~ , Turku nuk i pushtote popujt e komet, per t'u dhane alyne te mart~ e jetes, por per t'i !1jimenj\sue JTIedo parime te veta abstrakte, e m'tjetren an!! tue kfne se Shqyptari nuk kishte si me u perkujdes@ per te permirsuem t, e gj~jes s'gjallimil, pse do te mendote me pshtue p,ej anmikut ekzistencen e ve.t, kshtu ndolli, qi, gjate kty~e .gati 450 vjetve "robnijet te vshtire, ~e Shqypnl as u ndreq rrugl!, as u lshue ure, aSI u \,iI lyma, 'as u vue kund 'pend!! ujit e as u I1dertue kUrfgjasend, q,i te dish mote perparim a gjytetni. Prandei na, mbasi edhe me ~shku~ gja,tt .s'po dona, gj~jen psihologike U! sodshme Hi komi! shqyptar do. t'a s.rqyrtojme pr,ej vjelit 1912 e " tektej.'

. , ',~ ' , ' KtCJ' ma para vjen .Qeverjja, e'SOlajI 'Qemalit_ne Vlone, e', , ,gati nji 'koh~, ?jo e Esad Pas~es n!! Durrl!s~. Asnjana as tjetra .s~it. perkujdesen' f~H~ per pune ,b~}t.ore!e, Shqypnis, U kaperth~e'n!ÂĽ! ' vran 'il grin!! nJana in,~ tjetren: sue.Ilen' iniq - si thon!! .':"-',:pr:e.'jTurkijet, 'p~ej' .Serb~jet; par nji 'JI!â&#x201A;ŹteUk s'e dhane per dobi te ver.. , tet~ te'pdpullLt, due!TI me "t~ane,d'pe~:pune potore, , .. ',\ E'fdh Qev~rij'a'mprt}tnoFe e Wilhelmit I., mbretit tE:' Shqyp" nis, " e'; pose s-ekretarve't 'te.g'abiue'tit privat Ie mbretit, pruni m~ v~di te tinglJueshem~ E mir~; ( edlif~ dhetE:' mHjo'n,'Fr:ank ar - napoljona

kta dh'~i~";mHjon E'ilii\ok'a'r - nJpOIjQna tE:'tiJIgllueshem n~ gjasht! ,muej,'u Z'1'l'd7Uk~~~:,~adh~n~ kurrfare tinglli.t.:.: e as me ta s'u b ~'?: \'f1,-

:,t

, ~. '.' . ; ~~.,~..

.-J}:

k1,lrrllJi' C ll1.ire per t~ ngratin

336 P-Jpu]l

1 ShqypJar,

qi, sadl) vonl!

me-

,sh~ue, kta IJ'l-iJoljona t~ lingllues~em do t'i paguej. - Jo, ma, ka me than!! ndo~lIsh; n'at koM qllelen kryengritje, u ban!! luf;ta, e I kt.a napoljoll(j. Ie tingllueshel1J nuk gijten sj me u shpenzue' per pUlle bp ore t.iiShteIH,. - Mire fort. K'a do me thane, se ata dhete !t1.iI,jonn(JiJoljona .ti! tingHue,hem nuk ka.n rrshiti!, aSh,tO, pa tinglIue, n9~r xhep,a ti! ve~ipJt!!, e nj) e zaml! beSl!; par fa.kti, fish!, se, me at~ I~apojiona te tingHueshem, nuk 1I ba kurrnji e mire e do,.. bil!sl1me. per tl! ngratilJ PDRUII Shqyptar. Mbas gjashti! muejsh, e si u zhduken edhe ata d.het!! 'lTIjljon napol'ona te tingllueshell1, krisi lufta e perbotshme - ma i madh,! shkandull qi njef historija e njerzimit. E qr, ne Shqypni po rrajne Austriak.e, Italjaj, Fran\,ez, te cillt, per qeHill1e te veta srrategike, shtru:n rrug I, Ishuen ura, lIjdisen dekovila, ~i:en Iymane e ndertllen shu:n pun!!, qi per tenhuer delshin fon Ie dobieshll1e edhe per Shtetin shqy~ar. Q~tje m:i vane, ~ta miq te papritun u nisen rrezga-bezga secilli ne shpi Ie vet, tuj mas me lane tjeter mpas vediI., vec; se do bankonota Ii! q~lbta, rreshtn:a kUplsl} tl! zgj~but'l1l e te cofun Qj~r, d,a sam3fe Ie sh'<atrruem, e I1ral e rrugat ~i kiS;hin ndre-jc e qj s'kishii1 si me i n1arre me vedi. - E vertete qi urat i lane ga'i te tana te daJlltueme, par jo aq, sa mos me lIIujte me u I1dr~.lje 11~nji kohi' fort te shkllrii' e me shpenzime fort It! vogla. Tas'l, po pveshn na, nder pes!! Kabineta, qi c;'m'a.r k.ohe t.: ' sad u It'rnuen nl! Shqypni,cilli kje aj, qi u mller, sarlo pak, me pqne b )!ore? qi u perkujdes me mbajte rrugat e ndr,equna e m~ pshtue Il1ij!'erjalin e dekov(lit e t'uravel? A.sk4rrnjani! KabineU i Elipz Vri )IIi! vellm shjet nf:! verr, mbasi sbumica e ktjj m.a~erjaJi pat IIUJe e 1I nlarkuen - si perflitet - barka mbas barkash m~ sl')ina e gersha1lza te d..koViW, u k.ujlue, me ja paraqi~e p<lrJamenti,( IJd pr>..JjekfIigje mbi ket c;ashtje aq me randsi. KIa dishman, pra, s.e'sh,pirti, mas tjeter, i s'lndurs.vet te Sh.qiipni" s'e kii !OIdje ,

d~r sad kw.-qji g.rim!!r~dsin

e nevojen e punvt.>tbo 0re.

NJer Shtete tjera Ie gjytetnueme per minister ,te P,unJVe,1 BJtl)rt', Ie Finances e Ie Lufle.s lehen pr.e,j 65 oer m' 80 % te b II !1ge t i I. Ne S'aqypni He bud get t.e sivjetshem, .qi kapej g;ali Ill' 20 111l:fon, paten ken./! da vet,em 700.000 Fr,ank per Pun,e.< B..')tt:Jre. Njl Pll~e' kjo !,>ernJilp'e~Jd synt.omalj~.e e.dhe.e pt'f,Gjiesht:l!. Pur. 'f.:"iJtQll1a.!(ke k;e e.dhe puna, qi nf parlaH1.ent, kutT n11'm.:l!~j yf} Q,'.rs.'}Qrit te k.alu m 4 k:ri ikue Kabi'ne:i i Eliaz Vni<:>nit, per. PtH1~ I ..

-..837 -Botore s'u zOe ne goje, me thane, nji fjal~ e \retm'e,~A:t9'uduk, se edhe shpirti i deputetenve! ,rands!n e punvet botor,e. .

g'e ndiete

E po populJi shqyptar? -

per 5\te.p,ermit rleV@jen e

Kush ,ka pa, se 5i ne pak sa-

ha t u plaQkitshin e u. rrenojshi n saraje, kazerme e bar-aka: se si ne dye a trie dit u zhdukte materjali i uravet 500 - 600 metra Ie gjata, ne mndyre qi mos m'e zane bese ma, se aly ka k~ne kurr ure: se si me gers.hanza te d-ekovilit thuer'en djerret e me shlylla telegrafet digjet gelqe'rja, aj do te thote, se ky populi, prej kontaktit me Azjafi,ke, ka pase djerre der m'sod I;'do ndi~s! te jetes shoqnore e te gjytetnueme. Na ka r~ me pa ma se nji here ktO he I Shqypnl, se, tUe pase ra nji gur ne mjedis Ie rruges, populli i jene, 'ne vend qi me largue gurin, ka shma:1ge rrugen, medje, disa here edhe shum metra larg. .Se p~ rru~a katundesh, per ura, per god! pendash per prroje, qi u rtenojne 'aret, as me u zane ne goje nuk mundei; pse, ma para Ishon macen ne prush, se qet Shqy;>tarin n{i nji pune botore. Na v,jen keq edhe ne, qi psihologija e popullit shqyplar kundruell p.finve botore te jet kso dare; par. nuk kemi shka me ba: e verteta asht kjo. .

* * * Ne parlament 1'one, qatje ka fillimi i Vjeshtes, asht diskutue disa dit rresht nji projekt ligje, qi Qeverija ja u kishte paraqite deputetenve I)lbi rruga te reja,'{Ji do 1'u ~ilshin ne ShqypnL At)) u fol mb! kaq shum rruga k 0 m tar e, pro v i n c j a lee I k r a h i n are, sa qi kujtojme, se as 500, miljon Prank ar nuk . mjaftojne me i krye. Pa pase k~ne te zott ne trie vjet me ndreqe nji pash rruge m'ato rruga, qi na i kan lane gati ushtrit e hueja, na nuk kuptojme se 'si mund te hihet me fole r::od per rruga, qi kushd! se mbas sa vjetsh kan me u Qile neper ma!e e bjeshke te Shqypn!s, si flitet ne projekt sypripermendilO. Me fjale -e me poezi ~nuk ndre<1en rrugat e Shqypnis, por me pare e me shaterkaz. Prandej na, tue e sodite Qashtjen mbas pikpajJ1jes s'praktikes, kishim me thane, se kujdesi ma i pare i Ministrit te Punvet Botore sod per s01 kishte me kene, me merem~tue e me plotsu'e nji here u'rat e rrugat qi kemi; pse, po u lane kto me shkue dam, Zoti e di se kuer Shqypnija mund do te ke:e rruga, si e Iype nevoja e pe'rparami- i .komif. \

338

Masapdej, kujtojm~, se do 1'ishte nji pun!: fort e mire, qi Z. Ministri te perkujdeset me permirsue dekovilin prej Durrsit e m'Tirahe, prej Tiranet m'MiIot, ne n~ndyrt! qi te veproje rregutlisht edhe per ~sherbim te popullit; pse, pose dobijetqi kishte me pase vendi, kjo pune do te bate nji pershtypje fort te mire edhe para H! huejvet, te cillve kshtu kishte me u mushe mendja ma teper per zotSI te fisH shqyptar n'udhe te perparimit e te gjytetnls. Por domosdo Iypet, qi sa ma pare 'te rregulJohet c;a.shtja e fnervet gjate bregut te Shqypnis. Ngarkohen avullore me gjana per Shqypnl, marrin detin e po i zuni nata udhes, prej motit te lig a ndonji arsyjet tjeter, ato s'mund Ie hlne ma nder Iyman~ t'ona, por do te c;ajne valen per vise tjera, tue bajte me vedi \gjanat qi kishin ngarkue per Shqypnl. Gjithkush e merr me mend, se sa dami i madh i bahet treg.tl's e shoqnive 1'avullorevet me ket mungese fner'esh gjatt! b/egut t'one. Kjo asht nji c;ashtje, qi kurrsesi nuk mund te shtyhet ma gjate pa u rregulluâ&#x201A;Ź prej Ministerit te Punvet Botore. Sa per rruga te reja, qi do te c;ilen ne ShqYPQI, na kemi me

mujte me fole vetem atehere, kuel' c;ashtja ekonomike e financjare " e jona tt! jet krislaJizue e Ie njifen te lana datet e holleslt e H!; himevet ~ te dalunavet te Shtetit. Per sod kishim me kshillue, qi,; po u nls me u C;ile ndonji rruge ere, ajo te zehet e gjane e Ie shtrohet sa ma e forle qi te mundet, n~ mndyre qi njanit krah te , saje te shkoje dekovili e neper te mund te punojen edhe tan k s- , .

at tregtare - nji system i rl amerikan per te bartun te gjanavet e t'udhtarvet; PSe kishim me thane, qi Shtetit 1'one, mos tjeter, tash ~ s'parit, nuk ja qet, me ndreqe nji hekurore, e cilia Iype shpenzjme :1

t\ mdhit e qi vshtire,' se tregu i jone mUlld do te mrrije. me i (' mblue. - Sa te kesh hapin, mate vrapin, kit thane i moc;mi. I *

Mbl c;ashljen e zyrtarvet te Punvet Botore, per ta~h njt- " here nuk duem te bajm~ fjale. Vetem me nderime te plota kshillojme z. Ministrin mbasi vetl! aj kit pase mirsln me na pvete per" ~ kshill -:- qi"te qese nder zyte te dikast~rit te vet njerz kompetent ': e te zott e pun~s. Zotnl Ministri, me pase nevoje me rre~ul1ue sa- .~ hatin e ?~es s'vet, per tamand qi nuk C;0n me, thirre samarxh1tl,. ~i por sahatxhl.fl. Kshtu, prit, edhe per zyre te Pun vet Botove te thrra': ,d \ .~.I

339

se njerz teknike e kompetent; pse, per ndryshe, parja hupt', e puna s'bahet. E sidomos Iypet, qi te thrrase ndonji organizatqr e teknik te huej, (i ciIIi mur.det edhe mos me kene prej Turkijet,) per me e mbajte si ex per t nget vedit. Kshillet jane te n"evojshme per gjithkend, pose, -si thote Euripides, nji kshJII i mire asht . ma i dobieshem se shum duer, tue kene se mbas mendimit te ,Ciceronit, "i'ion vi rib us, non veIocit,i"tibus, aut ceter ita tee 0 r p 0 r u rn res mag n a e g e run t u r, sed c 0 ns i I i 0 ant i quo rum e t s c i e n t i a: as me force, as me \ shpejtJ, as me shkarthtsJ te trupenvet kryhen 'punet e mdhil, por me kshiII Ie mo~emvet e me dije. (0 e Sene c t ute) Mbasi, pra, sod me sod Shqypnija nuk po kil mjaft njerz te mo~em, duem me thane, njerz me eksperjence e me dije te nevojshme per Pune Botore, domosdo do Ie grishen organizotore e teknike te huej, per ne da~im pernjimend m'e vue ShqypnJn m'rruge te perparimit e

te gjytetnis. " , Po e ,mbyllim ket artikuIl, tuj ja permende edhe nji here Z. Ministrit te P. Botore, (n'aktivitet te cillit na kemi besJm.te plote,) QeverJ~ e Parlamentit~ se, po s'u zhdrivilluen sa duhet e si duhet punet botore ne Shqypni, fisi Shqyptar kil me u njde. gjithmone barbar e s"'kil me gzue kurr; pse, vetem kush punon, gzon."

, ...

