Shiromani Gurmat Chetna (November)

Page 1

ÇÃ¼Ö ÇÃè»å» Áå¶ ê³æÕ ÇòÚÅðèÅðÅ çÅ êÇÔð¶çÅð îÅÇÃÕ ê¼åð

15/-

ôz¯îäÆ

×°ðîÇå Ú¶åéÅ

nvMbr 2010

jdoN id`lI dy lwl iklHy ’qy

KwlsweI prcm

lihrwieAw


NABCB


is`K isDWqW Aqy pMQk ivcwrDwrw dw pihrydwr mwisk p`qr

mobwiel: 98780-11670

gurmiq cyqnw

SoRmxI

SHIROMANI GURMAT CHETNA

mu`K sMpwdk: ipRM. privMdr isMG ^wlsw (luiDAwxw) sih sMpwdk: pRo. rSpwl isMG ‘bUry j`tW’ (huiSAwrpur)

--- qqkrw ---

sMpwdkI

1

jpujI swihb lVIvwr ivAwiKAw

4

jdoN id`lI dy lwl iklHy ’qy .....

5

is`KW nwl ivswh-Gwq

6

ismrn dw qrIkw

11

is`KW nMU mIfIey ’c ...

14

gurduAwrw pRbMD

16

Drm qy rwjnIqI dI sWJ

20

bRwhmxvwd qoN AwzwdI v`l....

23

drbwr swihb auqy BwrqI POj dw hmlw

26

jdoN is`K AwzwdI ƒ jnm qoN.....

28

cMdw qy suJwA Byjx dw pqw:

SoRmxI gurmiq cyqnw bI-II, 1095, CwauxI muh`lw, nyVy domorIAw pul, luiDAwxw sb-AwiPs: SuB krmn Bvn, tWfw rof, huiSAwrpur-146001

sMpwdkI

pMQ drdIE kuJ kro!

is`K Drm ƒ nUrwnI joq sRI gurU nwnk dyv jI ny ds jwimAW ivc lgBg 239 swl lMmw smW ivcr ky sMswr ivc pRgt kIqw sI[ dsvyN jwmy 'c is`K sMgqW swhmxy DMn sRI gurU gRMQ swihb jI dy lV lw id`qw[ “srIr pMQ qy Awqmw gRMQ” dw nwArw bulMd kIqw sI[ drAsl pMQ qy gRMQ dI ieksurqw sdkw is`K Drm Awid qoN pRPu`lq huMdw c`ilAw jw irhw hY[ pr dUjIAW kOmW dw swrw zor is`K Drm dy vDx Pu`lx ivc rukwvt pYdw krn 'qy ies Drm dy mMnx vwilAW dw mnobl fygx Aqy iesƒ grk krn ivc l`gw hoieAw hY[ mu`K sm`isAw ieh hY ik is`K Drm dy pRcwr pRswr ivc dUjIAW kOmW dIAW ivcwrDwrwvW dw fUMGw pRBwv vI pY cu`kw hY, iesdy h`l leI auswrU auprwly nhIN kIqy jw rhy PlsrUp is`K ieiqhws mirAwdw Aqy gurbwxI sbMDI idn pRqI idn nvyN ibKyVy swhmxy AwauNdy hn[ ikauNik isDWqW qoN hIx soJI nw r`Kx vwly is`K Drm dy pRcwrk, pRbMDk qy is`KI dw nklI hokw dyx vwly fyry, ies leI pUry izMmyvwr hn[ dUjy pwsy dunIAW dIAW kOmW ƒ ieh smJ AwauxI SurU ho cu`kI hY ik is`K Drm iek Aijhw Drm hY, jo dunIAW dw Drm ho skdw hY[ smu`cI dunIAW 'c PYly dySW qy pRWqW dIAW h`dW hmySw leI mu`k skdIAW hn jykr sm`ucI dunIAW Bwv swry dySW ƒ iek`qr krky iek kwƒn dy ADIn lY AwauNdw jwvy[ auh kwƒn ikhVw ho skdw hY? auh hY sRI gurU gRMQ swihb jI dy AgvweI Aqy srbsWJI vIcwrDwrw jo lok qy pRlok dohW leI shweI hY[ ies leI dunIAW dI bwkI kOmW ƒ ieh KdSw ho igAw ik swfI kOm dw kI bxUMgw? ieh ikqy mu`k hI nw jwvy[ ies KdSy kwrn hI is`K Drm dI pRPu`lqw ƒ rokx leI pihlW muglW ny qy iPr bRhminzm ny is`K Drm dy vwDy leI iesdy gRMQ (gurU) qy iesdy pMQ ƒ rol Gcoly ivc pwaux dw Xqn SurU kIqw[ ijs leI Awr.AYs.AYs. qy ies vrgIAW hor keI jmwqW ny smyN smyN v`K v`K rUpW ivc Awpxy iGnwauxy vwr is`K Drm 'qy kIqy[ qy kIqy jw rhy hn[ is`KW dI nlwiek lIfriSp ny is`K Drm dw v`D nukswn kIqw[ ikauNik ieh lIfr AwpxIAW in`jI dunIAwvI lwlsw ƒ pUrIAW krn ih`q

sRomxI gurmiq cyqnw [ 1 [ nvMbr 2010


is`K kOm dw kOmI nukswn krdy rhy qy krdy pey hn[ kuJ ku isAwxy mMny jWdy is`K ivdvwn ieh KdSw jW qOKlw pYdw krdy hn ik dunIAW dIAW bhuigxqI kOmW is`K mq ƒ Kqm hI nw kr dyx, aunHW dw qOKlw jW KdSw aunHW dI is`K Drm pRqI vPwdwrI dI soc pRqIk qW hY pr isAwxy ivdvwno quhwƒ qy is`K Drm ƒ pYdw krn vwly DMn DMn sRI gurU nwnk swihb qy srbMsdwnI gurU goibMd isMG 'qy XkIn r`Ko, ijs Akwl purK dI rUhwnI joq ny ieh Drm kwiem kIqw hY auh Kud ies Drm dw rwKw hY[ ies Drm dw vwl ivMgw nhIN ho skygw, muZlW ny bhuq zor lwieAw, isrW dy m`ul vI r`K ley swƒ jMglW ivc lukxw ipAw, ieQy hI nhIN jMglW ƒ vI A`g lgw id`qI geI qW ik ieh Drm ƒ mMnx vwly sV jwx[ swfy Dwrimk sQwnW ƒ swƒ ivCoiVAw hI nhIN igAw sgoN swfy Drm AsQwnW ƒ pUirAw vI igAw, qopW qy tYNkW nwl qoiVAw vI igAw pr ieh gurU nwnk gurU goibMd isMG dw lwieAw bUtw (is`K Drm) A`j pUrI dunIAW ivc pihlW nwl vD PilAw qy viDAw hY[ ieh g`l drusq hY ik is`K Drm ƒ CWgx jW ibmwr krn vwsqy keI qrHW dy vwr kIqy jWdy rhy qy hux vI jwrI hn[ dyS Awzwd hox qoN pihlW AMgryzW qy muZlW ny vQyrw zor lwieAw ik ies ƒ mukw id`qw jwvy[ pr hux 1947 qoN bwAd qoN bRwhmx AwpxI nwkwm cwlW qy swijSW rcdw Aw irhw hY[ kuJ ku kwmXwb vI huMdw nzr AwauNdw hY[ sp`St audwhrx swfy swhmxy hY ik swfy Dwrimk qy rwjsI AwgU is`K Drm dy isDWqk m`uidAW 'qy AwpxI kOm ƒ lgwqwr ip`T ivKw rhy hn[ swrI dunIAW ivc is`KW dI AgvweI krn vwlI swfI isAwsI jmwq SoRmxI AkwlI

dl qy gurduAwirAW dw pRbMD krn vwlI swfI Dwrimk jmwq SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ƒ bVy swijS Bry FMg qrIky nwl mukwaux dy Xqn SurU ho cu`ky hn[ ieQy hI bs nhIN is`K ivroDI eyjMsIAW, Awr.AYs.AYs. qy ies vrgIAW hor jmwqW ny sRI Akwl qKq swihb qy iesqoN jwrI huMdy PurmwnW ƒ by-Asr kr id`qw hY[ hux is`K Drm leI “rwj ibnW nw Drm cly hYN' dI soc dI AgvweI krn vwlIAW swfIAW pRm`uK sMsQwvW, tkswlW, PYfrySnW qy hor pRbMDk kmytIAW dw is`KW ivc pRBwv mukw id`qw igAw hY[ rihMdw KUMhdw mukwaux dy Xqn jwrI hn[ swfy AwgUAW ƒ kwrW dIAW lwl b`qIAW qy koTIAW dy AYSo-Awrwm ivc Aijhw glqwn kr id`qw hY ik auh pMQ qy gRMQ aupr ho rhy hmlwvrW nwl iGE-iKcVI ho gey hn[ ijs krky swfIAW is`K sMsQwvW ƒ keI qrHW dIAW kmzorIAW ny Awpxy Gyry ivc lY ilAw hY[ svwl pYdw huMdw hY ik pMQ drdI kI krn? ies svwl leI kuJ hyT ilKy nukqy smJx dI loV hY[ 1. is`K Drm dw pRcwr-pRswr sbMDI: is`K Drm dy isDWqW dw pRcwr shI is`K ieiqhws, gurbwxI qy rihq mirAwdw rwhIN kIqw jwvy[ is`KW qy dUjIAW kOmW ƒ is`K Drm dI shI jwxkwrI muh`eIAw krn leI aucycy Xqn AwrMBy jwx[ 2. fyrwvwd bwry: is`K Drm AMdr pRPu`lq ho rhy fyrwvwd ƒ vDx qoN rokx leI is`K sMgqW ienHW ƒ sihXog dyxw bMd kr dyx[ 3. is`K sMsQwvW dI pCwx kwiem kIqI jwvy: hryk is`K Drm pRcwrk, sMsQwvW qy gurduAwrw ƒ kyvl qy kyvl isMG sBw dy nWA nwl hI jwixAw jwvy[ fyrw jW tkswl vrgy sRomxI gurmiq cyqnw [ 2 [ nvMbr 2010

SbdW dI vrqoN 'qy qurMq rok lwaux dy Xqn AwrMB kIqy jwx qW jo is`K Drm qoN Axjwx bIbIAW ƒ ienHW dy cugl 'c Psx qoN roikAw jw sky[ ikauNik fyrw jW tkswl is`K sMsQw hox dw BulyKw pYdw krdw hY[ hr is`K sMsQw ivc kyvl qy kyvl ieko iek pMQ pRvwnq is`K rihq mirAwdw mMnxI lwzmI krwr id`qI jwvy[ 4. bRhmcwrI hoxw koeI Drm nhIN: sMGxIAW AwbwdIAW ivc pl rhy keI fyry qy ieQoN dy pRbMDk Awpxy Awp ƒ bRhmcwrI hox dw pRcwr krky is`KW ivc 18-18 swl qoN AxivAwhy hox dw FONg rc rhy hn qy ivAwh nw krwauxw dI gurmiq ivroDI vIcwrDwrw ƒ Drm smJx dw BulyKw pw rhy hn[ ienHW AKOqI bRhmcwrIAW sdkw ieh fyry lukvIN AwXwSI dy A`fy bxdy jw rhy hn[ AnykW is`K pirvwrW dIAW bIbIAW ienHW dy cuMgl ivc Ps ky AwpxI pirvwrk izMdgI Kqry 'c pYdw kr rhIAW hn[ ijsdw KimAwzw ienHW bwl-b`cydwr bIbIAW dy b`icAW ƒ Bugqxw pvygw[ hYrwnI dI g`l hY ik SoRmxI kmytI smyq swfy Dwrimk qy isAwsI AwgU Aijhy fyirAW ivc jw ky ienHW ƒ Drm pRcwr dy nWA hyT PMf muh`eIAw krdy hn Aqy Aijhy bRhmcwrIAW dw mh`qv is`K sMgqW ivc hor vDwaux dI b`jr glqI kr rhy hn[ ieho ijhy fyirAW 'qy rok lgw ky ies sbMDI is`K sMgqW ƒ shI jwxkwrI muh`eIAw kIqI jwvy[ G`to G`t is`K ivroDI iksy vI fyry ƒ sRI gurU gRMQ swihb jI dw pRkwS krky AKMf pwTW, sihj pwTW dw 'kwrobwr' krn qoN roikAw jwvy[ Aijhy fyry jo is`K ivcwrDwrw ƒ nhIN mMndy auQy sRI gurU gRMQ swihb jI dw pRkwS krn qy srUp


r`Kx qoN roikAw jwvy[ ikauNik Aijhy fyry gurU dw pRkwS krky gRMQ dI ivcwrDwrw 'qy is`Dw hmlw kr rhy hn[ ienHW lokW dI shI qsvIr kOm swhmxy pRgt kIqI jwvy[ 5. piqq pRcwrkW qoN mukqI idvwaux bwry: gRMQIAW, rwgIAW, bwibAW, fyirAW, is`K pRbMDkW dI auh SRyxI jo pr-iesqrI jW pr-purS dw kusMgI hY jW niSAW dI vrqoN 'c glqwn hY ienHW dI inSwndyhI krky is`KI dy Bys ivc luky ies kukrmI qy niSAW dy AYbI toly qoN is`K Drm ƒ mukq krwaux leI pRBwvSwlI kwrj SurU kIqy jwx[ 6. is`K sMsQwvW ƒ piqq hox qoN bcwieAw jwvy: iksy vI is`K sMsQw ijs dI Awmdn gurduAwirAW dI jwiedwd jW is`KW dy dsW nhuMAW dI kmweI qoN huMdI hovy aus sMsQw AMdr kwbz piqq pRbMDkW, kurihqIAW ƒ htwieAw jwvy Bwv piqq is`KW qoN is`K sMsQwvW ƒ piqq hox qoN bcwieAw jwvy[ 7. AM i mR q DwrI qy gY r -

AMimRqDwrI is`KW dw irkwrf r`Kx bwry: dunIAW ivc vsdy AMimRqDwrI qy gYr-AMimRqDwrI is`K pirvwrW dw vyrvy nwl irkwrf iqAwr kIqw jwvy Kws krky niSAW dI vrqoN krdy qy piqq is`KW ƒ sRI gurU gRMQ swihb dI is`iKAw nwl joVn dy v`Kry Aqy AwDuink FMg qrIky nwl pRbMD kIqy jwx[ 8. AwriQk qOr 'qy pCVy is`K pirvwrW dI mdd bwry: AwriQk qOr 'qy pCVy pirvwrW, byruzgwr is`K nOjvwnW dI Xog mdd krky aunHW ƒ AwriQk mMdhwlI 'coN k`iFAw jwvy[ 9. is`K tI.vI qy is`K AKbwrW AwrMB krn bwry: is`K Drm dI shI is`K vIcwrDwrw dy pRcwr pRswr leI is`K kOm, Awpxw is`K AKbwr, is`K tI.vI. AwrMB krn dy pRBwvSwlI Xqn kry[ qW jo pUrI dunIAW 'c is`K Drm dI shI jwxkwrI phuMcw ky ielYktRwink qy ipRMt mIfIey dI dOV ivc is`K Drm ƒ Swiml kIqw jw sky[ 10. ipMRt qy ielYktRwink mIfIey

sbMDI: ipMRt qy ielYktRwink mIfIey 'c is`K Drm nwl sbMDq kIqy jw rhy kUV pRcwr sbMDI GoK pVqwl kIqI jwvy[ hux vDyry auswrU auprwly AwrMBy jwx[ ies Kyqr 'c AMqrrwStrI p`Dr 'qy kmytI dw gTn kIqw jwvy[ qW jo ielYktRwink qy ipMRt mIfIey rwhIN is`K Drm 'qy hor rhy isDWqk hmilAW ƒ roikAw jw sky[ 11. is`K AwgUAW ƒ srbp`KI igAwn dyx bwry: is`K Drm dunIAW dw Drm hY, ies leI ies kOm dy AwgUAW ƒ hryk p`KoN dIrG idRStI nwl socxw qy smJxw pvygw[ ienHW dI soc jo AMimRqsr qoN rwjpury qk kYd hY ies ivc ivSwlqw ilAwaux dI kuJ Tos auprwly kIqy jwxy cwhIdy hn[ auprokq g`lW v`l aucycw iDAwn id`qw jwvy[ Awaux vwly smyN ’c pUrI dunIAW ivc is`K Drm PYl sky[ cwhIdw ieh hY ik gRMQ qy pMQ dy rwKy Awpxy AwpsI swiVAW, rMjSW qoN mukq ho ky Kud gurU gRMQ dI AgvweI kbUl kr lYx[ -ipMR. privMdr isMG Kwlsw

Kwlsw pMQ dI isrmor SKsIAq gurU Gr dy inSkwm kIrqnIey Aqy BweI GneIAw jI vWg loVvMdW dI syvw krn pRqI srbq dy Bly dI soc dy DwrnI gurmuK ipAwry pMQ rqn BweI jsbIr isMG jI Kwlsw (KMny vwly) jI dI jIvnI dy ADwirq pusqk

‘jIvn qy aupdyS BweI jsbIr isMG Kwlsw’

BweI jsbIr isMG Kwlsw

ilKx dw auprwlw SurU kIqw igAw hY[ is`K sMgqW BweI swihb jI nwl sbMDq sm`grI qy hor jwxkwrI Byjx dI Kycl krn[

-ipMR: privMdr isMG Kwlsw, 98780-11670

Email:.gurmatsikhlayekender@gmail.com sRomxI gurmiq cyqnw [ 3 [ nvMbr 2010


lVIvwr gurbwxI vIcwr-19

AMqu n isPqI khix n AMqu] AMqu n krxY dyix n AMqu] AMqu n vyKix suxix n AMqu] AMqu n jwpY ikAw min mMqu] pdArQ:- isPqI-is&qW dw[ khix-kihx nwl, d`sx nwl[ krxYbxweI hoeI kudrq dw[ dyix-dyx ivc, dwqW dyx nwl[ vyKix, suxix-vyKx qy suxn nwl[ n jwpY-nhIN jwpdw, nhIN id`sdw[ min-(Akwl purK dy) mn ivc[ mMqu-slwh[ ArQ:- (Akwl purK dy guxW dw) ieh h`d-bMnw (ijs dI byAMq jIv Bwl kr rhy hn) koeI mnu`K nhIN pw skdw[ ijauN ijauN ieh g`l AwKI jwvIey ik auh v`fw hY, iqauN iqauN auh hor v`fw, hor v`fw prqIq hox l`g pYNdw hY[ AMqu n jwpY kIqw Awkwru] AMqu nw jwpY pwrwvwru] pdArQ:- kIqw-bxwieAw hoieAw[ Awkwru-ieh jgq jo id`s irhw hY[ pwrwvwru-pwrlw qy aurlw bMnw[ ArQ:- Akwl purK ny ieh jgq (jo id`s irhw hY) bxwieAw hY, pr ies dw A^Ir, ies dw aurlw qy pwrlw bMnw koeI nhIN id`sdw[ AMq kwrix kyqy ibllwih] qw ky AMq n pwey jwih] pdArQ:- AMq kwrix-h`d-bMnw l`Bx leI[kyqy-keI mnu`K[ ibllwihivlkdy hn, qrly lYNdy hn[ qw ky AMqaus Akwl purK dy h`d-bMny[ n pwey jwih-l`By nhIN jw skdy[ ArQ:- keI mnu`K Akwl purK dw h`d-bMnw l`Bx leI qrlY lY rhy sn, pr aus dy h`d-bMny l`By nhIN jw skdy[ eyhu AMqu n jwxY koie] bhuqw khIAY

jpujI swihb bhuqw hoie]

pdArQ:- eyhu AMq-ieh h`d-bMnw (ijs dI Bwl byAMq jIv krdy hn)[ bhuqw khIAY-ijauN ijauN Akwl purK ƒ v`fw AwKI jwvIey, ijauN ijauN aus dy gux kQn krI jwvIey[ bhuq hoie-iqauN iqauN auh hor v`fw, hor v`fw prqIq hox l`g pYNdw hY[ ArQ:- (Akwl purK dy guxW dw) ieh h`d-bMnw (ijs dI byAMq jIv Bwl kr rhy hn) koeI mnu`K nhIN pw skdw[ ijauN ijauN ieh g`l AwKI jwvIey ik auh v`fw hY, iqauN iqauN auh hor v`fw, hor v`fw prqIq hox l`g pYNdw hY[ vfw swihbu aUcw Qwau] aUcy aupir aUcw nwaU] eyvf aUcw hovY koie] iqsu aUcy kau jwxY soie] pdArQ:- Qwau-Akwl purK dy invws dw itkwxw[ aucy aupir aUcw-au~cy qoN au~cw, bhuq au~cw[ nwau-nwmxw, vifAweI[ eyvfu-ieqnw v`fw[ hovY koiejy koeI mnu`K hovy[ iqsu aUcy kau-aus au~cy Akwl purK ƒ [ soie-auh mnu`K hI[ ArQ:- Akwl pur`K v`fw hY, aus dw itkwxw au~cw hY[ aus dw nwmxw BI au~cw hY[ jy koeI hor aus jyfw v`fw hovy, auh hI aus au~cy Akwl purK ƒ smJ skdw hY (ik auh kyfw v`fw hY)[ jyvfu Awip jwxY Awip Awip] nwnk ndrI krm dwiq]24] pdArQ:- jyvfu-jyfw v`fw[ jwxYjwxdw hY[ Awip Awip-kyvl Awp hI (aus qoN ibnW koeI hor nhIN jwxdw )[ ndrI-imhr dI nzr krn vwlw hrI[ krmI-krm nwl, b^SS nwl [ dwiqb^SS[ sRomxI gurmiq cyqnw [ 4 [ nvMbr 2010

ArQ:- Akwl purK Awp hI jwxdw hY ik auh Awp kyfw v`fw hY[ hy nwnk! (hryk) dwq imhr dI nzr krn vwly Akwl purK dI b^SS nwl imldI hY[24[ Bwv:- pRØBU byAMq guxW dw mwlk hY, aus dI pYdw kIqI rcnw BI byAMq hY[ ijauN ijauN aus dy guxW vl iDAwn mwrIey, auh hor v`fw prqIq hox l`g pYNdw hY [ jgq ivc nwh koeI aus pRØBU jyfw v`fw hY hI, qy ies vwsqy nwh koeI ieh d`s skdw hY ik pRØBU ikqnw v`fw hY[24[ bhuqw krmu iliKAw nw jwie] vfw dwqw iqlu n qmwie] pdArQ:- krmu-b^SS [ iqluiql ijqnI BI[ qmwie-lwlc, iqRSnw[ dwqw-dwqW dyx vwlw[ ArQ:- Akwl purK bVIAW dwqW dyx vwlw hY, aus ƒ rqw BI lwlc nhIN[ aus dI b^SS eyfI v`fI hY ik ilKx ivc ilAWdI nhIN jw skdI kyqy mMgih joD Apwr] kyiqAw gxq nhIN vIcwru] kyqy Kip qutih vykwr] pdArQ:- kyqy-keI[ joD ApwrApwr joDy, Anigxq sUrmy[ mMgihmMgdy hn[ gxq-igxqI[ kyiqAwkeIAW dI[ vykwr-ivkwrW ivc[ Kip qutih-Kp Kp ky nws huMdy hn[ ArQ:- byAMq sUrmy Aqy keI hor Aijhy, ijnHW dI igxqI 'qy ivcwr nhIN ho skdI, (Akwl purK dy dr 'qy) mMg rhy hn, keI jIv (aus dIAW dwqW vrq ky) ivkwrW ivc (hI) Kp Kp ky nws huMdy hn[ (c`ldw...)


Ü篺 Çç¼ñÆ ç¶ ñÅñ ÇÕñ·¶ Óå¶ ÖÅñÃÅÂÆ êðÚî ñÇÔðÅÇÂÁÅ sµn 1748 eI: ƒ dl Kwlsw dy auBwr smyN lwhOr izlHy dy brkI ipµf ivc ivrk goq nwl sbµiDq kroVw isµG hoieAw hY, ijs ny kroVisµGIAw imsl kwiem kIqI[ krIb 20 ku swl dI aumr ivc mugl hwkm zkrIAw Kwn v`loN kroVw isµG ƒ ieslwm Dwrn krvw id`qw igAw pr 6 mhIny bwAd hI kroVw isµG jQydwr drbwrw isµG pwsoN AµimRq Ck ky is`K Drm ivc Swml ho igAw[ kroVw isµG dy koeI pu`qr nhIN sI[ aus ny Awpxy GrylU nOkr bGyl isµG ƒ god ilAw hoieAw sI[ sµn 1761 ƒ hoeI qrweI dI lVweI dOrwn kroVw isµG kuµjpury dy nvwb koloN mwirAw igAw[ kroVw isµG dI mOq qoN bwAd bGyl isµG kroVisµGIAw imsl dy muKI bxy[ DwlIvwl goq nwl sbµiDq bGyl isµG Jbwl (AµimRqsr) dw vsnIk sI[ aus ny smu`cIAW is`K imslW ƒ sµgiTq krky AwpxI AxK, ZYrq Aqy bhwdrI sdkw ihµdusqwn dI rwjDwnI id`lI dy Dury lwl iklHy au~pr kysrI rµg dw KwlsweI prcm lihrw ky is`K rwjnIqI ƒ jo nvINN idSw qy dSw pRdwn kIqI, auh ieiqhws dy pµinAW ivc smo ky dunIAW ƒ hwly vI is`K SkqI bwry mihsUs krvw rhy hn[ ijs vkq mugl bwdSwh Swh Awlm dUjw id`lI dy q^q ’qy rwj kr irhw sI qW dUjy pwsy jQydwr bGyl isµG ny kroVisµGIAw imsl dI izµmyvwrI sµBwlI[ bGyl isµG ny AwpxI jµgjU muihµm SurU krn leI huiSAwrpur Aqy jlµDr duAwbw dw kwPI ih`sw Awpxy kbzy ivc krky Awpxw p`kw

itkwxw huiSAwrpur dy p`Cm v`l bxwieAw[ Awpxy rwj dy AµdrUnI mwmilAW dw pRbµD AwpxI pihlI pqnI rUp kµvl dy hvwly kIqw[ ies qoN ielwvw krnwl qoN 30 ku iklomItr A`gy flOdI ƒ dUjw itkwxw bxw ky ies dI izµmyvwrI dUjI pqnI rwjkµvl ƒ sONpI[ klwvr dw pRbµD qIjI pqnI rqn kO r ƒ sONipAw[bGyl isµG ny sµn 1775 ƒ BµgI imsl dy srdwr hrI isµG BµgI ƒ hrw ky aus dy iqµn prgny qrn qwrn, sBrwEN qy srhwlI ƒ Awpxy kbzy ivc kIqw qy srh`d v`l cVHweI kIqI[ srihµd ij`qx qoN bwAd nvwb j`sw isµG AwhlUvwlIAw Aqy jQydwr bGyl isµG DwlIvwl dI AgvweI vwly qrnw dl ny 20 PrvrI 1764 ƒ shwrnpur, muz`Prngr Aqy myrT ƒ ij`qx qoN bwAd gµgw ndI pwr krky njIbwvwd, murwdwbwd Aqy AnUp Sihr ’qy kbzw kIqw[ 22 ApRYl, 1775 ƒ kuµjpurw nyiVEN jmnw ndI ƒ pwr krky 15 julweI 1775 ƒ id`lI dy phwVgµj Aqy jY isµG purw ƒ ij`iqAw[ ihµdusqwn dI rwjDwnI id`lI dy lwl iklHy ’qy kysrI prcm lihrwaux dw audyS lY ky j`sw isµG AwhlUvwlIAw Aqy bGyl isµG dI AgvweI hyT 60000 igxqI vwlI is`K POj ny id`lI v`l vhIrW G`q id`qIAW[ PrvrI 1783 qoN muihµm SurU krky gwzIAwbwd, bulµd Sihr, AlIgVH, iSkohwbwd Awid SihrW ’qy kbzw kIqw[ 18 mwrc 1783 ƒ id`lI ivc dwKl ho x smy N j` s w isµ G AwhlUvwlIAw qy bGyl isµG ny Awpxy sRomxI gurmiq cyqnw [ 5 [ nvMbr 2010