Shqyptaret ; e hartet. II. Piktpl'a

"Rrj=dha e piktures, si e ravizimit, qi i asht themeH, birret

ne terrJ tl:! kohve; gjithnji kena sheje nder tl:! gjith ~opujt e her, shem:. simqoIik~ e geroglifike nl:! Misir (ebr. Mis r aim), nl:! PersJ, n'Indje, n'Etrurje, nl:! Cine, ne Meksik, nl:! Peru; me g;ith kl:!ta verte hart mbrriti me u njehl:! vetem kuer ravizimi i vUfli ca~timet e trajtave nl:! gjasim II:! natyrl:!s, e mandej njyer~ i shtuen liieshi e madhni. Edhe ne ket hart t'onl:!t , nuk mbeten krejt dor~'" , ~ II

-340iasht~; poene Pelingt kjeni! qi i a u dorzuen to!parat shemllesa Ie ki!ti harti Elenve, e ata mbi ta th~meluen pikturen e vertetii. Etruskt dihet sugurisht se e paten ket hart fort per zerner. Tumba rriljevi I'li:! <;ervetri, e ajo e Korne'lil, si edhe' shum enii Iii shkrolisne qi ruehen neper shum muze t'Europes diftojen <;iItas se me <;e shkalIi! ti:! nelte kishte mbrrHe ky l1art nder ta, Vulka prej Vejo e Turrjani prej Fregene, Ie dy Etrusk 1) kjene qi stolisen ne vjete 509 p. Kr. faltoren e Gjovit Kapitolino. Eperiast, shl ne kohe qi piktura ishle fort ne pah'e, ne mos i a u duelen Elenve, per do kohe, si! pakut u nd'ejen pa dyshim krahas. Apolonja, Nikopoli, bOdona, Pasari. Pela e Durci gjithkush e din se kjene qandrra mesimi per gjith nduer mje,shtrish e hartesh, e k::: jo ve<; vendast merrshin mesim, por rrandeshin x~sa kahmos per me krye kendimel e nalta; po mjerisht koha baui me i u harrue deri ernni atyne mlisuesve ne

zfi e veprat e tyne u zhduken gadi shqirni.

Prej Ilirve na kan mete vetem 'i shumice eni! me shkrojla per blikuri (e per dite numeri i tyne ~sht tuej u shiue prei.gropimev~ qi bahen) ti! cillat dishmojen se jo ve<; ky hart ishte keni! i njoftuh e i <;mue nder ta, por se kishle mbrrite edhe ni! nji 'shkalie mjeft te levdueshrne 2). KeshtCi edhe viera efrigve ne pikture e harte tjera nuk vehet ne dyshim prej kurnji historjakut, prandej ~sht kot me u shty nder fjale. Nji inf!uks Ie madh nder v~l1de t'ona pat piktura lie kohe qi u hap besimi i Krishtene, e sidomos si ra mbretnija prendirno, r~, e cilIa vijoj deri n'ardhoje te Turkut. Pose vendeve qi na parasyne historjakt!t e atyne kohve, kishte e rreshtue~e kuer folem

mbi arkitekture

na vertesen

kel mbajte.

Po nder Ie gi,j.tha alo

'nderlesa

posi! ajo e Rrubigut (ne gjasim t'asaje ti! Grotta-ferrates) e Toplaniis, e Xhej~s, e Vaut-Dejes, ~11 mete fort pak <:hka me pa; duket ve<; se gadi te gjitha ~jene stolise me piktura bixantine. Piktura mc.derne, qi xCi fill me Cimabue (1240-1302) e me Gjolto (1276-1336) duket se nder ne iJUk pat nji zhvillim te madh: se pakut piktura bixantine pa fjale pat kryet e vendi!. Per shka ka mujte me me ra neper sy deri me 50~, vetem nji fugure e Zojes Anuncjate, ne kishe te Fretenve ne Lezhe ka pase nji <;mim te 1) A. Metlani. - Pitura italiana antica e moderna. fq. 409 2). Prinosi starijoj povijesti sjeverne Albanije. Dr. franjo Barun Nopesa. - Sarajevo - Zemaljska shtamparija - 1910. 3,. Vro .Hylli i DritesÂŤ v. II. n. IV. fq. 17('.

3tfl

madh harti (kje djeg1! prej ushtris, al1'striake para se me u'd}lnQ:e nl vjet1! 1918) e nd(,nji figure, fort e rrad41~, qi shifet aty k.Hu neper kisha t1! Gegnis, p(l')~dhe keto mund t1! jene t'ardhne prej dheut te huej. Prof. Giuseppe Gelcich, i cil!i kil nji njofti te madh'e per histod 1'one, me nji rase qi u fol me te mbi pf"rparim te harteve nder vende 1'ona, dishmoj se njehen deri me tel e d h e, I ' t 1!~ d y piktora shqyptilre te permendun. Pra te paret t'one Pelazgt, llirt, Eperiast, Frigt e Etruskt jo ve9 paten mjeshtra te permendun n1! pikture, por kHa kjene qi deri Elenve u banegadi brumin per me i vG themelin e vertele keti harti. !(aq, kujtoj asht mjeft per me i dhane fund nji vrimil Ie pergjilhl1! mbi veprim t'onve ne.ket hart, e po rreshloj pa-k fjale per njata piklora qi u. dane ma ne sh~j, e qi lane mba~ vedi nji name botuer.

. * .. ,

F ran c e s k A 1 ~'a n i kje nji piktor shqyptar qi la emen te padekshem ne bole mbare. Te paret e ti 1:1dynden prej, Shqypnije njaty ne mjedis te XIV qindvjete e u venduen a' !tali 1) e ishin fis Lacajsh prej Kelmendit!) Leu ky ne Bolonje ne vjete 1578 e diq ne 1650. Kendimet me Ie rit Ie vet i bani ne shko-

lie fiamminge te CaIvart-it, zbashku me Guido Reni, n e <;e m'at

here u da n1! shej nder Ie gjith xasat.' Prej kesaje Stlkolle kaloj n'al te Caracci-t, kG u R}olsu'e ne pikture aq sa me t1 piksilue si shemull prej harlislve ma (e miret e asa.ie kohe. Kje emnue AnakreoAti i piklures, e me arsye, pers~ dijti me zgjedhe objeklet, e me i punu~ me 'i imti fort, Ie kandshme e Ie habiteshme. Keti dukej se natyra e fali i a kishin rrafshue udhen, perse pat ne shpi tregime Ie c;uditshme: te shoqen, grue forI te hieshme e dymdhete djelm me 'i bukuri Ie jashtezakonshme, Ketyne figureve dijti me u shtue C;mim edhe tuej u ba vt'od te gjitha atyne mjeteve qi i a paraqitte nalyra e vendit qi hanote: ujna te kjarla, blerime fushash, , pemesh, e 'i qiell te kulluet: Kuadrat ma Ie c;muemit e ti jalle: , 0 a n z a d e g I i Am 0 r i (ne Brera), kater V e n era t, A c ie, 1), Vro Vall Lexicon,

freiburg

a r d i,- Lexicon, Milano. -

im Breisgau,

1902.

Bouillet,

H ~ r d e r s Konversations dictionaire universel ci'istoire

et.de geographie. Paris, Libr. Huhette, 1908. 2). Cav. Anselmo Lorecchio - II pensiero politico albanese, fq. 331. .

342

Gal ate a, dy Fe mil j e S h ~ j t e (pilli, Firence) e bezle te . panjehne. Veprat e tija fort te njoftuna e te ~mlleme ruehene ndrisin gadi neper te' gjitha Galleriet e ltal1s, sidomos ne pina!wteke te Breres (Milan) e ne. pinakoteke te Pittit (Firence).

* * * Ne Duom fort

Itere i kushtuern "Altare t'ati

Zojes

albanese.".

nder

Albania

kujdes

ferishte

i perrnenduni

llji

s9t ma

asht edhe nji'

prej vendasve

me ~men'

qi gjinden

per ande

fare A I e x i 0 del

a T a r- .

d~ la corte de. 1480, me 14 te muejt te Gush\iL Ky kuer i~ n'Ital1, e tuej

Duka

Fran~esk falit

name te madh

kene i vorfen

Sforza e e rriti

e muer

sta

opera

ne harte e zyre

Prej inskripcjonesh

G. fato

se shumicen

fare

duket

Alexio...;

e punoj

me te bijt ,ne tjera

qi i tokoj

se nuk e punoj

shIer tjeter,

i nd~j mbe krye abolla

te cillit

qi kishte

mermeri

caktueme

ba aj vele, as

asht me 'j naItsi

njB. kaler

gjithnji

Q 1I e-

gojedhana

me d'ore te vet, po tuej mos.mllejt

me e krye ne kohe vizimit

qi i punoj, sa i a u duel Ie gjith

at Itere, ;:Jor se e bani me 1I ndreqe prej ndonji mjeshtrit: dishmon

c)apitaneo

dije e harte. Kaq mire i gjegji shokve, e la nji

~uditeshme

dy inskripcjoneve

shkoj

me marre per dore.

s' Ilirev<" i njoftun

Mbas

en g 0, ne vjete

shte ende

sende qi i a ngrehin

ndertese

Iteri shifet se kje ba prej

chetta bar

te Milanit

atyne qi hine me paa,t

prej zyres qi kishte, muer 'i mjemos t'i u largote,

sa bi! miza mbe

metrash,

e dy e pesdhete

flete. ,gjansi.

raLleri I4rejt

te quejtun

"Nero' del Belgio": ka tri kupole, secilla me ka nji trupore: Zoja e lIireve, ne mledis, n'e djathte Shen Gjon ~ , Pagzuesi, e n'e rrmakte nji sh~jtneshe me 'i 'P~re e 'i gyp letrash ne dore. Truporet me 'i hollim bukur.

jane , mermeri

e mjeshtri

Andash

"Carrara."

Mbare Iteri asht punue'

te madhe ,e mbushe

jane njeketa

me kapitela

1nskripcjone:

fort te

-343t.~ :".i;W

QUANDO PI~ SENTO IN LII GRAN BENEFITII

CHAI A ME FACTI 0 VERGENE SANCTA ET PURA ,

TANTO ,

IN ,GRANDEZZA ET HONORI ET TUTTI OFFITil SO 'PIU OBBLIGATO

A TUA FIGURA

CHE D'A;UBANIA~:"Y'

','

, .::3:, ,..~.

VINUT0j PICCOLETTO PRESSO' QUEL MICJ1i',~..

i. ,&

SIGNORE

, ,

TANTA .'!.

'!"

ALTURA,

.',

' ""''\''')' ,,'~'A,'.~"):.;:,:_'""

DUCA FRANCESCO SFORZA <10 POVIRfiTTO MALtEV.AIth~:2

PRIMOI.ET'DA LU PW' EXALrATO PER IL MIQ'~E~ 'ft.,,: ,>',.

":0001"

S~R,VJR.S" I~ ~(ONI",~FF'I;:t!9,

.1.

~{~

.,.: ~

'Ff

DA LI SUOI FIGLI?b{,

SEMP.~f:'

',t, >,tF~9.:t:I@RATa;IQrSTA1P,X20N'9RAN MlO VANtAGG'Ib,;:t..~;tt \I:. \ ,c ."" : .'\" ','SOPRA 41.:.11 S4 A)p ,~: 1,-_d'i,'\r. ME'R if!' ME , '' _.#1 E1' DELMIO

c...:f!t':

,,")~'

, ,' , ,

'" -

"".

,C"

.",

,.,

""1~,i'~; . .

PER U'QUAL D'oNI 10' CON, I:,E9EL CORACidIO',: '. ,.>,~ ,

1_':"\

0 VERGENE BEATA ::.~~~P? ,

\,.

'~'t:'<;;

fA'RO'DEST.~.,\1'4T :~~~~~~1' , " ~ ",

.j. ...j,

'Al/

X~~.~;

~~~:.i:'.

,>;1(

I ",,'

QCYSA "

344

* * * N doc' Mar tin i Zamaj leu n~ Shkoder me 17 t~ Kall~ndari! 1880 e diq ne Parigj me 6 te Dlletorit 1916. Qyshe ne femini pat fort ne hater pikturen e aq me cene u dha mbas saje, sa kuer pat mbushe 1~ vjet kje i zoti me krye do vepra ne pikture sa me meritue lavd e «;mim, e me ngrehe syt e gjith nierzve m~ kompetence ne ket hart. Dishiri i t1 kje me shkue ne ndonji Akademl per me krye kendim~t e atl harti qi aq e kishte per z~mer, e tuej k~ne i shpis doreholle i u suedh miqve, dashamirve, bamirsve, por tu pa se koha po kalote, e pr~mtimet metshin vetem ne fjale, me i 25 te Prill1t 1902 u nis per Rome per me i «;ile shteg vedit . ne ndonji Akademi. Ndej aty nji vjete e gjyse e tu e pa se nuk muejtte me i dale qellimit plotsisht, u drejtue per Parigj, kO, ,sa do vone, i duel me hi n' Akademl t~ zejeve te bukura te Frances. Ketfi ky perparoj aq fort, sa ne pak kohe mbdti me u ba P r i nc i i A k a d e 111I s e'me kene quejt R a f a e Iii d y te. Oda e U ka k~ne krejt nji pikture, e ka pase mbrende vepra fO'rt te «;mueshme. - Nji, qi pat ardhe nji here prej PaJ:igjit ne Shkoder, kallxote se e kishte pase piktirue n' 0 d e nji shemllese nieri aq bukur, sa ky, tuej pase k~ne rrejte se asht pernjimend nier i gjalle, i ra

keq se parit se aj s'e kishte pershendete 1). Kryevepra e t1 ka k~ne "Skanderbegu", per Ie cillen paten fole Ie gjitha fletoret me ~

randsl; por mjerisht u dogj n'Ekspozicjon Ie Stamolles ne vjete 1913. Vepra Ijera t~ lija jane: Fe.r i, Par r j z i, S h ~ n S t a-

n i s 1 a 0 K 0 s t k a, S h ~ ne Mer i jaM a g d a I ene, K r i - s h tin e K 0 p s hie leG jet s e man i I, H i k j a e Z 0 j e s s e S h k 0 d e r 13, F u g u r j a eve r I e lee Z 0 j e s e disa .... tjera, shulf1ica e te cillave gjinden ne Svice'r.

. 1). Yr. fletoren .Posta e Shqypnies..

N. 83. v. ). !917. -

- :'SA5, .

Kle'ri para hi-sto'ris komtafe. 81 duel shtet ne vedi Argentina:

...

DikUe1 jeta e shq:yptari~ u endte per rretA vaters' e fami. Ijes e gjiths-hka u flii:tte e u pQnate, U silHe e marote n'CpikpamJe vehtjake e private; ~aj sat n'uk po. mett' kafsbe as lash!!, 'as fjale as pune per pa .u marre ne opikpamje palitike siGiamos kbmtare; kjo slrashe, qi dite per dile vjen tue; Ii s0i3dhue e .t11fju imt-ue, n.uk po ja f,a.le kerkuej, par c;'preje nierzve m.a te pakenutJ e dere nder fatala, tuej p.erla punet ma te vaglat si edt1e ata qi jane .ma ne she1, gjithkend e gjilhshka mate,t me e pershkue neper dhamz'a te veta. N~ ket synim kaq ,t,e rr.ebeJ( si te popullit ,si t1Inteligenc1!s, Auk muejt mas me ra Kleri e vepra e Ii, madje dikuSA aq per se forti! e ka marre <;ashtjen e klerit ne j'}ikpamje komt.are, sa mund te thana se per ta, kja a~ht c;ashtja e dite.s. Qi mas te mar,re kush terthuer ne zhvillim teksa}tI c;ashtje, tuej pre e tuej shaf'tue hire ~ pa hire, po. i grishim te gjith ata qi i int.eres-o-n kjo <;a,shtie, fa marrin nl:! do.re historin e liris se Komeve e, si kje-nl! asist) q.i e sh<i>fil1me s,y !'Ii mirevepr;en t'ane, si eelhe ala qi nuk e kujlojne lemali!!.astemi.re. as te mjaft.ueshme, kan me e preke m.e dQrlt v.epren e Kle.r-it ne pikpamje te perparimit komtar, kan me u kujtue se, K'leri porsi K~er jo vetun nuk a-sht as muudet me kene kundra Kamit, mund ma teper ka tager e detyre me e njip~rnilsue idealin e vet me Ie mare e te mire te ,papujve. * * * Simjet republika e Peru kremtaj qindvjetaren e !iris e t/! paemvarsis se vet. N' Arg~ntin.e kja rase kje kremtue si nji teste kam'are, per. arsye vlla.znare e'histarjake qi i lidhin e i perpjekun kta dy shte'te; ma te~r qeveriq e Argentines zgall nji deputqcjon porsi perfaq'uesuesin e vet n~ Lima e kryepare deputacjanit k,je vO Emzot. Lui,5j Dupprat 'zevendsi Argj.i,peshkvnuer i Buenes Aires. Te gjith nierzit kan nii r.atyre, a si Ihana na, Jane buka " e nj( br.Qmit: prandej 51 gjith kund, ashtO edhe n'Arg,entine lJ faJ~ e u' W~fiql, 4 dha e u. .~\1\\!>r.n~IP6r fflag,a, nd~l;!rU~t\Ofe e ;~(}J1f.~en~

346

ca pse Argentina n'at rase aq me randsJ do te c;ote ptr perfaqsues te vet nji Ie KJerit e jo nji tjeter, thue se ne te lane republiken' nuk do Ie mund gjindej nji sekL)lIilf qi me ndere Ie muejte me e vue al zyre, thue se n'Argentine do t'u n]ehte Kleri e jo Ijeter kush; e aq per njimend u kap kjo ~e, sa me u bfi c;ashtje parlamentare. Klier qe, me 24 Ie majit, ne fleloren qeveritare Ie kryegjytetil t'Argen.tines, del nji c;pallje zyrtare e cilia nji kahe nji i kalzon arsyet qi e shtYjne qeverJn me ~a Qi paria e Klerit e jo Ijeter kush t'a perfaqsote shletin e Argentines n'at rase aq jane te madhrllleshme. "Na kjeme shty me e ba kel vendim fjalet e komunikales zyrtare - per arsye qi Kler; i Argentines per tam.an kje nji faktor i gjalle i skapullimil l'one e i lids e i paemvarsJs komlare. ISleri, ne perjudhe t'emancipacjonit t'one e bani Ie nj'injishem me ne ideaHo e vet; jo vetun Iluk 1I kllrrsye, por me nji vlere tt!. pashoqe e me mund fatozash veproj per ngallnim Ie repub!ikes; 'prandej, sikuerse nder dite te vishtira kje ne. ma ie parin rend, e drejta e Iype qi edhe nder kremtjt I' asajt! perjudhe, Kleri tt! zane vendin eve: e rendin qi i perket " . Tash, nji nieri i arsyes nuk mllndet l11e thane se nji akl ksi sojit, nenshkruem prejt! njerzve Ie nji shtetil, nuk mund Ie kele randsJ, e kishte me ken!! nji lItopJ me mendue se nierzt e nji shtetit te gjytetnuem, tllej 1I pshtett! mi Ihana e thasha, bajne ligje, I;'pallin vendime e marshtrojne popullio. Me gjith kta, na dliem me i vertetue ,me histori oe dare njato arsye qi e shtyne qeverJn e Argentint!s me e ba at dishmJ zyrtare. ~

* i atyne kohve, se, "ne perjudhe Ie dhele vjetve 1810-1820, meshlaret, si seklll!ar~ si rreglllltare ja hine- me cene pQnve politike, vete i ushtrojne zyret r;ivile e shum heresh marTin pjese edhe nder veprime ushtarake. Kleri ne nji mendyre a ne nji lieter muer pjes~ nder Ie gjitha ve~ral qi u Iypen me e c;ue ne vend ideaIin e paemvarsJs. Te lana ndolHt e ksaje perjitdhe kjene frymsue prej Klerit i cilli isht-e i vetmi qi aso here,t u date ne shej per dije, e jashtt! Klerit, populli sf! kishte kuej ,me, i'u sjelle I?er kshille e per fja(e." Per nji qi populli i Argentines merr vesht, se Spanja nuk

Thoie nii shkrimtar

1) PAOmO, I

influenza

del clero nella indipendenca t

Argel\tina

cap; i,

' '

'v.

.. .,'l""~.J:. :?

347 -

d'o te mund e mate ma sundimin e bapet perfe detin, me nji here mt>ndon per lid tE' vet, e, civil e usbtare, zyrlare e populI, dikO te nzitun, dikO te percjeJIlIn prej Klt'rit baben' njajsit e i dalin para mkamsit mretnuer te Spa;;jes e i thone, se"me at dite prate zyrja e Ii porsi perfaqsuesi i Spanjes n'Argentine; me nji here mlidhet KsbiJIi Komlar ne te cil:in men pjese vete j'peshkvi i Bucnes Aires, me 26 meshlilre tjere e zbashkut apin re per te,rilIll te Cisne;ros-it, mkamsit mretnuer; ngrehet qeveria e perkohshme reSâ&#x201A;Ź vetshe, per krye te tyne zen vend meshtari Don Sola ql dere n':at diU! kishte ken!! kryet e pOnes nder te gjitha mledhjet komlare.

Edhe pse zevendsi mretn~er i Spanjes 0, Baltassar Hidalgo Cisneros kishte pase dhane dorbjekjen, popuJIi nuk munG e shifIe me sy as nuk mund e durote ma mrenda Argentines, pse me zi pritte me u skapullue preje te huejve nji here pergjithmone e me e cpaJIe plotsisht paem varsin komtare, PopuJIi dote, por nuk kisl1te kusb me e nzite as kush me i pri. Me 25 -te majit ]810, frati Domenikan P. Ignac Grela mledhe nji morl popullit, e shi ne pike te mjesdites shkojne para paJlacit mrelnuer e Iypin qi Cisneros cioemos te dalin prej Argentinet; pa hi~ tjeter populli men vete sundimin e vendit, <;paJle pamvarsin e plote komtare e te ramt e pushtimit te huej. Frati qi permendme asht shkndija e sbpirti i te gjilh veprimeve a n'at dite qi kje ma e para diU! e independenc~s, popuJli nuk ka Ijeter pris jasht P. Ignacit. Me nji here bahen nenshkrime per te ngrehun,te nji qeverls fjeshte komtare, e pose Domcnikanit, nenshkruejne edhe ]7 rregulItare tjere gjithnquer urdhn-ash e Kongregacjonesh. Mas n~nshkrimeve vehet Kshilli i nalte e nder pjestare gjejme edhe perfaqsuesin e Klerit meshtarin Dr. Ema;JlIel Albertin. Por tue) u'lfbrue Kryegjyteti, -nuk 11librue Argentina, perse Agenlat e-Spanjes and~ e kand e kishin sun'dimin e vendit ne do- , re, e mU,ejshin fort, koJIaj me e basb~ue aq - ushtrl sa ~e i ba ba, lIe, kryeqitjes se B,H~n(ts Aires.. Ksh,illi ,K?mtar bashkoj nji cet~ 500 , ,vetesh

t'arnaatisun"

qi,' tuej shkue gjytet ne gjytet

e katund

ne ka-

tund, t'i pershkojshin'"t~' gj(tha. provincet e 'Argentines, te <;palIshin, per' gjith vend - Iifln e t'a ngulshifl flamurin komtar. Ne ket rase mal se fortit del 'lie shesh vepra e Klerit; pse kishle mjaftue me pase ndeje Kleri asnjan'es per m'u' shkatrrue ajo <;ete 500 vet~sh pa da,Ie ende p,reje Buenes Aire's. Par Kleri, qi e kishte popullin ni! dore, nuk u struk nder Kish~ CIS nuk ndej me shikjue per seri,'e me ..~,~ t i~~~~ , ;'j '-if' XJo3,

348

-1"~

::j

gjith qi giind~j nder <;apoj IE!spanjolve, I~ cillE!t, !uej mos e pas~ pase bjerrii shpnesen se do IE!muejshin me e thye guzimin e popullit, i kercnoheshin Klerit se ala meshtarE! qi e nzitshin e i nimojshin popullit n'at rasE! veshin ne rrâ&#x201A;Ź\zik tl! jetes vedin e popl1llin e dam-

tojshin moralisht e materjalisht gjejen kishtare n'Argentine.

"i " r:

Kleri

qi kishte ra ne s9 aq fort e qi do t'ishte ma e para kashatE!e kercmit tE! huejve, ,bate mjaft per komE! qyshe ~e nuk i nimot!! spanjolve, e vetun kta !shte p.e.r Kler veper fatozash; por jo, kCt me fjale e kO me pune dha e muer aq, sa ajo <;ete 500 vetesh kaloj ngallnjyse proVince n~ province and!! e kand Argentines luej e gjete pop\.lllin ti' gatuem me e prit~ !lIe krahE!hapet diten e liris komtare. Klerit nuk i mjaftoi rnundi e fjala, por i niJ1lOj asajE! <;ete edhe me buke e me pare e kahe do te ja mate ushtrija ko mtfire, e gjetE! sofren Ie shtruem~ e Ie gatueme a me shpenzime a me kujde,> te meshlarve. Reylual O'Comor ne nji fjalim qi majli me 211.1903 thote, se "n'at kohE!Argentiqa iShte mang111per shtypshkroje e per shkolla, e kuve!ld~t e rregulltarve u bane shkolle, predkoret e kishve, Ie tyne u ban~ kqthedra pnje te ciUave mesh tare!, II:!nzitun JDrej~idealil t' atmes sE! re, nder msime, predke e Konferenca, e perflilshin e madhnojshin e nji herit e <;pallshin porsi pune te kryeme liri komtare". Historjaku i syperpermendun Paggio mrripe me Ihane se "lufta e indenpendences s'Argentines, gadi te Ihuesh, krejt u ba me pare qi Kleri i dha vete a se i mlodh andej e knpej neper pop\lll". Tuej e dilte na se sod fort me lOre po i zehet kuej besE!, nl1k po shkojme ma gjate me tregime te dishmive H! shkrimtarv.e, por po i <;ekim per shkurt fa k t e t ma me randsi ne \lef te cillat Kleri i Argentines dahet n~ shej per bashkveprim Ie lid's Komtare. I * '" * Pik.e ma se pari! Argjipeshkvi i La Plata dha per ushtri

600 pesos

as nuk u gjet kus-h j Klerit qj met pa dhane ndo'j

1.) f,letorja .0 a"c eta M in is! e ria I c me 18 Ous.hl Ie vjeti!. \813.' N. 6.3 k~ nji sl1krese te Ooy,el)~nbe qi ja dergon ArgjiJ>es.hkvitte La Plata, 'ne te cillen i thote lie, .tuej veprue kso doret po humni feu e meshtaril1c e 'j urqhnQn, .te mJeg.he Klerin sek,uHar e rregulltar e te pFedikQjne n.e kishe e neper 9'ug~ marrip e ~ryeqitjes , 2.) l'iji pesos ban nja 5 lira Italje!, por at here parja ishte shtrejt si dikuer nder n"e.