ku`l 50000 dy krIb sYinkW ƒ vµf ilAw[ bGyl isµG ny AwpxI 30000 dy krIb sYnw ƒ qIs hzwrI dy sQwn ’qy r`iKAw[ 8 mwrc 1783 ƒ mlkw gµj, sbzI mµfI, muglpurw, 9 mwrc ƒ phwVI iDrwj Aqy AjmyrI drvwzy ƒ burI qrHW qoV ky Awpxy AiDkwr hyT ilAWdw[ dUjy pwsy is`K jrnYl j`sw isµG rwmgVHIAw Awpxy 10 hzwr sYinkW nwl ihswr vwly pwisEN id`lI pu`jw[ 11 mwrc 1783 ƒ swry Sihr ’qy ij`q pRwpq krn qoN bwAd is`K kOm dy iqµn pRis`D jrnYlW ny id`lI ivcly lwl iklHy au~pr kysrI prcm lihrw ky dunIAW dy ieiqhws ƒ iek ienklwbI moV id`qw[ s: j`sw isµG AwhlUvwlIAw qy j`sw isµG rwmgVHIAw dy sYinkW ivc Awpo-Awpxy jrnYlW ƒ id`lI dy q^q ’qy ibTwaux leI qlK klwmI ip`CoN dovW ny iek-dUjy pwsy qlvwrW sUq leIAW[ dovyN pRmu`K jrnYlW dI AwpsI sUJ sdkw lVweI hoxoN bcwA ho igAw[dUjy pwsy mugl bygm smrU dy jQydwr bGyl isµG nwl im`qrqwpUrn sbµD sn[ aus ny mugl bwdSwh qy is`K POjW dw kuJ SrqW qihq smJOqw krvw id`qw[ SrqW Anuswr is`K POjW ƒ iek swl ivc Awpxy ieiqhwsk gurduAwry bxw ky dl Kwlsw ƒ id`lI C`fx leI ikhw igAw[ dl Kwlsw dI ku`l sYnw dw itkwxw sbzI mµfI ivc kIqw igAw[ id`lI ivcly krIb 7 pRmu`K gurduAwirAW dy inrmwx qoN bwAd dsµbr 1783 ivc hI bGyl isµG qy hor is`K jrnYlW ny id`lI ƒ C`f id`qw[


is`KW nwl ivswh-Gwq isrdwr kpUr isMG (gurpurvwsI)

isrdwr kpUr isMG dw BwSx, jo aunHW ny 6 sqMbr 1966 ƒ lok sBw ivc id`qw- Asl AMgryzI ivc sI[ BwSx dy kuJ pRsMigk AMS ieQy id`qy jw rhy hn[ ieh BwSx Punjab Reorganisation Bill auqy sI ijs nwl ib`l ’qy bihs SurU hoeI -sMpwdk sRImqI pRDwn swihbw jIE, mYN ies ib`l ƒ bVy ghu nwl vwicAw hY Aqy gRih mMqrI nMdw jI ny jo BwSn huxy huxy id`qw hY mYN ausƒ bVy iDAwn nwl, iekmn ho ky suixAw Aqy smiJAw hY[ gRih mMqrI ijs msly ƒ lok sBw ivc pyS krn aus ƒ ghu nwl suxnw hI Xog hY[ sRImqI pRDwn jIE, myry leI hor koeI rwh nhIN rih igAw ik mYN ies swry ib`l dw ivroD krW[ ieh ib`l gMdw AWfw hY ijs dy kuJ Bwg, BwvyN vyKx ƒ TIk hI l`gx, auh Bojn krn dy Xog nhIN huMdw[ koeI AYvyN ies dy tukiVAW ƒ dMd ipAw mwry, pr ieh nw-Kwx vwlI, ABkS vsqU hY qy nw pcx vwlI vI[ koeI sUJvwn bMdw qW ies ƒ kbUl kr hI nhIN skdw[ mYN Awpxy votrW dy nW auqy smUh is`KW dy nW auqy Aqy SoRmxI AkwlI dl dy nW auqy, ies ib`l ƒ r`d krdw hW[ iqMn kwrn ies ƒ nw kbUlx dy hn iek qW ieh pwp BrI mnSw dI aupj hY[ dUjy, ies ƒ jmwaux vwlI dweI kuc`jI hY[ qIjy ieh dyS dy sm`ucy lwBW leI hwnIkwrk hY Aqy ies nwl dyS auqy rwj krn vwlI jwqI auqoN lokW dw ivSvws auT jwvygw qy ieMj mulk kmzor hovygw[ mYN ies ƒ pwp dI aupj ies leI kihMdw hW ik is`KW nwl jo ivswh-Gwq suqMqr Bwrq ivc kIqw

igAw hY ieh aus dI AwKrI kVI hY[ ihMdusqwn dI bhuigxqI dy lIfrW vloN is`KW ƒ jo ivSvws idvwey gey sI Aqy kWgrs ijhVy lwry is`KW nwl ipCly 30-35 swlW qoN lwauNdI rhI, aunHW dw hux pwj Ku`lH igAw hY[ ieh g`l lok sBw leI, jnqw leI, swry ihMdusqwn dy vwsIAW leI Aqy swrI dunIAW dy s`jx purSW leI suxnI qy smJxI guxkwrI hovygI, ijhVI kQw ik is`KW nwl kIqy gey ivswhGwq dI mYN A`j suxn l`gw hW[ ivswh-Gwq kWgrsI ihMdU lIfrW ny jwxbuJ ky Aqy AikRqGxqw duAwrw, aus is`K kOm nwl kIqw hY ijs is`K kOm ny ihMdU Drm qy ihMdU jwqI dI r`iKAw leI bypnwh qy byimswl kurbwnIAW kIqIAW hn[ ieh ivswh Gwq aunHW is`KW nwl kIqw igAw hY ijhVy Drm dy r`iKAk qy dyS dy vYrIAW dy duSmx hn[ ieh DoKw aunHW is`KW nwl hoieAw hY ijnHW dw hOslw, kurbwnI Aqy dyS-Bgq sMswr pRis`D hY[ aus is`K jwqI nwl hoey ivSvwsGwq dI khwxI, mYN A`j ibAwn krn dI AwigAw cwhuMdw hW, ijnHW nwl ik ivSvwsGwq bygwinAW ny nhIN, sgoN AwpixAW ny kIqw hY[ ieh auh is`K hn ijhVy svyry Swm Ardws ivc kihMdy hn: 'is`KW ƒ ivswhdwn, Broswdwn'[ jo sRomxI gurmiq cyqnw [ 6 [ nvMbr 2010

ivSvws krdy Aqy ivSvws Gwq dI aumId dUijAW koloN nhIN r`Kdy[ Aswfy bzurg Aqy iris… ivSvwsGwq nwloN v`fw mhwn pwp hor koeI nhIN igxdy hn[ mhWBwrq (Awid prv, 74.25) ivc iliKAw hY: Xo AnXQwsMqwqmwnm AnXQw pRiqpdXqy ikMqyx n kRqm pwpm corYxwqmwphwirxm] ArQwq: ijs dy mn ivc hor hY pr bcnW vloN hor prgt krdw hY aus koloN koeI pwp vI AsMBv nhIN hY, ikauN ju AwpxI Awqmw dw cor Aqy fwkU qW auh sp`St hY hI[ mYN ies sdn dy mYNbrW ƒ bynqI krdw hW ik auh Awpxw iDAwn sMn 1929 dI ihm irqU v`l lY jwx jdoN ik lwhOr ivc rwvI dy kMFy auqy srb ihMd kWgrs kmytI dw smwgm hoieAw sI Aqy jdoN ihMdusqwn leI pUrn AwzwdI dw mqw pws kIqw igAw sI[ mwG dI aus TMFI rwq mYN iek ividAwrQI vwlMtIAr dy rUp ivc auQy mOjUd sW[ aus qoN pihly idn is`KW ny Awpxy lIfr bwbw KVk isMG dI srkdgI ivc, pMj l`K nr-nwrI dw Swndwr jlUs k`iFAw sI, ijs bwbq ik lMfn dy 'tweImz' AKbwr ny iliKAw sI ik: “ies jlUs dI Swn dy swhmxy


pMjvIN g`l ieauN hY ik sMn 1947, ApRYl dy mhIny ivc imstr ijnwh ny brqwnvI srkwr dy kuJ auGy lIfrW nwl slwh krky is`KW ƒ iek pySkS kIqI[ pihlW qW ieh g`l mwstr qwrw isMG jI nwl kIqI geI qy ipCoN mhwrwjw pitAwlw nwl[ pySkS ieh sI ik pitAwly dI irAwsq ƒ iek suqMqr dyS sQwpq krky pwxIpq qoN lY ky rwvI dirAw dy kMiFAW qk dy ielwky ivc imlw id`qw jwvy[ ieho dyS isKsqwn bx jwvy qy iPr ieh isKsqwn pwiksqwn nwl sMDI krky AwpxI r`iKAw Awid dy sWJy pRbMD kr lvy[ mwstr qwrw isMG ny qW ieh pySkS ibnW iksy nwl slwh kIqy hI Tukrw id`qI, pr mhwrwjw pitAwlw ny srdwr ptyl qy sRI jvwhr lwl nihrU nwl slwh krky ies ƒ r`d kr id`qw[ kWgrs dI jlsI qy jlUsI iP`kI pY geI Aqy kWgrsIAW ny Awpxw isr Srm nwl Ju k w ilAw[” (A most impressive spectacle of human congregation that put the Congress show into shame and shade.) aus qoN dUjy idn, mhwqmw gWDI, pMfq moqI lwl nihrU qy pMfq jvwhr lwl, bwbw KVk isMG jI dy invws AsQwn, cburjI ivKy phuMcy qy ieh ivSvws idvwieAw ik ijs vyly ihMdusqwn Awzwd ho jwvygw, koeI vI ivDwn Aijhw nhIN bxwieAw jwvygw ijhVw ik is`KW ƒ mnzUr, qy kbUl nw hovy Aqy iesy mqlb dw mqw vI kWgrs ny pws kr id`qw[ aus qoN ipCoN sMn 1947 qk ies mqy dI pRoVHqw keI vwr kWgrs ny kIqI Aqy sMn 1950 qk ies mqy ƒ kWgrs ny AmMnw nhIN kIqw[ 1950 ivc jdoN suqMqr Bwrq dw ivDwn bxwieAw igAw qW ies mqy auqy Aml krn qoN is`Dw qy swP ienkwr kr id`qw[ is`K, ijhVy ik ivswh pwlx Aqy ivSvws krn vwly hn, aunHW ny pUry 20 swl kWgrs dy ivSvws auqy pUrw Brosw r`iKAw Aqy jdoN vI aunHW ƒ AMgryzW vloN jW muslmwnW vloN rwjsI AiDkwrW bwry koeI pySkS vI hoeI, auh aunHW ny qurMq nw mnzUr kr id`qI[ ies smyN ivc muslmwnW vloN qy AMgryzW vloN

iek qoN vD vwr is`KW ƒ suqMqr rwj, Awpxw Awzwd dyS, dyx qk dy Xqn hoey ijhVw dyS ik dirAw G`Gr qoN lY ky cnwb dy kMiFAW qk imiQAw igAw sI, pr is`KW ny ies ƒ kbUlxoN nWh kr id`qI[ hux mYN sMn 1932 v`l AwauNdw hW, jdoN lMfn ivc dUjI gol myz kwnPrMs ho rhI sI Aqy isAwlkot vwly srdwr bhwdr iSvdyv isMG, jo ik aus vyly 'kONsl AwP ieMfIAw' dy mYNbr sn[ aus smyN brqwnvI srkwr dy lIfrW ny srdwr bhwdr srkwr iSvdyv isMG vloN is`KW ƒ ieh pySkS kIqI ik jy auh kWgrs nwloN Awpxw sbMD p`ky qOr 'qy qoV lYx qW AMgryz, is`KW ƒ pMjwb Aqy ihMdusqwn ivc ieqnI Tos SkqI dy dyxgy ijs duAwrw ik jdoN auh ihMdusqwn ƒ Awzwd krn, is`K ihMdusqwn dy qIjy BweIvwl bx skx[ ieh mwstr qwrw isMG, ijs dy AOguxW ƒ idn-rwq igixAw jWdw hY, ieh mwstr qwrw isMG ijsdw h`d qoN v`D srl suBwA hY, aus ny ieh BwrI pySkS Porn nw-mnzUr kr id`qI[ sRImqI pRDwn swihbw, mYN aus vyly kYNbirj XUnIvristI ivc ividAwrQI sW Aqy ieh swrI g`lW myry swhmxy qy h`QIN hoeIAW[ hux qIjI swKI suxo, sMn 1946 julweI dy mhIny, Awl ieMfIAw kWgrs sRomxI gurmiq cyqnw [ 7 [ nvMbr 2010

dw jlsw klk`qw ivc hoieAw, ijs ivc ik is`KW nwl kIqy gey rwjsI pRx duhrwey gey[ 6 julweI 1946 ƒ kWgrs dy pRDwn pMfq jvwhr lwl nihrU ny iek pRYs kwnPrMs klk`qy ivc kIqI, ijs ivc PPy-k`utxIAW vwly ieh Sbd khy gey: “pMjwb dy bhwdr is`K ivSyS slUk dy AiDkwrI hn[ mYƒ ies ivc koeI Awp`qI nhIN idsdI ik ihMdusqwn dy auqr ivc iek Aijhw ielwkw v`Krw kr id`qw jwvy ijQy dI suqMqrqw dw in`G is`KW dy lhU ƒ hI grmwvy[” ienHW kwvXmeI SbdW nwl is`KW ƒ Awzwd Bwrq ivc iek suqMqr rwj dyx dw bcn id`qw igAw[ cOQI swKI ieauN hY ik sMn 1946 dIAW srdIAW ivc, kYbint imSn id`lI AwieAw qW aunHW ny srdwr bldyv isMG ƒ brqwnvI srkwr vloN ieh sunyhw id`qw ik jy is`K kWgrs nwloN ikvyN vI v`K hoxw nhIN locdy Aqy ihMdUAW dy nwl rl ky hI rihxw cwhuMdw hn qW aunHW SuB ie`Cw dy pRgtwvy leI jo ik AMgryz jwqI dy ihrdy ivc is`KW leI hn, brqwnvI srkwr Aijhw ivDwn inScq krn leI iqAwr hY ijs ivc ik auh ijQoN qk is`K homlYNf, is`KW dI ipRqI BUmI, AQvw isKsqwn dw sbMD hY, ArQwq G`Gr qy cnwb ivclw ielwkw auQy ihMdusqwn dI qksIm hox


ipCoN nw Bwrq qy nw pwiksqwn koeI Aijhw kwƒn lwgU kr sky ijhVw ik is`KW ƒ kbUl nw hovy[ s. bldyv isMG ny Jtpt ieh swrI g`lbwq nihrU jI ƒ Aw d`sI qy aunHW dI slwh nwl brqwnvI srkwr dI ieh pySkS r`d kr id`qI[ jy is`K aus vyly ieh pySkS mMn lYNdy qW ieh kWgrs dy, pMfq jvwhr lwl nihrU vloN sMn 1946 klk`qy ivc kIqI pySkS nwloN vI ikqy vDyry v`fI pySkS sI Aqy ies duAwrw is`K pwiksqwn Aqy Bwrq dohW dySW ivc SkqISwlI, pRBwvSwlI AsQwn pRwpr kr skdy sn[ pMjvIN g`l ieauN hY ik sMn 1947, ApRYl dy mhIny ivc imstr ijnwh ny brqwnvI srkwr dy kuJ auGy lIfrW nwl slwh krky is`KW ƒ iek pySkS kIqI[ pihlW qW ieh g`l mwstr qwrw isMG jI nwl kIqI geI qy ipCoN mhwrwjw pitAwlw nwl[ pySkS ieh sI ik pitAwly dI irAwsq ƒ iek suqMqr dyS sQwpq krky pwxIpq qoN lY ky rwvI dirAw dy kMiFAW qk dy ielwky ivc imlw id`qw jwvy[ ieho dyS isKsqwn bx jwvy qy iPr ieh isKsqwn pwiksqwn nwl sMDI krky AwpxI r`iKAw Awid dy sWJy pRbMD kr lvy[ mwstr qwrw isMG ny qW ieh pySkS ibnW iksy nwl slwh kIqy hI Tukrw id`qI, pr mhwrwjw pitAwlw ny srdwr ptyl qy sRI jvwhr lwl nihrU nwl slwh krky ies ƒ r`d kr id`qw[ CyvIN kVI ies kQw dI ieauN hY: 9 dsMbr, sMn 1946 ƒ jdoN ik ihMdusqwn dI kMstIicaUAYNt AsYNblI dI pihlI bYTk id`lI ivc hoeI qW aus smyN bwbU rijMdr pRSwd dI pRDwngI hyT

pMfq jvwhr lwl nihrU ny pihlw qy buinAwdI mqw pyS kIqw, ijs ivc ieh Sbd AMkq hn: “G`t igxqIAW dy rwjsI AiDkwrW dI r`iKAw LeI pUrn pRbMD kIqy jwxgy[ ieh swfw AYlwn qy pRx hY qy ieho hI swfw bcn hY jo AsIN swry sMswr dy rUbrU ihMdusqwn dy kroVW SihrIAW ƒ idMdy hW[ ies leI ieh iek piv`qr sOgMD hY ijs dw pwlx krnw swfw prm Drm hY[”

musilm lIg qy kWgrs ivckwr g`lbwq nypry nw cVH skI Aqy pMfq jvwhr lwl nihrU ny ihMdusqwn ƒ vwps rvwngI im`Q leI qW brqwnvI srkwr dy iek pRm`uK nyqw ny srdwr bldyv isMG ƒ sunyhw ByijAw ik jy auh iek, do idn ipCy Tihr jwx qd, “Aijhy pRbMD sMBv hn ijnHW duAwrw ik is`K Awpxy pYrW auqy KVHy ho ky sMswr dI qvwrIK ivc BweIvwlI pw skx[”

jo lok r`b dy Bau qy guru dy fr qoN Awzwd ho ky JUTIAW shuMAW sOgMDW rwjsI p`Dr auqy cu`kdy hn, aunHW dI AMqm gqI dI bwbq mYN kI AwKW? ijnHW dy mn ivcoN Srm auf cu`kI hY, ijnHW dI Awqmw ivc Drm dw ABwv ho igAw hY, ijnHW ƒ koeI aunHW dy pwp krmW dw dMf dyx vwlw nhIN idsdw, auQy ijnHW nwl ivSvwsGwq hoieAw hY, auh isvwey Akwl purK dy drbwr ivc Ardws dy hor kr vI kI skdy hn? is`K ies smyN gurU Akwl purK kol Awpxy kStW dI nivrqI leI Ardws kr rhy hn pr ijnHW lokW dy h`Q rwj dI SkqI Aw jWdI hY auh AwpxI qvwrIK vI Awp hI GV lYNdy hn[ ies leI mYN is`KW nwl ivSvwsGwq dI duKdweI kQw dw vrxn kr irhw hW qW ju Awaux vwlIAW nslW scweI qoN jwxU ho skx[

srdwr bldyv isMG ny, ibnW iksy dyr dy Aqy iSStwcwr dy ivru`D ieh Byq vwlI g`l J`t pMfq nihrU ƒ jw d`sI Aqy pMfq nihrU dI pRyrnw Anuswr ihMdusqwn vwps Awaux leI aunHW nwl hI hvweI jhwz ivc Aw svwr hoey[ ivdwiegI vyly srdwr bldyv isMG ny sMswr dy AKbwrI p`qrkwrW duAwrw ibnW nIqI ivcwrn dy ieauN dmgzw mwirAw:

hux mYN sqvIN swKI v`l AwauNdw hW, 12 meI 1947 ƒ ihMdusqwn dy gvrnr jnrl lwrf mwaUNtbYtn, pMfq jvwhr lwl nihrU, nvwb ilAwkq AlI KW Aqy s. bldyv isMG brqwnvI srkwr dy s`dy auqy, hvweI jhwz rwhIN lMfn gey qW ju auQy ihMdusqwn dI iPrkU AVcx dy h`l l`Bx dw AwKrI Xqn kIqw jwvy[ jdoN sRomxI gurmiq cyqnw [ 8 [ nvMbr 2010

“is`K AMgryzW koloN nw kuJ mMgdy hn, nw kuJ locdy hn, isvwey ies g`l dy ik AMgryz ibsqrw gol krky ihMdusqwn ƒ C`f jwx[ is`KW ny jo kuJ vI rwjsI AiDkwr lYxy jW mMgxy hn auh kWgrs koloN qy ihMdUAW dI ikRpwlqw duAwrw pRwpq krngy[” hux A`TvIN Aqy AMqlI swKI ieauN hY ik julweI 1947 ivc AxvMfy pMjwb dI lYijslyitv AsYNblI dy ihMdU Aqy is`K mYNbrW dI iek bYTk id`lI ivc hoeI ijQy ik aunHW ny srb sMmqI nwl ihMdusqwn dI vMf dI Xojnw dI poRVHqw kIqI[ aus mqy ivc ieh Sbd vI mOjUd hn: “ihMdusqwn dI vMf qoN ipCoN pMjwb dw jo Bwg Bwrq ivc rih jwvygw aus ivc ieh Aiq zrUrI hY ik is`KW dy


ivSyS rwjsI AiDkwrW ƒ sur`iKAq krn dw bwnxUM bMinHAw jwvy[” ieh pMjwb dy Eho ihMdU hn ijnHW dI ik bu`DI nwloN aunHW dI kucyStw vDyry pRbl hY, ijnHW ny Bwrq suqMqr hox ipCoN koeI FMg qrIkw vrqxoN sMkoc nhIN kIqw ijs duAwrw ik is`KW ƒ hIxy bxw ky Awpxy ADIn r`K skx[ ienHW ny pihlW qW pMjwbI sUby dI f`t ky ivroDqw kIqI qy ipCoN pMjwbI ƒ AwpxI mwq-BwSw mMnx qoN ienkwr kr id`qw[ A`j ijhVw ib`l AsIN ivcwr rhy hW ieh aus iGrxw BrI kQw dw hI AMqm AiDAwie hY, jo kQw mYN huxy hI suxw cu`kw hW[ jdoN sMn 1950 ivc suqMqr ihMdusqwn dw nvW ivDwn inrmq kIqw igAw qW is`KW dy cuxy hoey numwieMidAW Bwv AkwlI mYNbrW ny g`j v`j ky ikhw ik: “is`K ies ivDwn ƒ r`d krdy hn[ is`K ies ivDwn ƒ kbUlx qoN ienkwr krdy hn[” is`KW dy numwieMidAW ny ies ivDwn dy KrVy 'qy dsqKq krn qoN aukw hI nWh kr id`qI qW ju sB sMswr dy Awaux vwlIAW nslW sp`St smJ lYx ik ieh ivDwn is`KW nwl ivswhGwq krky bxwieAw igAw hY qy ies kwrn is`KW dI Awqmw ies ƒ svIkwr krn auqy mzbUr nhIN kIqI jw skdI[ sRImqI pRDwn jIE, Bwrq dy suqMqr hox dy ipCoN bIq cu`ky ATwrW swlW ivc is`KW dI jo durgqI hoeI hY Aqy is`KW nwl jo D`ky ienHW rwjsI qy PrMgI ihMdUAW ny kIqy hn, aus du`K Bry kWf ƒ mYN A`j smyN dI QuV kwrn nhIN CUMhdw[ kyvl eynw d`sWgw ik jdoN sMn

1954 ivc mwstr qwrw isMG ny jvwhr lwl nihrU ƒ Xwd krvwieAw ik kWgrs qy ihMdUAW vloN kIqy gey is`KW nwl bcn pUry nhIN hoey, qd pMfq jvwhr lwl nihrU ny ibnW iJjk auqr id`qw ik “hux smW bdl igAw hY[” is`K BlI pRkwr jwxdy hn ik hux smW bdl igAw hY[ hux mYƒ ies leI ib`l auqy QoVHI ijhI tIkw it`pxI krn dI AwigAw id`qI jwvy[ 21 mwrc 1966 ƒ gRih mMqrI ny suprIm kort dy iek j`j dI pRDwngI hyT kimSn inXq kIqw ik pMjwb dy pMjwbI qy ihMdI BwgW ƒ v`Ko v`Kry kr ky pMjwb qy hirAwxw rwj sQwpq kIqy jwx qy ieh vMf sMn 1961 dI jnsMiKAw dy AwDwr auqy hovy qy ieh vMf krn vyly qihsIlW dIAW h`dW nw qoVIAW jwx[ ienHW iqMnW AwdySW dy guhj rh`s ƒ jy smiJAw jwvy qW ieh sp`St ho jwvygw ik ienHW Bwv pMjwb ƒ inrbl krn Aqy is`KW dw l`k qoVnw sI[ 'Swh kimSn' ny ieh guhj rh`s ƒ smJx ivc AxgihlI nhIN ivKweI[ ijMnw Coty qoN Cotw pMjwb ho sikAw, kIqw hY ies qoN v`D aunHW nhIN bxn id`qw Aqy aunHW ny pMjwb ƒ hIxw krn leI jo kuJ sr bx sikAw, kIqw hY qW jo pMjwb dw ielwkw qy h`k Koh iK`c ky hirAwxw qy ihmwcl pRdyS ƒ AmIr bxwieAw jw sky[ flhOzI pMjwb koloN Koh ilAw hY qy ieh phwVI ielwkw hY Aqy mornI, ijhVw ik flhOzI nwloN vI aucyrw hY auh hirAwxy ƒ dy id`qw ik ieQy ihMdU vsdy hn[ ieh duKdweI kQw ieauN jwrI hY Aqy nvIAW kVIAW GV ky pMjwb dy pRwDIn qy inrbl krn dy BrpUr Xqn kIqy gey hn[ is`ty vjoN pMjwb hux AYvyN sRomxI gurmiq cyqnw [ 9 [ nvMbr 2010

iek copiVAw lyipAw izlHw pRISd rih igAw hY Aqy ieh is`KW leI iek kurwtIn (Quarantine=p`qx rok) bxw id`qw igAw hY[ du`K dI g`l ieh hY ik ienHW pwp krmW dI pUrqI leI dyS dI jufISrI ƒ vriqAw igAw hY[ sRImqI pRDwn jIE, mYƒ ieh kihx dI AwigAw idE ik Bwrq dy suqMqr hox qoN ipCoN jo pwp sB qoN v`fw kWgrsI hwkmW ny kIqw hY auh ieh hY ik aunHW ny inXwlmW (AdwlqW) dy auc AiDkwrIAW ƒ mhwn AinAwie dy rwjsI kMmW leI vriqAw hY[ ies dw is`tw ieh inkilAw hY ik lokW dw Brosw AdwlqW qoN auT igAw hY[ qd hI SoRmxI AkwlI dl dI vrikMg kmytI ny 20 julweI, 1966 ƒ ieh mqw pws kIqw: “is`KW nwl sbMDq mwmilAW bwry jo AdwlqI jWc pVqwlW qy irportW suqMqr Bwrq ivc hoeIAW hn, aunHW auqy dIrG ivcwr krn ipCoN ieh is`tw inkldw hY ik Awzwd ihMdusqwn ivc AdwlqW Aqy AdwlqI kwrvweIAW auqy rwjsI ihMdUAW ny AXog pRBwv ies pRkwr pwey hoey hn ik is`KW ƒ iksy AdwlqI FMg nwl ienswP dI aumId nhIN rih geI[” mwnXvr mihlw pRDwn swihb, ho skdw hY ik myry koloN pu`iCAw jwvy Aqy mYN vyK irhw hW ik keI Bly Aqy s`jx mYNbr ies sBw ivc bYTy hn ijnHW dy mn ivc keI pRkwr dy pRSn auT rhy hoxgy: “ieh isrdwr kpUr isMG isAwxw-ibAwxw ho ky is`KW dI g`l lok sBw ivc ikauN CyV bYTw hY? swfy ivc sYkUlr rwj sQwpq ho cu`kw hY Aqy sWJIAW votW nwl rwj krn dw ivDwn


bx igAw hY[ is`KW nwl ivqkrw Aqy D`kw ikvyN ho skdw hY, swfy ivDwn ivc qW is`K, ihMdU dw ivqkrw mMinAw hI nhIN igAw[”

ivcoN Kwrj kr id`qw jWdw hY Aqy ipCoN vI Awpxw du`K rox dI AwigAw nhIN id`qI jWdI[ AijhI lok sBw vloN is`K Awpxy du`KW dI nivrqI ikvyN krn?

ienHW pRSnW dw auqr mYN sihjy hI dy skdw hW[ ivDwn Aqy kwƒn qW ikqwbW ivc ilKy huMdy hn, pr aunHW auqy ijs FMg nwl Aml kIqw jWdw hY auh g`l hor hY[ g`l kihx dI hor huMdI hY qy krn dI hor, ieho rwjnIqI dw rh`sX hY[ ijhVy lok ies qrHW dIAW Bu`lBulwxIAW ivc is`KW ƒ pwaux dw Xqn krdy hn auh jW qW is`KW vWg hI is`DV hn Aqy jW loV qoN v`D clwk[ mMfUkopinSd ivc iliKAw hY ik sMswr, Awqmw dIAW cwr gqIAW qoN auqpMn huMdw hY[ ies ƒ 'cqurpd' (four pillars) ikhw hY[ iesy qrHW A`jklH dy rwj pRpMc dy vI cwr pYr hn, pwrlImYNt, nOkrSwhI, AdwlqW Aqy pRYs[ ijqnw icr rwj dy ienHW chum AMgW dI rUp-ryKw nw pCwxI jwvy, auqnw icr ihMdusqwn ivc is`KW dI du`K BrI Xojnw dI soJI nhIN Aw skdI[

hux mYN pRYs dI g`l krdw hW[ swfy dyS dI pRYs Awzwd hY Aqy bhuq h`d qk inrp`K vI[ pr vyKx vwlI g`l qw ieh hY ik jdoN is`KW dw svwl hovy, aus vyly aunHW dw rv`eIAw kI huMdw hY[ kuJ swl hoey, ieMglYNf ivc keI AKbwrW dy mwlk lwrf bIvrbru`k dI pRDwn mMqrI bwlfivn nwl KVk peI sI qW bwlfivn ny pRYs bwry, ieMglYNf dI pwrlImYNt ivc ikhw sI:

AdwlqW qy nOkrSwhI bwbq mYN Ku`lHy sMkyq kr cu`kw hW[ hux mYN pwrlImYNt v`l, ies lok sBw v`l kuJ ieSwry krdw hW[ ieh lok sBw mhwn gOrvSwlI sMsQw hY Aqy ies dy siqkwr ƒ koeI BMg krn dw AiDkwrI nhIN hY[ pMRqU is`K BlI pRkwr jwxdy hn ik sWJy votW dI cox rwhIN auh do cwr qoN v`D Awpxy mYNbr ieQy Byj nhIN skdy[ ieh dhuM-chuM mYNbrW ƒ vI Ku`lHI qy inrBY ho ky g`l krn dI AwigAw nhIN id`qI jWdI[ ipClyry mhIinAW ivc hI ieh vyKx ivc AwieAw hY ik G`t igxqI dy mYNbrW ƒ ibnW suxy qy ibnW ivcwry lok sBw

“pRYs kol SkqI hY, pr izMmyvwrI dw Aihsws nhIN[ ienHW kol kMjrW Aqy kMjrIAW (Harlots) vwly swry h`k hn[” mYN ies qoN v`D kuJ nhIN kihMdw[ mYN bhuq kuJ kih cu`kw hW, ijs nwl ik SoRmxI AkwlI dl dI vrikMg kmytI dy mqy nMbr 2, ijhVw ik 20 julweI 1966 ƒ pws kIqw igAw, dy ipCokV dI, ijQoN qk ik ies dw sbMD ies ib`l nwl hY, smJ pY skdI hY[ auh mqw ieauN hY: “is`K inscY krdy hn ik auh AwpxI pUrI SkqI nwl, hr AYsy hmly dw mukwblw krngy, ijs dw Bwv ik is`KW ƒ Awzwd ihMdusqwn ivc, GtIAw drjy dy Aqy gOrv rihq SihrI bxw dyxw hovy[” auh mMg krdy hn ik hyT ilKy kdm Porn cu`ky jwx qW jo is`K, ihMdusqwn ivc brwbr dw Brw bx ky rih skx: 1. ijhVy is`K ielwky jwx buJ ky Aqy ibnW kwrn, nvyN pMjwb ivcoN k`F sRomxI gurmiq cyqnw [ 10 [ nvMbr 2010

id`qy gey hn Aqy joVy nhIN gey, ijhw ik gurdwspur izlHy dw ielwkw ijs ivc ik flhOzI Swml hY, AMbwly dw izlHw, sxy cMfIgVH, ipMjOr, kwlkw qy AMbwlw sdr dy Aqy aUny dI swrI qihsIl Aqy nwlwgVH dw 'dyS' nwm dw ielwkw, srsy dI qihsIl, gUhlw sbqihsIl, sxy tOhwxw Aqy rqIAw blwk ijhVy ik ihswr dy izlHy ivc hn, Aqy krnwl dy izlHy dw Swhbwd blwk Aqy rwjsQwn ivc gMgw ngr izlHw, ienHW ielwikAW ƒ Jtpt pMjwb ivc Swml kIqw jwvy, qWik swry nwl lgdy is`K vsoN dy ielwky iek`Ty ho ky, suqMqr Bwrq AMdr is`K homlYNf AQvw is`KsQwn dw rUp Dwrn kr lYx, ijs ivc is`KW Aqy is`KI dy ivSyS h`k rwKvyN hox[ 2. ies nvyN inrmq hoey pMjwb ƒ auho ijhy AiDkwr qy pdvI id`qI jwvy ijhVI ik sMn 1950 ivc ihMdusqwn dy ivDwn duAwrw jMmU qy kSmIr dI irAwsq ƒ pRwpq hoey sn[ sRImqI jIE, mYN hux Awpxw BwSn smwpq kr cu`kw hW[ swry is`KW Aqy is`K pMQ dy nwm auqy, ijnHW dI jQybMdI SoRmxI AkwlI dl hY, mYN ies ib`l ƒ r`d krdw hW, ies dw ivroD krdw hW, ies ƒ nwmnzUr krdw hW Aqy ies ib`l dy ipCy ijhVIAW BwvnwvW hn, aunHW ƒ iDrkwrdw hW[ mYN ihMd srkwr ƒ kihMdw hW ik auh CyqI qoN CyqI ivDwnk kdm cu`ky ijs duAwrw SoRmxI AkwlI dl dIAW aunHW mMgW dI, ijnHW dI ivAwiKAw mYN hux kr cu`kw hW, pUrqI hovy[ mwnXvr pRDwn dyvI jIau[ mYN Awp dw DMnvwd krdw hW[ -0-


ÇÃîðé åðÆÕÅ gorK nwQ iek bhuq pu`gy hoey jogI hoey hn[aunHW bwry ikhw jWdw hY ik aunHW dI kdy vI ieko hI qrIky nwl ismrn AiBAws krky q`slI nhIN huMdI sI[hr roz pRmwqmw nwl juVn leI,koeI nw koeI nvW Awsx l`Bdy rihMdy sn[A`j ijs Awsx ivc bYT ky AiBAws kIqw hY,klH koeI nvW cwhIdw hY[auh socdy sn ik jy ies qrIky nwl pRmwqmw qk pu`j skdy hW qy hux dusrw vrq ky vyiKAw jwvy[aunHW bwry kuJ vI AMdwjw lgwauxw kiTn sI ik auh A`j ikhVy Awsx ivc bYTxgy[ies leI khwvq bx geI”gorK DMdw” ArQwq auh kMm ijs bwry pqw nw lg sky ik auh ikvyN ho irhw hY[ jrw socIey qW iek`ly gorK ny hI ismrn AiBAws dy ikMny qrIky l`B ley hoey hn qy hornW dI qW g`l hI Cfo[ijMny gurU aunHW dy Awpxy qrIky huMdy hn[ies pRkwr nwm ismrn krn dy axigxq qrIky bx cuky hn[hux ikhVw shI hY jW glq ies dw inrxw lYxw muSkl ho jWdw hY[ijs nUM ijs iksy vI qrIky nwl AnMd Aw irhw hY,mubwrk hY[AslI g`l qW mMijl qy pu`jx dI hY rsiqAW nwl kI lYxw dyxw[gurbwxI vIies g`l dI puStI krdI hY:jgqjlMdw riK lY AwpxI ikrpw Dwir] ijq duAwry aubry iqqY lyhu aubwir] (gu.gRM.sw.pMnw853) guris`K leI aupdyS hY ik hr roz AMimRq vyly pihlW idn dw AwrMB nwm ismrn dI kmweI nwl hovy[svyry AMimRq vyly auTo,ieSnwn kro gurU grMQ swihb jI dw pRkwS kro qy hukmnwmw

lvo[ jykr Al`g kmrw hovy qW gurU gRMQ swihb dw pRkwS kro qy hukmnwmw lvy[jykr Al`g kmrw qy gurU gRMQ swihb jI dw swQ imlxw nsIb nw hovy qW ijQy vI koeI iekWq jgHw iml sky AiBAws leI TIk hY[ ijvyN:gur siqgur kw jo is`K AKwey] su Blky auT hir nwm iDAwey] (gu.gR.sw.pMnw305) jdoN AiBAws krx l`gy qW cONkVw mwr ky bYT jwvo[ A`KW bMd kr lvo pr ienHW aupr iksy pRkwr dw dbwau nw pwvo[Dox Aqy rIV dI h`fI is`DI ie`k lweIn ivc zmIn nwl n`by drjy dw kox bx jwvy[bwhW nUM goifAW aupr r`Ko Aqy h`QylIAW auprly pwsy nUM rihx[dohW h`QW dIAW auNglIAW qy AMguTy dy auprly Pu`l Awps iv`c CoNhdy rihx[AYsy Awsx ivc bYTx nwl pihly kuJ idn jldI Qkwvt mihsUs hovygI pr ijvyN AiBAws jwrI rhygw,AsI lMby smyN qk lgwqwr AwswnI nwl bYTy rih skdy hW[ ijs pRmwqmw dI Xwd ivc bYTx l`gy hW,aus dI SkqI qy guxW bwry iKAwl kro qy aus qy ivSvws ilAwvo ik auh AMqrXwmI, srb ivAwpk, imhrbwn qy idAwlU hY[ aus aupr Brosw qy isdk ilAwvo ik auh swfI hr jwiej KwieS pUrI krn dy smr`Q hY qy mwqw ipqw vWg swfw iKAwl r`Kdw hY[ s`cy idloN bynqI kro ik AY s`cy pwiqSwh mYN Awpdw iek inmwxw ijhw dws hWijs nUM qurnw nhIN Awaudw pr Awp q`k pu`jx dw Xqn krn l`gw hW, imhr kro qy myrI bWh PV ky pwr lgwvo[ Bgq nwmdyv jI iesy qrHW pukwr krdy hn:sRomxI gurmiq cyqnw [ 11 [ nvMbr 2010

nwmW khY hau qr BI n jwnau mo kau bWh dyih bh dyih bITlw] (gu.gR.sw.pMnw1196) pihlI AvsQw: ies AvsQw ivc cwr pRkwr dw AiBAws ho skdw hY[ienHW ivcoN ijs rwhI izAwdw AnMd Awvy jW vwro vwrI au`cI-au`cI jwp krdy jwvo[ (1) ismrn bwry koeI vI gurbwxI dIAW pMkqIAW jW Sbd ijnHW nMU pVn ivc suAwd AWaudw hovy,aucI aucI vwr vwr pVHdy rho[audwhrx vjoN:-kbIr kyso kyso kUkIAY n soeIAY Aswr] rwiq idvs ky kUkny kbhUM ky sunY pukwr] -hir eyk ismir eyk eyk ismir ieky ismir ipAwry] kil klyS loB moh mhw Baujl qwr] (pMnw679) -sMqhu rwm nwim insqrIAY] aUTq bYTq hir hir iDAweIAY Anidn suikRq krIAY] (pMnw621) -jip mn siqnwm sdw siqnwm ] hliq pliq muK aUjl hoeI hY, inq iDAweIAY hir purK inrMjnw] (pMnw 669) -hir jn ismrhu ihrdY rwm] hir jn kau Apdw inkit n AwvY pUrn dws ky kwm] (pMnw702) -hW hW pRiB rwiK lhu] hm qy ikCU n hoie myry suAwmI


kir ikrpw Awpnw nwm dyhu] (pMnw675) -khq kbIr sunhu ry pRwnI Cofhu mn ky Brmw] kyvl nwm jphu ry pRwnI prhu eyk kI srnw] (pMnw691) -ggw goibMd gux rvhu swis swis jip nIq khW ibswsw dyh kw iblmn n kirho mIq] (pMnw254) -ijin ijin nwm iDAwieAw iqn ky kwj sry] hir guir pUrw AwrwiDAw drgh sic Kry] (pMnw136) -duie kr joiV mwNgau iek dwnw swihb quTY pWvw] swis swis nwnk AwrwDy AwiT phir gux gwvW] (pMnw 749) -ieh mnu suMdr Awpxw hir nwim mjITy rMg rI] iqAwig isAwxp cwqurI qUM jwx gupwil sMig rI] (pMnw400) -ismir ismir nwnk suK pwieAw ] AwT phir qyry gux gwieAw] sgl mnorQ pUrn hoey kdy nw hoey duKwlw jIau] -qum krhu dieAw myry sWeI] AYsI miq dIjY myry Twkur sdw sdw quD iDAweIN] -imil myry goibMd Awpnw nwm dyhu] nwm ibnW iDRg iDRg Asnyh] -rwm nwm gux gwiely mIqW ] hir ismriq qyrI lwjrhY] hir ismriq jm

kCU n khY] (pMnw889) -nwm qyro AwrqI mjn murwry] hir ky nwm ibn JUTy sgl pswry] (pMnw694) iesy qrHW AsI hor SbdW dI cox kr skdy hW pr auh zbwnI Xwd hoxy cwhIdy hn[ijvyN ijvyN swfy mn dI AvsQw bdldI hY ieh cox vI nvI huMdI jwvygI[ (2) mUl mMqr dw jwp vwr vwr kro[ iKAwl rhy ik ies dw jwp lgwqwr nw krdy jwvo sgoN hr Sbd mgroN ivSrwm hyT ilKy Anuswr dyxw hY:<> siqnwm krqw purKu inrBau inrvYr Akwl mUriq AjUnI sYBM gur pRswid] iek iek ArQ aucwrdy smyN ausdy ArQW v`l iDAwn jwvy[ArQ ies pRkwr hn:1 auh vwihgurU kyvl ie`k hY qy aus ijhw hor koeI nhIN a> (a>AMkwr) auh sB ivc iek rs ivAwpk hY`[ siqnwm:- aus dw nwm s`cw qy hoNd vwlw hY[ krqw purK:-auh jgq dw rcnhwr hY[qy sB kuJ bxw ky aus ivc iek rs vs irhw hY[ inrBau:- auh BYA qoN rihq hY[ inrvYr:- aus dw iksy nwl vYr nhIN hY[ Akwl mUriq:- aus dw srUp kwl qoN rihq hY[smyN dw aus aupr koeI pRBwv nhIN hY[ AjUnI:- auh jUnW ivc nhIN AWaudw[ sRomxI gurmiq cyqnw [ 12 [ nvMbr 2010

sYBM :- aus dw pRkwS Awpxy Awp qoN hY aus nUM iksy ny nhIN bxwieAwqy nw hI kdy aus dw jnm huMdw hY[ gur pRswid:- AYsw vwihgurU,gurU dI ikRpw rwhIN pRwpq huMdw hY[ (1) vwihgurU dw jwp hOlI hOlI rPqwr nwl, aucI aucI kro qy muV muV krdy jwvo[ivSrwm ies pRkwr kro “vw ih gu rU” (2) vwihgurU vwihgurU dw aucwrn ijnHW vI qyj qoN qyj rPqwr nwl kr sko krI jwvo qy muV muV krI jwvo[swh rokx ivc iksy pRkwr dw h`T nhIN krnw[10 jW 15 imMt jW A`Dy GMty bwAd jd Qkwvt mihsUUs hovy qW dUsrI AvsQw ivc jw skdy ho[ dUsrI AvsQw ies AvsQw ivc Avwz sihjy sihjy GtdI jwvy qy AwKr iblkul bMd ho jwvy[bu`l bMd r`Ko qy jIB qwlU nwl l`gI rhy[svws jd mUMh jW n`k rwhIN AMdr jwvy qW “vw ih qy jd mUMh rwhIN bwhr inklyqW gurU[aucwrn krdy jwvo[ies qrHW cwr ih`sy bxdy jwx”vw ih gu rU”[hor ieh jo svws vwihgurU aucwrdy hoey AMdr qy bwhr jw rhy hn,ienHW dy nwl hI swfI surq vI AMdr qy bwhr jwvy[bs AsI svwsW qy qYrn lg jweIey[hor jo AMdr im`TI im`TI DMn ho rhI hY aus nUM iekwgr ho ky kMnW nwl suxdy rho[iesy nUM hI Sbd gurU suriq Dun cylw” dw myl kihMdy hn[bs ieh AiBAws jwrI rhy,svws AWaudy qy jWaudy rihx,DuMn hoeI jwvy qy swvDwnI nwl suxI jwvy[ SurU ivc mn iblkul nhIN itkygw qy ieDr auDr bwhr dOiVAw iPrygw pr Gbrwaux dI loV nhIN[ies nMU kwbU kr ky iPr iesy mn ivc lgwvo[ Awpxy jpy hoey gurU mMqr nUM ijauN-ijauN ibnW boly AMdr aucwrI jwvogy qy kMnW nwl suxdy


jwvWgy iqauN iqauN mn iekwgr huMdw jwvygw qy rs Awvygw[ jdoN swh bwhr inkly qW mihsUs kro ik AsIN swrI burweIAW,swry Avguxqy hor swrw zihr bwhr k`F rhy hW[jd swh AMdr lvo qW ies qrHW lgy ik swrI SWqI qy iekwgrqw AMdr jw rhI hY[hor svws lYNdy smyN ies ivc koeI ivGn nw pvy qy iekswrqw jwrI rhy Aqy nW hI swh lYx dI aucI Awvwj Awvy[ pRmwqmw dy srUp nMU mn ivc itkwaux leI,gurU mMqr dy nwl nwl mUL mMqr dw jwp vI bhuq lwBdwiek huMdw hY[ies leI ijnHW ho sky mUl mMqr dw vI jwp kro[ies nwl mn ivc vwihgurU nwl ipAwr auqpMn hovygwqy nwm jpx ivc mn lgygw[ hr roz inXq AsQwn qy ausy smyN,bYT ky ismrn krn ivc mn ijAwdw juVdw hY[ismrn smyN iDAwn iksy qsvIr jW Awkwr aupr iblkul nhIN lgwauxw cwhIdw BwvyN ieh qsvIr iksy gurU swihb dI hI ikauN nw hovy[ies qrHW qW swfw iDAwn bwhr jwvygw pr AsI qW iDAwn AMdr krnw hY[ies bwry gurU goibMd isMG jI dw spSt hukm hY:iDAwn Dro iqh ko mn mY ijh ko Aimqoj sBY jg Cwieau] (sv`Xy pw.10) ies c`kr ivc nw rihxw ik pRmwqmw ny ikqoN bwhroN Awauxw hY[auh hr smyN,hr QW mOzUd hY qy sdw swfy AMg sMg hY[iek b`cw jd iek`lw hovy qW AwpxI mW nUM Xwd krdw hY qW aucI aucI AwvwjW mwrdw hY[jd mW nUM pqw lgdw hY qW n`TI AwauNdI hY qy Awpxy b`cy nUM gly nwl lgw lYNdI hY[iesy qrHW AsI vI pRmwqmw nUM AwvwjW mwrI jwxIAW hn qy ivSvws rKo ik auh swfI pukwr sux ky jrUr imhr krygw[iKAwl rhy ik pRmwqmw ikqy

guAwicAw nhI bs AsI aus nUM Bul gey hW[ AiBAws dIAW koiSSW dy6 nwl nwl inmwxy ho ky pRym Bwv dIAW ArdwsW krdy rihxIAW cwhIdIAW hn[pRmwqmw imlwp leI ieh bhuq shwieqw krdIAW hn[jd kdI ismrn ivc kuJ AnMd Awaux l`gy qW swvDwn rihxW ik ikqy haumY nw Aw pkVy qy AsI socIey ik Bgq bx gey hW[AYsy smy qW sgoN pRmwqmw dy DMnvwd ivc lg jwvo ik dwqw ieh qyrI Apwr imhr hY jo ies inmwxy qy rihmq kIqI hY[ jo ismrn ivc AnuBv hox, auhnW bwry Awm iksy nwl g`lbwq nhIN krxI cwhIdI[ieMnHW fuMGy AnuBvW qoN iek Kws SkqI imldI hYqy jykr ienHW dI TIk qrHW rwKI nw kIqI jwvyqy sB Kqm ho jWdy hn[hor ijnHW nUM AYsy AnuBv nhIN huMdy,auh mzwk aufwaux l`g pYNdy hn[hW jykr koeI s`cw SrDwlU, iesrwh qy clx dw pRymI hovy qW aus dI AgvweI krn leI sMkoc vI nhIN krnw cwhIdw[keI vwrI ies rwh qy clx vwlw nvW AiBAwsI fol jWdw hY qy socx l`g jWdw hY ik ieh nvIN musIbq ikQoN gl pw leI hY[swry Awrwm nwl su`qy pey hn qy auh AYvyN t`krW mwr irhw hY[AYsy mlIn qy gMdy iKAwl mn ivc nw Awaux dyvo,sdw cVHdI klw ivc rho qy ihMmq qy audm krky AiBAws jwrI r`Ko[iek idn sPlqw jrUr pRwpq hovygI[ ismrn AiBAws dIAW pihlIAW AvsQwvW jrw kiTn huMdIAw hn,pr Gbrwaux dI loV nhIN[bs ihMmq qy audm krky A`gy cldy clo[iek AvsQw qoN dUsrI AvsQw qk pu`jx leI keI keI swl l`g skdy hn[iek vwrI ienHW pihlIAW AvsQwvW qoN inkl gey iPr AnMd hI AnMd hY[ies leI SurU ivc mn lgy nw lgy Awpxw sRomxI gurmiq cyqnw [ 13 [ nvMbr 2010

AiBAws jwrI r`Ko[swfI s`cI lgn vyK ky pRmwqmw vI imhr krygw,jrUr krygw[ jd ierwdw p`kw hovy qW iek idn mMijl qy pu`j hI jwvWgy[ gurduAwry jw ky GMtw do GMty kIrqn jW k`Qw sux Awauxw, ieMnW AOKw nhIN,ijMnHW ik AMimRq vyly auT ky A`Dw GMtw jW kyvl 5/10 imMt ismrn AiBAws ivc Sbd surq dw myl krnw hY [ AwpxIAW pu r wxIAW ipClIAW sB XwdW nUM Bul jwvo qy nw hI iksy Awaux vwly smyN dI icMqw krn dI loV hY[bs AiBAws AMdr kyvl iek pl leI,hux dy bIq rhy iCx leI hI swvDwn hox dI koiSS kro[ ieh iCx bhuq kImqI hY qy ies ivc hI lIn hoxW hY[jdoN gl bxdI hY qW iek iCx hI lgdw hY[kbIr swihb ies bwry Purmwn krdy hn:byd kqyb iePqrW BweI idl kw iPkru njwie] tuk dmu krwrI jau krhu hwijr hjUir Kudwie] (pMnw727) ieh iblkul s`c hY ik kroVW vwr vwihgurU bolx nwl iek vI pwp nhIN k`itAw jWdw pr ieh vI EnW hI s`c hY iek vwrI vwihgurU kihx nwl kroVW pwp k`ty jWdy hn ijvyN:kty pwp AsMK nwvyN iek kxIN ies leI swfw Xqn hoxW cwhIdw hY ik AsIN v`D qoN v`D smW ies AiBAws iv`c lgweIey ikauNik pqw nhIN swfy jIvn 'c auh BwgW vwlw iCx kd Aw jwvy[ ismrn AiBAws dy nwl nwl swfw jIvn vI s`cy qy au`cy Awcrn 'c c`lxw cwhIdw hY[ Xwd rhy ik ijvyN ijvyN Awcrn 'c vwDw huMdw jwvygw iqvyN iqvyN mn ismrn 'c v`D juVdw jwvygw[ -0-


is`KW ƒ mIfIey iv`c srdwrI kwiem krn dI loV

A`j dy Xu`g iv`c ielYktRoink Aqy ipRMt pRcwr Aqy sMcwr swDn dw mnu`KI jIvn qy bhuq ijAwdw pRBwv hY[ ipRMt mIfIey dw mqlb ilKq rUp 'c aus C`px vwlI sm`grI qoN hY jo rswly, A^bwrW qy pusqkW Awid rwhIN swfy kol phuMcI hY[ iesy qrHW ielYktRoink mIfIey qoN Bwv hY ik jo kuJ swfy kol tYlIvIzn jW ientrnY`t Awid sMcwr swDnW swfy kol phuMcdw hY[ swrI dunIAw iv`c ieh do hI pRcwr Aqy sMcwr swDn iksy vI kOm jW Drm dy A`K Aqy kMn dw rOl Adw krdy hn[ ijvyN A`KW qy kMnW ivhuxy mnu`KI srIr dw koeI ArQ nhIN rih jWdw iesy qrHW hI iksy kOm jW Drm dy ivkws leI ieh pRcwr Aqy sMcwr swDn A`KW Aqy kMn dw kMm krdy hn[ swrIAW kOmW Aqy DrmW leI ienHW ibnHW ivkws krnw AOKw hY[mnu`K dI ijMdgI mIfIey dI gulwm ho ky rih geI hY[ A`j pRcwr swDnW dI vrqoN nwl dUjy lok Awpxy imQhws is`K khwxIAW rwhIN k`c nMU s`c is`D kr rhy hn[ pr is`K kOm s`c nMU s`c vI pRgt krn iv`c pUrI qrHW kwmXwb nhIN hoeI[ ikauNik pRcwr swDnW dI vrqoN nwl mnu`K JUT nMU s`c qy s`c nMU JUT bxw skx dI Xogqw r`Kdw hY[ A`j gurUAW dI DrqI 'pMjwb' iv``c vsx vwly bhuqy is`K nSy qy piqqpuxy iv`c burI qrHW glqwn hn[ ijsdw ie`k mUl kwrx ipRMt qy ielYktRoink mIfIey iv`c is`KW dw pCV jwxw vI hY[ ikauNik AsIN Awpxy mhwn AmIr ivrsy nMU shI

qrIky nwl pRcwrn iv`c kwmXwb nhIN hoey[ ieh ikMny d`uK vwlI g`l hY ik is`KW dIAW pRmu`K sMsQwvW SRomxI kmytI qy id`lI kmytI ijnHW dw slwnw bjt keI ArbW iv`c hox dy bwvjUd is`KW ny ipRMt qy ielYktRoink mIfIey dI dOV iv`c ku`dx dI hwlw koiSS vI nhIN kIqI[ BwvyN in`jI qOr qy kuJ ku pMQk drdIAW ny koiSS kIqI hY[ pr smu`cy qOr qy pMQk numwieMdgI jQybMdIAW ny AwpxI ijMmyvwrI hwlW q`k nhIN inBweI[ AsIN smJdy hW ik is`KW dw inrol Awpxw ipRMt qy ielYktoRink pRcwr Aqy sMcwr swDn nw hox dw ie`k kwrx in`jI vpwrk mIfIey nwl sbMDq lok vI ijMmyvwr hn ikauNik auh is`KW nMU ieh Bu`lyKw pw rhy hn ik aunHW duAwrw c`ldy Awpxy in`jI vpwrk kwrobwr ipRMt qy ielYktRoink mIfIey is`KW (pMQ) dy hI hn[ ieh Brm-BulyKy iv`coN is`KW ny hwlW q`k inklx dI koiSS nhIN kIqI[ ieh ie`k s`c hY ik mOjUdw smyN is`KW qy CwieAw hoieAw ipRMt qy ielYktRoink mIfIAw dy sMsQwpk Asl iv`c is`K rihq mirXwdw dy DwrnI nhIN hn[ gurU goibMd isMG jI v`loN bKSS kIqI KMfy dI phul iv`c ivSvwS nhIN r`Kdy AYn ault swrw is`K pMQ ienHW qoN soD lYx dI koiSS iv`c l`igAw hoieAw hY[ ieh nklI pMQk mIfIAW gurbwxI ieiqhws qy rihq mirXwdw sMbDI ikMqU pRMqU KiVHAW krky is`KW iv`c in`q nvyN Pu`t dy bIj bIjx qoN bwj nhIN Aw irhw ? sRomxI gurmiq cyqnw [ 14 [ nvMbr 2010