)

~ ..

349

send 'per ket qellim. Por nuk mjaftoj kaq. Famullitari D. Zef 1-1baracin e m~rr mi vedi me ja qile me spenzime te veta per do kohe buken ushtris; dy meshtare, Marian Medrani e Juljan Navarrl apin per ushtri plang e shpi e gjithshka kan mas shpirtit; nji far/! p. Damjani, tuej mos me pase shka me dhane, ja hie vehten komandes ushlarake t'a per.dorte ku te ju Iypte e D. Rizzo vullnetisht bahet ,kujdestar per ushqim t'ushtris. Te pa numer mandej kjen/! , meshtarCt qi jo vetun porsi kapelana, por si mjeke, kirurg e se-' kretare komandaresh e percollen gjilhkund ushtrin komtare. Ge"7 neraii,Bolivar pat per ndimtare e s~kretare fratin P. Anton Sant Alberti-n qi, gjurme per gjurme me t~, muer pjese nder te tana

veprimet luftarake. J) Me pase per t'i vu oroe rasat e punet "preje te cillave muer fund e u sugurue independenca .e Argentines, na shofim se

Kleri gjithkund u gjet per krye te punve jo vetun porsi ndimtar, porsi drejtues a kshilltar, por tuej marre mi vedi barre edhe te randa. Z~vendsi mretnuer Cisl1eros msl1eftaspat gatue te'gjitha mjetet per m'e e shafire krHqitjen e popullit e ndoshta en de sod Argentina kishte me u gjete nen zgjelle te huejve, m05 te klshte k~ne Don Gregor Funes 'qi e hetoj dredhin e me kohe ja kalzoj qeveris 'komtare. Meshtari Frano Patino vete i c;palle proklamet nder province e Don Alex de Alberto bahet kryetari i kryeqitjes

nder disa province

te cillave i prine me u bashkue me kryeqitje

te tjerave provinc;e. Argjipeshkvi Moxo y Francoli ,asht ma i pari n'Argjentine qi e pre~ me nderime mretnore ne La Plata. generalin Castellin. Kuer mas luftimit ne TilkumuII, generaJi Belgrano e bjerre krejt ,shpnesen e fiti:nit, e matet me i dredhe t.e ~jitha ushtrit preje ologut te luttes, 'dy vllazent' Araoz, meshtarll, i daJin para, e zemrojne me fjale, i gatojne ~qima e e shtyjne.me ja hi njasaje lufte qi kje ba me 24 SfIta.t.ueJ 1812, e cilia kje ma i pari ngallnim i . plote i uSl1tr's komtare e, v'ulosi per kohe t'ardhshme lirin e Argen-

tines, ,Famullitari Dede Garcia i nilJ10j generaJi;t San Martin me ba \ .

planet e njatyne I~ftave qi do te perftoi.shin lirili e C~ilil e te Peru. Fa,mullitari DOR. L. Beltran dora doras me generalln San Mar:tin rregullon Armerin e'i prine . gjithkahe neper krahina te zorshrpe' {e Co"rdiglier-es.. ,. 1~., .' . 1.) Kto' dish'~i o'} i cia I e s. me't' . I'

i ~}errim

preje

akteve

zyrtare

t'asaje

kohe:

Par

tel . .... ~, '

350 -

Ne Peru famullitari Mlinekes drejt:! per drejte merret vesht me 'qeverin e Buenes Aires e ma pare se kurrkushgaton kryeq\tjen ptir liri komtar~, bahet rob e des nder duer t' anmiqve. KU~r me 12 Kat!. 1815 Peru lidhe bese e vl1azni me Argentin~, ncler'mjetsit kjene Balarce e meshtari Dr. Ignac de Barros. , N' Argentint! qyshe prejp. H! parit parlament qi ball ~igje me u majle te lire robt qi veshin kamen n'at vend, e rend mas rendit nder te gjitha asemblet qi i dha:1e popullit Atmen e !irin, e dere n'asemble Kostitucjonare, gadi gjysa e deputetve gjilh her~ I kjene meshtare. E me 26 Kall. 1814 nJi meshtar porsi kryepar qe, veriet nenshkruen dekretin qi cakton te njyemet e trajlen e flamuri t t' Argentines. N!! vjetin 1815 Argentint gjindeshin gjalle e ngusht, pers~ preje ushtriet nuk kishin mete por pak vete perkundra Spanjolt: . shkojs!1in per her!! e ma teper tuej dalli ngallnjyesa nder shum gjytete; mi te gjitha kobet tjera kishte hi dasia nder shej te gjyteteve e te provin~eve, e te vetmit qi kishin ndeje t(Ik ishin kryeqitac;it e Buenes Aires, tli cillet por qindrojshin me shpirt!! nder dhane. Tuej e parapa ket gjeje tli rrezikshme, kahe nierzt e shteI tit mendojne me hik~ a me Iype ndoren e zotnimin e ndo'j shtetit te huej, Pater Franja preje Paulo Kastenda del e e mledhe popuIlin e perdam, e shtjen ne kishe, kO me nji predk qi ban bashkon mendimet, ngrehe zemrat ne shpnese Ie fitimit e populli del preje

kishet i gadshem

per luftime Ie reja, pa

u pendu~ aspak per

kryeveper se cilleS ja kishte pase hi. Frati Pater Oaetani Rodriguez nzile 'Pe u ba kongresi i Tukuman-es qi kje agimi i !iris se Argentines e porsi sekretar Kongresit nenshkruen A~tin qi i kj.e dergue shteteve tjera per me u lajmue independencen e Argentines. Paler Justi de Oro e harton njflte mendyre qeverimit republikan qi shteti i Argentines e man ende sod. Mes~tari Dr. Ojergj Funes shkruen dt"kretin me te ciltin vehet kotitucjoni n'Argenline. ,

Kta dishmon, se Argentina ne zgjim te vet ,nuk 'ka kurrnjJ

ndollje po'litike ne te cillen Kleri mos te k~te kene kryet e pOnes. *

* *\

Jo vetem ne politike por edhe ne shkas te msimjt .e .1jd~r vepra bami,rsi~t Kler,ikje m~ i ma~hi fak,t?r. M~.~a.u~htr!\k~mta~e u ) . 1i' u perhapshin ane e kand Argentinet, me sa nder tnledhj~kom.tare ~

\ "

. -

351 -

gatote e u vendote mendyra e sundimit Ie rl, 1<leri, te th~esb i vetmi kje, qi mendoj me ngreh(! shoqni bamirsiet e me 9r~anizue mjete msimi!. Emzot. Emanuel Azamor qi diq ne v. 1'796 ne tes(amendi la te gjith librat e vet ~,p~r nji bi~Jio~eke t~ perbashkM te gjytetit te Buenes Aires". Moreni sekre!ari i Kshillit te nalJe qi me go. je U! vet -dishmote se do te ja u dJte fretenve pse kishte mrrjj.t~ n'at shkalle kulturet, kuer grishi popullin me e themelue nji biblioa teke komtare, franciskajt !<jene lOa te paret me i nimue me kujdes, me libra edhe me nierz, ttJej j dhane per bibljotekar P. Gael tan Roqriguez-in, K~ frat me meshtarin Dr. Chdrroarin formon ma te parin projekt 1'Aresimit. Don Segurola asht krY4tari e shpirtti I te gjith shoqnive e i veprave filantropike e nder s~ tjera te mira preje t1 pike ma se pari! kje qite shartimi i lis JI'Argeo/ine 1) Pra historia e liris komtare s'Argentines dishrrion kjarte se shka asht Kleri per kome. rThsh po pvesim: Shka ka me thane historia per veper te Klerit ne Shqypni'( Si e kupton sod per sod populli shqyptar vepren e Kierit ne pikpamje komtare? Per shum arsye nuk po hrme ktfi me i gjegje ktYl1e te pvetunave, vetun po vem oroe kta, 'se sikuer nder ne ashtfi gjithkund Kleri gjithhere asht e ka me ken'e marre neper goje, porsi mullisi qi, si bloj imet si trashe, Auk 'mund U pShtoje fjalve e ankimeve. Por 1'a, mendoje kush p.fine'n' si'te duen, Kieri porsi Kler, jo vetun nuk ash! as mund te jete kundra perparimit te komit, mund ma teper . asht ma e madhja fuql qi , round te Rete nji populi per me ja IT\ltrijteidealit te vet. Porsi dy fletet e shpendit, qi t\lej e ~a ajrin me nji perkirn te bi!1dshem, e naltoj,n'e e ,e r:naJne, equ11ibriri e tru'pit te ii, ashtD. ideali i Klerit e ideal1 korn'liI.r, ne nji' fare mendyret, 'tuej it nji.. pernjisue njeni me tjetrin do te mrrijne me ja hjeke popujve ra.. ndimin e jetes e me i naltue ne pronim te lumnls te tash'me e ~ gjithmonshme. Kleri kA t~ger e detyre me ~arre piese ne ~ashtjt komtare e, me sa mund te hjekun dore preje kt1 tagrit, aq mun~ t'i shmanget ksaj'e detyre. - Fjala e Papes. Piut, X: "Qualit clerus, talis populus" sit e jet e K I e r i, 'a s h t fi k a m e k.~ n e pop u I Ii, e shprehin bukur'" mi're' ke! tage'!' e 'ket' detyre.' " Vepra e Klerit \ n'Argentine asht"nji shemull i gj1=tlle j ideal)Te sllumen e dishmive 110.. N. 234. '5 te kti v'jetit.'

i( keme zjerre

p.reje 0 s 's' e r v :f to' r e Rom 'I

lI. "

I -

352

1 (

lit plotsisht te njinjishem qi ka Kleri sekullar e rregulltar; e nji nder tjera arsye per te cilia! Kleri i Argentines ja duel qellimit t~ vet, per taman kje bashkimi j bindshem ne veprim. Ndollit e Argentine~ jane nji prove e sugurte se Kleri din e asht i zoti me e zhvillue ~ashtjen komtare e ~ashtjen fetare setcillen mrenda rrethit te vet. ~illa qever1 kje ma katolike se ajo e Spanjes? e pra shty preje idealit komtar, KJeri kje ma i madhi anmik i saje n'Argentine. Kleri, si Ie gjith nierzt e si ~'do shoqnl tjeter, asht njf. gjymtyre e popullit e e shoqnls t'Jierz,)re e komtar(f, prandej kat e kan disa qi,luej mos muejte me e pa as me e barte Kl~rin e veprim)n e 11, kuj toj ne se lie dore te tyn e ash t me ja caktue KJerit rrethin e veprimit mrenda kishve e kuvendeve. Tagrel e detyret komtare rrjedhin fill preje nalyres, prandej as Olund Ie ballen 010nopol as Olund i ndalen kuej. Par po, ideali, rregulla e detyret e . gj~jes se KJeril kta jane ala qi ja' presin masen veprimit te U. Se mramit si gjithkund ashlQ n<;ler r.e kan ndolle e kan me ndolle munJese Ie ve~anta preje ndonji pjestarit Ie KJerit, e kto si ne pikpamje fetare si edhe komtare, por 01 e sam u n d le thona se Kleri asht ku n dra fejet, aq/mund te "

I h 0 n a sea s h t k u n d r a k 0 01i t. J farnshmi Lacordaire e la ijqle: K ish a Kat 0 I i k t: ash t e h y j n u e s hOle q y 5 h ~ sea.

sh t

s h 0 q nor

Lid h

jaB

P r i Z liB old it.

Nji epizod i Ie tretit bl~ te "LahI1U~s se Maids" (Kqyr Numrin e' Ndandorit) r

Abdul Frasheri kshtft fali;" Kuer Mar Lula, i pari i 3~ales,

Nti ~y - zjarm, nji zog sokoli, Bl'Jrre i 'lOti i pushk.es e ~ fjales

Ja prel fjalen n'log t'~uvendit: '- 5e Ii, ~ pasha at SIr' Marrabe! -

~.~ /

353

-+ ,.

'Sa per t'dalun zot un vendit, Me m'qortue n'evoj~ nuk ke. Pse se a zanun kjo Shqypni, Un kam ndeje me pushke per faqe, E per vend e per liri Kam ra pre, kam bamun gjaqe: Kam shlrue j~ten si bishe malit, Sdath~ ,e sdesh~ edhe pa ngran~; Por as Mbretit, por a~ Krajlit Tur.gjatjetii s'i kam thane. Un kam ruejt gjuhen shqyptare; Un kam mbajte doke e kanue, E as per pare - e as per timare, Gjak e t'Pare s'j kam mohue. Prandej, Shkjau me pas~ per t'ms:ge E me -dale ktej kah' Shqypnija, (Si po thoniยง se kA vet s:9,) KA me u ndeshe, po, m'arme te mija

;

M~n:~ te. Le~~~,~_!~Dl!~~it, Qi, me nihme te Perendis, -"-.:0..----K'an m'ja,' ~~qniJL.Ber!inH, K~'ja ps~.pnis.

P~hue'. Tue pa se

me u vra

mrende,

me Shkjf1,

ArladOllakun'

'Q.l !{iirrJ~k:e]ยง:LID:a::l<a::-Galh _

Qi kurr,

--.:

q~3~~~:JO:

'Qi edh~.3J~.~~IL,.2_aj~~~e E~ tl&U$.. E shnjerzue m' k11 grue e moter, E" sT'm'l<a Ia-rreme u rrit~ dj~n' voter? -.' 'M.'1ta korr~]rre~ne . Token-e- trclshguenie. . M'kiimarr~ I E 1uj m' ba t<arlOn pac;aver, M"kA marr~ 'qel, po,' per. nen laver, M' kii' marre 'Iop~t me ',gjfth vic;a,

" f

M' kA o}'ftrre

de let

me pgic;a,

M' kA marre dhen e m"ka marre'dhiz, . mriz, M' kA thA" )' vathe,. e 'm' ka thA

"..~

Edhe

~ ,I .\ 'l ,-I,.

"'t!i

~~., I

,,'

.. t

s::>d~,m' kif vue'lec;i.' .:.\

,\',

,l . .

, ~

'~-.;

l:\."+~,\t.,:II1', ~- '-;'!:..

354 -

Mas me fole n' gjCihe t' Parvet 1'mi, E m'a man gjunin mbi bark, ,E m'a repe shpirtin me, ~ark, Si mo' lot, ma keq per mue Nder thoj t'tij ql kam qillue?.. Po a pse Tu~qit e Anadollit Duen te tallen kiWj troll it, Na m' ja vCte pushken Nikollit? Jo, per Zotin!, kjofle levdue! Se un .M a no v nuk kam qillue, Qi me dale l:: me luftue, Perse Krajli a perse Mbreti Duen te 111'majne mue rob n@n yeti Un lufloj ve~ per liri, Per erz t' em e per Shqypni: Se un l' huejn zot 5' e due ne shPJ, S'dUl: te njof as Krajl as Mbret: Mbret Shqyptari asht n'vend te vet. :- Te'lumle goja, bajraktar Ali PashE, i trim bujar, ~err e i thote t' parit te Shales,

~'#

di!"~::' 11""'" ,:,

:t.l/

~''t' ' ,\

J\ti"." ~ '; '.."

Se ti I~k s'j bake

fjales,