-ipMR: privMdr isMG Kwlsw

ijs krky ienW nMU pMQk hox dw iKqwb dyxw swfw qy swfy AwgUAW dI v`fI AxgihlI hY[ ikMnI hYrwnkuMn g`l hY ik ie`h lok pRcwr sdkw AwpxI pCwx is`K mIfIAw hox dI bxw ky ArbW kroVW rupieAw kmw rhy hn[ies qoN hor vI dUjI hYrwnIkuMn g`l ieh hY ik swfy mOjUdw Dwrimk qy rwjnIqk AwgUAW dI soc vI ienHW lokW dy gihxy peI hoeI hY[ieh is`KW qy is`K AwgUAW nMU ibbyk bu`DI duAwrw socx dI ivhl hI nhIN idMdw[ swnMU do v`fy kMm (1) is`K A^bwr qy (2) is`K tI. vI. cYnl pihl dy ADwr qy krny hoxgy[ AsIN SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI SRI AMimRqsr, id`lI is`K gurduAwrw pRbMDk kmytI, hirAwxw is`K gurduAwrw pRbMDk kmytI, ptnw swihb, hzUr swihb Aqy hor pRbMDk kmytIAW qy dunIAw Br dIAW pMQk jQybMdIAW nMU ApIl krdy hW ik gurpurbW Aqy SqwbdIAW mOky v`fy iek`T krwaux q`k hI sImq nw rhIey[AsIN lMmy smyN qoN ies BulyKy iv`c hW ik v`fy-v`fy iek`T krn iv`c kwmXwb ho jwxw SqwbdIAW, gurpurb qy idhwVy mnwauxw hI hY, AsIN ies vrHy ies Brm BulyKy iv`coN Awpxy mnW nMU k`Fxw hY[ nwl hI c`l rhI ipRMt Aqy ielYktRoink mIfIey dI AwpsI in`jI lVweI qoN is`KW nMU iknwrwkSI krnI pvygI[ A^bwrWcYnl ie`k dUjy nMU nIvW idKwaux leI


ieh ie`k s`c hY ik mOjUdw smyN is`KW qy CwieAw hoieAw ipRMt qy ielYktRoink mIfIAw dy sMsQwpk Asl iv`c is`K rihq mirXwdw dy DwrnI nhIN hn[ gurU goibMd isMG jI v`loN bKSS kIqI KMfy dI phul iv`c ivSvwS nhIN r`Kdy AYn ault swrw is`K pMQ ienHW qoN soD lYx dI koiSS iv`c l`igAw hoieAw hY[ ieh nklI pMQk mIfIAW gurbwxI ieiqhws qy rihq mirXwdw sMbDI ikMqU pRMqU KiVHAW krky is`KW iv`c in`q nvyN Pu`t dy bIj bIjx qoN bwj nhIN Aw irhw ? ijs krky ienW nMU pMQk hox dw iKqwb dyxw swfw qy swfy AwgUAW dI v`fI AxgihlI hY[ ikMnI hYrwnkuMn g`l hY ik ie`h lok pRcwr sdkw AwpxI pCwx is`K mIfIAw hox dI bxw ky ArbW kroVW rupieAw kmw rhy hn[ies qoN hor vI dUjI hYrwnIkuMn g`l ieh hY ik swfy mOjUdw Dwrimk qy rwjnIqk AwgUAW dI soc vI ienHW lokW dy gihxy peI hoeI hY[ ieh is`KW qy is`K AwgUAW nMU ibbyk bu`DI duAwrw socx dI ivhl hI nhIN idMdw[ ijvyN mrjI lVI jwx swnMU A^bwrW dI AwpsI lVweI ivcoN Al`g-Ql`g ho ky AwpxI smW Aqy SkqI dw sdaupXog krnw cwhIdw hY[ ieh TIk hY ik mOjUdw smyN ipRMt Aqy ielYktRoink mIfIey vwly lok iksy ie`k isAwsI DVHy dIAW in`jI jrUrqW dI pUrqI leI mddgwr is`D ho skdy hn[ pr iksy ie`k isAwsI DVHy dIAW zrUrqW kdy vI pMQk ih`qW leI lwhyvMd is`D nhIN hoeIAW[ieh vI s`c hY ik Drm ivhuxy Dwrimk Aqy rwjsI DiVAw dI soc KudI pRsq huMdI hY[ AsIN iemwndwrI nwl iblkul inrp`K qOr qy dunIAw Br dIAW smMUh gurduAwrw pRbMDk kmytIAW, pMQk jQybMdIAW, isAwsqdwnW nUM inmrqw pUrvk bynqI krdy hW ik auh pRweIvyt in`jI vpwrk AdwirAW v`loN clwey jw rhy ipRMt qy ielYktRoink mIfIey nMU pMQk hox dw JUTw nkwb nw pwaux[ aunHW dI AwpsI rMijS, in`jI swiVAw qoN au`pr auTidAW qurMq is`K A^bwr Aqy is`K tI. vI. cYnl SurU krn leI kuJ krnw cwhIdw hY[ swnMU smUh is`KW nMU ies mhwn kwrj dI pUrqI leI krVI imhnq krnI pvygI, ivlwsI ijMdgI qy in`jI su`K iqAwgxy pYxy hn[ sB qoN v`fI g`l

svwrQ qy DiVHAW dI dldl qoN au`pr auTxw pvygw[ ies leI POrI qOr qy in`jI swiVAW qy eIrKw qoN KihVw Cufwaux leI gurU nMU smripq hoeIey[ iek Kws ApIl AmrIkw, kYnyfw, ieMglYNf jW dyS qoN bwhr hor dunIAw dy kony-kony iv`c ijQy vI is`K bYTy hn aunHW nMU hY ik qusIN is`K A^bwr Aqy is`K tI. vI. cYnl leI Awpxw ie`k vKrw PMf kwiem kro[ nvyN sMmq, vryH ArMB mhwn pMQ syvw hovygI[ dUjI Kws ApIl kOm dy jQydwrW nMU hY ik rwjsI gulwmI qoN CutkwrW pwky, kOm dy Biv`K leI cMgy auswrU Xqn AwrMB krn[ ipRMt Aqy ielYktRoink mIfIey nwl sbMDq CpdIAW A^bwrW qy cldy cYnlW dI AwpsI KihbwzI iv`c iksy dI iDr

bxky is`K kOm nMU hor AOKy iemiqhwnW qy duibDwvW iv`c nw pYx idE[ kOm iv`c vMfIAW pwaux dy Aijhy Xqn is`KW leI nukswn dw kwrx bx skdy hn[ swnUUM v`D rhy piqqpuxy nMU rokx leI niSAW dy ruJwn nMU T`lH pwaux leI is`K Aqy is`KI jIvn pRqI pihrydwrI qy vPwdwrI iv`c v`D irhw pwVw dUr krn vrgy kMmW leI ie`k jut hoxw pvygw Aqy pRcwr Aqy sMcwr swDnW iv`c srdwrI kwiem krnI hovygI[ siqgurU imhr kry swfI Ardws '' is`KW nMU ibbyk dwn'' qoV inBy[ -0-

SHIROMANI GURMAT CHETNA ADVERTISEMENT RATES Back Page Full Colour: Title 2nd Page Colour: Title 3rd Page Colour: Inside B/W (Full Page) Inside Half Page B/W: Inside 1/4 Page B/W:

Rs. 4000/ per issue Rs. 3000/ per issue Rs 3500/ per issue Rs. 2000/ Per issue Rs.1000/ Per issue Rs.500/ Per issue

Matrimonial Fee: 250/- Per Issue sRomxI gurmiq cyqnw [ 15 [ nvMbr 2010


×°ðç¹ÁÅðÅ êzì³è gurduAwrw nwm qoN sihjy hI ArQ spSt ho jWdw hY ik gur+duAwr=gurU dw duAwr[ ij`Qy gurduAwry nwl BwvnI lgw ky dsvW duAwr dyKx leI itkt imldI hY,auQy gurduAwrw mnu`Kqw dI srbp`KqI aun`qI leI AsIm aufwnW Brn leI DMn su dysW nwl imlvrqx r`Kx leI eyAr port qy jigAwsUAW dI kyNdrI rwjDwnI vI hn[gurduAwry Awpxy Awp ivc ivSwl ArQ smoeI KVy hn[ ijkrXog hYY ik is`K smwijk jIv hY Aqy inXmI giqSIl hY,nw ik sMinAwsI jW pwKMfI[ gurduAwry is`K dy jIvn dw At`ut AMg hn gurduAwry mnu`Kqw dI syvw sMBwl leI srW Gr ,dvw Gr, ividAk Gr qy muQwjW leI Et Gr hn[ijvyN ik gurU rwmdws srW,gurUrwmdws fYNtl hspqwl qy kwlj Kwlsw kwlj ,gurU rwmdws lMgr hwl kyNdrI kyNdrI qOr qy guu rduAwirAW dI mh`qqw qy auhnW dy ADIn AwauNdy PrzW nUM pRgtwauNdy hn qy AgvweI krdy hn[ gurduAwry mnu`Kw jIvn sPl bxwaux Aqy AigAwnqw dUr krn leI auqny hI jrUrI hn ijqnw ik iek hoxhwr b`cy vwsqy hoxhwr mW[ijvyN dsm duAwr 'c Akwl purK dy sMpUrn pRkwS leI iksy bu`q Akwr,vihmBrm hrK sog, pwp, AiqAwcwr, Drm-folqw Aqy gulwmI dw koeI AMS svIkwr nhIN huMdw[ auvyN hI ies mMijl qy phuMcwax vwly mwrg gurU duAwr 'qy vI iksy pRkwr dI kUV, dUiSqw, dvYq-ivkwr dI pRoVHqw qy APsrSwhI nUM pRvwn nhIN kIqw jw

skdw[ies duAwr qy qW kyvl s`cwsu`cw sMgqI Awcwr-ivhwr, jIAhu bwhrhu iek inrml Drm, pRymipAwr-suDwr qy gurU AwSy c AwzwdI dy dOr dw pihrw hI pRvwn hY[iesy krky ies duAwr qy hr ienswn nUM Drm dI jWc is`Kx dIAqy nwm dI kmweI krn dI Ku`l hY vrnxXog hY ik gurU dIAW lwflIAW POzW sMgq ny gurduAwirAW nUM ivAkqI-AiDkwr hyT Awaux dI iezwjq nhI id` q I[jy k r gu r du A wirAW nU M srkwrI AiDkwr jW ivAkqIgq AiDkwr hyT ilAw ky gurU-mrXwdw nUM BMg krky vrn-vMf qy Apiv`qr krn dw Xqn kIqw igAw qW “gurduAwrw suDwr lihr”vrgIAW sPl lihrW nUM mUMh qoV jvwb id`qw[iesy qrHW inrMkwrI,nwmDwrI jW isMG sBw lihr sI,hr lihr ny gurU AwSy dy ault iksy vI nIqI nUM sPl hox qoN f`t ky roikAw[ gurduAwry dI nINh sRI gurU nwnk dyv jI ny audoN r`K id`qI sI[jdoN Gr Gr AMdr DrmSwlw dw sMklp lY ilAw sI[jo DrmSwlw AiDAwqimk jwigRqI pRdwn krn leI AwpxIAW audwsIAW ipCoN krqwrpur ivKy bxweI aus dI syvw sMBwl lMgr nwl Awp kIqI[ aus qo bwAd sMklp nMU A~gy qoridAW gurU AMgd dyv jI ny AwpxI ingrwnI hyT sMgqW nMU nwl lY ky KfUr swhIb ivKy Awp syvw sMBwl kIqI[ ies syvw dI lIh nMU vDwauidAW gurU Amrdws jI ny pUrI Gwlxw nwl gOeMdvwl dI isrjxw kIqI[ gurU rwmdws jI ny pUrI mn`uKqw leI AMimRqsr nMU kyNdr bxw sRomxI gurmiq cyqnw [ 16 [ nvMbr 2010

id`qw[sRI gurU Arjn dyv jI ny AMimRq dy sr dy ivckwr sRI drbwr swihb isrj ky qy aus gurU dy duAwr dy cwr drvwjy r`K ky ie`k tk sdIvI PYslw kr id`qw ik gurduAwry hr mnu`K vwsqy jIvn ivc Drm kmwvx leI isKwaux dI QW qy sWJw dr Gr hY[gurU Gr nUM sMprdweI,vMS-nIqI Aqy ivAkqIAiDkwr qoN audoN hI mukqI iml geI sI jdoN pihlI pwqSwhI ny Awpxy p`uqrW nUM g`dI-hIx swbq kr id`qw sI qy inmrqw Bry guxW nwl mwlomwl SKsIAq nUM Awpxw vot dy id`qw sI[pr pMjvIN pwiqSwhI ny qW cwr drvwjy r`Kky jwq-pwq, ielwkweIvMf qy kOmI ivqkry nUM vMgwrn dI jo iemwrqI Skl bxw id`qI,aus ny hor cwr cMn lgw id`qy,auh v`KrI g`l hY ik cMigAweI dy nwl buirAweI t`kr lYx dy AsPl Xqn krdI rhI hkOmI ivqkry nUM vMgwrn dI jo iemwrqI Skl bxw id`qI,aus ny hor cwr cMn lgw id`qy, jdoN AXog ivAkqI nMU s`c dI g`dI (gurg`dI) nw imldI rhI qW ipRQIcMd vrigAW ny gurU Gr dy doKI cMdU vrigAW dw Awsrw lY ky drbwr swihb aupr kbjw krky ivAkqIgq- AiDkwr krky hr hIlw vriqAw[ ieQoN qk ik gurU gRMQ swihb dI bwxI nUM k`cI drSw ky Awp v`Krw gRMQ rcnw kIqI[pr gurU Arjn dyv jI ny Awpxy SrIr qy Akih qy Asih kSt shwridAW jIvn nUM dwA qy lw id`qw pr gurU gRMQ qy gurU duAwr dI mwn-mrXwdw qy rcnw nUM AWc nw Awaux id`qI


Akwl q`Kq swihb, nnkwxw swihb, Awid gurduAwirAW dI auswrI krvweI qy drbwr swihb 'qy sMgmrmr qy sony cWdI dI v`D qoN v`D jVHq krvweI[pr AMdrUnI pwT-pUjw qy rihq-mrXwdw ivc koeI Kws dKl nw id`qw[nw hI iksy gurduAwry nUM Awpxy rwj-pRbMD hyT hI ilAw qy ies qrHW AMdrUnI mwn-mrXwdw kmzor huMdI geIBwv ik AMdr bu`q-pUjw qy krm-kWf dw pswrw huMdw igAw[hor bdiksmqI dI g`l hY ik isrdwr rxjIq isMG dyrwj dw AMq ho igAw qy 1849 eI. ivc pMjwb qy kbzw kr ilAw[ AMgryjW ny AwpxI kUt-nIqI nwl bhwdur is`K kOm dbwaux leI is`KW dy srIrk qy Awqimk SkqI sRoq gurduAwirAW nUM pujwrIAW Aqy mhMqW rwhIM Awpxy ADIn kr ilAw[ gurU Gr dI vifAweI qy mwx mrXwdw dw sihjy hI AMdwzw lwieAw jw skdw hY,jdoN bRhm igAwnI bwbw bu`Fw jI ny sMn1604eI. qoN1631 eI.qk BweI gurdws jI ny sMn 1631 qoN1631eI. qk sRI hirmMdr swihb dI syvw sMBwl kIqI[ auprMq pMjy gurU swihbwn AnMdpur swihb qy kIrqpur swihb dy AsQwnW v`l ruicq sMgqW ivc pRcwrk dOirAW Aqy dyS dy v`K-v`K koinAw ivc SWqI sQwpq krwaux qy hr mnu`K nUM “BY kwhMU ko dyq nih nih BY mwnq Awin”dw sMdyS dy ky “purjw pUrjw kit mrY”dy Kyq ivc '[dIn ky hyq' dI kmweI leI imhnq krwauidAW BY rihq krky ies Kws sMGTn ivc bMn ky hr qrHW dy idmwgI qy srIrk hmilAW dy ivru`D ftx leI kmrk`sy krvw rhy sn[kudrqI hY ik gurU swihbwn hirmMdr swihb qoN duryfy izAwdw ivcrdy rhy[AYsy smyN sRI hirmMdr swihb dw pRbMD gurU Gr dw ivroDI AKOqI soFI syvkW dy h`Q clw igAw,sMBv hY[ijs dI imswl imldI hY ik gurU qyg bhwdr swihb jI nUM hirmMdr swihb dy drSnW qoN vWJy muVnw ipAw sI[ KYr KuSiksmqI dI g`l hY ik auh suBwgw smW vI AwieAw jdoN gurbwxI dy mhwn kQwkwr BweI mnI isMG jI nUM sRI hirmMdr swihb dy gRMQI dI syvw

sMBwlI geI qy nwl pMj ipAwry vI sn[BweI mnI isMG jI ikqnI mhwn SKsIAq sI ijsny ieh syvw inBweI[ aus nwjuk smyN qoN pqw lgdw hY jdoN q`q Kwlsw qy bMdeI Kwlsw dw JgVw inptwaux leI Awpny gurU drbwr sRI hirmMdr swihb qy sMmq dw Et Awsrw lYky, AgvweI kIqI sI[BweI swihb,bwbw dIp isMG qy BweI gurbKS isMG jI dI AgvweI hyTW Axignq isMGW isMGxIAW Awpxy SrIr qy Gr-bwhr dwA 'qy lw ky Shwdq id`qIAW pr zkrIAW KW qy PrKusIAr qy Aihmd Swh AbdwlI dIAW gurduAWry Kqm krn dIAW nIqIAW nUM kwmXwb nw hox id`qw[aus qo Agy jdo isMG jMglW ivc hI Cup ky rih sn qW jdo pqw lgdw ik iksy gurduAwry dI byhrmqI huMdI hY qW hnyry-svyry doSI dy swhmxy jw KVdy[ doSI nUM sbk isKWdy[ ijs dI imswl BweI suKw isMG kMbkI qy BweI mihqwb isMG mIrWkotIey ny bIkwnyr qo Aw ky m`sw rMGV dw isr k`t ky AimRqsr dI piv`qrqw BMg krn dw bdlw c`ukw id`qw sI[jy Aihmd Swh AbdwlI ny sRI hirmMdr swihb nUM qopwN nwl FwieAw qy srovr nMU pUirAw (mrIAwN gwvW nwl).qW is`K imslW ny AYsw sMGrS kIqw ik AbdwlI nUM pMjwb qoN k`F ky C`ifAw[ sMn 1768 eI: q`k is`K imslW ny sRomxI gurmiq cyqnw [ 17 [ nvMbr 2010

pMjwb Aqy lwhor qy kbzw kr ilAw[koeI S`k nhIN ik srdwr rxjIq isM G dy rwj ivc gurduAwirAW dI syvw sMBwl ivc bdl AieAw[sR : j` s w isM G rwmgVH I Aw qy sR : j` s w isM G AhlUvwlIAw dIAwN syvwvwN vI ivSyS izkrXog hn[ isMGw dw qW gurduAwirAW nwl AYnw ku hI sbMD sI ik hnyry-svyry ieSnwn kr jwNdy jwN luk-Cup ky m`Qw tyk jWdy[ikaNik mugl rwj smyN iksy is`K dw pUry Kwlsy vwly pihrwvy ivc gurduAwry dy AMdr rihxw AsM B v hY [ ies leI gurduAwirAW dy AMdr rihxw AsMBv sI[ies leI gurduAwirAW dI syvw sMBwl dw kMm audwsI swDUAW qy inrmly sMqW dy h`Q sI[ienHW swDUAW qy sMqW qy mnmiq dw kwPI pRBwv CweI jWdw Aw irhw sI[isrdwr rxjIq isMG dy smyN huMdy sMgrwmW dyOrwn vI v`K-v`K gurduAwry sQwpq huMdy rhy qy mh`qqw vDwaux v`l iDAwn idMdy rhy[ srdwr buGyl isMG ny id`lI dI ij`q mgroN id`lI ivc hI ivSyS gurduAwry sQwipq kIqy[ isrdwr rxjIq isMG ny is`K SrDwlU bx ky pMjwb dy ivSyS gurduAwirAW dy nwm jwgIrW qy zreI zmInW lgweIAW[ sRI hirmMdr swihb (AMimRqsr) Akwl q`Kq swihb, nnkwxw


swihb, Awid gurduAwirAW dI auswrI krvweI qy drbwr swihb 'qy sMgmrmr qy sony cWdI dI v`D qoN v`D jVHq krvweI[pr AMdrUnI pwTpUjw qy rihq-mrXwdw ivc koeI Kws dKl nw id`qw[nw hI iksy gurduAwry nUM Awpxy rwj-pRbMD hyT hI ilAw qy ies qrHW AMdrUnI mwnmrXwdw kmzor huMdI geI Bwv ik AMdr bu`q-pUjw qy krm-kWF dw pswrw huMdw igAw[hor bdiksmqI dI g`l hY ik isrdwr rxjIq isMG dy rwj dw AMq ho igAw qy 1849eI. ivc pMjwb ’qy AMgryz ny kbzw kr ilAw[ AMgryjW ny AwpxI kUt-nIqI nwl bhwdur is`K kOm dbwaux leI is`KW dy srIrk qy Awqimk SkqI sRoq gurduAwirAW nUM pujwrIAW Aqy mhMqW rwhIM Awpxy ADIn kr ilAw[ijs dI bVI qkVI imswl imldI hY sMn 1919 eI: iv`c jilHAW vwly bwg dy swky dy doSI jrnl fwier nMU pRsMswXog isropwE hirmMdr swihb qoN id`qw igAw[ isropwE dyx vwlw AMgryz srkwr v`loN sQwpq srb-rwh inXukqI sI[ ijs ny mhwn mhwn SKsIAq isMG sBIey qy gurduAwrw suDwrkW nMU qnKwhIey krwr id`qw sI[ AzwdI leI jUJdy is`KW nMU piqq krwr id`qw[ AMgryz srkwr v`loN AYsy vI kwnMUn bxwey gey ik jo gurduAwrw qy jwiedwd 12 swl qoN iksy pujwrI jW srb-rwh dy ADIn hY, auh aus dw mwlk hY[ies kwrx hI gurduAwry bdmwSW, guMifAW qy srkwrI cwlW qy mhMqW dI AYsy ieSrq dy A`fy bx gey sn[ pujwrI srwbW pI ky Drm dIAW mhwn pRMprwvW qy mrXwdwvW dIAW D`jIAW aufw rhy sn[ g`l kI ik gurjduAwirAW dw pRbMD ifptI

kimSnrW qy srb-rwhW dI dyK-ryK hyT sI qy jo auh pujwrIAW mhMqW nMU kihMdy auho kuJ huMdw sI qy auh bVI KuSI nwl krdy sI[ AYsIAW byhurmqIAW nMU grU Gr iv`c sihx krnw s`cy is`KW leI ikMnW kTn sI, aus dw AMdwzw 20vIN sdI iv`c hoeIAW ShIdIAW qoN c`lIAW lihrW qoN l`g jWdw hY[ ijs sdkw gurduAwirAW dI AzwdI nMU hI nhIN sgoN dyS dI AzwdI nMU vI hwisl kIqw[ pr Awpxy ipMfy qy auh sMqwp hMFwieAw auh fwgW qy mwrW shIAW Aqy bMdUkW dIAW golIAW nMU Awrpwr krvwieAw[ ijs sdkw GrW dy Gr qbwh ho gey qy srIr inkwry ho gey[ ie`k gurduAwirAW dI cVHdI klw Kwqr jo ijMdgI dw Atu`t AMg ijauN hoey[ so A`j jo gurduAwry Akwl purK gurU sMgqW qy ShIdI POzW sdkw swnMU pRpwq hoey hn auhnW dI AjokI siQqI qoN vIcwr krn dI loV hY[ ijQy vI ds gurU swihbwn gey auQy gurduAwry sQwpq hoey[A`j ij`Qy vI koeI is`K vsdw hY auQy gurduAwry sQwpq hoieAw hY[ cwhy gurU swihbwn nMU cwhy iksy lihr ny qy cwhy iksy guris`K SrDwlUAW ny ikqy vI gurduAwry bxwey sB ie`k hI ArQ r`Kdy hn[ sB dI ijMmyvwrI v`D qoN v`D bxdI hY[ hW TIk hY ieqhwisk qy kyNdrI gurU AsQwnW dI ijMmyvwrI ijAwdw smJI jWdI hY[ ikauNik auh smu`cI mnu`Kqw qy kOm dI kyNdrIsiQqI qy vIcwr kridAW v`K-v`K QwvW qy SSoiBq gurduAwirAW dI v`K v`K siQqI swhmxy AwauNdI hY[ ijvyN ipMfW iv`c gurduAwry SihrW iv`c gurduAwry jW mh`ilAW iv`c Aqy ieiqhws gurduAwry ieiqAwidk[ sRomxI gurmiq cyqnw [ 18 [ nvMbr 2010

AwE dyKIey :ipµfW iv`c is`KW dI igxqI sµGxI mµnI jWdI hY[ hr ipµf iv`c isµG sBw lihr qy ADIn hW SrDW v`s gurduAwry sQwpq hn qy ho vI rhy hn[ ieh ipµf dIAW hI sµgqW kmytI bxw ky clwauNdIAW hn[ pr gurU dy hukm qoN nwvwkP ieh sµgqW haUmY-gRs ho cu`kIAW hn[ pµc prvwx (pµcwieqI) gurU-isDWq ƒ iqlWjlI id`qI hoeI hY[ ies kmytI ’c Gr-BrqI mYNbr (qkrIbn purS hI) ilAw jWdw hY[ BwvyN iksy Gr ’c AµimRqDwrI bIbI vI hovy, aus ƒ C`f ky SrwbI purS ƒ hI mYNbr bxwieAw jWdw hY[ swry ipµf dI kmytI ies krky BrqI kr leI jWdI hY, ikauyNik ijs ƒ mYNbr jW Ahu`dydwr nw bxwieAw auh hI gurduAwry nhIN Awvygw[ A`j ipµfW ’c AµimRqDwrI isµG bhuq G`t hn qkrIbn sB nSeI qy kys kql krn vwly hI hn jW iPr piqq[ pRDwn qy sk`qr sB qoN v`D SrwrqI qy gwlVHI bx jWdw hY[ AµimRqDwrI ƒ gu`Ty hI lw ky r`iKAw jWdw hY[ glI glI aus dw hONslw psq krn dIAW cwlW c`lIAW jWdIAW hn[ qy sWJw bwbw kOx hovy vwlw pRbµDkI hwl hY gurdAwirAW dw[ koeI 10-11 isµGW isµGxIAW dI kmytI hovy qW auh pUry ijµmyvwr hovx[ iPr qW kuJ cVHdI klw vwlI siQqI bx skdI hY qy keI QwvW qy bxI vI hoeI hY bhuqy pRbMDkW ƒ sRI gurU gRµQ swihb dI syvw sµBwl qy mwx-mirXwdw bwry nW qW bhuq igAwn hY nW hI lgn[ gurU gRµQ swihb dy pRkwS vwlI QW pwlkI, rumwlw swihb SoBnIk qy sjy hoey nhIN hn qy nw hI su`K-Awsn AsQwn hn[ nw sµgqW kol kIrqn


kQw is`Kx qy krn dw pRbµD hI hY[ nw SONk hY qy nw hI smW hY[ rozwnw do vyly dy inqnym qy gurU aupdySW dy pRvwh dI qW Aws hI kI kIqI jw skdI hY[ mwnXog gRµQI isµG r`Kx dI jrUrq hI nhIN smJI jWdI[ jy jrUrq bxygI vI qW pVHy-ilKy is`K isDWqW qy pihrw dyx duAwaux vwly ƒ nhIN r`iKAw jWdw[ b`s koeI AYsw iml jwey ijs ƒ qnKwh nw dyxI pvy, iksy nw iksy dy Gr jw ky rotI KW Awvy jW iPr sµgrWd vwly idn cVHy QoVy bhuqy Awty dwxy nwl swr lvy[ jy gµQI kol v`D Awtw jW dwxy ho gey qW rOlw pw id`qw jWdw hY ik gRµQI ƒ qW cVHq hI bhuq hY[ijQy sMgqW nMU aupdyS srvx krvwaux vwlw hI Xog is`K nhIN qy jy hY qW aus pRqI siqkwr nhIN[ auQy gur-isDWq ikMny ku ihridAW iv`c vsdy hoxgy[ rozwnw iksy pRkwS suKAwn syvwvW huMdIAW hn ikqy nhIN[ sMgrWd vwly idn hI gurduAwry dw qwlHw KolH ky sB ksr k`F leI jWdI hY[ auh vI Awpxy in`jI su`KW dI pRwpqI leI fridAW krm kWfI hwzrI lgwaux jwieAw jWdw hY[ hW bwhrmwh dw pwT huMdw hY, jdoN nvyN cVHy mhIny dw nwm boilAw jWdw hY qW hr koeI boldw hY siqnwm vwihgurU[ peI swry dunIAw dy s`uK ies mhIny swnMU hI iml jws[ ies aupdyS gRihx nhIN kIqw jWdw ik pwT iv`c rozwnw nwm jpx qy gurbwxI pVHx syvw krn qy srbq dy Bly leI XqnSIn hox leI pRyrq kIqw igAw hY[ GroN ieh Amdwjy lgw ky jrUr jwieAw jWdw hY ik A`j Bog qoN bwAd ipMf dy iksy Pswd dI g`l kIqI jwvygI[ jy koeI au`qm krmW vwlw s`jx gur aupdyS suxw suxw ky jldI auT pvy qW auh iksy

tkrwauy vwlI g`l iv`c ih`sw nw lvy qW aus nMU doglw ikhw jWdw hY hwlwq ieh hn ik ipMf dIAW glIAW nwlIAW dy msly, pwrtI-bwzIAW dy msly SwmlwtW dy JgVy, ipMf dy sWJy cldy muk`dmy pwrtIAW iv`c hor in`jI JgiVAW nMU gurduAwrw swihb bYT ky grmwieAw jWdw hY, nij`Tx dI QW[ inmwixAW nMU mwx, inQwixAW nMU QW dyx vwlI QW qy ie`k dUjy nMU eIrKw v`s jlIl kIqw jWdw hY[ gurduAwrw swihb dI koeI vsq bxwauxI hY hovy jW ayun`qI krnI hovy qW qkVIAW bihsW huMdIAW hn[ sMgrWd qW ie`k bxweI hoeI hY[ mhIny bwAd ie`k dUjy dw frwmw dyKx idKwaux leI gurduAwry nMU A`fw bxw r`iKAw hY[ im`T bolVw jI dI Akl nMU suxnw hI nhIN kIqw Apnwauxw qW dUr dI g`l[ ijQy AYsy pRbMDk qy hwlwq hox auh gurduAwry Awpxy iv`c smoeI ArQW nMU ikvyN lwgU kr skdy hn? ikvyN vDIAw iblifMgW, gurU Gr nwl sbMDq skUl lwiebRyrIAW, dvw Gr qy gurmiq iv`idAwly, lMgr Gr bx skdy hn ? ipMf dy gurduAwry is`K Drm dI shI jwxkwrI dyx iv`c AsPl rhy hn[ ijs dI imswl hY ik jwq-pwq dIAW dIvwrW Dwrimk p`Dr qy vI KVHIAW hn[ jykr cimAwr jwqI ny gurU gRMQ swihb nMU mMnxw SurU kIqw hY pr v`KrI DrmSwlw bxw ky[

gurduAwry sBy sWJIvwl sdwien dw aupdyS dy ky sB lokW nMU smytx iv`c Asmr`Q rhy hn[ kysW dI mh`qqw hr mnu`K q`k qW kI phuMcwauxI is`K pirvwrW dy nOjvwn lVky lVkIAW kys kql krvw ky iPlmI hIro hIroien bx ky bVI Swn nwl ivcr rhy hn[ tYlIivznW qy AwauNdIAW iPlmW qy vI. sI. Awr. qy iPlmW dw sMg krnw qy auhI bxnw jo dyKdy suxdy hn[ niSAW dI qW sImW hI koeI nhIN[ du`K dI g`l hY ik iehnW ipMfW dIAW sMgqW kol Drm gRihx krn qy pRcwr vwsqy nw qW smW hY nw hI mwieAw pr AdwlwqW, QwixAW, cuglIAW-A`ifAW, SrwbAhwiqAWm brWqW s`dx qy lY jwx iPr SrwbW nwl mihmwn-invwzI, mIt Kwx-KuAwaux, dwj-lYx, AMnyvwh k`pVw sonw cWdI ivAwhW qy lYx-dyx qy smwj iv`c n`k r`Kx qy cODr nMU p`Ty pwaux puAwaux leI smW vI hY Aqy mwieAw vI[ ikvyN AwK rhy ho AsIN is`K hW? pVH ky dyKo gur siqgur kw is`K AKvwaux vwly nMU kI krnw jrUrI hY[ mubwrkbwd ny auh ipMfW dy gurduAwry jo SoBnIk hn, sMgqW pUry au`dm qy cwau nwl syvw krdIAW hn Aqy mh`qqw nMU pRYktIklI Syp dyx nMU iqAwr hn[ -0-

is`K isDWqW Aqy pMQk ivcwrDwrw dw pihrydwr mwisk p`qr

SoRmxI

gurmiq cyqnw cMdy

slwnw cMdw lweIP mYNbriSp

dyS 200/- rupey 1000/- rupey

sRomxI gurmiq cyqnw [ 19 [ nvMbr 2010

ivdyS 2000/- rupey 15000/- rupey


èðî å¶ ðÅÜéÆåÆ çÆ Ã»Þ

-pRo. drSn isMG ^wlsw

kdy SRomxI AkwlI dl ny Kwlsw jI dy bol bwly Aqy pµQ dI Awzwd hsqI kwiem r`Kx leI gurmiq pRcwr pRswr leI ksmW KwDIAW sn, morcy lwey sn, fWgw KwDIAW sn Aqy kdy pµQ qoN pu`qr-pirvwr qy Awpw vwrn dy pRx kIqy jWdy sn[ ieauN SRomxI AkwlI dl pµQ dI isAwsI jmwq mµinAw igAw sI[ pr A`j dy SRomxI AkwlI dl ny pµQk jmwq nw ho ky pµjwbI jmwq hox dw AYlwn kr id`qw hY[ ^wlsw jI dy bol bwly Aqy pµQ dI Awzwd hsqI ƒ ‘‘mQy itkw qyVI DoqI kKweI, hiQ CurI jgq ksweI’’ A`gy gihxy pw dyx vwly ‘‘ jb lg ^wlsw rhY inAwrw, qb lg qyj dIE mY swrw ’’ qy gurU hukmW dy ivru`D rmwiex dy pwTW, m`Qy it`kw luAw ky bRwhmx dy snmu`K bYT hvn X`g krw ky jb ieh ghY ibprn kI rIq, mY nw krau ien kI pRqIq’’ qy gurU PYsly Anuswr gurU dI pRqIq guAw cu`ky, kyvl AwpxIAW isAwsI kursIAW dy sOdy ADIn iek`Ty jW v`K ho jwx vwly keI AkwlI dl Awpxy pirvwr Aqy pu`qrW qoN pµQ vwr dyx vwly, kur`pSn rwhIN lokW dw KUn cUs ky dyS ivdySW iv`c kroVW dIAW jwiedwdW bxw lYx vwly ‘mlk Bwgo vI A`j SRomxI AkwlI dl AKvwauNdy hn[ kI ieh Drm Aqy rwjBIqI dI sWt pRqIk, 1920 vwlw SRomxI AkwlI dl hY? gu r U v` l o N id` q y ies jrU r I ivSy ƒ ibnW smJy Apxw ky is` K A` j ie` k Brm pwl irhw hY , du K I ho irhw hY , isDWq Ko irhw hY , Drm Aqy Dwrimk pdvIAW dw mwn-snmwn gu A w bY T w hY [ is` K dy ies Brm dw lwB su A wrQI isAwsI is` K lIfr cu ` k irhw hY jo A` j my r y v` l o N ies ivSy ƒ Co h x qy bVw du K I hY Aqy my r y iKlwP DU A W-Dwr pR c wr kIqw jw irhw hY ik pR o . drSn isµ G ny Drm Aqy rwjnIqI dI sWJ dy ivSy ƒ smJxw jrU r I ho igAw hY [ ies sU K m ivSy ƒ smJx leI Drm Aqy rwjnIqI dy Arµ B ƒ smJxw jrU r I hY [ mnu ` K dw jIvn srIr Aqy jIv-Awqmw dI sWJ hY [ jdo N ies sWJ tu ` t jWdI hY , jIvAwqmw iv` c o N au ~ T jWdI hY , au s vy l y mnu ` K dI mO q mµ n leI jWdI hY [ jIvn do h W dI sWJ nwl hI hY [ pr srIr dIAW ku J AwpxIAW lo V W hn Aqy Awqmw dIAW ku J AwpxIAW lo V W hn[ bs! jIvn dy ienH W do pihlU A W dIAW lo V W pU r IAW krn leI smy N smy N nwl ienH W do SkqIAW ‘rwjnIqI’ Aqy ‘Drm’ dw jnm ho i eAw [ srIr dIAW lo V W dI pU r qI dw ieµ q zwm krnw reIA` q leI ro t I, kpVw qy

mkwn smy q ho r srIrk su ` K W dy swDn mu h ` e IAw krny ‘rwjnIqI’ dw kµ m hY [ Aqy Awqimk jIvn dIAW lo V W dI pU r qI dw ieµ q zwm krnw qy sq, sµ q o K , dieAw, nwm, swD-sµ g q, Su B gu x , au ~ cw Awcrn mu h ` e IAw krnw ‘Drm’ dw Prz hY [ ijhVI rwjnIqI reIA` q leI ro t I kpVw mkwn Aqy ho r lo V W pU r IAW nw kr sky , au h sPl rwjnIqI nhIN Aqy ijhVw Drm mnu ` K ƒ sq, sµ q o K , dieAw, nwm ismrn, au ~ cw Awcrn Awid Su B gu x nw dy sky , au h sR y S t Drm nhIN hY [ srn Drm mih sR R y s t Drmu ] hir ko nwmu jip inrml krmu ] (gu . gR µ . sw. pµ n w 266) ijvy N jIvn leI srIr Aqy jIv Awqmw dw iek` T w rihxw jrU r I hY , iqvy N hI Drm Aqy rwjnIqI dw iek` T w rihxw vI jrU r I hY [ ikau N ik do h W ny iml ky hI jIvn dIAW lo V W pU r IAW krnIAW hn[ mwno rwjnIqI srIr hY Aqy jIv-Awqmw Drm hY [ jIvwqmw qo N ibnH W srIr mu r dw lwS hY , ku J smy N bwAd au s ivco N bdbU pY d w ho jWdI qy lo k n&rq krdy hn[ iesy qrH W Drm qo N s` K xI rwjnIqI mu r dw lwS hY [ au s iv` c ju l m, by i enswPI, irSvqKo r I sRomxI gurmiq cyqnw [ 20 [ nvMbr 2010

Awid dI bdbU PY l jWdI hY , lo k du K I hu µ d y hn Aqy mU µ h mo V jWdy hn[ ies leI Drm Aqy rwjnIqI dw iek` T w rihxw jrU r I hY [ hu x su A wl pY d w hu µ d w hY ikA` j khI jWdI Drm Aqy rwjnIqI dI sWJ qo N lo k du K I ikau N hn? A` j Drm Aqy rwjnIqI dI sWJ dw ivro D ikau N hY ? Drm Aqy rwjnIqIA` j AsIN do h W dy Asl rU p dI pCwx gu A w bY T y hW[A` j AsIN do h W dy sbµ D W iv` c Xo g inXm Aqy Xo g sQwn nhIN inSicq kr sky [ Drm dw Asl rU p hY sq, sµ q o K , dieAw, igAwn, inmrqw, sy v w Awid gu x W dw sµ g R i h : ijqu kwrij squ sµ q o K u dieAw Drmu hY gu r mu i K bU J Y ko e I] (gu . gR µ . sw. pµ n w 315) kbIrw jhw igAwnu qh Drmu hY jhw JU T u qh pwpu ] jhw lo B u qh kwlu hY jhw iKmw qh Awip[[ (gu . gR µ . sw. pµ n w 1372) pr A` j ky v l au p rwly mzhbI icµ n H , Drm dy nW ’qy mnu ` K I n&rq


AwpsI tkrwau , BrmW Aqy krmkWf ƒ hI Drm dI pCwx bxw ilAw igAw hY [ A` j dw Drm ivkwau hY [ AKµ f pwT kIrqn, isro p wE, pR S wid, sB ku J iv` k dw hY [ ieQo N q` j ik keI Qwvy N qW gu r du A wry vI iv` k dy hn[ AY n w pY s w dy ky mY N br bx skdw hY jW iPr Srwb dIAW py t IAW vµ f ky gu r miq ivhU x y lo k W dIAW vo t W dy shwry isAwsI SkqI nwl pR b µ D k bx ky Drm sQwnW qy gu r miq ivru ` D mn mwnIAW kr skdw hY [ Drm AsQwnW Aqy Dwrimk pdvIAW ƒ AwpxI mnmqI isAwsq dI gu l wmI iv` c cl skdw hY [ Dwrimk By K dy nkwb iv` c Dwrimk isAwsq dI gu l wmI iv` c clw skdw hY [ Dwrimk By K dy nkwb iv` c Dwrimk so c Aqy srmwey ƒ AwpxI jwq Aqy isAwsI jmwq dI jwiedwd smJdw hY , ijsƒ gu r miq ny kdy vI Drm nhIN mµ i nAw[ cwir vrn cwir mjhbw jg ivic ihµ d U mu s lmwxy [ Ku d I bKIlI qkbrI iKco q wxI kry i n iDµ | wxy [ gµ g bnwris ihµ d U A W, mkw kwbw mu s lmwxy [ su µ n iq mu s lmwx dI, iqlk jµ \ ihµ d U lo B wxy [ rwm rhIm khwiedy ieku nwmu du i e rwh Bu l wxy [ by d kqy b Bu l wiekY mo h y lwlc du n I sY q wxy [ scu iknwry rih gieAw Kih mrdy bwhmx mau l wxy [ isro N n imty Awvx jwxy ] (vwr 1, BweI gu r dws jI) srmu Drmu du i e Cip Klo e y kU V u iPrY prDwnu vy lwlo [ [ (gu . gR µ . sw. pµ n w 722) A` j dy Drm dw bhu q wq rU p ieh bx cu ` k w hY [ iesy qrH W prjw dIAW lo V W dI pU r qI dy swDn pY d w krny ,

prjw dy h` k W dI rwKI krnI, prjw ƒ du S mx qo N su r ` i KAq r` K xw, jIvn dI au s wrI iv` c mdd krnw, gu r miq Anu s wr rwjnIqI ieh hY [ hu i x hu k mu ho A w imhrvwxu dw] pY ko i e n iksY r\wxdw] sB su K wlI vu T IAw iehu ho A w hmy l I rwju jIau [ [ (gu . gR µ . sw. pµ n w 74) by g m pu r w shr ko nwau ] nW qsvIs iKrwju n mwlu ] Kau P u n Kqw n qrsu jvwlu ] Ab mo i h KU b vqn gh pweI] aU h W KY i r sdw my r y B weI]rhwau ] kwiemu dwiemu sdw pwiqswhI] do m n sy m ey k so AwhI] Awbwdwn sdw mShU r ] aU h W gnI bsih mwmU r ] iqau iqau sY l krih ijau BwvY ] mrhm n ko AtkwvY ] kih rivdws Klws cmwrw] jo hm shrI su mIqu ] (gu . gR µ . sw. pµ n w 345) pr A` j AsIN rwjnIqI ƒ zu l m, by i ensw&I, irSvqKo r I, JU T , &ry b , by v &weI, lo B , lwlc, Awid hr qrH W dw Awcrn hInqw dw rU p Aqy h` k dy id` q w hY , ijs rwjnIqI ƒ gu r U ny kdI vI pR v wn nhIN kIqw Aqy AY s I rwjnIqI leI siqgu r U ny AwiKAw hY : kil kwqI rwjy ksweI Drmu pµ K kir au f irAw] ku V U Amwvs scu cµ d R m w dIsY nwhI kh ciVAw] hau Bwil ivku µ n I ho e I] AwDy r Y rwhu n ko e I] ivic hau m Y kir du K ro e I] khu nwnk ikin ibiD giq ho e I] gu . gR µ . sw. pµ n w 145) rwjy sIh mu k dm ku q y ] jwie jgwiein bY T y su q y ] cwkr nhdw pwiein Gwau ] sRomxI gurmiq cyqnw [ 21 [ nvMbr 2010

rqu ipqu ku i qho cit jwhu ] (gu . gR µ . sw. pµ n w 1288) rwjw inAwau kry hiQ ho i e] khY Ku d wie n mwnY ko i e] (gu . gR µ . sw. pµ n w 350) A` j dI rwjnIqI dw bhu q wq rpU ieh bx cu ` k w hY [ AY s I rwjnIqI Aqy Drm dI sWJ qo N mnu ` K ikvy N imly ? nqIjw ieh hY ik Awey idn Drm AsQwnW dIAW by d AbIAW ho rhIAW hn[ kU V I isAwsq nwl iml ky Drm dy n W hy T gu r U fµ m Aqy By K DwrIAW dw vwDw ho irhw hY [ so AwE! gu r U hirgo i bµ d swihb vwlI s` c Drm dy AsU l W dI AgvweI iv` c c` l x vwlI Drm qy rwjnIqI dI sWJ pY d w kr skIey qW jµ m jµ m krIey , lo V hY [ pr jy Drm Aqy rwjnIqI dI sWJ dy Brm iv` c A` j dy iehnW rwjnIiqk p` Q rW qy GVy ho e y , iksy Dwrimk rU p ƒ vy K ky Bgvwn smJ ky pU j w krI jwxgy jo ik ho irhw hY [ kdy SR o m xI AkwlI dl ny Kwlsw jI dy bo l bwly Aqy pµ Q dI Awzwd hsqI kwiem r` K x leI gu r miq pR c wr pR s wr leI ksmW KwDIAW sn, mo r cy lwey sn, fWgw KwDIAW sn Aqy kdy pµ Q qo N pu ` q r-pirvwr qy Awpw vwrn dy pR x kIqy jWdy sn[ ieau N SR o m xI AkwlI dl pµ Q dI isAwsI jmwq mµ i nAw igAw sI[ pr A` j dy SR o m xI AkwlI dl ny pµ Q k jmwq nw ho ky pµ j wbI jmwq ho x dw AY l wn kr id` q w hY [ ^wlsw jI dy bo l bwly Aqy pµ Q dI Awzwd hsqI ƒ ‘‘mQy itkw qy V I Do q I kKweI, hiQ Cu r I jgq ksweI’’ A` g y gihxy pw dy x vwly ‘‘ jb lg ^wlsw rhY inAwrw, qb lg qy j dIE mY swrw ’’ qy gu r U hu k mW dy ivru ` D rmwiex dy pwTW, m` Q y it` k w lu A w ky bR w hmx dy snmu ` K bY T hvn X` g krw ky jb ieh ghY ibprn kI rIq, mY nw krau ien kI pR q Iq’’ qy


gu r U PY s ly Anu s wr gu r U dI pR q Iq gu A w cu ` k y , ky v l AwpxIAW isAwsI ku r sIAW dy sO d y ADIn iek` T y jW v` K ho jwx vwly keI AkwlI dl Awpxy pirvwr Aqy pu ` q rW qo N pµ Q vwr dy x vwly , ku r ` p Sn rwhIN lo k W dw KU n cU s ky dy S ivdy S W iv` c kro V W dIAW jwiedwdW bxw lY x vwly ‘mlk Bwgo vI A` j SR o m xI AkwlI dl AKvwau N dy hn[ kI ieh Drm Aqy rwjnIqI dI sWJ pR q Ik, 1920 vwlw SR o m xI AkwlI dl hY ? Drm , Bgvwn ienH W rwjnIiqk p` Q rW dy bu ` q W ƒ Drm AsQwnW , gu r U sQwnW qo N k` F o N qW ik ies isAwsq dI gu l wmI qo N bwhr inkl ky Drm dI AwzwdI , Drm sQwnW qy gu r U isDWqW, r` b I isDWq sQwipq ho sky swfy b` i cAW iv` c Drm dw siqkwr bixAw rhy [ smwj ƒ su K I krn leI au q y ibAwn kIqw Drm Aqy rwjnIqI dw Asl rU p smJxw Aqy Apnwau x w pvy g w[ dU j w su A wl: Drm Aqy rwjnIqI dw AwpsI sQwn ijvy N au q y izkr kIqw hY ik srIr Aqy jIv Awqmw dI sWJ vWgU µ do h W dI lo V pU r qI leI bxy Drm Aqy rwjnIqI dy Asl rU p dI Aqu ` t sWJ bxI rihxI cwhIdI hY pr srIr Aqy Awqmw dI sWJ leI r` b v` l o N bxwieAw At` l inXm hY ik srIr iv` c jIv Awqmw r` K I geI hY , Awqmw iv` c srIr nhIN[ ey srIrw hir qu m mih jo i q rKI qw qU jg mih AwieAw] (gu . gR µ . sw. pµ n w 921) sµ j o g ivjo g u Du r hu hI hU A w] pµ c DwqU kir pu q lw kir] swhY kY Pu r mwieAVY jI dy h I ivic jIau Awie pwieAw] (gu . gR µ . sw. pµ n w 1007) dy h I iv` c jIau pR v y S krnw hY , jIau iv` c dy h I ny pR v y S nhIN krnw[

iesy qrH W rwjnIqI srIr hY , Drm jIau hY [ rwjnIqI iv` c Drm ny pR v y S krnw hY , Drm iv` c rwjnIqI ny pR v y S nhI krnw[ jy Drm iv` c rwjnIqI pR v y S kry g I qW r` b I inXmW dI au l µ G xw ho v y g I ijs qo N du ` K pY d w ho x gy [ pr A` j AY s w hI ho irhw hY [ A` j dI rwjnIqI iv` c JU T &ry b zu l m irSvqKo r I hY [ au l tw Drm iv` c rwjnIqI pR v y S kr rhI hY [ rwjnIqI ikau N ik Drm iv` c pR v y S kr geI hY [ ies leI inXm mu q wibk Aµ d r dI SkqI ny bwhr ƒ clwau x w hu µ d w hY [ ijvy N jIau srIr ƒ clwau N dw hY , iesy qrH W A` j rwjnIqI Drm ƒ Awpxy hukm ivc clw rhI hY[ gu r du A wirAW, Drm AsQwnW dy inXm , Dwrimk pdvIAW qy bY T y Dwrimk AwgU A W dy PY s ly rwjnIiqk lo k W dI mrzI Aqy hu k m iv` c hu µ d y hn[ kI AY s y ivgVy rU p dI Drm Aqy rwjnIqI dI sWJ nwl mnu ` K qw dw, kO m dw ku ` J sµ v wirAw jw skdw hY ? hrigz nhIN[ mY piq kI pµ i d n krxI kI kwr] hau ibgVY ru i p rhw ibkrwl] -(gu . gR µ . sw. pµ n w 24) “KqIAw q Drmu Co i fAw mly C BwiKAw ghI, isR s it sB iek vrn ho e I Drm kI giq rhI’’ vwlI hwlq ho jwvy g I[ ijvy N A` j ho irhw hY [ iesy qrH W Dwrimk AwgU bR w hmx ny kdy vkq dy rwijAW dI Ku S wmd leI Drm dw rU p ivgwV id` q w sI[ zwlm rwjnIqI nwl iml ky Dwrimk AwgU vI au s dy zu l m iv` c h` Q vtwau x l` g pey sn[ AO r µ g zy b dy ieSwry qy Dwrimk AwgU kwzI dy &qvy nwl hI gu r U qy g bhwdr jI ƒ ShId kIqw igAw sI[ vzIr dy ieSwry ’qy Dwrimk AwgU kwzI ny hI swihbzwdw zo r wvr isµ G , &qih isµ G ƒ ShId krn dw &qvw su x wieAw sI[ jdo N vI sRomxI gurmiq cyqnw [ 22 [ nvMbr 2010

Drm SkqI Zlq rwjnIqI dy ko J y h` Q W dw hiQAwr bxI qW rwjnIiqk lo k W ny au s ƒ Awpxy JU T &ry b dw BweIvwl bxw ilAw ijsƒ gu r U ny pR v wn nhIN kIqw[ bwbw kbIr jI ny vI Awvwz dy ky AwiKAw: qU µ bwmnu mY kwsIk ju l hw bU J hu mo r igAwnw] qu m R qau jwcy BU p iq rwjy hir sau mo r iDAwn] (gu . gR µ . sw. pµ n w 482) iesy qrH W A` j vy K rhy hW ik Awcrn hIn gu r U qo N by m u ` K pµ Q k so c Aqy pµ Q k h` k W dI rwKI dI izmy v wrI C` f cu ` k y ky v l ku r sIAW dy Bu ` K y rwjnIiqk lo k W dy BweIvwl bx ky A` j dy Dwrimk AwgU rwjnIiqkW dy ieSwirAW ’qy Any k W PY s ly krdy hu k m jwrI krdy rhy hn ijs kwrx kO m iv` c inrwsqw v` D rhI hY Aqy Drm ivSvws G` t irhw hY [ hW! Ku d grz isAwsI lIfr jn swDwrn Bo l y Bwly lo k W dy Dwrimk jzby ƒ Drm Aqy rwjnIqI dI sWJ vwly bY n r ivKw ky ip` C y lwau x iv` c sPl ho rhy hn[ ikau N ik Drm dy nW hy T au h nW dI isAwsI ku r sI p` k I rihµ d I hY iesy leI Drm Aqy rwjnIqI dI sWJ dw nwArw lwau N dy hn[ Asl Drm kdy vI isAwsI lo k W dw gu l wm nhIN ho skdw[ A` j dy isAwsIAW ny AwpxI mrzI dy Drm isDWq bxw bxw Drm dy Asl rU p , pµ Q k mirAwdw Aqy is` K isDWq dw bu r w hwl kr id` q w hY [ ies leI jy A` j Drm ƒ A` j dI ies kU V I, lwlcI , gu r U qo N by m u ` K , ADrmI isAwsq dy ju ` l y hy T o N k` F ky su q µ q r krnw ho v y g w qW hI Awpxy b` i cAW dy Biv` K ƒ Drm is` K I srU p Aqy isDWq nwl jo V sky g y [ -0-


bRwhmxvwd qoN AwzwdI v`l iek mh`qvpUrn kdm sMswr dI hryk kOm dw Awpxw kYlMfr hY, muslmwnW dw ihzrI, eIsweIAW dw eIsvI, ihMdUAW dw ibkrmI Awid lMmy smyN qoN is`K kOm Awpxy kYlMfr dI loV mihsUs kr rhI sI[ qW ik is`KW nMU ibkrmI qoN KihVw C` f xw pvy [ nwnkSwhI kY l M f r dI ho N d dw mqlb bRwhmxvwd qoN AzwdI v`l ie`k mh`qvpUrn k`dm sI[ ihMdUAW dy ibkrmI kYlMfr kwrx ie`koN AMgryzI swl iv`c iksy gurU swihb dy purb do Aqy iksy swl iv`c ie`k vI nhIN huMdw sI pMQ dy AwgUAW ny s. pwl isMG puryvwl kYnyfw dy sihXog nwl puryvwl v`loN iqAwr kIqw nwnkSwhI kYlMfr nMU lwgU krn leI jnvrI 1999 iv`c SRomxI kmytI dy jrnl iezlws ny srb sMmqI nwl jYkwirAW dI gUMj iv`c ies dI pRvwngI id`qI[ ies SlwGwXog kwrj ny pRis`D ivdvwn fw. KVk isMG, s. krmisMG ihstRorIAn, pRo. swihb isMG, s. rxDIr isMG Aqy hor AnykW SuBicMqkW ny is`KW dy supinAW nMU swkwr kIqw[ Kwlsw swjnw dI 300 swlW SqwbdI mOky nwnkSwhI lwgU krn dy ieiqhwsk PYsly ny is`K ivroDI jmwq Awr. AYs. AYs. ny ies PYsly nMU Awpxy swDnW rwhIN lwgU nw hox dyx leI bQyry Xqn kIqy[ is`K ivdvwn ieh smJdy sn ik sUrjI kYlMfr dy ADwr qy dysI mhIinAW dIAW inSicq hoeIAW qrIkW sWJy sMmq dy mhIinAW dy iblkul smwnAMqr c`ldIAW sn[2-3

mhIny hor is`K ivdvwnW dIAW rwvW qy ivcwr vtWdrw vI huMdw irhw AKIr nwnkSwhI kYlMfr nMU jo srl ivigAwn Aqy aupXogI sI Aqy gurmiq qoN pRirq is`K kOm dIAW BwvnwvW dI gurbwxI ksv`tI Anuswr qrjmwnI vI krdw sI AwiKr ivswKI 2003 qoN lwgU kIqw igAw ijs dI sMswr Br dy is`KW ny pRvwngI id`qI Aqy KuSI dw pRgtwvw kIqw[ nwnkSwhI kYlMfr bwry smyN isr is`K sMgqW Kws krky fyirAW vwilAW nMU smJwaux iv`c kuJ kmI rih geI ijs sdkw ies nMU nw smJx vwilAW ny rOl-GcOlw pweI r`iKAw pwl isMG puryvwl dy Anuswr ihMdUAW dw ibkrmI smMq dw swl mOsmI swl nhIN sI ies leI smW pYx nwl hOlI hOlI ies dy mhIny mOsmW iv`c siQq nhIN rihMdy[ eIsweIAW dy eIsvI kYlMfr, ijs nMU sWJw sMn kihMdy hn dw swl mOsmI swl nwloN 26 sYikMf v`D hY jdoN ibkrmI kyvl 20 imMt v`D[ ienHW PrkW kwrx mOsmW Anuswr swry sWJy sMn iv`c qkrIbn 3300 swlW iv`c ie`k idn dw Aqy ibkrmI iv`c 70-71 swlW iv`c ie`k idn dw Prk pYNdw hY ijs kwrx swl 1753,99, 1899, 1999, 2100 iv`c ivswKI krmvwr 9, 10, 12, 14, 15, ApRYl nMU huMdI AweI hY[ ie`k bVI idlcsp g`l ieh hY ik jykr nwnkSwhI kYlMfr dw swl ihMdUAW dy ibkrmI swl dy brwbr hI rihx id`qw jWdw qW ivswKI qkrIbn 1100 swl bwAd meI iv`c ho jWdI sI, Aqy sRomxI gurmiq cyqnw [ 23 [ nvMbr 2010