Se t'i flitke n' log-t' kuvendit, Si po e lypte e mira e vendi!. Per Shqyptare, si jemi na, , Turk a Shkja U! dy jan!J]la; Pie te dy, si Turk si Shkja, Ne me s9. s',duen me na .ea, I:-dbe jane, per":ne, Ie huej: Gjind, qi as vedit as tjer!<uje Nuk jane t"zott nji t'mire m' ja, u' sjelle, .. ! / As per dije e men de t~ kthe1fe, . [. As per pune as'~per tregti;. As per t'mare ne giytetnt.. Por pse na Ie vogjel jemi,' . P'se kend fis as vllaI1UJ{!'(Hni, ' Na sod Shkjaut ~; mimd t'i-ba:jm~\ balltl, ri. Q!podOt'--na pelJ:>rre-=gIaIl'ti;- - --- ~ "\'";.,... - -,

Prandej,

-" lhom,

o--

..~

se ,e Iype E' mara,

. .I" .

'i'

..t-'!~,.\

~ \:

~ ,/

355 "

-!.-

Qi dhe sod na, si perpara, Te rrime njitc me Mbret t' Stamboljit, _. .~ .,. ._. -_. .0---'.."':"'~.'" Per me i bamun balle Nikoilit ~

Ka'meaitle;

D1K(rer~dTla-

) QI

...""

edhe T.urku' do t~ marre

E m' atâ&#x201A;Ź!here,

m' thue:

a Toskee Gege,'

shka

T'mli-dhen tOk, si kokrrat nJShege, t' ja napin Turkut

~,E t'

Qi s' ndrron.

t'shlymen,

vesin,

ve~ se qymen

a Is~ojne krye-picingttl: fT'ja thejne zverkuJ. ne Mosul. 1 'Pra, ju burra, Ull kish me thane; KiCt fjale ~j'eter mos me zane; Vef; me hIe me shkrue nji lett'r Me shkrul~ 'i Jeter - m' kanue t'vjeter

perr-sliTanr-Kra]la

\ Qi;"pa-lf.

t mled'he n' Berlin:

e 'Si1"ku"min,'

shrerr"u"ri '-Drf

Edhe Buena per pa u thae, Na per t' gjalle nuk rrime n@~J~hkja , KshtO kA f_ole Pasha i Q.1;1"~.Ls.

Edhe Krellt-e~h9ipJ~Hls Kari-'ma'rre-Ietren per m'e shLIT(', FjC1le per fjale -

kshlu

tue

I~ pt 'L',~:

Ju qi jeni te shtatet Rrajla ,

Edhe Ii i\;1breti i SrambolJes,' Falmeshndet

Krent e ShqYP!11S.

gjygj qi e keni bamun,'

Per niat

Qi, n~n Shkja

me vue Shqypnija, Pa shikjoni, se, per 'Zotin, Mund t'oa blje ndoj.pune e keqe; Pse' na rob s', bahna kuje. Page e t;r;ih.Je.~'t-\~!~i ~~jp,e kl!1je.l ,j;", Nj~ket toke te Shqyptaris ~

Zoti vete ne na. {}(a'tf~lun ': \,,' E as Taljanit marre s'ja kemi, As rre.mye "

As In-glizit,' as TeutonH,. Se fua Slav'rt j0. se jo,

~}',.

, p'

s'ja kern' Franeezit.

.' Qi. , ~e<;

di(..!a .;a -'-'-- . . ~

)

. ,

nH~alkan -

\ J.I

-356 E kush di se kO e kpute zverku!I: Si ajo vrula e kacalecit:

Sod ketO, neser S'd1e

kft,

Sa per Mbretin e Stambollit, Qi po thote, se Knjaz Nikollit D8.. I'i fale P\ave e Gu<;i, Do t'i fale Shkodre e Mfllci, Mund I'i thoni, se Shqypnija Nji shporte fiqsh nuk kil qiliue, Per m'ja u dil miqve pes h q e s h; Por ashl loka e t'Parvet I'one, Ashl Aldlleu i SkanderbeguI, Ash~ Atdheu i MOjs Golemil E j alij Leke Dukagjinit,

Edhe iKukes

edhe T Muzakul

Ed~e i Strezes e i Aranilit Qi e kan III t'lane me gjak t'Turkut. Prandej !,>'kil as Kr~il as M.!?rel,

Q'j ket toke - e

f~l-e

'e.'

~het,

De'j- sa 'l'keCiiTi-zo'g 'Shqyptaii, Qi I'baje hije permbi dhe. Keshtft letren e kan shkrue, Edhe mire e kan paIue, Mandej shlek atil i kan dhane Per Berlin, kft kishin zane Mbreli e Krajlat, gjygj me i da Sh<::kllil ngrale ne Jijak krejl la,

Dimiter Kamarda. 1821,

1921.

Me 23 Ie Tetoril qi ;~~.oj u mbushen 100 vjel qysh se u Ie i njoftuni, albanolog Dimiter'':1{amarda. Me zeit e me kujdes Ie :njoftunit

profesuer

e letrar

z, Zef Sqiros

e"'nden

Ie Ii kje

kryesi

:- 357 perM nji komitet (Piana Sieills,

per me e 'kremtue ket ras ne Plane t'Arbreshve dei Greci), nji nder kolonl ma me randsl 'te Shqyptarve te qi asht vendi i te lemit te Kamardes.

Pra ne Plane. t'Arbreshve me 23 te Tetorit u kremtue' madhnisht qindvjetori i te lemit te Kamardes. Pose nji popitllit te madh tl:! Planes s'Arbreshve mueren pjese edhe auktoritetet e vendit: Kryetari i perlimtares, Pretori, mareshali i karabiliierve, drejtbri j shkollave me gjith mesues e shum Shqyptare t'Italls. , Ne 101/2 paradite kendoj meshen pontifikisht ipeshkvi ita10-shqyptar emz. Pal Sqiroja j ndimuem prej priftensh shqyptare. Mbas meshet emz. Sqiroja pani nji tjalim t,e bukur mi Kamarden, tuj diftue virty'tet e tija si meshtar, si atdhetar e si Ietrar. N.e ket fjalim permendi korrespondencen qi Kamarda kishte pase me Kardinaj, Ipeshkvij e PrincC/. Prej keso korrespondencet duket ~iltas, sa fort Kamarda ka ken'i ~muem prej Selijet Shejte e 'prej Gjeverijet Italjane.

Kisha ishte zbukurue me flamura ,'Italls e te ShqYPAis. Ne balle te klshes ishte vO fotografija~' Kamardes, e !1den te nji neshkrim shqyp j bam prej z. lef Sqiros, profesucr i gjuhes shqype e drejtuer kendimesh n'lnstitut 'Mbretnuer Oriental te Napullit. Ne krye te rrases pe~mj n.~shkrim ishte shqypja me.dy krena, qi asht edhe arr1;1ae Planas s'Arbreshve, e prandej nden te ishin shkrue keto shkroja: N. P. A. c., qi dueg me thane: No b lis P I a n e A I b la n. ens i u m C i v ita s (Gjyte ti bujar i PI~nes s'Arbreshve). Neshkrimin po e xj'errim prej "Shqiperijet Ie Re", por mjerisht na dukei se ka dale me shul1j gabime shtypil, te cil1a.~. nA, per ndere t'auktorit, po drueIT\ me j n~requn. Qe pra'g,eshkrimi:

Per

k u j t i m t e per jet

e she m t e \

'p a paD

h i .~, ,

m i t r i t K a mar d a s A r him and r i tin e -L j v 0 r n,.o i c i lip e r' s a :- 0 'j ~ e t e s h k r u a met e p a h a r 0 s h m. e j

be r i n d e f ve n d,j 1, she n â&#x201A;ŹIr it i t e v jet

r e H g.i

t ~ n 'e e d h e i s t 0 j hie A: t d h e u.t t' d a s ~ J.1r g.n t h 'a- . t a '~~ e j a din tern hr e n, k u j p a u I 0 d h u r k u f'r n ,a .t'-a: p.e r t'~ d a I e z 0 t .e fit Imp ere. i -e' dii it a u m u n din s j ell e t e i a t t. a s ea'r e "s h q y.p tar 'e~t e k j i 11..tv'j e t'i i ~'a r'e i~'t e. h',m i (e t",i,(j, ("]'e XX. III ;t'et t e. to pi t M C;MXX I."( V'U "n,.;k e t u .k e t~e. r,a s.,~..,' ,', , ',"', i' -', I <11', ',' ';";"..

,L"." :'~- !\Ii -~,:'i 4Ii

I 358 -:*

1 :~

* * j~ Dimiler Kamarda u Ie ne Plane t'Arbreshve me 23 Ie Te- .~ torit 1821. I jali kje Papa Gjini, efimerfos i kishes shl:! Mitrit ne '.: Plan~ t'Arbreshve. Pat tre vellazen: nji doktor, qi diq en de i ri Papa Nikollen, qi kje profesuer n'lIniversitet te Palermo-s; e Zefin, qi shkroj do vepra nl:! gjllhe shqype. Dimitri u ba prift katolik i rilil grek ne Rome ne v. 1844. Si prift i rl ndej pak vjel ne Planl:! t'Arbreshve, e mbasandej kje ba efimerios i kishl:!s sl:! rilit grek nl:!Na'pull. Atbot'ishte nl:! kambe ......-

H!vizja komblare e !talis. Ne ket levizje muer pjes' edhe Karnarda,

tuj u ndimue kryeqitsve kundra BorbGnvl~. Prandej prt'j Napullit ju desht me ik' e shl<Dj nl:! Cesene, kll ndej per pak ko'1e lie ku.. vend te benediktinve. Mbasandei kjc emnue profesuer ne gimnaz te Livorno-s, ku ilia vone kje bi! edhe efirnerios i kishes se ritit grek. Oi q ne LivonJo me 13 te Pri Ilit 1882. Nl:! ke t ras e pE'rmend~n !lE lavd sl1um fietore e Il:! perkohshme t'Europes; *

Kamardes i duel zani nder dijetare per gramatike te krahasuem~ Ie gjuhes shqype, te cillt'll e botoj ne Livorno ne 1864 ndend titull..-G ram III a t a log i a corn par a t a s u II a 1 i ng u a a 1 ban ese, e per shto:c(' tt' gramarikes ndend titlill A ppendice alia grclmmatologia comparata sulla Ii n g u a a I ban ese, tf!. cilien e botoJ ne Prato nl! v. 1866 Ne te paren sh{)shile grarnatiken e nJi pjese te madhe fl:! fjalorit t~ gjllhes shqype, tu] e krahasue rn.e tjera gjuhl:! indo-europjane, e ...vjen nl:!'konkluzjon se gjllha silqype ma se fortit'.i a vit e.t gjuhes grek.e; mu mbas rnendin;it te ti, shqypja asht moter me greqishten. ,N~ tl:! dyten mbas. nji parathanjel t~ gjate, mi gjuh' e, komq~i shqyptare, b;:Jton do copa auktoresh j.l! nji tube k.angesh pop.uI1Gr~ prejdjalektash, te ndr..ysh.ena Il:! g}uMs 8'01111. . Nuk ash! .kElu qiliirn i jO:1l:!me e s:hqyrtue fllologi.sht ve-. pren,e Kama,-des, \(et; po thom,i se G r a. m mat a I a g i.il eli, si vep,er fil9logike, kje )1jil1)end mOl1umentate, te cillell e.dhe sot filologjt mu~d,enme e p';erdorue. me d.obi. ,Sfdo qi Ie jen konkl11Zjon~t. e tijaJ it)ry4~ kj:e.i. ve.tmi.fil01og qi m.endaj a&htO p.el;mi gju.he 1'0."'"' ne. Perpara si ash\O pat rnendue edhe G. ",on Halan ne 'v.eper, tl:!) I

,. .." ':t<

."':,:t;~\:\:'t

.~. .~~,'t{~f1:! "i~ ~"'f 1!1

'', ":

.if :, ...,.: '

~,,

B.59 -'

'if' "

~, yeti A I'b a.n e zj

s h:e S t u die

n ,Wien

1.853.

Kejo veper e bani .Kamarden me u njGHe m.e,shl1m"dijet,. tare t'Euroipes, nder te ciNet '\kjen :sidomos Gushtav 'Mey'er-i'l./ . D. Compar,etti, G. ASCGli,A. De Gubernatis, N. Tommaseo, n0ra ,

' ,,: E. 'M(tko, RaCla, Dorsa etj, \ G. ASC01) 11e S t u d i C r i tic i ", ,q'i botoj noelRome~'ne " pe,rrhi veper te K:amardes: (Ne. !ame hiv.. 1877, keshtQ ,shbu~.} '. stoi"ike')'Po)~v.izet' nji Ii1)guist:,Di'miter Kamar,da, i cHIi ka bottle nji ,gra,?atike te k.r~h'a,sueme:..permi gjuh~ shqy.pe, e cilia, nder 'gramatika te krahas.J.1~me,asht ma e madbja qi ka dale deli'sot' n'Uan.1 pari vlJim: Saggi.o d'I'Kr.amatologia comparat;a\' ,'s.u) I a Ii n g u a ~ l-b;.'a'n.e~.e e p'ers'hkr~en ',e e kthE!llon kPejf...'" . \ o!:ganizmin -e ,g'j,uhes, )si!<'Sh~yp;lar.ve,(... 1 dyti vHim qi asht nj('" \ S.~' to j>(:; e e ..te,parj't, a};hr-nji a~tol,qgi ph.q,ype'ebegatue,rne-m~"ilu-,L .'; stracj,oAI1 filplogike, .te ..cilles .j'ka ,yQ p.e;rpar.a nji fjqlim te- gj'at"e '. ; ,t'lstria,

Kristr.foridhi,

; t~.<;gl.u~;:;h<:~'~1~trar.-h.F510ri.k:,e.a~ht,~ 'perciel!u.n ".

sit."qf ,.~..,. .

: d

. Jet

era

t u res

Shqyptare, I

fi,l

Ie. asht

0I6 g i k e

-r,

",-":

,1,

'-.

,;.~ .,--:' "-'1-,

V' ::

t d e, L it Le' r a 't.ti' 6~ ~~~ 'V.e'per" Ie Kalnird~s.ier.mrb"~A:sl$t

'" c'

:",

I:,.".

qi ka shll.ml/~u.lii,

~''"'-!' ,,~ne;ndte

s 0 <;m e.

.'~i'

" t'e.'~f~f"L~ ;-, .'

O'~' 't "': -

Asn,t\. '.. ,~#'

i l' e

"q~u~e.d',ILi'.s,t;6

r t e'

"~.[.~~~~hm,~,,.mei,t:el).t;at.~tjd;rt~'~~~'i~;,\ . .c" }~4~ '.m~' e..i:}t::s%me,'~\:;CortJ;ipaf

r1:7Sh,qYPt'are:: ;,c (:if"rretti ne' liriL)'tew': ~{'. '-'I.~'.~'1" 'J

di.fto~~,:.,,:.'\

per Shqypta~e t'!talls m.e, muj.te~~Me,'. ,gi,npr~esl}em .qi Kamarqa ja,u.:,:~,~~t'oj:gj,u,-.~.~

;:'.

" I j. eve n j i .s to

t' I t a I j sse. I

u~jJJi~,~" levdueshm~

puil'

,~.'

nji

p'ershin'krej,t v(!pr~.n..,Ky_liber i Sl,lg.uronpet gjU-h\nonenji,\',1~

vend te bukur nder " -

pr.ej

. ...~

,ri t:!Ke ~,

-"l.c.

.J_',~

~e \v..e't,en'

nji vef)er

poe.rm i e .rtji- t.-

.~ .~

,~:,)\~,,~d0"i1;j.nglJjJst, t\lj dashte me..u;. '~.'

.sI1:i~r.J(Qif~«(e 'Ra,i?e, ne do're librin', e..~..k:'

~:'~:fn~ ":,~ej gjuhe. ~,hm;p5~,

i1(jc~r

kunde~shtare

:t~,\11 .', 1qf.~.~:' ~dh~'~~s£~,:,:;.. !f~~~-;i"q'j.t~~:et,.rij~, ;:C;:J!;{l1e 1),~p1Ii~te.r .ql l.,sh~r~JJ9.retiGrClttZ...1I me.2 te Shtatont. 1&31/;.1j.~,~'::' , ,,> A K't,f.,tv.. ~+-"jU.' h ;""""' h ' " t "" "'.' kl ~""k ISI.te. b q e dh e' aJ. t'.c v.e~~:,,~,., ' :zrop't;.;:)e,:)iJatx ,:' \'AJ; .?!e.j;,~:e'~I~l1,~~\,:@-n. '),)'!iE:<fi1~e'2.6 t~~Gius'ftt,i't'!~1882',. t\uj~ ,I...,fl,errhende','deken e Kam?raes, sQkr~uEt-/;' '. '.,. . '., '... \ '~', C'J'.-'"""':1 -'" :;.~:~~:

~~.te.

"ne

sh,tojce

~.:;:~im.~r.~a,..

~r~,s;~:A1I g e. m" .e i n e Z e i t u~n g:. ," DimWe~.

)ie~,-

.sadQ''''.".!,

me ,g'jith \Ha,." mefitQ,n

~};k~i1(p..a~,.hnj9ftull,

; ,-: ff. m;e,F,k~n:,ip'~/m.ei1.'du'~,e hnjgf,tun, n'e histori 'te, ditunis." :.Zt;,..'", ,. r 'S~}Jnl '~hqy;~:tar"j. v..~~~."~a:j '~'a,marqes; pse, ~a4<'~ne g;reko.'

t.:,:\~fkt.>~h'~ iIJ.ve,f.t\t~,e\ k~~o \'p,[lti'~~;du'ket edhe n.e. vep'~tJ~tJ/R~'tJt~".', ~;?>:l;1et~J :e/<s-e..!f~at,.~'~@'M,,gi. shkroj'" .Kamarda; ecihe'shum. Sh,q,yptar~" . . (~

.~,.

~:":}~';;~\~~~)"~'1' /~.