-ipMR: privMdr isMG Kwlsw 13000 swl bwAd AkqUbr dy A`D iv`c huMdI[ jdoN ik gurU nwnk swihb jI Aqy gurU gRMQ swihb jI iv`c drz bwxI bwhrw mWJ, bwhrw mwh quKwrI Aqy ru`qI slok bwxIAW iv`c jo mhIinAW dw sbMD mOsmW nwl id`qw hY[ ijvyN AswV qpMdw iqsu lgY... poiK quKwru n ivAwpeI... cyq bsMq Blw....vYswKu Blw swKW vys... mwhu jyTu Blw... AswVu Blw sUrju...BwdEu Brim BulI... Awid mOsm aus qoN iblkul ault ho jWdy sn[ gurpurb cMdrmw dIAW iqQW (sudIAW/vdIAW) Anuswr mnwey jWdy hn[ cMdr swl dy 12 mhIny pUrnmwSI qoN pUrnmwSI q`k jW Amwvs qoN Amwvs q`k hn[ pUUrw swl 354 idn dw hY jo ik sUrjI kYlMfr Anuswr 11 idn G`t hY[ ies kwrn gurpurb A`gly swl sUrjI kYlMfr muqwbk 11 idn pihlW Aw jWdy sn[ pr cMdr swl dw sUrjI swl nwl myl r`Kx leI hr qIjy jW cOQy swl cMdr swl iv`c ie`k mhInw vDw id`qw jWdw sI[ aus swl iv`c cMdr swl iv`c 13 mhIny Aqy ie`k nw dy do mhIny ho jWdy sn[ vwDU mhIny nMU lod dw mhInw jW m`lmws d`s ky m`lmws qoN bwAd Awaux vwly gurpurb ipCly swl nwloN 18-19 idn lyt ho jWdy sn[ 1999 iv`c jyT dw mhInw m`lmws vwlw sI[Bwv cMdr swl iv`c jyT dy do mhIny sI[ie`k S`uD Aqy dUjw ml[ mlmws (gMdw mhIny iv`c koeI gurpurb nhIN mnwieAw jWdw) ieh gurbwxI qy is`K ivcwrDwrw dy ault hY[ ikauNik


gurbwxI Anuswr koeI mhInW Awpxy Awp iv`c nw cMgw Aqy nw hI mMdw ies leI ihMdUAW dy ibkrmI kYlMfr dI ivcwrDwrw gurbwxI dy isDWq dy iblkul ault hY[ ibkrmI kYlMfr dy muqwibk poh suDI s`qvI jnvrI qoN 11 jnvrI q`k iksy qrIk nMU hovy qW cMdrmw dw swl 354 idn dw hox krky ieh iPr dsMbr dy AKIr iv`c Aw jwx kwrx aus swl 2 gurpurb Aw jWdy hn ijs swl mlmws huMdw hY aus swl mhInw v`Dx kwrx sWJy sMn Anuswr gurU goibMd isMG jI dw pRkwS idvs nhIN huMdw sI[ pr ies qoN pihly swl dy gurpurb huMdy sn[ pr hux ieh sm`isAw nhIN hovygI[ gurU goibMd isMG jI dw pRkwS idvs sdw hI 23 poh (5 jnvrI) nwnkSwhI smMq nMU hovygw[ ies leI swry gurpurbW nMU cMdrmw dIAW iqQIAW dI bjwey sUrjI nwnkSwhI kYlMfr Anuswr A`gy ipCy nhIN hoxgIAW[ ies iv`c Cot r`KI geI hY ik gurU nwnk swihb jI dw pRkwS idvs pihlI ivswK dw hY pr rvwieq Anuswr k`qk dI pUrnmwSI nMU mnwieAw jwvygw ies qrHW bMdI Cof idvs vI k`qk dI pUrnmwSI nMU mnwieAw jwvygw[ ies qoN pihlw SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ny is`K rihq mirXwdw pMQ pRvwnq pRkwiSq krky ie`k v`fw smJdwrI vwl PYslw kIqw sI[ aus qoN bwAd dUjw v`fw PYslw krky eIsweIAW dy eIsvI, ihMdUAW dy ibkRmI Aqy muslmwnW dy ihzrI kYlMfrW qoN iblkul v`K gurbwxI isDwqW AnUkul Awpxw v`Krw Aqy A`frI Azwd hsqI qy is`K ie`k v`KrI kOm dw pYgwm dunIAw nMU id`qw[ijs nwl ihMdU ihMdI ihMdosqwn

dw rwg Alwpx vwilAW nMU ieh g`l rws nw AweI Aqy aunHW ny inrmilAW audwsIAW Aqy ibhMgm swDW dy fyirAW nMU vrq ky swfI is`KW dI kmzor lIfriSp dI rwjsI gulwm soc dI mwnisqkw dw pUrw lwB lYNidAW is`KW dy AMdrUnI Dwrimk mwmly iv`c ivcwrDwrk GuspYT krky nwnkSwhI kYlMfr nMU muV (bRwhmxI) ibkrmI kYlMfr dw rUp idlvw id`qw[ s`cI g`l ieh hY ik nwnkSwhI kYlMfr iv`c koeI nuks hI nhIN sn nuks qW ibkRmI kYlMfr iv`c sn ijs kwrx kYlMfr nMU lwgU krn krvwaux vwlIAW sMsQwvW/ ivdvwnW dI sihmqI lYxI jrUrI nhIN smJI geI[ rwjsI gulwmW ny nwnkSwhI kYlMfr dw ibkR m Ikrn kridAw kwhlI kIqI[jdoN ik nwnkSwhI kYlMfr AMimRqsr nMU ADwr bxw ky bxwieAw igAw hY ibkRmI kYlMfr aUjYn qy ihzrI kYlMfr m`kw bgdwd, kihrW qy id`lI nMU ADwr mMn ky bxwieAw igAw hY[ A`j is`K kOm dI v`fI kmzorI ieh hY ik gurduAwrw pRbMD nMU clwaux vwlI sB qoN v`fI is`K Dwrimk jQybMdI SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI jo smu`cy pMQ dI numwieMdgI krn dw dwAvw krdI sI A`j iksy ie`k AkwlI DVy nwl juVy hoey rwjsI lokW dI rKyl bx ky rih geI hY[Sp`St audwhrx swfy swhmxy hY ik is`KW dI Azwd hsqI dw pRqIk nwnkSwhI kYlMfr jo ivswKI 1999 nMU jwrI kIqw igAw sI, aus dw ibkRmIkrn krky kiQq nwnkSwhI kYlMfr lwgU krn dI AsPl koiSS kr id`qI ijs dw id`lI is`K gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRomxI gurmiq cyqnw [ 24 [ nvMbr 2010

AmrIkn gurduAwrw pRbMDk kmytI, kY n y f w AmrIkw dIAW pR m u ` K sMsQwvW, XUrpIAn gurduAwrw pRbMDk kmytI Aqy dl Kwlsw smyq q^q SRI dmdmw swihb swbo kI qlvMfI (pMjwb) dy jQydwr igAwnI blvMq isMG nMdgVH ny ienHW soDW vwly kiQq nwnkSwhI kYlMfr nMU pUrI qrHW Kwirj kr id`qw Aqy AslI nwnkSwhI kYlMfr irlIz kIqw[ SRomxI kmytI ny igAwnI nMdgVH dy q`q gurmiq vIcwr dI pRoVqw krn vwly kYlMfr dy h`k iv`c id`qy ibAwn nMU igAwnI nMdgVH dy in`jI ivcwr kih ky Awpxy Awp nMU kOm dIAW BwvnwvW nwloN Al`g-Ql`g kr ilAw[ ies mwmly iv`c ijs qrIky nwl mjOUdw q^q swihbwnW dy jQydwrW ny (q^q SRI dmdmW swihb biTMfw dy igAwnI blvMq isMG jI nMdgVH nMU C`fky) kmzorI ivKweI hY auh kOm leI mMdBwgI hY ikauNik ies nwl SRI Akwl q^q swihb dI srvau`cqw nMU Tys phuMcI hY[ kOm ny nwnkSwhI kYlMfr dw ibkRmIkrn dI kwrvweI nMU mukMml qOr dy Kwirz kr id`qy jwx dy PlsrUp Akwl q^q swihb dy mOjUdw jQydwr igAwnI gurbcn isMG dw ieh ibAwn ik 'kOm nMU dyr-svyr ibkRmI kYlMfr mMnxw hI pYxw hY' ieh ibAwn aunHW dI bybsI Aqy iF`lI mwniskqw nMU j`g zwihr krdw hY[ SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ny AwpxI kmjorI nMU Cupwaux leI is`K kOm dy AMdr pl rhy bwibAW fyirAW nwl eykqw ho jwx dI PokI duhweI dyxI SurU kr id`qI[ jdoN ik s`c ieh hY ik nwnkSwhI kYlMfr dI ivroDqw krn vwilAW Aqy ibkrmI kYlMfr dy ihmwieqIAW ny A`j q`k


pMQ pRvwinq is`K rihq mirXwdw nMU lwgU krn dI jrUrq hI nhIN smJI[ SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dw mOjUdw hwaUs Awpxw smW mukw c`ukw hY ies leI ies dI kwrj krnI v`loN is`K pMQ qy koeI vI PYslw lwgU hI nhIN huMdw jdoN q`k nvW hwaUs cuxky nhIN AwauNdw[ies mwmly sbMDI pMQk jQybMdIAW nMU cwhIdw hY ik auh kwnMUnI mwihrW nwl rwie krky gurduAwrw jufISl kimSn nMU phuMc krn[ SRomxI kmytI ny ibkrmIkrn kIqw hoieAw kYlMfr nwnkSwhI nwm dy hyT Cwp ky gYrkwnUMnI is`K ivroDI kMm kIqw hY Aqy is`K kOm AMdr rwjsI dbwA ADIn Pu`t dw ie`k nvW bIz bIj id`qw hY[ nwnkSwhI kYlMfr dy ivroDIAW nMU bVI hlImI nwl ieh socxw peygw ik jdoN gurU goibMd isMG jI ny Kwlsw swijAw sI audoN 30 mwrc sI pr ivswKI hux 13-14 ApRYl nMU AwauNdI hY 1000 swl bwAd ivswKI ibkrmI kYlMfr Anuswr ivswKI 27 ApRYl nMU AwvygI Aqy aus qoN bwAd meI nMU AwvygI pr nwnkSwhI ieh sdw hI ie`k idn 14 ApRYl nMU AwvygI [ ies leI nwnkSwhI kYlMfr dI ivroDqw krn vwly d`sx kI nuks iks kYlMfr iv`c hY? jdoN nwnkSwhI kYlMfr gurU goibMd isMG jI dw pRkwS idvs 5 jnvrI nMU p`kw kr id`qw igAw hY[ pr ibkrmI kYlMfr iv`c v`fw nuks ieh sI ik ieh purb swl iv`c do vwr AwauNdy sn Aqy keI vwr ie`k vI nhIN sI AwauNdw[ gurU imhr kry Dwrimk soc dy pRnwey hoey guris`K ies msly nMU iml bYT ky nij`T skx[ -0-

is`Dy rwh jy jwxw hY!

bwxI AsIN jy mnWgy gurU dw nhIN kuJ jwxw hY[ bhuq kOm dw B`Tw bih igAw,rihMdw AsIN hor ibTwxw hY[ s. suKdyv isMG lVIAW pwTW dIAW c`lw ky iksy nMU luiDAwxw smJ nhIN Awxw hY[ ply iksy dy pvy nw kuJ vI pYsw lu`t ky Kwxw hY[ is`K idnoN idn Gtdy jWdy v`DI jWd w swDW dw lwxw hY[ rihq mirXwdw lwgU nhIN krnI su`ky pRDwn khwxw hY[ muMfy swfy mony hoeI jWdy, lokW nMU kI smJwxw hY[ vIh jgHw gurU m`Qw tykIey, smW hI AsIN gvwxw hY[ nOjvwn gurU Gr G`t hI jWdy, buiVAW ny hI jwxw hY[ Gr iv`c ijnHW nMU koeI nhIN puCdw auhnW gurU Gr smW ibqwxw hY[ bwxI smJx dI loV nhIN, lokW nMU AsIN idKwxw hY[ do nMbr dI krky kmweI, p`QrW qy nW ilKwxw hY[ AMdr joq nzr nw Awvy, bwhr joq lgwxw hY[ gMdw nwlw nyVy c`ldw hovy auQoN KUhI dw jl Ckwxw hY[ crn DUV dIAW puVIAW lY ky du`KW nMU dUr Bjwxw hY[ bwxI du`K hux dUr nhIN krdI, AYvyN JUTw hI sIs Jukwauxw hY[ qMqr-mMqr muMdIAW lYx leI joqSIAW kol vI jwxw hY[ bMdy BwvyN Bu`Ky mrdy, mUridAW nMU AsIN KuAwxw hY[ Gr iv`c pwT dw pw ky Bog Swm nMU Tyky 'qy jwxw hY[ gurU dy ipAwry jW is`K nhIN bnxw, sMq bRhm igAwnI khwxw hY[ gurbwxI BwvyN roky swnMU, fyirAW qy vI jwxw hY[ gurU qy nhIN hux irhw Brosw, QW QW D`ky Kwxw hY[ g`l gurU dI mMnxI paugI, is`Dy rwh jy jwxw hY[ gurbwxI smJ ky clxw pau,jykr jIvn sPl bxwauxw hY[

sRomxI gurmiq cyqnw [ 25 [ nvMbr 2010


çðìÅð ÃÅÇÔì À°µå¶ íÅðåÆ ø½Ü çÅ ÔîñÅ fw. hrijMdr isMG idlgIr ø½Ü ÇÂÕ ÜÈé ù åóÕÃÅð ÔÆ Á³ÇîzåÃð ò¼ñ Ú¼ñ êÂÆÍ ÇÂÕ Á³çÅ÷¶ î¹åÅÇìÕ åÕðÆìé Çå³é ñ¼Ö ø½Ü» ÇÂà ÃÅðÆ î¹ÇÔ³î ÇòÚ, ÇÂÕ Ü» çÈܶ åðÆÕ¶ éÅñ, ôÅÇîñ ÃéÍ ÇÂé·» ÇòÚ, ÁÅðîÆ, é¶òÆ å¶ Â¶Áðø¯ðÃ, Çå³é¶ ôÅÇîñ ÃéÍ êÇÔñÆ ÜÈé ù Ú³âÆ×ó· Õ¯ñ Ú³âÆ î³çð ÒB Õ¯ðÓ ç¶ Ô˵âÕ°ÁÅðàð ÇòÚ Õ¶.ÁËÃ. ìðÅó, ñËøàÆé˺à Üéðñ Õ¶. ù³çðÜÆ, ÁÅð.ÁËÃ. ÇçÁÅñ Áå¶ ÕÂÆ Ô¯ð ø½ÜÆ ÁøÃð ÇÂÕ¼á¶ Ô¯Â¶Í ÇÂé·» ÇòÚ¯º ù³çðÜÆ êÅÇÕÃåÅé éÅñ Ô¯ÂÆ AIFE çÆ ñóÅÂÆ ÇòÚ ÇÂÕ ðÜî˺à çÅ Õî»âð ÇðÔÅ ÃÆ å¶ ÇçÁÅñ òÆ ÇÂö ñóÅÂÆ ÇòÚ ÇÔ¼ÃÅ ñË ðÔÆ êËðÅôÈà ðÜî˺à çÅ ÇÂÕ î¶Üð ÃÆÍ Ú³âÆ î³çð ÛÅÀ°äÆ ÇòÚ Ô¯ÂÆ ÇÂà îÆÇà³× ÇòÚ øËÃñÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÇÕ Ç×ÁÅéÆ ÷Ëñ ÇÃ³Ø Áå¶ Ç³çðÅ òñ¯º Çç¼åÆ ÔçÅÇÂå î¹åÅÇìÕ çðìÅð ÃÅÇÔì Óå¶ ÔîñÅ ÕÆåÅ ÜÅäÅ ÃÆ Áå¶ ÃÅð¶ Õ³êñËÕà êÈðÅ Õì÷Å DH 寺 GB سචÇòÚ î¹Õ³îñ ÕÆåÅ ÜÅäÅ ÃÆÍ Ôîñ¶ 寺 êÇÔñ» ðÆÔðÃñ: Ü篺 çðìÅð ÃÅÇÔì À°µå¶ ÔîñÅ Õðé çÆÁ»

à½ÔóÅ ôz¯îäÆ Õî¶àÆ çÅ êzèÅé å¶

é¶òÆ å¶ Â¶Áðø¯ðÃ, Çå³é¶ ôÅÇîñ ÃéÍ

îéÜÆå ÇÃ³Ø ÕñÕ¼åÅ ÃËÕàðÆ ÃÆ)Í

êÇÔñÆ ÜÈé ù Ú³âÆ×ó· Õ¯ñ Ú³âÆ î³çð

ÇåÁÅðÆÁ» î¹Õ³îñ Ô¯ ×ÂÆÁ» å»

çðìÅð ÃÅÇÔì Áå¶ ÁÕÅñ åõå Óå¶

ÒB Õ¯ðÓ ç¶ Ô˵âÕ°ÁÅðàð ÇòÚ Õ¶.ÁËÃ.

êÇÔñ» ÇÂà çÆ ðÆÔðÃñ ÕÆåÆ ×ÂÆÍ

Ôîñ¶ çÅ ò¶ðòÅ

ìðÅó, ñËøàÆé˺à Üéðñ Õ¶. ù³çðÜÆ,

êÇÔñÆ ÜÈé AIHD ù ÃÆ.ÁÅð.êÆ.ÁËø.

dzçðÅ ×»èÆ é¶ ø½Ü ù ÕÂÆ îÔÆé¶

ÁÅð.ÁËÃ. ÇçÁÅñ Áå¶ ÕÂÆ Ô¯ð ø½ÜÆ

é¶ çðìÅð ÃÅÇÔì À°µå¶ ׯñÅìÅðÆ ÕÆåÆ

êÇÔñ» ÔÆ ÇåÁÅð ÕÆåÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆÍ

ÁøÃð ÇÂÕ¼á¶ Ô¯Â¶Í ÇÂé·» ÇòÚ¯º ù³çðÜÆ

å» Ü¯ ÇÂÕ å» Á³çð ìËᶠÇóػ çÆ

À°ºß å» À°Ô êÇÔñ» òÆ ç¯ òÅð ÁÇÜÔÅ

êÅÇÕÃåÅé éÅñ Ô¯ÂÆ AIFE çÆ ñóÅÂÆ

åÅÕå êåÅ ñ¼× ÜÅò¶ Áå¶ çÈܶ Çüֻ

Õðé ñ¼×Æ ÃÆ êð À°Ã çÅ Ô½ºÃñÅ éÔƺ

ÇòÚ ÇÂÕ ðÜî˺à çÅ Õî»âð ÇðÔÅ ÃÆ å¶

çÅ òè 寺 òè ÁÃñÅ ÷ÅÇÂÁÅ ÕÆåÅ ÜÅ

ÇêÁÅ ÃÆÍ êð ÇÂà òÅð ðÅÜÆò ×»èÆ,

ÇçÁÅñ òÆ ÇÂö ñóÅÂÆ ÇòÚ ÇÔ¼ÃÅ ñË

ÃÕ¶Í ÇÂÔ ëÅÇÂÇð³× Õ¯ÂÆ E-F سà¶

Áð¹ä éÇÔðÈ, Áð¹ä ÇÃ³Ô å¶ ÇÂé·» ç¶

ðÔÆ êËðÅôÈà ðÜî˺à çÅ ÇÂÕ î¶Üð ÃÆÍ

ÚñçÆ ðÔÆÍ ÇÂà éÅñ çðìÅð ÃÅÇÔì

ÃÅæÆÁ» òñ¯º ÷¯ð ç¶ä Óå¶ Ç³çðÅ é¶ ø½Ü

Ú³âÆ î³çð ÛÅÀ°äÆ ÇòÚ Ô¯ÂÆ ÇÂÃ

î¼æÅ à¶Õä ׶ H ÇÃ¼Ö ïÅåðÈ îÅð¶ ׶

ù ÇåÁÅð Ô¯ ÜÅä òÅÃå¶ ÁÅÖ Çç¼åÅÍ

îÆÇà³× ÇòÚ øËÃñÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÇÕ Ç×ÁÅéÆ

Áå¶ BE 寺 ò¼è ÷õîÆ Ô¯Â¶Í ÇÂà ç½ðÅé

Ü篺 ø½Ü ç¶ ÚÆø é¶ êÈðÆ ÇåÁÅðÆ çÆ

÷Ëñ ÇÃ³Ø Áå¶ Ç³çðÅ òñ¯º Çç¼åÆ

ÔðÚ³ç ÇÃ³Ø ñ½º×¯òÅñ é¶ Ç×ÁÅéÆ ÷Ëñ

ÇÂåñÅÔ ç¶ Çç¼åÆ å» Ç³çðÅ é¶ ø½Ü ù

ÔçÅÇÂå î¹åÅÇìÕ çðìÅð ÃÅÇÔì Óå¶

ÇÃ³Ø éÅñ ø¯é Óå¶ ðÅìåÅ ìäÅÇÂÁÅ êð

Á³ÇîzåÃð ò¼ñ ÕÈÚ Õðé çÅ Ô°Õî ç¶

ÔîñÅ ÕÆåÅ ÜÅäÅ ÃÆ Áå¶ ÃÅð¶

À°Ã é¶ Õ¯ÂÆ òÆ îçç éÅ ÕÆåÆÍ Ô» ôÅî

Çç¼åÅÍ

Õ³êñËÕà êÈðÅ Õì÷Å DH 寺 GB سà¶

ò¶ñ¶ ׯñÅìÅðÆ ì³ç ÷ðÈð Ô¯ ×ÂÆÍ

ø½Ü ÇÂÕ ÜÈé ù åóÕÃÅð ÔÆ

ÇòÚ î¹Õ³îñ ÕÆåÅ ÜÅäÅ ÃÆÍ ÇÂÃ

ÃÆ.ÁÅð.êÆ.ÁËø. çÆÁ» ׯñÆÁ» ç¶ B@

Á³ÇîzåÃð ò¼ñ Ú¼ñ êÂÆÍ ÇÂÕ Á³çÅ÷¶

ÁËÕôé ç¶ ç¯ î¹Ö ÇԼö Ãé: çðìÅð

寺 ò¼è ÇéôÅé çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ

î¹åÅÇìÕ åÕðÆìé Çå³é ñ¼Ö ø½Ü» ÇÂÃ

ÃÅÇÔì Óå¶ ÔîñÅ Áå¶ Õì÷Å ÕðéÅ

Á³çðÈéÆ ÂÆîÅðå À°µå¶ ò¶Ö¶ ÜÅ ÃÕç¶

ÃÅðÆ î¹ÇÔ³î ÇòÚ, ÇÂÕ Ü» çÈܶ åðÆÕ¶

(Áêz¶ôé ìñÈ ÃàÅð) Áå¶ Á³ÇîzåÃð çÆ

ÃéÍ (î×𯺠ÁÕÅñÆÁ» é¶ ÇÂÔ ÇéôÅé

éÅñ, ôÅÇîñ ÃéÍ ÇÂé·» ÇòÚ, ÁÅðîÆ,

êÅÇÕÃåÅé ò¼ñ Áå¶ ìÅÕÆ ê³ÜÅì éÅñ

ÇîàÅ Çç¼å¶ ÃéÍ ÇÂà ò¶ñ¶ ×°ðÚðé ÇóØ

ÃðÔ¼ç ÃÆñ ÕðéÅ (Áêz¶ôé ò°¼â ð¯÷)Í sRomxI gurmiq cyqnw [ 26 [ nvMbr 2010


ÃðÔ¼ç ÃÆñ Õðé çÅ Õ³î AA Õ¯ð

ÇÜà ò¶ñ¶ À°Ô àÆ.òÆ. å¶ ì¯ñ ðÔÆ ÃÆ,

ÔîñÅ Õð ç¶ò¶×ÆÍ çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶

ïÈÇéà, ÇÜà çÅ î¹ÖÆ ñËøàÆé˺à Üéðñ

À°Ã ò¶ñ¶ ÇÂÕ ÇêÁÅçÅ ìàÅñÆÁé ÒAB-

Á³çð ìËᶠÖÅóÕÈÁ» çÆ ÕîÅé Üéðñ

Õ¶. ×½ðÆ ô³Õð ÃÆ, ù ýºÇêÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆÍ

ÇìÔÅðÓ ç¶ ø½ÜÆ çðìÅð ÃÅÇÔì ù ضðÅ

ùì¶× ÇÃ³Ø Õ¯ñ ÃÆÍ À°Ã é¶ ÇÂà Ôîñ¶

(*ÇÂÔ Õ¯ðÅ ÞÈá ÔË ÇÕ Ç×ÁÅéÆ ÷Ëñ ÇóØ

êÅ ðÔ¶ ÃéÍ ÃÆ.ÁÅð.êÆ.ÁËø. é¶ êÇÔñ¯º

çÅ Á³çÅ÷Å ñÅ ÇñÁÅ ÃÆ Áå¶ ò¼Ö-ò¼Ö

ù Ôîñ¶ çÅ êåÅ éÔƺ ÃÆ å¶ À°Ã é¶

ÔÆ çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ ç¹ÁÅñ¶ ê¹÷Æôé»

æÅò» Óå¶ î¯ðÇÚÁ» ÇòÚ ÖÅóÕÈÁ» ù

çÃåõå éÔƺ Ãé ÕÆå¶Í çðÁÃñ ÇÂÔ

ñÂÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» ÃéÍ

åÅÂÆéÅå Õð Çç¼åÅ ÃÆÍ

ÔîñÅ À°Ã çÆ îð÷Æ éÅñ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ)Í

Çç¼ñÆ ÇòÚ ÒÁêð¶ôé ìñÈ ÃàÅðÓ çÆ

C åÅðÆõ çÆ ðÅå ù ÔÆ çðìÅð

Õ¶.ÁËÃ. ìðÅó êÇÔñÆ ÜÈé ù Ãò¶ð¶

ÃÅðÆ ÕÅðòÅÂÆ çÆ Çé×ðÅéÆ Ç³çðÅ,

ÃÅÇÔì 寺 ÇÃðø C@@ îÆàð çÈð ø½Ü é¶

åóÕÃÅð ÁÅêä¶ ÇâêàÆ ìð׶âÆÁð

ðÅÜÆò, Áð¹ä éÇÔðÈ, Áð¹ä ÇÃ³Ô òöËðÅ

ÁÅêäÅ Õ³àð¯ñ ðÈî ÕÅÇÂî Õð ÇñÁÅ

ÁËé.Õ¶. åñòÅó éÅñ Á³ÇîzåÃð ê¹¼Ü

ÁÅê Õð ðÔ¶ ÃéÍ ÇÂÔ òÆ êåÅ ñ×çÅ

ÃÆÍ ÇÂÔ ÇÂÕ À°µÚÆ ÂÆîÅðå çÆ À°êðñÆ

Ú¹¼ÕÅ ÃÆÍ ÇÂà ò¶ñ¶ åÕ AE ÇêÁÅçÅ

ÔË ÇÕ ÇÂà Ôîñ¶ òÅÃå¶ ðÈà çÆ Õ¶.ÜÆ.ìÆ.