~~~-.

/'A:hIl.~Mag~~c;tJ'~"Nr,\45i

~~~>~:~1tif\:~~:~{:t;"

'.:'-,,'~

6. 1\la'nduer I

...

1921.,

.;.-

-360-

1 ,

tjer' {shin asi mendimit. E dijme se Mark B01;ari me mija' shokesh te vet u ndimuen Greqis per me fitue lidn e vet, e pa ndime te Shqyptarve .ndoshta Grekt lirin s'e kishin fitue. Ne ket ras shum Shqyptar' u rrejtt'n mbas nji mbretnije greko-shqyptare, nden te dllen'ShqyptariH kishin pase nji autonomi te plote. Mbas kesi \

mendimit u rrejten shlJm Shqyptare per disa vjet, dersa Greqija,

mbasl krej qillimet e veta, me propagande te vet i diftoj 1;ilta5 qilIimel e veta, e i bani shqyptaret me i 1;ile 59t. Besoj se edhe Kamarda, te kishte rrnue ma teper, kishte nderrue mendim. Pra nit nuk mundemi 'TIe i vO .faj Kamardes, i dlli, si prift grek-katolik, ka ushqye mendime, qi at her' ushqeshin edhe 5hum Shqyptare Ijere. Nit, tuj lane ne njen ane <;edo mendime politike, qi ka mujte me

pase Kamarda, 1;mojme ne te vetem oji letr~r, i cilli me studjime I Ie veta i ka ba sherbim te madh gjuhes s'one. Pra u lumet Shqyptarve t'ltaIis; qi e kan krei1itue aq bukllr qindvjetorin e Ie lemit te n. Edhe nit tt! "Hyllit te Drites" bashkohemi me gezim te tyne, e prej thalbit te zembres brohorisim: Kujtimi i Kamardes ne kombin shqyptar kllrr mos u harroW;!

t ~

HanOni (Shkruen

, q' I.

361

LBkti.. Du~pgjinit.

A. Shljefni K. Gje~ov O. F. M.)

(Shikjo N'r. 7. Ie "Hylli

i Driles")

Nye i V. Gjaja per giymeCl.

" ยง. 39. Kryegjaja asht e Ie zot; me cofe ndo'i kambe, dami asht i te lOt. Per vertelim, do t'i ~ohet te zot sheji pre} aU qi e ka per giymes. ยง. 40. Po u dhan per gj9mes dhi a dele, pjella, kemenda e leshi dahen per gjymes ndermjet zotnls e bariut. ยง. 41. I zoti s'ashl me detyre me mendue as per kr9pe as per kesolle, por bar'iu qi i merr per gj9mes. ' ยง. 42. Po u dha vi~i femen e U' rrit ne dere te bariut, si te pjelli'n, pjella e pare asht e bariut qi e rriti, e bylmeti per gjymes. ยง. 43. Po e prishi ba~iu by)metin e gjas qi ka per gjymes, detyre ja ka Ie zot a pjesen e bylmetit a pjellen.

ยง. 44. Gjaja' per gjymes

nepet e merret

gjith here, ne

vjeshte. .ยง. 45. Lopa per gi9mes ja sjel!e te zot 4. oke djathe e. 2. oke tlyel1. ยง. 46. Ne dhete krene dhl, i zoti. m'err 5. oke !lyen. - Gj9mes oke per krye. ยง: 47. Ne dhete krene dele, i lOti. mer;r 5. oke tlyen.-' Gjymes oke per krye. ' , ยง. 48,Ne~dj athJโ ฌse ka tager i Z211as te dhive, as te deleve. Nye i Vl.

Krye gjaja.

ยง. 49. Kryegiaja I

l1uk denohet kurr.' ยง..50 ":--

asht ~ e Ie zot e cilia as l1uk shtohet" as :'\ '.

J;<ryegaja ~lIrr, se cofe.

".,

-,.!

362 -

§. 51. Lesht e kemeda e kryegjas asht e te lOt. §. 52. Pjella

asht krejt e bariut,

kryegjaj a. §,

53. Bylmeti, mbas kuvneset

mje 'qi t'i rrije

n~ dere

. qi tl! bahet ndermjet jl! ty-

ne. -- Vende-vende bylmeti nuk nepet aspak. §. 54. Po u damtue ndo',i kamb berri, dami asht i bariut, e do t'a pertrle per me. mbushe numrin.

Nye i VII. .

Ojaja me pergjegje.

§. 55. "Gjaja me p~rgjegje nuk merret." §. '56. Po more gjan per gjym~s, detyra e pergjegjes nuk te lidhe; dami asht i tl! zot. §. 57. Po u shkakue dami prej II! pakujdesit II! bariut, dami asht i Il, e gjan Ie damtueme do t'a pertrle. Nye VIlI. Dosa ,per gj~m~s. §. 58. Po u muer derku femen per gjymes e por sa t'a daje dosa, edhe e rriti aj qi e muet, pjellen e sajl! do t'a dajl!n per gjym(!s me tl! zonl!. §. 59. Dosa i jel bariut qi e rriti, per Ie cillen do I'i nape \

tl! zot 'nji deck ma teper.

§. 60. Po s'u mbarrs dosa n'at vjetl!, bariu nuk mund t'a sheSI! as sl! mund t'a prese, po:' do t'a Ian qi te pjellin nji herl!. §. 61. Po u kervis dosa a puell e i shkruen dam dirq pa i da e ama, do t'a ruejl! bariu mje qi II! mbarrsel e tl! pjelle sl! dyti, e dirql dahen si ne §.58. §. 62. Dirqt dahen si I'i dajl! e ama e jo para. § 63. Po u dha per gjyml!s dosa e rr!tun, pjella dahet pergjymes, e dosa i kethehet ie zot, per tl! cillen do t'i lehf:t bariut , ,

»ji derk ma leper.

,Nye i IX. Steli i q~nit.) §. 64. Qeni i hekurave kfl stelin e ¥et. §. 65. Steli ashl bana ~ rojl!sit II! shpis e 'i vatNil

§.

66. Po vrau

qenin ne stel Je vet, i ka 500 grosh

kush

te zot te qenit. §. 67. Qeni i hekurave

e rrin

zgidtle

ne stflme

mje

§. 68. n

363 -

leshohet

dale

sl1krepmit'

mbas

dielJ.i, qeni i hekurave ni! udhe

te mdhaja,

drita.

hekura ne qaf:!. §. 69. Po t'u turr qeni

darkesh

te madhe,

do II! gjindet si te dale

drita,

nuk mund i peshtove pa e vra, edhe e vrave, peng e plak nuk, mund te lype i zoti i qenit, per arresye qi "Udha e madhe nuk . lap. gja". §. 70. Po t'u turr qeni ne C;do kohe te diU-s, ti drodhe pushken edhe e vrave, tuj i ra a ballit a kra.hnorit, qe.ni shkon. . hupes.' §. 71. Qeni

ne dam vritet, por atbote vec; kur te gjindet

me "mish ne goje" bj. fj. tuj te ba dam ndo'i ka,mb berri .ne tufe. §. 72. Qenit ne mal tuj shkrue mbas tufes S.e vet, s.'i

pritet gjygji, po e vrave, §. 73. Prifti

(Kisha),

per arresye

Ian

qenin.

mundet me t)tbajte qen hekurash te Qela qi Prifti do te gjindet gadi nate e dite per C;do

riuk

nevoje dite

te popullit. §. 74. Po desht me mbaj~ qen ~ekurash nuk mUfid fa liroje prej hekurash.

Prifti,

as nate

as'

Nye i X.

Kau me hu.

§. 75. Kau Ihe hu, po e .dimnoj bulgu, ka' nji, barrft drithe; po e dimnoj i zoti, ka nji barre e gjymes. §. 76. Po u vodh ka~ .me hu, bulgu,e' i zoti i k(!ut do te rreken ne hetim te ti. §.,77. KepJ.!carin do te flasin e do t'a lajen .se bashkut, sa I1jani tjetri. ' . §. 78. Po i vojt mendja

ky do t'i lahel me be..

Ie z.ot,.,se bulgu

. ja

ka damtue

kan;

§. 79. Po.. e ~afsh,6j ,ka,n ,bis~a ,a e xu gjarp~ni ne mal, e bul-, . gU'je gj~t cofej do te j(l c;oj~,te zot lek.u.~~n. ,a ndo'i shej tjeter. '§. 80. Po hupi kau pa shej e pa" duj{:e, b~lgu do t'i ligjphetf tetoj!TIe...be" ,se nl;l.~,ka ,~i~l\t .ne d~'J!1'te, k<\~t. §.,8I,. Pq. .s'e .,hg~lI.,ka'1 .b:.J,I~u"aj paset e grazhdofte,. .porse . ,

\ te wt

364

ja kfl hunin.

§. 82. Bulgu

do te ja c;oje te zot bimen

te dera.

KRY I' NoANOE. PRONE. Nye I.

§. 83. Shkaf a shpi qi qet tym,

do Ie ket pronet e veta. §. 84. Plang~1 i shpJg ki\ oborr e kopesht, kfl veshte e are, kfl livath e xana, !<'fl udhe e shtek. kil kufij si ne mal. si ne vrri si ne fushe. \ §. 85. Tt! gjitha tymet kan pjese ne. kujrJ. §. 86. Ara, veshta, kopeshti e livathi, xana, prozhme a zabele, Jane te dame me kufije. §. 87. Kujrija, mali ~ bjeshka Jane te perbashketa si per te ngOlun te banavl', si per lande e almiste, si edhe per drO. §. 88. Shpija plangc;ore munden me pase ma se nji perteke (thuper) qi u kan mbete 'He trashigim prej te dalunve faret. §. 89. Aj qi te shkoje me ngOle vath a te bane '1e bjeshke, me truell. kopesht a. ndo'i cop!! are, per ne dasht!:' me C;ile, Jane te tijat qi i C;ili, e nuk mundet kb.Sh as me e ndale e as me e xjerr!:' prej at] vendi. §. 90. Mrizqt a lisat qi len kush per me mrizue gjan, nuk mund te ja prl'se kush, pse jane te tijat qi nguli ma i pari n'at vend. \ §. 91. Me u dynde nji shpJ e me u zhgule fare" prej katOndit te vet, po~'e shiti trollin e token, ashtu do t'i rrije e nuk kfl tagel' kush me ngule mb' to. §.92. Po shiti token me lang e me plang. vendi it!:' ba!)it asht i H, e mje qi te qindroje shpija e H, nuk mund te ja pushtoje kush. §. 93. S~ e cilia shpi e katundit Ole Flamur, ka tager . me shti n~ pune aq toke ne kujrJ, sa tl:! pershie rreth e rreth me ,gur te hjedhun me dore te mashte. f §. 94. Aty kO te filloje me mife, do te ungjet kambkryq, do te marre. n;i paperdhok ne dare te mashte, edhe e hjedh nl:! \ kateI' Ane kryq e rreth vedi: aj vend asht i t1. .Heret kan pase n~' doke me hjedhelatushen (spaten). §. 95. Token te c;ilne nji here,' a per. kopesht, a per ar~, a per te. ban, edhe ne e la~hte <iJjerr i zoti,. . per qil1da vjec;, tjeter \.

"'{t~

365

kush i katCindit as i tlamurit nuk IT.1un.dte hie IT.1.~e pupue. DjaJe mbas djalit jet e tija qi e pgt r;ile i pari. (Ma.Iesij~ ,e L,esh~§). §. 96. Aj qi mQS t'i bjere mbrapa te bani! te vet per l<) \ v~et, mbas dhete vjetesh ide! dore, e i jet ati qi 1'a xane. (Qro~hi). N,ye

~I.

Me bi vella kend ne katund. §. 97. Me ba vella kend nl! kalfind, do me than!! me pelqye nji shpi te F!amurit te huej qi mundet 'me ardhe me ngule ne katund Ie 'Flamurit tjeter. §. 98. 5i t' a baje

vella

a-t shpi

katundi,

kushdo

i keU ka-

tundi mundet me ja shite token, porse ne kgter kufij. §. 99, Ne bjeshke e vrr'i e ne l<ujrl, si te ka,tundit si H! tlamurit,

gja s'i s,hitet, e- pjese

zotnimi

nuk

mundet

me pas'e kurr;

sa per kullose e per dru e, almiste i nepet lirija e perdorimit p,er ndere. I). . §. 100. Zyreve te perbashketa te katundit, do t'u pergjegjet.I §. 101. Mort e darsem, peng e gjobe e uhan e miellit,- e ka IUhazisht J.TIekatund. 5i do te nape gjobe, ashtu edhe ne' pj~sE

te gjobes ka tager. Nye III. K~jFij, "Kujrija

sh~on .per tym".

§,' )02. Kuirii.~ a~ll.ttvendi qi e ka p.e,rbashk(nisht uji ~a\lAlJ(l a nji fla~ur per ~ullose, ~er la.nde, per d,ril, per gjoj,e e ~er Ijera . n~vQje. " §. 1Q3. K\I}rija 'QuI< dahel; por s~ shpi a ty,m.ete j~n ne k!:l~ tund, ~an ~ager ne kujr\ ~~~~aJu.ndi~,e sa tyme Hi jen ne Flaw,1,Ir!" kan lager ne kU1ri Ie Flamurit. '

§., 104. V.i~ariri e',~ujris

s' unq e' sl1~,se nja pa tj,ere;, dami

titil11ias/iJt i te g.jit\)a ty,rney,e te k~~ul1!~it a i te Flamurit.

§. 1,05.As are, as veshte, as kopesht se mund te r;ilin ku~h ne k1,ljri, p~ ~ p~.shl,\e pun,~ prej te g.jilh I<.al,undita prej Fla,mur\t. §. 106. «u§h yep ll,90'i perne n~\kuj\i,

I11b'ilal1ge t, s,aje, e mU\1d f<\ prese

aj qi e vunj ~a ~¥ger

heJie .kur t'i

mbushet m~-

(l~. .'_".!i.vers!!s h o's t e,m' aeterna auct,oritas.. Peregrinus (hoslis) ni. hH quod est civis et ,.usuCjI.pere pqtest. (Lex XII. T;,tbuIar.) I Romani aqllirele .

'3 ~

366

ndja, porse tjelerkush nuk mupd Ie ja ,pgulin spalen. §. 107. Pemail landa e vume ne kujr1, ash I e an qi e ka vu, poroe kokrral i han kush Ie mund?1 pa n~uejl me i ndale 'aj qi e ka vu. Nye IV. Kufini. "Kufijt e tok~s nuk luhen". § 108. Kufni perbahet prej gursh I'mdhaj e picigjate ng111en sa nen aq mbi dhe. Per kufi mund Ie sherbejne. ndo'i lande e motnueme. "Guri

i kufinit

ka dishmitar~

edhe edhe

mprapa."