î³Ç÷ñ Óå¶ ÃÆÍ ÇÂà Ü×·Å ÒÁÅðâð÷

âòÆ÷é ø½Ü ù ÇåÁÅð Õð ÇñÁÅ Ç×ÁÅ

Áå¶ ìðåÅéòÆ ø½Ü 寺 îçç å¶ ÃñÅÔ

×ð¹êÓ, ÇÜà ù ìðÅó é¶ Ô°Õî ç¶ Õ¶ ñÅ×È

Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆÍ ÇÂé·» ç¶ Ô˵âÕ°ÁÅàð ÇòÚ

ñÂÆ ×ÂÆ ÃÆÍ

ÕðòÅÀ°äÅ ÃÆ, Áå¶ Ô¯ð ÁøÃð ÔÅÇ÷ð

çðìÅð ÃÅÇÔì, ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì å¶

C ÜÈé ù åóÕ¶ ÔÆ AB ÇìÔÅð ç¶

ÃéÍ ÇÂé·» ÇòÚ CE@ ÇêÁÅçÅ ìð׶â

Ô¯ð ÃÅð¶ êÅÇÃúº Çî³à-Çî³à çÆ õìð ê¹Ü

ø½ÜÆÁ» é¶ çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ ÁÅñ¶-

çÅ Õî»âð Áå¶ ÇÂà Զá ðÖÆÁ» ÚÅð

ðÔÆ ÃÆÍ Çç¼ñÆ éÅñ ÇÂé·» çÅ ÇüèÅ

ç¹ÁÅñ¶ ÃÅðÆÁ» ÇÂîÅðå» ÇòÚ î¯ðÚ¶

ÇêÁÅçÅ ìàÅñÆÁé» ç¶ Õî»Çâ³×

ðÅìåÅ ÃÆ Ü¯ ø¯é ðÅÔƺ Ôżà-ñÅÂÆé Óå¶

óíÅñ ñ¶ ÃéÍ À°é·» Õ¯ñ Ôð åð·» ç¶

ÁøÃð òÆ ÃéÍ ÇÂÔ ÚÅð ìàÅñÆÁé

Ô¯ ÇðÔÅ ÃÆÍ ÇÂÃ ç¶ éÅñ ÔÆ ñËøàÆé˺à

îÅðÈ ÔÇæÁÅð ÃéÍ ÇÂà ïÈÇéà çÅ

Ãé: A@ ×Åðâ, BF îçðÅÃ, AB ÇìÔÅð

Õðéñ Õ¶.ÁËÃ. ð³èÅòÅ å¶ ìð׶âÆÁð

Õî»Çâ³× ÁøÃð ñËøàÆé˺à Õðéñ

å¶ I ÕîÅÀ±ºÍ ÇÂö ôÅî ù Üéðñ

âÆ.òÆ. ðÅú çÆ Á×òÅÂÆ Ô¶á, çðìÅð

ð³èÅòÅ ÃÆÍ À°Ã é¶ Ôîñ¶ òÅÃå¶

ù³çðÜÆ Áå¶ ÇçÁÅñ òÆ âòÆ÷é ç¶

ÃÅÇÔì ÓÚ¯º ÃÈÔ» ÔÅÇÃñ Õðé çÆ

ÇàÕÅÇäÁ» çÆ ÇéôÅé-ç¶ÔÆ Õð ñÂÆ

Ô˵â-Õ°ÁÅàð Óå¶ êÔ°³Ú ׶Í

Çé×ðÅéÆ Õð ðÔ¶ ÃéÍ ÇÂà Ãì³è ÇòÚ

ÃÆÍ êÇÔñ¯º, êÇÔñÆ ÜÈé ù,

ÇÂà ò¶ñ¶ Á³ÇîzåÃð çÅ ÇâêàÆ

À°é·» çÆ îçç òÅÃå¶ AB ÇìÔÅð

ÃÆ.ÁÅð.êÆ.ÁËø. é¶ òÆ çðìÅð ÃÅÇÔì

ÕÇîôéð ×°ðç¶ò ÇÃ³Ø ÃÆÍ À°Ã é¶ ðÃîÆ

ìàÅñÆÁé å¶ A@ ×Åðâ ÇåÁÅð

Óå¶ Á³é·¶-òÅÔ øÅÇÂÇð³× Õð Õ¶ Õ¯Çôô

å½ð Óå¶ òÆ çðìÅð ÃÅÇÔì Óå¶ Ôîñ¶ çÆ

Öó·ÆÁ» ÃéÍ òè¶ð¶ ÃÈÔ ñËä òÅÃå¶

ÕÆåÆ ÃÆ ÇÕ À°Ã ù êåÅ ñ× ÃÕ¶ ÇÕ

îé÷ÈðÆ ç¶ä òÅÃå¶ çÃåõå Õðé 寺

ÕËêàé ÜÃìÆð ðËäÅ çðìÅð ÃÅÇÔì ÓÚ

î¹ÕÅìñÅ Çռ毺-Çռ毺 Ô¯äÅ ÔËÍ êð À°Ã

é»Ô Õð Çç¼åÆÍ ÇÂà Óå¶ À°Ã ù Û°¼àÆ Óå¶

ÃÅç¶ ÕêÇóÁ» ÇòÚ Ç×ÁÅÍ ÇÂ³ß B

Ççé ÖÅóÕÈÁ» é¶ ÃÆ.ÁÅð.êÆ.ÁËø. çÆ

í¶Ü Õ¶ À°Ã çÆ æ» Óå¶ ðî¶ôdzçð ÇÃ³Ø ù

åÅðÆõ ôÅî åÕ ø½Ü é¶ çðìÅð ÃÅÇÔì

ÕÅðòÅÂÆ çÅ ÜòÅì éÔƺ Çç¼åÅ ÃÆ,

ñÅ Çç¼åÅ Ç×ÁÅ ÇÜÃ é¶ Ú¹êÚÅê

Óå¶ Ôîñ¶ çÆ êÈðÆ ÇåÁÅðÆ Õð ñÂÆ ÃÆÍ

ÇÕÀ°ºÇÕ À°Ô ÁÃñÅ ×°ÁÅÀ°äÅ éÔƺ Ãé

çÃåõå Õð Çç¼å¶Í (ÇÂà ðî¶ôdzçð ù

ÇÂö ðÅå ÃòŠ齺 òܶ dzçðÅ é¶ àÆ.òÆ.

ÚÅÔ°³ç¶Í

ìÅçñ é¶ ÚÆø îÇéÃàð ìäé Óå¶ ç¯ò¶º

Óå¶ åÕðÆð ÕÆåÆÍ àÆ.òÆ. Óå¶ ì¯ñä

C ÜÈé ù ðÅå ç¶ I òܶ ÃÅð¶ ê³ÜÅì

òÅð ÁÅêäÅ ÚÆø ÃËÕàðÆ ñÅÇÂÁÅÍ

ñ¼Ç×Á» dzçðÅ æÕÆ Ô¯ÂÆ, âðÆ Ô¯ÂÆ å¶

ÇòÚ CF سචòÅÃå¶ ÕðÇøÀ± ñÅ Çç¼åÅ

ÇÂà 寺 ÇÂÔ òÆ ô¼Õ ê˺çÅ ÔË ÇÕ ÇÂÃ

Òõ°çÕ°ôÆ å¯º êÇÔñ» òÅñÆ ÔÅñåÓ ÇòÚ

Ç×ÁÅ (î×𯺠ÇÂà ù Ô¯ð òèÅ Çç¼åÅ

Ôîñ¶ çÅ ìÅçñ ù ÷ðÈð êåÅ ÃÆ)Í

é÷ð ÁÅ ðÔÆ ÃÆÍ ÇÂà åÕðÆð ÇòÚ À°Ã

Ç×ÁÅ ÃÆ)Í ÇÂà 寺 ÃÅø ÃîÇÞÁÅ ÜÅ

é¶ ø½ÜÆ Ôîñ¶ çÆ ×¼ñ éÔƺ ÕÆåÆ, êð

ÃÕçÅ ÃÆ ÇÕ ø½Ü çðìÅð ÃÅÇÔì Óå¶ sRomxI gurmiq cyqnw [ 27 [ nvMbr 2010

򖍁....


jdoN is`K AwzwdI ƒ jnm qoN pihlW hI kql kr id`qw

-jspwl isMG bYNs

Ü篺 òÆ ê³ÜÅì éÅñ Ü» ÇÃ¼Ö Õ½î

ç¼Öä êÅö Áå¶ ÇÂö åð·» ÂÆÃà dzâÆÁÅ

ÇÂà װêå Ô¯ÂÆ îÆÇà³× çÅ êåÅ Üç¯

éÅñ Õ¯ÂÆ ç¹Ö»å òÅêðçÅ ÔË å», À°Ã

Õ³êéÆ Ãåñ°Ü ç¶ À°å¼ð òÅñ¶ êÅö å¶

îÅÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø ù ñ¼×Å ÇÕ

ò¶ñ¶ 1947 Çò¼Ú ÇÔ³ç îÅÔÅçÆê ù

ÕÅìÜ éÔÆ ÃÆ Ô¯ ÃÕçÆÍ

îÅñò¶ ç¶ ÇÃ¼Ö ÃðçÅð Á³×ð¶Ü éÅñ Á¼Ö

ׯÇðÁ» 寺 ÇîñÆ ÁÜÅçÆ Ã ,ê³ÜÅì çÆ

Ãåñ°Ü ç¶ êÅðñ¶ ÇÂñÅÕ¶ íÅò

îà¼ÕÅ Õð ðÔ¶ Ôé, å» À°Ã é¶ îÅñò¶ ç¶

ò³â Áå¶ ÖÅÇñÃåÅé éÅ ñËä ìÅð¶ ìÇÔÃ

îÅñò¶ çÆÁ» ÇÃ¼Ö ÇðÁÅÃå» Çò¼Ú¯

À°é·» ÃðçÅð» Áå¶ ðÅÇÜÁ» ù ÁÇîzåÃð

ô°ðÈ Ô¯ Ü»çÆ ÔËÍ Ü¯ ÇÕ Õ°Þ Ççé ç¶ ð¯ä¶

êÇàÁÅñÅ ÇðÁÅÃå Ãí 寺 ò¼è

üç Õ¶ Ô¯ ðÔÆ ÇÔ¼ñÜ°ñ ìÅð¶ ×¼ñìÅå

è¯ä¶ ìÅÁç ÁÅê ÔÆ ì³ç Ô¯ Ü»çÆ ÔËÍ ÇÂÃ

åÅÕåòð ÃÆÍ êÇàÁÅñÅ ðÅÜ é¶ éÅíÅ,

ÕÆåÆ Áå¶ ìóÆ ÔÆ ÃçíÅòéÅ éÅñ

åð·» Õ¯ÂÆ îÃñÅ ô°ðÈ Ô¯ä 寺 êÇÔñ» ÔÆ

Üƺç, Õ˺æñ, øðÆçÕ¯à, Ü×ÅèðÆ ç¶

ÃðçÅð» ù ÃîÞÅÇÂÁÅ ÇÕ À°é·» ç¶

îð Ü»çÅ ÔËÍ Ü¯ ÇÕ ÇÃ¼Ö Õ½î çÅ ÇÂÕ

ÇÃ¼Ö ÃðçÅð» ù éÅñ ñË Õ¶ ÂÆÃà

ÇÂñÅÕ¶ ù ÁÅêä¶ Õìܶ Çò¼Ú Õðé çÅ

ìÔ°å ò¼âÅ ç¹Ö»å ÔËÍ ÇÃ¼Ö ñÆâðÇôê

dzâÆÁÅ Õ³êéÆ ç¶ ðËÜÆâ˺à éÅñ ÇÂÕ

î¶ðÅ Õ¯ÂÆ ÇÂðÅçÅ éÔÆ ÔËÍ êð ÇÂà ç¶

ÇÕö òÆ øËÃñ¶ ç¶ ï¯× éÅ Ô¯ä ÕðÕ¶

ñ§ìÆ Ú½óÆ îÆÇà³× ÕÆåÆÍ ÇÜà Çò¼Ú

ìÅòïÈç òÆ ÇÃ¼Ö ÃðçÅð À°Ã À°å¶

ÁÇÜÔÅ Õ½îÆ ç¹Ö»å ð¯ÜÅéÅ ÔÆ òèçÅ ÜÅ

À°é·» ìóÆ ÁèÆé×Æ éÅñ ÇÂÕ êzÅðæéÅ

ÇòÃòÅô Õðé ñÂÆ ÇåÁÅð éŠԯ¶Í

ÇðÔÅ ÔËÍ

ê¼åð ðËÜÆâ˺à ù ê¶Ã ÕÆåÅÍ ÇÜà Çò¼Ú

çÈܶ êÅö ÂÆÃà dzâÆÁÅ Õ³êéÆ ç¶

ÁÅú ç¶Öƶ ÇÕ À°Ô ÇÕÔóÆ ÕîܯðÆ

À°é·» î³× ÕÆåÆ ÇÕ å°ÃÆ ÃÅù îÅÔÅðÅÜÅ

ÁÅêä¶ Â¶Ü³à» ð»ÔÆ ×òðéð ܳéðñ ç¶

ÃÆ ÇÜà ÕðÕ¶ ÇÃ¼Ö ÁÅêäÅ òÖðÅ ç¶ô

ðäÜÆå ÇÃ³Ø çÆ òè ðÔÆ åÅÕå 寺

ðËÜÆâ˺à ÇîÃ.îËàÕÅø ù òÆ ÇÂà îÇÇà³×

éÔÆ ñË ÃÕ¶Í ÇÂà Çòô¶ å¶ î˺ Õ¯ÇÃô ÕÆåÆ

ìÚÅò¯Í

çÆ Öìð Çîñ ×ÂÆ ÃÆ, ÇÕ ç¯Ô» Çèð»

ÔË ÇÕ 1947 Çò¼Ú ÇÃ¼Ö é¶åÅò» é¶

ïÅç ðÔ¶ ÇÕ À°Ã ò¶ñ¶ å¼Õ ê³ÜÅì

Çò¼Ú Õ¯ÂÆ ×¼ñ ìÅå ÇÃð¶ éÔÆ ñ¼× ðÔÆÍ

ÖÅÇñÃåÅé ÇÕÀ°º éÔÆ ÇñÁÅÍ Ü篺 ÇÕ

ÇÜÔóÅ Çóè çÇðÁŠ寺 ÜîéÅ å¼Õ

êð éÅñ ÔÆ ÇîÃ. îËàÕÅø îÅñòÅ çÆÁ»

À°Ã ò¶ñ¶ ÚéÅì çÇðÁÅ Áå¶ ÜîéÅ

øËÇñÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ, Çò¼Ú 36 òÖ¯ ò¼Ö

ÇðÁÅÃåÅ çÆ ÇÜî¶ìÅðÆ ÁÅêä¶ ×ñ· òÆ,

çÇðÁÅ ç¶ ÇòÚÕÅðñ¶ ÇÂñÅÕ¶ Çò¼Ú

ÇðÁÅÃå» ÃéÍ ÇÜé·» Çò¼Ú¯ 22 ÖÅñÃÅ

éÔÆ ÃÆ êÅÀ°äÅ ÚÅÔ°³çÅÍ

ÖÅÇñÃåÅé ìä ÃÕçÅ ÃÆÍ ÇüÖ

çðìÅð ñÅÔ½ð Çò¼Ú ôÅîñ Ô¯ Ú¹ÕÆÁ»

êÇàÁÅñÅ çðìÅð ç¶ î¹ÖÆ ÃÅÇÔì

ÇéåÅò» çÆ ÇÂà ðÅÜéÆåÕ ÕîܯðÆ

ÃéÍ ìÅÕÆ 14 ÇðÁÃå» ÂÆÃà dzâÆÁÅ

ÇÃ³Ø é¶ ÇîÃ. îËàÕÅø ù êÇàÁÅñÅ ÇòÖ¶

ÕÅðé ÖÅÇñÃåÅé çÅ éÅ ìäéÅ ÇüÖ

Õ³êéÆ ò¼ñ ç¶Ö ðÔÆÁ» ÃéÍ ÇÜé·» Çò¼Ú¯

ìÅÕÆ ÃðçÅð» éÅñ ìËáä ñÂÆ ÇÂÕ ìÅð

ÇÂÇåÔÅà Çò¼Ú ØàÆÁ» ØàéÅò» ù

üå ÇÃ¼Ö ÇðÁÅÃå» Ü» ۯචî¯à¶ ÃðçÅð

Çøð ÃÇçÁÅÍ ÇÜà Çò¼Ú Ô¯ð ×¼ñ» 寺

ç¶ÖÇçÁ» ÁÃÆ Çüè Õð ÃÕç¶ Ô» ÇÕ

ÃéÍ

ìÅÁç ÃÅÇÔì ÇÃ³Ø é¶ ìó¶ éÅàÕÆ ã³×

ÇÃ¼Ö ñÆâð» çÆ Õ½îÆ Ã¯Ú Çò¼Ú Ã çÅ

íÅò¶ À°Ã ò¶ñ¶ å¼Õ Á³×ð¶Ü ÔÕÈîå

éÅñ ÇÕñ¶ (ÇÕñÅ î¹ìÅðÕ) çÆÁ»

çÆ ÜîéÅ çÇðÁŠ寺 À°å¼ð ò¼ñ ÜÅä çÆ

ÚÅìÆÁ» ÇîÃ. îËàÕÅø ù ê¶ô ÕðÇçÁ»

1809 Çò¼Ú ÖÅñÃÅ çðìÅð ñÅÔ½ð

Õ¯ÂÆ êÅÇñÃÆ éÔÆ ÃÆÍ êð Çøð òÆ ÂÆÃà

ÁÅÇÖÁÅ ÇÕ ÇÂÃ ç¶ ìçñ¶ Çò¼Ú ÃÅâÆ

Áå¶ ÂÆÃà dzâÆÁÅ Õ³êéÆ Çò¼ÚÕÅð

dzâÆÁÅ Õ³êéÆ ç¶ ðËÜÆâ˺à ÇîÃàð

ùðÇÖÁÅ ñÂÆ ×ð»àÆ íðÆ ÜÅò¶, ÇîÃ.

ÇÂÕ ÃîÞ½åÅ Ô¯ÇÂÁÅ, ÇÜà ù ÁÇîzåÃð

îËàÕÅø é¶ êÇàÁÅñÅ Á˺â Õ³êéÆ çÆ

îËàÕÅø é¶ ÇñÇÖÁÅ ÔË ÇÕ ÇÂÔ ðÃî

çÆ Ã³èÆ ÇÕÔÅ Ü»çÅ ÔËÍ ÇÂà óèÆ

î³× å¶ ÇñÖåÆ î³× êå¼ð, ×òðéð

ÁÃñ¯º ÔÆ ì¶ñ¯óÆ ÃÆÍ Çøð òÆ À°Ã é¶

î¹åÅìÕ ñÅÔ½ð çðìÅð, Ãåñ°Ü 寺

ܳéðñ ÁÅø dzâÆÁÅ ù í¶Ü Çç¼åÅÍ

îÔÅðÅÜÅ ÃÅÇÔì ÇÃ³Ø ù íð¯ÃÅ Çç¼åÅ ÇÕ

ÔÅäÆ éÅ Ô¯äÅ ÔÆ Çüè Ô°³çÅ ÔËÍ

sRomxI gurmiq cyqnw [ 28 [ nvMbr 2010


ÇÂÔ ×çÅðÆÁ» Á¼Ü òÆ ÜÅðÆ ÔéÍ 1984 Çò¼Ú ôÔÆç ԯ¶, óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÜÆ é°³ Ô°ä å¼Õ é¼á Ç×ÁÅ ç¼ÃÆ Ü»ç¶ ÁÖ½åÆ èÅðÇîÕ ñ¯Õ» é¶ Õ½î ù Ô¯ð ôô¯ê³Ü Çò¼Ú êÅ Çç¼åÅ ÔËÍ Ô°ä ÇÂà 寺 Á¼×¶ ÇÂÕ èóÅ çôî ×z³æ ç¶ Ô¼Õ Çò¼Ú, çÈÜÅ Çòð¯è Çò¼Ú ÖóÅ Ô¯ Õ¶ Çéå éò¶ îÃñ¶ ÖóÅ ÕðçÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÔËÍ Õ¯ÂÆ ÁÖ½åÆ ÇÂÇåÔÅÃÕÅð ÇñÖ ÇðÔÅ ÔË ÇÕ ×°ðÈ ×¯Çì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ é¶ ×°ðåÅ ×¼çÆ, ×°ðÈ ×z³æ ÃÅÇÔì ù éÔÆ Çç¼åÆ Áå¶ éÅ ÔÆ ×°ðÈ ×¯Çì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ é¶ Õ¯ÂÆ ÖÅñÃÅ ê³æ ÃÜÅÇÂÁÅ ÔËÍ ìðåÅéòÆ ÔÕÈîå ç¶ À°Ã êzåÆ ìÔ°å ÔÆ

ïÅç ðÔ¶ ÇÕ À°Ã ò¶ñ¶ êÇàÁÅñÅ

ç¶ ÁèÆé Ô¯ ×ÂÆÁ»Í ÇÂà ÁèÆé×Æ é¶

ÇîåðåÅ òÅñ¶ ÜÜìÅå ÔéÍ Ö¹ôò³å

ØðÅä¶ Çò¼Ú îÅÔÅðÅÜÅ ÃÅÇÔì ÇÃ³Ø Áå¶

ÔÆ 1947 Çò¼Ú ÇÃ¼Ö Õ½î ù íÅðåÆ ÇÔ³çÈ

ÇÃ³Ø ÇÃ¼Ö ÇÂÇåÔÅà íÅ× êÇÔñÅ ÃøÅ

À°Ã çÆ çÈÜÆ ðÅäÆ ÁÅà սð Çò¼Ú

ÇÃÃàî ç¶ ÁèÆé ÕðÅÀ°ä Çò¼Ú ìÔ°å ÔÆ

215 å¶ ÇñÖçÅ ÔË ÇÕ Ãåñ°Ü êÅð çÆÁ»

Áäìä Ô¯ ðÔÆ ÃÆÍ ÇÜà ÕðÕ¶ ðÅäÆ

ÁÇÔî ð¯ñ ÁçÅ ÕÆåÅ ÔËÍ Á¼Ü Ôð¶Õ

ÇÃ¼Ö ÇðÁÅåû ÇÕö çÆ Ö¹³çÕ Çò¼Ú ÁÅ

ÁÅà սð é¶ îÅÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø ù

ÇÃ¼Ö ñÆâð Áå¶ ì¹ñÅðÅ íÅðå ù ÁÜÅç

Ú¹¼ÕÆÁ» ÃéÍ

ÃîÞ½åÅ ÕðÅÀ°ä ñÂÆ Ã¼çÅ ê¼åð

ÕðÅÀ°ä Çò¼Ú ÇÃ¼Ö Õ°ðìÅéÆÁ» ç¶

ÕÂÆ ÇÂÇåÔÅÃÕÅð» çÅ ÇÖÁÅñ ÔË

í¶ÇÜÁÅÍ îÅÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø é¶ ìó¶

Á³ÕÇóÁ» ù ç¼Ã ç¼Ã Õ¶ Õ³î ÃÅðéÅ

ÇÕ îÅñòÅ ÇÃ¼Ö ÇðÁÅÃå» ç¶ ÇÔ³çÈ

ÃÇåÕÅð éÅñ ÇÂÔ Ã¼çÅ ê¼åð ÃòÆÕÅð

ÚÅÔ°³çÅ ÔËÍ êð ÇÂÔ å» ê³âå ÜòÅÔð

çÆòÅé À°é·» ÇòÚÕÅð ì¶íð¯Ã×Æ çÅ

Õð ÇñÁÅ Áå¶ êÇàÁÅñÅ ÁÅ Õ¶ ç¯ÔÅ

ñÅñ ç¶ ÕÇÔä î¹åÅìÕ Ãî» ìçñ Ç×ÁÅ

ÁÅñî øËñÅ ðÔ¶ ÃéÍ ÖÅñÃÅ çðìÅð

îÅÔðÅðÅÜÅ ÃÅÇÔì ÇÃ³Ø Áå¶ ðÅäÆ ÁÅÃ

ÔË, ò»× ÁÅêÃÆ ì¹ÞÅðå» êÅÀ°ä òÅñÆ

ñÅÔ½ð Áå¶ ÇÃ¼Ö ÇðÁÅÃå» çÅ ÁÅêÃÆ

Õ½ð ÇòÚÕÅð ÃîÞ½åÅ ÕðòÅ Çç¼åÅÍ

×¼ñ ÔÆ ÕÔÆ ÜÅ ÃÕçÆ ÔËÍ

íð¯Ã¶ òÅñÅ øÅÃñÅ Ççé-ì-Ççé Ú½óÅ

ÃîÞ½å¶ Áé°ÃÅð îÅÔðÅÜÅ ÃÅÇÔì ÇóØ

򦌦 ðÔ¶ ÇÕ ÁÜÅçÆ ÇÂÕ¼ñÆÁ»

Ô°³çÅ ÜÅ ÇðÔÅ .25ÃÆÍ ÇÃ¼Ö ÇðÁÅÃå» é¶

Çܳç×Æ íð îÅÔÅðÜÅ ìÇäÁÅ ðÇÔ

Õ°ðìÅéÆÁ» éÅñ ÔÆ éÔÆ ÇîñçÆÍ

ÁÅêä¶ Ã¹ÁÅðæ ñÂÆ Õ½îÆ Ã¯Ú ù

ÃÕçÅ ÃÆ, ܶÕð À°Ô çÈÜÆ ðÅäÆ ÁÅÃ

ðÅÜÃÆ ê˺åó¶ìÅÜÆ Áå¶ çÇðóåÅ éÅñ

Çåñ»ÜñÆ ç¶ Çç¼åÆ ÃÆÍ À°êð¯åÕ

Õ½ð ç¶ ê¶à¯º Üéî¶ ê¹¼åð Õðî ÇÃ³Ø ù 50

ÔÆ ×°ñÅîÆ çÆÁ» ܳÜÆð» Ö¼°ñçÆÁ» ÔéÍ

ÃðçÅð» é¶ ìðåÅéòÆ ÔÕÈîå ù ÖÅñÃÅ

ÔÜÅð ð¹ ÃñÅé» ÜÅ×Æð ñÅ ç¶ò¶Í ÇÜÃ

êð ÇÂÔ çÇðóåÅ Áå¶ Ã¹ÔÇçðåÅ ÇüÖ

çðìÅð Çòð¹¼è Áå¶ ÖÅñÃÅ çðìÅð ù

éÅñ À°Ô ç¯ò¶ Çèð» Ö¹ô Ô¯ ×ÂÆÁ» ÃéÍ

é¶åÅò» Çò¼Ú éÅ À°Ã ò¶ñ¶ Áå¶ éÅ ÔÆ

ìðåÅéòÆ ÔÕÈîå Çòð¼°è íóÕÅÀ°ä»

îÅÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø ù ç¯Ô»