§. 109. Gmi i kufinil ka per rr.eth dishmitare. Kta jane, a gjashl a dymbdh~te paperdhoke (gur te vogjel) Ie cillet vorrohen i1~n dhe rreth e rreth guril te kufinit. §. 110. Ne Ie ngulun Ie !wfijve pose shpijave nder fjaJe, \Jduhet t~ jen edhe pJeqt e katundil, pleqt e flaml1rit e sa ma shum prej te rlsh e fmijsh e edhe prej katundesh te rrethit, qi Ie mbahet ne mend kufini. §. 111. Se e cilia toke, po kje are a livath, kopesht a v~shte, prozhem a zabel, xane a ograje, e rr~thi i shpls, katund me katund a' Flamm me Flamu.r e shpl me shpl, kan te damet me kufi. §. '112. "Kufini i ngulun nji hert', nuk luhet malt. §. 113. Eshtenl e v(lrrit e guri i kufinit, faqe Kanunit, jane paraz. Me luejt kafinin ash I nji si me luejl me eshlenl e Ie dekunve. §. 114. Aj qi Ie hie me da kufij, a me <;Irejtue nd.o i kufi te 'harrue, do I' a marre ne shplrl, do te ngar~6je cupin e krahit me 'nji gur e m'enji bOc dheu, e do I'u pIle dy shpijave a dy katundeve, a dy Flamurve a tuj ngule kufini~ e'r1 a luj. u kallxue sh~jel e' kufijve te vjeter. §. II!? Me gur edhe ne cup te k1-ah'it, plaku qi prin ne te ditm I.e kLifijvo.::a ne te diftuem t~ kufijve tt' vjeter, do te perbah'et''gara se 'Ie niseI. 1).

1). 256. .cQuesti uomini, mettendQsi delia terra sui capo: ghirla.nde-di fiori rossi, eit abiti rossi, g i u r a to' s u II a f \J't u p~e n s a delle loro opere buone, fissino e~attamenie iI. confine., Mami,. " . Oro~; Kanuni cMan'ava 'Dharmasast~a., k3. shum pilea mbi " tilUe se i kan perbashk~riisht me ShqYljta~e t'one. '

'portando r a'ricom,

(Codice di kufije,

:-167 -

§. 116. Mendyret e bes mbas Kanunit, jane njeke!o: I) "Per ket gur e dhe (ase per ket pesh), me te cilia! e "ngarkova vedin, per shka ~am pase 'ndie prej se paresh, ve,~et e "kuftjve jane kene sikur,se do t1' ju diftoj tash, e me sa m' a merr "me:1dja e shpirti, se ,do t'i randohen kurrnjanes lagje". II,) "Per ket pesh, ke!u, e Htu, kan kene kufJjt e hers~em n' at jet, ne kjofsha tuj "e ketu po i nguli edhe une. Ju bajsha .

ju rrejl'"

Ill) "Per kef pesh, e cilia m'u randofte n'a! jet njeketu "jall1' kenc sheje te vjetra te kuftjve, si me ka pase kallxue tat' "gjyshi, kur ishe camerdhok e bad dhiz«sh me te. Aj e ka pas(! "marre

n' at jete,

se kufJj! jane' k1'tu e ketu, e permbas

f1ales se

"edhe une po e marr ne shpirt". IV) "M'.u randofte ne ke! e n' at jete kjo peshe, mos shkoV'" . "sha me shpJrt kah kuftjt e vjeter". ' §. 117. Si t'a marrsh m~ pesh (si t'a marrsh gurin e kufinit ne krah) se ka burre cji mund t'a luej. §, 118. Po ju dha plakut guri e pJisi, .vfini ne krah, u v~ 'per me diftue kuftj, ;-;uk mund te dale kush me e ndale, por i thobet: Pri pra, e mos punofsh me Ie drej!e, kejo pesh t'u randoft~ n'at je.te! §. 119. Si t'a ngule kufinin plaku, do te mbaje doren mbi tA edhe thote: "Aj qi e luejt ket g,ulr, at! ju randofle n'at jete!" §. 120. Kush te lueje kufinin me qellim qi me nga!rrue ~ -shpin me shpi, a katundin me katund, a Flamurin me Flampr, i shtymun prej te folmesh e te falmesh, i he.tue, pose gjobet e faqeS st! zezl!, at! i randohcn edhe damet qi do te shkakt6hen prej kl!fi

.g~trrimi. 1) §. 121. Po u ba ndo'i vrase mbas ngatrrimit te kufinit t~ luejtun, ngatrres tari do te laje per gjobe 100 desh e I ka, e grihe-' I

katundisht. Nye V.

..Kufini nuk ban 1ak."

§. 122. Per me shporre <;do pamarrveshtje, kufini se'do ti lakoje e se do te shkoje dredha dredha, pdr do tt! <;aje drejte. .f

1.)'".Maledictns qui transfert terminos . ~men!' (Deuter. XXVII. 17.) ",

0,.,

...

ro!-...

proximi, et dicet omnis populu!: .

,.'4'~: j,.

- .368

Nye VI. Kufini i fituem

me gjak.

§. 123. Me u sht:9 kush mrenda kufinit t~ huej pa diejt Sl! 3sllt vendi i huei, e kush s'i shkoj te dera as s'j bani za per me i Ihane se kit kalue ne e huejt>n, edhe nel paset ba ndo'i dam ne lande a nl! sedo. diten e pengut, s'j vehe! me la gja per d.ame te' bame, ve<; s~ del prej vendit mbasi duel i huej. § 124. Po u kapne per kufij v~IIGzen,a kushrij, a fisi me' fJs, a katundi me katund, njiqind me u vra, ver; se fiken, e kuti nuk ngu:in. Pengje e Pleq do ('i shgatrrbj~n. §. 125. Me ndolle vrasa mund ne kohe H! dfltnit te, kufijve, R me qilltie vrasa nder barije ne mal tuj u sht' nder vedi per kah kufijt e kullos{'s ne mal a ne bjeshk{', atbot/! keputet <;do pleqoi per kah ,vendi i kuHni!. ,,~j me Iypi pashtrakun, une ja ketheva hekurio e <;arkun" Aty kft t'u ngulen muranat, jet vendi i kuHnit. §. 126. Guret e l11uratlave jesin per kufij per gjithmon/i. §. 127. M~ qillue se vriteo dy vet flak per flak e bukur larg prei shoqi sh~;t, kufini i IIjal1~s lagie jet ke murana e njanit, e j tjetres ke murana e tjetrit. §. 128. Vendi qi as}]t ndt'rll1iet dy muranave, je.t i tl! dy Jagjev('. ~. 129. Me ndolll! se i vrami nuk rrxohet prej pus\'ket, i nep zember vedi e shtyhet, kii tuj u <;ue ku tuj u rrxue e rrsh3oa', kah kufini; huej, sa do k('thelle! me hi, aty kft te rrxohet, e i lodhtt:l prej 'varret, des, i vellet murana; ajo . murane jet pt'r kuH t:dhe pse ne vend te huej. §. 130. Wndi i jet ati ka'undi e Flamuri, te cillvet u perkitete i vrami qi u sll'y, e Sf ka burre mishi qi guxon me luejt muranen qi moet per kun, pse u rnuer me gjak e :ne rradake te lanun. , §. 131. Ky lager asht vetem kur Ie vriten per \cufi, e jo per c;do vrase. Nye Kufini i fituem

me nGurapesh"

VII. a me rra~e

te ogarkueme.

(Here'-hp.ret, kur 51! kakeue pushka ndosllt<J, ne te da.m te kuBjv., qi!ej ne pU'le gurapeshi per kufije t'afena, e per te te I!rgeta bal\ej ;gadi !lji rrase a gur sa bindi me nji "kush i o-:,I!" d.' m. th"

~;1

369 -

me u ngarkue me te. ยง. 132, Dy flamur~ Ie ng'a{rruem do te gjeshin ka nji burre te fuqishem e Ie daml e kufijve do t'u lehej atyne. ยง. 133. Me gurapesh: Aj qi mb,rrlte'me hjedhe gurin kah vendi i huej ma larg ,aj vend i jitte flamurit te t1. Ma ci\tas: po e ferfllova gurin une ma larg, t'a mern;h~ at vend, po e ferfllove ti, m'a merrshe vendin. ยง. 134. Me rrase a gur te madh ne shpine: tuj ngarkue rrasen a gurin, sht9heshin mje qi jitshin a pelsitshin nen Ie. Aj ~i sht)'hej ma larg, vendi i kufinit i flamurit te ti do te jitte a,t.y. (Si i Nen-nderfandori ne ~sha te Lugje me Shejt, ne bjeshke l' Oroshit) Nye VIII.

Kufini i ngulun me "spate." ยง. 135. Po me ngushtoj nevoja me xjerre ndo i lande, une, a prej se se kam bjeshke, a nuk mund te gjej aso lande qi me Iypet, rroki lalushen (spaten) e hi ne bjeshke te htiej. Mbas krizmes se spates, vin rojtaret e bjeshkes edhe me gjejen tuj trupue arrnej te perhjedhuo. ยง. 136 Po u ~ae me te shpejl dam~ori, e i punoj fuqija e krahve, edhe i nep spates tuj e ngulun mje me tfi ne trup t'arrnenit, e po s'und e zueren rojtarel e bjeshkes, kufini i flamurit H! keti qi e ngll\j spaten, jitte aly. (Si i ka pase ndolle Gjok Bu~es se Ka~inarit me Kushne). Oroe: Kufijt t~ fituem me gjak, me gurapesh e me te ngtllun te spates, do te njehen nder kanune Vigajsh', per arresye qi, me te filliem te cillve ka pase pun-ue fu'qija per Ie shporrun te marres e koris. Tash do Ie kupetohen edhe ma kjartas, kur te fiJIojem me imtue doket e Maleve fona.

370

Lajme. Rrokull Shqypnis. Shkoder. - Desht Zoti e simjet Dita e flamurit u kremtue ma me gzim se tjera vjet, se simjet seicili Shqyptar ishte i sugurte se kishte pshtue. Por ky gzim kje shtue ma fort, kur me 27 n' oren 48/1 erdh ne te bukurin gjytet t'one komlsjolli i Lidhj~s se komeve. Mare populli e fmit e shkollave u kishin dale perpara me i prite. Verte e madhnueshme kje mandej sofra e Perlimtares ne ket rase. N' e Nesre ne nadje me 28, ne kish~ te Franciskajve u kndue nji mesbe e madhe per me ju lute te Naltit Perendi t'a pshtote Shqypnin prej c;e do rrezikut. N' oren 9 ne kishe Ie madhe u kndue, T e De u m. Sado qi mati diten e fesles se kje i mire, me gjithkta kremtimi vazhdoj ma se mirit. Vetem nji mungese na ra me s9 e eila ka ndolle edhe nder tjera rase, kjo asht mungesa e nji rregulluesit. Mjaft keq duket me e pa nji tube fmish shkollet ase ndoj shoqni e cila e thirrun zyrtarisht siellet nE! rruge Ie madhe pa pase kush me i difwe se kCl de te nalet e ~e vend do te xane. U lutemi zyreve kompete,nl~ t'a rnarrill ne kUjdes ket pOne e mos te bahna gazi i Ie huoejve pa nevoje. - Tuj kene moji i Nandorit moji i tt!' dekunve, Qjeverija e jone e cila tuj u kujdesue per Ie gjalle, nuk i harron ata fatosa qi derdhen gjakun per atdhe, diftoj dis,hirin qi te bahen gjilhkund lutje per shpirtna t' ushtarve te metun, kshtu me 21 u kndue' ne kishe tt! Madhe nji meshe, kfi mueren pjest! kryetar~t e zyreve, ushtarake e civile. Edhe nt! xhami u krye per ket qellim nji zyre. - Me 23 te m. k. Franciskant e Maids se Madhe organizuen nji met in g, per me i paraqite komisjonit Ie Lidhjes se komeve padrejtsit qi Europa kishte ba, tuj lshue Malet ne dore te Serbit e per me Iype pshtimip e Hotit e tt! Grudes. Ne ket met in g mueren pjes/! maleoret e Hotit, te Grudes, te Kastratit, te Shkrelit,te Kelmendit, te Triepshit, te Buzâ&#x201A;Źs s'LJejit. e te Koplikut me gra e me fmi. N'oren 31/2 1J1asdite u mlodhen te gjith . tok te 'kuvendi.j Franciskanve; kfi Deli Meta, Bajraktari 'j liotif, . .f>

).~

!!IV, ,~;.

371

$';

m uer nj i flam1:1r ~~;, krahas Marash

te zi,

jazi I e

shej

mjeri

mit,

t~ ,dli

I i

~ .~

shkote

Dashi me nji

drra.zes ku ishin shkrue ,efii'na(' e', ;, pshtim; Mas tyne vis'hill ,ka nji 'kiye p'eF";"" "Vllaznija" e cila si gji,Li-Jhere as kso il,cpe1,,','

~;'" atyne mal eve qi Iypshin ~:f:~ mal e Banda' e Shoqnis ~ n;Je marrl' pj~s~ nl! ket me,ling 1e mj:erue'sl\~l;1r"", - s'u kurrsye ;',,~:. 'Mas Bandel i prishin popullit Franciskant e Maids me,H:0~!Jenv~\' ,Bu~es s'pejil,~kso'doret shkuen deri ne Perlimtare, Kjo'scene ~ 1',;.1'~ ~~",,;mj,erueshm;' piklloj zemral e gjilh gjytetasve tuj 'ju r.nushe syt;me'S;~ ~.

'..

,;,;,:

-~~

'.t

~ . ~"

~> ~\"

lQI..Si .

mrriten

i :Walds

c;oj nji

.krent

para

Maleve,

Perlimlar.ilet,

'kG

de'putacjon

mrende

tuj

komisjonit

i diftue

gjlndej' ,.

per

komisjoni,

me bill

Y',

a,r\kimet.

se Quk kishin

populli

'.'

F(j'l~en',

shku\

.~.

me l.yp~

0.-

~',:R

~\,.i;~f.JPC'Jfblil!1e as,se kerkojshin damet qi,~ kishin pas,e, por I'ypspin ,'~:]j ~!: al'toke qi ash I tl~jeshl shqyptare, rer te <;ile,n-te paret e ata, U'f-"'.'i~ t:'::'$J1iiIf, derct'he gjakuq, Permalll!e prej kly,ne 'fjalve,. ,~o'tl1isjoni a1J(tb"~,'~ l ; r ~~'f':'Ne,'galkue te Perlimtares e i pr.emrcJ'jpopuiHl: ~e' kishle 'per ~:;~;Jil\~'dLJ~; - h'- l"_e ~':g~;i't Qi fiu'<ltr_', P'.ar"pst! ti't n te Noe. '{lej If k ' e ' .re i':-P ~"t'Ui<";~ , '~ _ r..::,,<' ' ~C _,_ . 'P , " :'4t(:.~ .,It'~lii\'\l~fdbbi, i'let g'fithhefe{Jujpqs~,t~; '9~t'kY:ji1ne'(ing' ';" ,~:":h-~-''',''

'10"

,,,

{'~~-",~

,':.i-

..}t':~.," ' ,

, ;,0.,1.: ~"~'#'";,}',1.-l,,..,, ,

".,

,.-

: ,

:',

'..

u mlier .

','-

lJi ,

.,:.:;~:¥.,

,,'

:1"

'm'i&orve.

in'~'9'.te

fohD!ir~4iut.~'\"J~'i~, " ".' ; : k.' m. '.,() ha' p :ai'l!il1't, _' i', ' '= z' l1J"~I~e ' rfi;',,-': '~ '

,, .'""" ;'~'-t'" ,

'Taraboshin \ '

, ,..-f;-"'~:

~~~1J~har(U~Shem, 'Te shlunden !.

.,.

,,'.

-'"

~ '

e rrelIJel e II ve'rre'tui~';lI,a<~,ie . ,';:~ 1 neper rr,uga ~e. gj5'Ieti 1~:'SJil ""':t' tfi.Ja.lq~!ie"~{,,t " "h,enisej, /p,h, t, 'm~lfr1i",n,e;':doo-e~'?~ "

- 'r

\~. . ,'~;:~\>{

~~ 'v~.f:~;'~ .~,;~... ~~:~-

IP ~,~;~a,f em n.(j et,.' "'lj.E!j'~( r b'i;,: ~,'.

-{,'

,,,:;.A,

0"" :ffr' r~l €

,".;,/

Yf11

:ed3111;ei):s!~

'1~' e~;fl.T;l;"

~k,~b ngah~ g@;rqe.r ; 'J_£ ," ...' ~ i ''tj,:' thorre m.e"..j . . ,~ .; :m"j fi'

~ ""~

iie\ tblt I P {L, I 'f-.' .an'f e,,)',See ' ,;(j, ~s i!'

1<,' j'£i~i.i,'.

,IUf. G:ab~(i ' '~fl, mj ~.r.ojJ

,ueJ la'imj's~ ~t iJbbes 'h,~,'"

-"-",

s'al" ,',

£IS! 'e, per ,Jt~: '

- 372 ''ja shpija te shihet, por komi mos te trazohet. I \

Nj!

lajnl

zyrtar

dHton

se nji

<;e,t~ albai1of.i-

lash i paraqi:tt'n g.jeveris Hinglize nji prol,este kundra ve-primit te Serbis ne ShqypnL Lelra asht e nenshkrueme prej ma se ?5 v~tl~S:.ll nder Ie cHllit gjindet edhe nenshkrirt;li i te palodhshmes . albano~He M. E. Durham.

Kor~e. -

Na lajmojne

prej Korr;et

se Gjeverija

emnoj

, per Pref~kt Z. Terenc Toc;in i cili me 28 te m. k. muer ne dore zyren e Prefeklures. - Gje'Verija, tllj pa intrigat qi shkaktote despot jakovi Korc;r me 26 te mojil te k. e dboj prej Shqypnijet.

- Na lajmojnâ&#x201A;Ź se Ilder dit te para te Dhetorit te kshtenet e kti gjytel,.-masi u nis 'Dhespot jakQvi, perbane nji komisjon te pertashem qi te perkujdesej per pasuni t'asaj~ kish(metropolitan, si edhe per pasuni te gjitlJ' kishve tjera. Sa ndej jakovi ne .lyre thone se shurnica e ksaje pasunl qi bashkohej shkote jo per qeIlim per te cilin ish!e mledhe, por per me u dhane shkas propagat)dave tehueja. Per Dhespot jakovin flitet olCindej edhe se ne te nisun te vel muer~ me v(.di sendefort te c;mueshme, qi s'ishin \. k te lit? por qi j perk! :shTi1 asaj~'Kisl1T nle'fro~()'Jitan e. ..~spa ~ - "Posta e Korc;es" .Iajmon Ie mkamunt e nji shoqnls per varza, qi muer emnin ,,<; v ill i m"; qellimi ma i pare i ksaje shoqnl, si shifet prej prograrnit, asht me ndimue varzat e vobekta Ie gjytetit Ie K.orc;es qi te mund ndjekin shkollat. I Kelqyrl; - Fletorja "Posta e Korc;es" Jajmon se ne Kelqyre, ka l1ise te botohet nji perkohshme, me emen ,;Reforma". Kjo perkohshme asht organ i Klerit .bektashjan. Del dy here ne muej e dreltohet prej Z. Varf Ali Prishtes. Mas landet ~i paraqet Nr. I. thdte e permenduna Hetore, ka per program t' udhi! - heqes te drejtoie besnik/il e Bektashizmes n'udhe te perparimit. Tirane. kohshmen fane, me njajzi, masi na difton, disi, muej ~ me u ba

Sa ishim tuej marue se shtimit ne makive te Perna ra ne dare kjo telegrafe, te cillen po ~ botojna paraqet giejen e fundshme te qeverJs s'one e masat qi vete qeverija don me marre per me qalle trazimeve te mrame, paknaqsis e indishipli-

..,

""-r>'

'37.3 -

" ,'\'.!i~~!~

"\ ,

,~ '

nes ~e disave, tuej marre ne kujdes qi PJe( kti kriz~ I1los t,~,~,a:~", tohet ne kurrni.i send vendi.Telewafa a~ht kjo: Kabineti i '1-(~~c)'fi'Pr,~~,[", , shtines dha dorheqjen, .Kshill1 i nalte per ('i diJan.e. sa -,fu,abP~fa Shtetit _nji~eve.[i 1for'moj sot nji kabinet te, perk9heshem ~'eti s~~.te. mlidhet Parl~m~tit~ e ti! formojne nji Kqoinet definit,if, Ile,ket K~;>.:It bin~t ver; kryetarit Z. ldromeq, Kostijri,t, antaret -tjere t~ giilh i.4.r(~';,"~ kryetare Zyras!1 'tue e pranuem ket gefyre si zavendeoS:peH<oh~-. si.sht. Pika kryesore e programe,s se ktij Kabinet1'do f.~,Hte b,in,<lj,t' . e plote I'le ligjet me pa-'ansi!.!. .Lutemi qi .'gjith' populli~te .t(e;6jne' r' .gjJ.thk<;ih bindeje ne Ji.gjal e te na ndihmQi,ne' per Ie ii1qJUenl kt;t '-,' barr,e t~, ralld{ qi na asht ngarkuem perkohsisht: -1)! ~b~;tt!;Plft. , ~.!~ sj~,s,e te rregulli .a,sh,t.gfaja lria. e nevojshmq. e sotme qi ~t.e.~\!.f!.,tl'..'; 'te vene ma\~' ,pu?er e shtelit. Zeye'Od~it e ~in)5tra';~ r~:I1~.il:O~i" \ Z.

R'}uf F~eo'-i Ministries ,Ie' 'P,unve ,Mb,r,e'tl'ds~me:\, Z.I,!\'1~jO(. '$btdi;:- }

, ku j mirfistrie.s Loftes;, 2':. Syle.jman Starova i Minis'tries '~i'1l(H1cav~t,: .' .j,t\,\i.t;lis~~,ie;sP~cHesi~s, Z. Re.~I~ep.. ~!Ia'.i",~i~,~s't~~e:~.,; ~:'. ~~~i n}?<;::~f s,ef P.H~r~~' !e,,;j'a-sltt!1.1le,.\JZ., A<1.~k.s~\HI'er Xhu~i).I1J' I MfmsJ~J!e,s\~sl~,~~!S~:, mit'Y-~,,~a~..taH i Mill'islr1e.s'5~'puuveJ'~o,f!3re: . ',",:c", ~ . y

i.t,:

,; ~ :'

""'i\)['~1/,+ fo,

:~~,<01;":'::'"

>f,.r':r',,:,

".',.;, \~~.

iV' '" ;., ~:; -~"f' ~l: -'.o;~):-'"

';'-' ,

'~~\';;;'~\i'¥:J~~,~;,

,,'

-",

-."1.

.:'

'.;~

i~J.~§tM~ii~fa-ne,)~t~';.;i'

".:'.-,~

/' "'",':f

~'. ."

~',

5 d~, ,,1~1p.~t.',"1:, ~1:0Uf-it ne tW~~Jitf~e'-,

)iie'

'iill' .}!jnd,. por d..u¥#f> ,', --'',a~'{n,;;"".\tte ,P¥:~~0~' -i.!;~:~

.:~t fE

\~d

'e .,gfa~~k~.~l~t

he" "~§:h tj~,.(:~ 'l,gF M::

t;J1t!~h t~,~;~"~g-i

I t~t1r~j,

>{!t,'1'I,umer p~rher'~ . ,

~g1Pi& JJ8I\

11' ~'t.~4~

,'"

e,.~(fsgrw~~

~4et.¥.1(¥J~~ ~.~

, ,amun

. ~

it -ft,,-~h'i 'INI

1'i,.J<

'';'',:'

-!:.-~:~:i'

ti"

~~~zt~~:

",,' .

t"::(' "

t@ 8.1{. ;~, ..'

374 -

Germanis, ash! tuej ju kundershtue per se forti ksaje pune e, per vedi, m. shum arsye, pse, si vejshin n' oroe di~it fletore tf. mrama, po I' u verlelole kjo pune, franku i Francesshpejt kishte me vojt!:! nl! hail I!:! pares se Oermanis. Gjilhnji ka gjasl! seIngilterres ka me i dale me e c;u'~ nl! vend qellimin e vet, sado qi e shef se me kaq kishle me u vO fori nl! rrezik lidhja e Sh!eteve t' Ententes. ,.Kemi shlyllat e kultures ne dore" pat thane fill mas lufte nji diplomat german, e, "para se ti! hupim na, kemi me t-a si di-

kuer Samsoni; ni! pashim se kjo ndertese kullure do te na ndry- , dhin , kemi me trande shtyIlat qi kemi nl! dore, kshtO qi te hupim , I bas.hke me anmiq t'one." D~ket se ksaje pune ndonjani ja ka drojen pse ash! tuej pase shum prov!:! per dore 1'e pa nji Germani Ie mkamne, nuk mund i dale kurrsesi Europl!s me myl!1! vanet e randa' qi 1,1<;ilen nl! lrup Ie sajl! neper gjith ate vjet lufte. Ingilterre. Ka pase thanl! i moc;mi se pOn!!t qi zgjaten dalio bolla. KshtO duket s~ asht tuej ndo~lÂŁ! me c;ashtje t~ perpjekunave ndermjet t'lngilterrl!s e t'lrlandl!s. Nder bisedime te bame tash vone ndermjel Lloyd George e Sir Janns Craig nuk muejt me 1,1ra kurrsesi nl! godi. Qeverija e Ingilterrl!s mandej dihet se, urdhen mas urdhnit, ashl tuej pregatitl! disa c;ela tl! forta n'Irlande, me qellim, per c;ka dukel, qi me ira, po e pau se vereverte nuk ka me i dal!:! me u ndreql! diplomatishl me Irlandez. A prap pra gjak.? a prap salvime n'Euroqt!? Ingilterra mund e bajl! ket pOnl!; por edhe Irlandezel janl! burra qi desin. Austri. NI! Vjene nder ditt e para tl! Dhetorii u verletuene lurb:lIlime t~ mdhfl me ane tf' pOntoris sl! fabrikve. Kje rrelhue Parlamenli, u munduen me shperthye deren e te himit, kjene thye shum kafe e dug-a}e tjera e plac;kite g'jithc;ka. Demons1racjoni vijoj pe~ do ko~e e nder hove te'pata, sidomos, polici e xhendameq nuk }<jene tl! zojat me i ba, ball gjith ati populi te trazuem qi derdhej neper rrug-a. - Ne Parlament u lexue edbe u pelqye traktati i barn ne Venedik'. Itan. M.e gjith te perpjekuna tl! shpeshta qi pater e shum- , ta e ~ryetarve te disa parlive me randsi ~er me muejte me ndreql! ,/ .gjejen e p'ermrendshme, gjaku vllaznuer shkon gjithnji rrkajf'. n dekunit e..I~ vaffuemt fane nje~1! gjithnji me qinda ~dhe nder ktt> '}...

."~~ ...!"'Ji

,;,,~

375

l5oh~t e mrame, Gjyteteve ma te mdha asht tuej u ra me. pa sh'pesh te pengueme te tana te perpjekunat, me mete pa fletore, pa p'iele. ., te barturtit e diku-diku edhe pa drite; p'se, puntorija, nzite sidomJsl ,prej 1ii'shistve" ~a gjefe, porsi mjet mjaft te 'fuqishem kundra qevie- " d~et, e kundra p'opullit te lanunl ~ punes. - Flet9ret e italis,':K.~Y 1, , komentue me egercim fjaH!t qi Briand paska pase fole para gelc"'\(gatit 't:lt~ll~j;~F!1.f!)1Zer,tuej sha ushtrin italjane, Por 'ma vone fle~ I.' '''''tortitt,~lafuffiMj}~!iinse ato fjale nuk ishin. te verteta, por se ishin k~-, -' 1J~.vetem nji trillifu i ndonji flelores Qi del n'Ingilterre.' \.

,,;

,France. LJdhja e bame ndermjet Franc~s e Angores i dha. .:'"I ':~ $;kas'i~lg,[i~ve me;'~u'e n'ji note ne Quai d'Orsay. ~e';kd n'ote .q~,~ ';,),' Y"~fija' i.n,gliz(

ctrsh[1lo!n sf, ka marre

vesht

me gziNt, se Franca,

e.'::"

.d~e. pS7;I<a (ba': ~j-i lidhj~~rhe', Angore, geverin e a~aje kd,hine nulL ,'j

"~A~

n r'e as, tl;~'~f,a,c t at Nota Het mandei;--n?!~ug~rjrit,..

""~~'P,:Â§tn.p'I\~~0'te lap, kurr qi te ~ohet kush tnei 'ra,Me;; " Je'se'!'i-gJa e Ife !l1.Qr"oj}unit Ie <;etave b-a, t~ vog,ltii1.'m(t~i.,). tern theoreifke, do te~'fe;r.coh,ejs,Ldvll;1os'.k.-9.han,q.-ete,;Le'if1it..~.,.. "I'

1.,:\

(,~~[\Z,/

.c'.;-,

.~'

l~.:

'-:t;~-#~'~:.~"

i katolik\~'â&#x201A;Ź .te'Belgjit kjoe:lq i'ma'iIp.b'ile~,,', ,',

''',

','

.',

'\ ,'-'..

" ,mrame,'sa \(:'wrr ji lle't15re, " ,~.. .;.~; ". ,~::,tj'~Ii,'

'''r' A'

:',~'

"T.'

-':'?

-'- '-" :,tdi'-i . ',;

..';~

'... ';" Ve -'.:' f:~

.. o'n~"~; , !~~:4f~

{1Vl~

,~ muer,;, ,;t ma/me ma i v.o-, 't.} .~.J, .','

376

BiblJografi. Atdheu. -

Organ i qandr~s s~ pi!rgjishme sE; Mad'he "Atdheu"

Kja Perkohshme me nji format tt! peIqyeshem, me leler Ii:!miri:! me shtyp te ,kjari:!t e me nji syprine fort te hishme nisi me dale ni:! VIone C;'me 28 Ndanduer ]921. Ka 32 faqe e ka me u botue krye mojit. Tuej k~ne se qellimi i Shoqnis qi ket ti! Perkoheshme e ka si or-gan, asht "bashkimi !tomtar i pshtetun m) naltsim1n moral, shoqnUer e ekonomik edhe m! edukaten patrioti~e ti:!popullit shyptar" n'uzdaje se Perkohshmja ka me u majte mas ktyn e fill eve, i urojme ksale nji perparim ti:!

ti! Federat~s

vertete e punt! ti! mare gjith bashkpQntorve ti:! "ajl!, Ni:! Numer tt' pare ndeshem n~er kta

~mna bashkpQni:!tori:!sh: 'Seid

hijeshuen

Kemal, Dr\ Terenc ToC;i,A.Ojergj !t: Fishta, .Kadri Borshi eljr. Serjo- ~ ziteti ~' ktyne shkrimtarve, H!' v cillet, kush pak e kush ma sAum m,e

~hkrime

ti:! veta

t' amlen gjQhi:! shqyptare, asht .' porsj nji pl~ng i c;muesheT{1 .i" vijimit ti:! marl! te Perkoh-., , shmes. - Per ti:! porositun t~ ~ . I ~ P crkohshmes m~ u sJe II 1!: '" Federata e Madhe "Atdheu. \.j Vlon1.i. \ ~

I .....

't ~

Lexuesve.

-t" ,J~~ /.

{

'"j

'':~

\"r~