Ô°ä ç¶ ñÆâð» Çò¼Ú ç¶Öä ù ÇîñçÆ ÔËÍ

ô°ðÈ Õð Çç¼åÅÍ (Ö¹ôò³å ÇÃ³Ø ÇüÖ

êåÆ-êåéÆ é¶ ÃîÞ¯å¶ çÆ Ö¹ôÆ Çò¼Ú

ÇÜà ÕðÕ¶ 1947 寺 êÇÔñ» Áå¶

ÇÂÇåÔÅà íÅ× êÇÔñÅ) Ö¹ôò³å ÇÃ³Ø é¶

é÷ðÅé¶ ê¶ô ÕÆå¶ Áå¶ îÅÔÅðÅÜÅ

1984 寺 ìÅÁç ÔÜÅð» ÇÃ¼Ö ôÔÆç» çÅ

ÇÃ¼Ö ÇÂÇåÔÅà íÅ× êÇÔñÅ Çò¼Ú

ðäÜÆå ÇÃ³Ø òÅêà ñÅÔ½ð ù Ú¼ñ

î¹¼ñ êÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅÍ

ÇñÇÖÁÅ ÔË ÇÕ À°êð¯Õå ÃðçÅð» é¶

ÇêÁÅÍ ç¯Ô» çðìÅð» Çò¼Ú Ô¯ÂÆ é¶óåÅ ù

çÈÜÆ ò¼âÆ Ã³ÃÅð Ü³× å¯º ìÅÁç

ÇîÃ. îËàÕÅø Õ¯ñ Ú¹×ñÆ ÕÆåÆ ÇÕ

ÇÔ³çÈ çÆòÅé» é¶ éÅ ÞÇñÁÅ ÇÜà éÅñ

ìðåÅéÆÁ» çÆ éòÆ ñ¶ìð ÃðÕÅð,

ñÅÔ½ð çðìÅð ìðåÅéòÆ ÔÕÈîå Çòð¹è

ç¯Ô» ØðÅÇäÁ» Çò¼Ú À°êð ÇñÖÆ ÇÖ¼Ú-

à¯ðÆÁ» éÅñ¯º ÇìñÕ°ñ ò¼ÖðÅ î¹¼çÅ ñË Õ¶

ñóé ñÂÆ ø½Ü» ÇÂÕ¼áÆÁ» Õð ÇðÔÅ ÔËÍ

è¹Ô ç¹ìÅðÅ êËçÅ Ô¯ ×ÂÆÍ ÇÜÃ é¶ 1809

óÃÅð ç¶ ÃÅÔîä¶ ÁÅÂÆ ÃÆÍ Ü³× Çò¼Ú

ÇÂö åð·» ÖÅñÃÅ çðìÅð ù çÇÃÁÅ ÇÕ

çÆ Ã³èÆ Õðé Çò¼Ú î¹¼Ö ð¯ñ ÁçÅ ÕÆåÅ

îð¶ ÁäÇ×äå ñ¯Õ» Áå¶ åìÅÔ Ô¯ÇÂÁÅ

îËàÕÅø ÖÅñÃÅ çðìÅð ç¶ ÇÂñÅÇÕÁ» ù

ÃÆÍ

ÁÅðÇæÕ ã»ÚÅ, ìðåÅéÆÁ» ç¶ íÇòÖ ù

ÁÅêä¶ Õìܶ Çò¼Ú Õðé ñÂÆ ÇÕñ¶ ìäÅ

1809 çÆ ÁÇîzåÃð çÆ Ã³èÆ éÅñ

ÕÅñÅ ÕðçÅ éÜð ÁÅ ÇðÔÅ ÃÆÍ éò¶º ìä¶

ÇðÔÅ ÔË Áå¶ ø½Ü» ù ñÅÔ½ð çðìÅð éÅñ

îÅñòÅ ÇðÁÅÃå» ÁÅêä¶ ÁÅê, ÁÅêäÆ

ñ¶ìð êzÅÂÆî îÇéÃàð ÇîÃàð ÕñËî³à

ñóé ñÂÆ ÇåÁÅðÆÁ» Õð ÇðÔÅ ÔËÍ

ùå³åðåÅ ù ×°ÁÅ Õ¶ ìðåÅéòÆ ÔÕÈîå

ÁËàñÆ é¶ ÔÅÀ°Ã ÁÅø ÕÅîé÷ Çò¼Ú 10

sRomxI gurmiq cyqnw [ 29 [ nvMbr 2010


øðòðÆ 1947 ù íÅðå çÆ ÁÜÅçÆ ìÅð¶

À°é·» çÆ Ã³åÅé Õîܯð Áå¶ ðÅÜÃÆ

êð Ô°ä íÅðå çÆ ÇìêðòÅç ç¶ ÇÃè»å

ìó¶ ÔÆ íÅòêÈðå ñÇÔܶ Çò¼Ú ÁËñÅé

åÅÕå 寺 ÁäÜÅä Áå¶ Õ½îÆ Ã¯Ú çÆ

òÅñÆ ÃðÕÅð ÃÅð¶ Ô¼æ ճⶠòðå Õ¶ òñ·

ÕÆåÅ, ÇÕ ÁÃÆ íÅðå ù ÜÈé 1948 å¼Õ

ñ×é, ÇÜà ù ×°ðÈ ×¯Çì³ç ÇÃ³Ø ÃÅÇÔì

òñ·¶ÇòÁ» éÅñ ìÅÔðñ¶ ç¶ô» ò¼ñ ÖÅÃ

íÅðå çÆ ðÅÜÃÆ åÅÕå ï¯× Ô¼æ» Çò¼Ú

é¶ êðê¼Õ ÕðÅÇÂÁÅ ÃÆ, À°Ô ×»èÆ òÅñÆ

ÕðÕ¶ Õé¶âÅ Áå¶ ïÈ Õ¶ ïÈðê ò¼ñ

ç¶ Õ¶ Ôð ÔÆñ¶ ÁÜÅç Õð ç¶äÅ ÔËÍ (âÅ

ÁÇÔ³ÃÅìÅç ç¶ Ú¼Õð» Çò¼Ú øà ն çî

ÁÅêäÆ Çòç¶ô éÆåÆ ç¶ åÅÇÔå ìÅÔðñ¶

ÇÕzêÅñ ÇÃ³Ø ê³ÜÅì çÅ ìàòÅðÅ Áå¶

å¯ó Ú¼°ÕÆ ÃÆÍ À°é·» ù ÇîÃàð ÁËàñÆ ç¶

Çüֻ ù Õ³àð¯ñ Õðé ñÂÆ ÇòÀ°êÅðÕ

ÇÃÖ é¶åÅ ÃøÅ 34 å¶ 20 øðòðÆ 1947

ÇìÁÅé çÅ êåÅ òÆ éÔÆ ÃÆ ñ¼×ÅÍ ðÅÜ

ÃÅèéÅ ù òðå Õ¶ ÇòÃàðé Õ½î» ù

çÆ åÅðÆÕ Çç¼åÆ ÔË)

ôÕåÆ å¯º ÁäÜÅä ÇÃ¼Ö ñÆâð ÁÅê¯

ìñËÕî¶ñ ÕðÕ¶ ÁÅêä¶ Õ»×ðÃÆ Áå¶

À°Ã ò¶ñ¶ ÇÂÕ ÁîðÆÕé ÜðéÇñÃà

ÁÅêä¶ Ö¹çöðÜÆ íð¶ ùêÇéÁ» Çò¼Ú

Õîܯð ñÆâð» ð»ÔÆ ÇÃ¼Ö Õ½î çÆ ×°ñÅîÆ

é¶ êzÅÂÆî îÇéÃàð ÇîÃàð ÁËàñÆ ç¶

îÃå ÃéÍ À°Ô í°¼ñ ׶ ÇÕ ÁÜÅçÆ çÅ

ù Ô¯ð êÇÕÁ» Áå¶ ÃÇæð Õðé ñÂÆ òè

ÇÂà Ãà¶àî˺à ìÅð¶ ÇñÇÖÁÅ ÃÆ ÇÕ ÇÂÃ

ÇÂÕ òÅð ÁÅÇÂÁÅ î½ÕÅ, ܶ Ö¹³ÞÅ Çç¼åÅ

Úó· Õ¶ Õ³î Õð ðÔÆ ÔËÍ

ÇìÁÅé é¶ íÅðå ç¶ ìàòÅð¶ ñÂÆ ðÃåÅ

ÜÅò¶ å», ÃçÆÁ» å¼Õ Õ½î» ×°ñÅîÆ çÆ

ïÅç ðÔ¶ ÇÕ ÇîÃàð ÁËàñÆ ç¶

ÃÅø Õð Çç¼åÅ ÔËÍ ÇÕÀ°ÇÕ ÇÂà Çò¼Ú

çñ çñ Çò¼Ú øà ն ìðìÅç Ô¯ ÜÅÇÂÁÅ

ÇìÁÅé 寺 êÇÔñ», Õ»×ðà íÅðå çÅ

ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ ÃÆ ÇÕ Ã¼åÅ êz»åÕ ÃðÕÅð»

ÕðçÆÁ» ÔéÍ

ìàòÅðÅ Õðé Çò¼Ú î¹Ãñî ñÆ× çÅ

Áå¶ ÇðÁÅÃå» ù òÆ Ã½ºêÆ ÜÅ ÃÕçÆ ÔËÍ

62 ÃÅñ ìÆå ÜÅä ìÅÁç òÆ Á¼Ü

ñ×ÅåÅð Çòð¯è ÕðçÆ ÁÅ ðÔÆ ÃÆÍ êð

îÔÅåÅî» ×»èÆ é¶ òÆ ÇÂà ÇìÁÅé ç¶

ÇüÖÆ çÅ êzÚÅð Õðé òÅñ¶ ÃÅè Ü» ÁÅî

ÇîÃàð ÁËàñÆ ç¶ ÁËñÅéÅî¶ éÅñ ðÅå¯

ÃÔÆ Áðæ» ù ÃîÞç¶ Ô¯Â¶, ê³âå ÜòÅÔð

êzÚÅðÕ ÇÃ¼Ö èðî éÅñ¯º ÇÔ³çÈ Áå¶

ðÅå Õ»×ðÃ é¶ ÁÅêäÅ Ãà˺â ìçñ

ñÅñ éÇÔðÈ ù À°Ã¶ ò¶ñ¶ ÇñÇÖÁÅ ÇÕ,

î¹ÃñÅîÅé èðî» çÅ ÔÆ êzÚÅð ÕðÆ Ü»ç¶

ÇñÁÅ Áå¶ íÅðå çÆ ò³â Õðé ñÂÆ

ÇÂà éÅñ À°Ú êð»å (íÅò À°åðÆ ÃÈì¶)

ÔéÍ ÇÜà éÅñ Á¼Ü çÅ ÇÃ¼Ö ÁÃñ¯ ÔÆ

ÇåÁÅð Ô¯ ×ÂÆÍ Ô°ä À°é·» ù Çüֻ òñ¯º

Ü» íÅ× êÅÇÕÃåÅé çÅ ðÈê èÅð ÃÕç¶

í³íñ í±Ã¶ Çò¼Ú øà ն ðÇÔ Ç×ÁÅ ÔËÍ

À°á ðÔÆ ÁÜÅç ÖÅÇñÃåÅé çÆ î³×

ÔéÍ Ü¶Õð À°Ô ÁÇÜÔÅ ÚÅÔ°³ç¶ Ô¯äÍ

çÈܶ êÅö ÃÅè ÁÇÔ³ÃÅ êðî¯ èðî ù ÇüÖ

åóøÅÀ°ä ñ¼× êÂÆ ÃÆÍ

ÁÃñ Çò¼Ú ÇîÃàð ÁËàñÆ ç¶ ÇìÁÅé é¶

Õ½î Çò¼Ú Ô¯ð êÇÕÁ» Õðé Çò¼Ú ÁÅêäÅ

ÜòÅÔð ñÅñ Áå¶ ÇîÃàð ×»èÆ

íÅðåÆ À°êîÅÔ»çÆê Çò¼Ú òÃçÆÁ»

î¹¼ãñÅ øðÜ ÃîÞ ðÔ¶ ÔéÍ ÇÜà ç¶

ÇîÃàð ÁËàñÆ çÅ ÇìÁÅé ùä Õ¶ ìÔ°å

ÃÅðÆÁ» Õ½î» ñÂÆ ÁÜÅçÆ çÅ ðÅÔ Ö¯ñ

ÕÅðé ÇÃ¼Ö Õ½î ñ×ÅåÅð Õîܯð Áå¶

ØìðŠ׶ ÃéÍ À°é·» ÁÅêä¶ Ú¶ÇñÁ»,

Çç¼åÅ ÃÆÍ

×°ñÅîÆ Çò¼Ú Ô¯ð â±³ØÆ À°åðçÆ ÜÅ ðÔÆ

ÇÜé·» Çò¼Ú ÃðçÅð ìñç¶ò ÇÃ³Ø Áå¶

êð Ôð¶Õ çÆ ÇÔ³îå Áå¶ çÇðóåÅ é¶

ÔËÍ ç¹éÆÁ» çÅ ÇÃè»å ÔË ÇÕ, ×°ñÅîÆ

Õ½î ç¶ íÇòÖ ù éÅ ÃîÞä òÅñ¶ îÅÃàð

ÔÆ ÁÜÅçÆ ñÂÆ Á×ñÅ Õçî Ú¼°ÕäÅ

êÇÔñ» ÇÂéÃÅé ù ×ðÆì ìäÅÀ°ºçÆ ÔË

åÅðÅ ÇÃ³Ø Áå¶ Õ¯ð¶ Áéêó· Ç×ÁÅéÆ

ÃÆÍ Ãí ù êåÅ Ô¯äÅ ÚÅÔÆçÅ ÔË ÇÕ 15

Çøð À°Ô ×ðÆì Áå¶ ÇéåÅäÆ Õ½î,

ÕðåÅð ÇÃ³Ø é¶ 3 ÜÈé 1947 ù ÇîÃàð

Á×Ãå 1947 çÆ Ã¼ÜðÆ Ãò¶ð å¼Õ

éÅîðç ìä Ü»çÆ ÔËÍ ÇÜà ðÅÔ ò¼ñ ù

ÁËàñÆ ç¶ ÕÇÔä å¶ òÅÇÂÃðŶ îÅÀ°ºà

íÅðå çÅ ÇÃÁÅÃÆ îÅñÕ ÇÔ³çÈ éÔÆ ÃÆ,

ÇÃ¼Ö Õ½î ñ×ÅåÅð òè ðÔÆ ÔËÍ À°Ã çÅ

ìËàé òñ¯º ÇÃ¼Ö Õ½î ù ÁÅøð ÕÆåÆ òÆà¯

ìñÇÕ Á³×ð¶Ü ÃÆÍ Á³×ð¶Ü 寺 Çìé·»

Õ¯ÂÆ Ú³×Å íÇòÖ éÜð éÔÆ ÁÅ ÇðÔÅÍ

åÅÕå Õ»×ðà ÇÔ³çÈ ÜîÅå çÆ Þ¯ñÆ êÅ

ÃÅðÆÁ» ÇÔ³ç¯ÃåÅéÆ Õ½î» ÇÂÕ¯ ÇÜéÆ

ÇÂÔ òÖðÆ ×¼ñ ÔË Ü» Ö¹ôÇÕÃîåÆ òÅñÆ

Çç¼åÆ ÃÆÍ (îÅÃàð åÅðÅ ÇÃ³Ø é¶ ÇüÖ

åÅÕå çÆÁ» îÅñÕ ÃéÍ

×¼ñ ÔË ÇÕ Á¼Ü ÇÃ¼Ö Õ½î íÅðå Çò¼Ú¯

Õ½î éÅñ ×çÅðÆ ÇÕò¶º ÕÆåÆ ñ¶ÖÕ ðÅî

êð ÇÜÔó¶ ÇÃ¼Ö ÇÂÕ ÃçÆ êÇÔñ»

ÇéÕñ Õ¶ ÃÅðÆ ç¹éÆÁ» Çò¼Ú øËñ Ú¼°ÕÆ

ÇóØ) é¶ ÇÃ¼Ö ÁÜÅçÆ ù Üéî 寺 êÇÔñ»

ÇÂÕ ÇòôÅñ Ãñåéå ç¶ îÅñÕ Ãé

ÔËÍ ÇÜÃ å¶ À°Ã çÅ ÇüèÅ Õ³àð¯ñ éÔÆ ÔËÍ

ÔÆ Á¼Ü çÆ íðÈä ÔÇåÁ» ò»× ×ðí

sRomxI gurmiq cyqnw [ 30 [ nvMbr 2010


Çò¼Ú ÔÆ Õåñ Õð Çç¼åÅ ÃÆÍ

ñÅÂÆé å¼Õ è¼Õ Çç¼åÅ ÃÆÍ

寺 òÆ éÆòÆ ÛÅñ îÅð Õ¶ ç¼Ã Çç¼åÅ ÇÕ

20 øðòðÆ 1947 ç¶ ÇîÃàð

ÇÂà ÁËÕôé éÅñ êÅÇÕÃåÅé ìÔ°å

ÁÃÆ ÁÅêä¶ ìÜ°ð×» éÅñ¯º òÆ ç¯ ð¼åÆÁ»

ÁËàñÆ çÆ ÃêÆÚ ç¶ ÁèÅð å¶ Ô¶á

âð Ç×ÁÅÍ ñ¯ðâ îÅÀ°àìËàé

éÆò¶ Ô»Í À°Ô ç¹ìÅðÅ ÁÜÅç Ô¯ä 寺

ÇñÖÆÁ» ÇðÁÅÃå» é¶ ÁÜÅç ðÇÔä çÅ

êÅÇÕÃåÅé çÅ êÇÔñÅ ×òðéð Üéðñ

Çìàð ×Â¶Í À°é·» ç¶ Ô¼æ ÁÅÂÆ ÃÅðÆ

î³é ìäÅ ÇñÁÅ ÃÆÍ ÇÜé·» Çò¼Ú

ÃÆÍ À°Ã çÆ êåéÆ ÁËâòÆéÅ é¶ ÜòÅÔð

åÅÕå, À°é·» ç¹ìÅðÅ Õ»×ðà ÇÔ³çÈ

ÔËçðÅìÅç, ÜÈéÅ×ó·, ׯÁÅ Áå¶ Ü³îÈ-

ñÅñ å¶ Ü¯ð êÅÇÂÁÅ ÇÕ ÇÂé·» ÇÃ¼Ö ø½Ü»

êÅðàÆ ù ýºê Çç¼åÆÍ

ÕôîÆð ç¶ éÅî òðéäï¯× ÔéÍ

ù Û¶åÆ å¯º Û¶åÆ ÕôîÆð Çò¼Ú¯ Õ¼ã¶ å» ÇÕ

ÔËðÅéÆ ÇÂà ׼ñ çÆ ÔË ÇÕ êÇàÁÅñÅ

ÔËçðÅìÅç ÇðÁÅÃå å» æ¯óÅ ÇÜÔÅ

À°Ã ç¶ êåÆ, ÃÅìÕÅ òÅÇÂÃðŶ ÇÔ³ç çÆ

ÇðÁÅÃå çÅ 29 ÃÅñÅ é½ÜòÅé Áå¶

çìÕ½ä éÅñ ÔÆ âð ×ÂÆ, ÇÕÀ°ÇÕ À°Ô

ÇÂÜå ù ìÚÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕ¶Í ÇÂà ÕðÕ¶

À°Ã ò¶ñ¶ ç¶ ÇîÁÅðÆ ÃÕÈñ» Çò¼Ú¯

íÅðå ç¶ ÁËé ÇòÚÕÅð ÃÆÍ Áå¶

ÁËâòÆéÅ ç¶ ÕÇÔä å¶ ÜòÅÔð ñÅñ é¶

ÇòÇçÁÅ êzÅêå, îÅÔÅðÅÜÅ ïÅçÇò³çðÅ

ÜÈéÅ×ó· ÁÕÅð Çò¼Ú ìÔ°å Û¯àÆ Ô¯ä

íÅðåÆ ø½Ü» ù Ô¯ð Á¼×¶ òèä 寺 ð¯Õ

ÇÃ³Ø é¶ ÇÂÕ ç¶ô çÅ îÅñÕ Ô¯ä çÆ

ÕðÕ¶ Ô½ºÃñÅ éÅ øó ÃÕÆÍ ÇÜà ÕðÕ¶

Çç¼åÅÍ

ìÜŶ, ÇÕö ç¶ô çÅ ðÅÜçÈå ìäéÅ

À°æ¯º ç¶ ðÅÜÅ é¶ òÆ ÇÂà çÅ ÇÖÁÅñ Û¼â

êð Õî»âð î¶Ôð ÇÃ³Ø é¶ éò¶º ìä¶

ÃòÆÕÅð Õð ÇñÁÅÍ ÇÂé·» å¶ À°Ô

Çç¼åÅÍ êð ׯÁÅ ê¹ðå×Åñ ÁèÆé Ô¯ä

êzèÅé î³åðÆ ôzÆ ÜòÅÔð ñÅñ ù ÇÕÔÅ

ê³ÜÅìÆ çÆ ÕÔÅòå êÈðÆ åð·» ã°ÕçÆ

ÕÅðé ÕÂÆ ÃÅñ ÁóÆ ðÔÆ ÃÆÍ Ü³îÈ-

ÃÆ ÇÕ ÃÅù 24 سචԯð ç¶ Ççú å»

ÜÅêçÆ ÔË ÇÕ ÒÒ Õ°¼åÅ ðÅÜ ìËáÅñƶ Çøð

ÕôîÆð çÅ îÅÔÅðÜÅ ÔðÆ ÇÃ³Ø ÁÅÖðÆ

íÅðå ç¶ éò¶º ìÅðâð Áø×ÅÇéÃåÅé

òÆ Ú¼ÕÆ Ú¼à¶ÓÓÍ

çî å¼Õ ÁÜÅç ðÇÔä ñÂÆ ÕÅÇÂî

å¼Õ ìäÅ ç¶ò»×¶Í êð ðÅÜÃÆ åÅÕå

ÇÂé·» éÅñ¯º ÕôîÆð çÅ â¯×ðÅ ðÅÜÅ

ÇðÔÅÍ êð ÕôîÆð çÅ îÅÔÅðÅÜÅ ÔðÆ

ÔÇæÁÅ Ú¹Õ¶ ôzÆ ÜòÅÔð ñÅñ é¶ ÁÅêäÆ

ÔðÆ ÇÃ³Ø ÇÜÃ é¶ è¯Ö¶ éÅñ ÕôîÆð,

ÇÃ³Ø À°ç¯ å¼Õ ÕÅÇÂî ÇðÔÅ Ü篺 å¼Õ À°Ã

êz¶îÕÅ ç¶ êåÆ çÆ ÇÂÜå ù ìÚÅÀ°ä

ÖÅñÃÅ çðìÅð ñÅÔ½ð 寺 ÔÇæÁÅÇÂÁÅ

çÅ ÃÅÔ ì³ç Õðé ñÂÆ êÅÇÕÃåÅé ç¶

ñÂÆ íÅðå éÅñ ìÔ°å ò¼âÆ ×çÅðÆ

ÃÆ, ÇÃÁÅäÅ ÇéÕÇñÁÅÍ ÇÜÃ é¶ êáÅä

îçç×Åð Ø°Ãê˺áƶ êáÅä Á³çð éÅ

ÕÆåÆÍ Áå¶ Ô°Õî Çç¼åÅ ÇÕ Ô°ä å±³ ÇüÖ

×°ðÆÇñÁ» ç¶ Á³å» ç¶ çìÅ æ¼ñ¶ òÆ

ÁÅ òó¶Í À°é·» 寺 âðç¶ ÔÆ ÔðÆ ÇÃ³Ø é¶

ðÅܶ çÅ ÇÃêÅÔÇÃñÅð éÔÆ, ÇÂæ¶ î¶ðÅ

íÅðå 寺 ÃêËôñ ÁÇèÕÅð» çÆ ôðå

íÅðå Çò¼Ú ôÅîñ Ô¯ä ñÂÆ çÃåÖå

Ô°Õî ÚñçÅ ÔËÍ Ü¯ î˺ ÕÇÔ³çÅ Ô», ÕðÍ

îéÅ ñÂÆÍ ÇÜà çÅ øñ Á¼Ü å¼Õ

ÕÆå¶ ÃéÍ ×¯ÁÅ ù Õ°Þ ÃÅñ» ìÅÁç

À°Ô øÅÇÂÇð³× ñÅÇÂé ÔÆ Á¼Ü å¼Õ ñ¼Ö»

ÕôîÆðÆ ñ¯Õ ÖÅ ðÔ¶ ÔéÍ

íÅðå é¶ ø½ÜÆ åÅÕå éÅñ ÁÅêä¶ Õìܶ

ø½ÜÆÁ» Áå¶ ñ¯Õ» ù ÖÅ Ú¼°ÕÆ ÔË Áå¶

Çò¼Ú Õð ÇñÁÅ ÃÆÍ ÇÂà 寺 Ãí ÜÅäÈ

ñóÅÂÆ À°æ¶ çÆ À°æ¶ ÖóÆ ÔËÍ

ÔéÍ

êð ÇÃ¼Ö Ãí Õ°Þ Ô°³ÇçÁ» ù³ÇçÁ» í³× ç¶ íÅó¶ Õ°Þ, ×çÅð ñÆâð» é¶ Øð

×°ðÈØð òñ¯º ìÖÇÃô ÕÆåÆ

ÁÅÂÆ ÁÜÅçÆ ù çð 寺 î¯ó Çç¼åÅÍ Õ°Þ

êð ÕôîÆð Çò¼Ú¯ Ø°Ãê˺áÆÁ» ù

êÅåôÅÔÆ, êÇàÁÅñÅ ÇðÁÅÃå Áå¶

ñ¼°à ñÂÆ î˺ Çê³â ç¶ ê³Ú» Õ°Þ ñ°¼à ñÂÆ

ìÅÔð Õ¼ãä ñÂÆ êÇàÁÅñÅ ÇðÁÅÃå

ìÅÕÆ ÇðÁÅÃå» é¶ í³× ç¶ íÅó¶ ÇÔ³çÈ

ÃðÕÅð» ò¶ Í ç¶ ÕÔÅä Áé° Ã Åð

çÆÁ» ÇÃ¼Ö ø½Ü» ܯ À°Ã ò¶ñ¶ Ãí 寺 ò¼è

ÃÅôÕ» ù 1947 Çò¼Ú ÇìéÅ Õ°Þ ñ¶

åÅÕåòð ÇÃ¼Ö Õ½î ܯ ÇÃðø ðÅÜ Õðé

åÅÕåòð î³éÆÁ» Ü»çÆÁ» Ãé, ù À°Ã

Çç¼å¶ ýºê Çç¼åÆ ÃÆÍ ÇÜé·» ç¶ ìÜ°ð×

ñÂÆ ÔÆ êËçÅ Ô¯ÂÆ ÃÆÍ Á¼Ü ×°ñÅî» çÆ

ò¶ñ¶ ç¶ êzèÅé î³åðÆ ôzÆ ÜòÅÔð ñÅñ ç¶

ðÅÇÜÁ» é¶ ÁÅêäÆÁ» ÇðÁÅÃå» ù

×°ñÅî ìäÅ Çç¼åÆ ×ÂÆ ÔËÍ

Ô°Õî å¶ í¶ÇÜÁÅ Ç×ÁÅÍ ÇÜé·» é¶ ÔÜÅð»

ÖÅñÃÅ çðìÅð Çò¼Ú ðñä éÅñ¯º Á³×ð¶Ü

Ô°ä íÅðå ÃðÕÅð é¶ ìóÆ Ã¯ÚÆ

Ø°Ãê˺áÆÁ» ù Õ°Þ Ççé» Çò¼Ú ÔÆ Ô°ä

çÆ Á¼è-êÚ¼èÆ ×°ñÅîÆ ÃÇÔ ñÂÆ ÃÆ

ÃîÞÆ êÅÇñÃÆ ÁèÆé ê³ÜÅì ç¶ Çüֻ ù

òÅñÆ ÁÜÅç ÕôîÆð òÅñÆ øÅÇÂÇð³×

Áå¶ 1947 Çò¼Ú À°é·» çÆ À°ñÅç é¶ À°Ã

Üó·» å¯º Öåî Õðé ñÂÆ ÕÂÆ åð·» ç¶

sRomxI gurmiq cyqnw [ 31 [ nvMbr 2010


ÕÅùé ìäÅ Õ¶ ۯචÇÜÔ¶ Çâ¼ì¶ Çò¼Ú ì³ç

î½Õ¶ ÁŶ Ôé, ÇÜà Çò¼Ú ÔÜÅð» ÇüÖ

éÔÆ ÇÕ ÇÔ³çÈ î¹ÃñîÅé ÇÂà Ã éÔÆ

Õðé çÆ ÚÅñ ìäÅÂÆ Ô¯ÂÆ ÔËÍ ÇÜÃ

îÅð¶ ×Â¶Í ÇÜé·» Çò¼Ú¯ ç¯ ÃÇîÁ» ù, ÇÂÕ

îÅð¶ ×Â¶Í êð ç¯Ô» Õ½î» é¶ ÇÂÃ ç¶ ìçñ¶

ÁèÆé, ê³ÜÅì éÅñ ñ×ç¶ ÃÈÇìÁ» Çò¼Ú

ù Û¯àŠؼñÈØÅðÅ, ÇÜà Çò¼Ú åÕðÆìé

Çò¼Ú ÁÅê¯ ÁÅêä¶ ç¶ô ìäÅ ñ¶ ÔéÍ

ÜÅÇÂçÅçÅ ò×ËðÅ ÖðÆçä 寺 ÕÅùéÆ

10-12 ÔÜÅð ÇÃÖ ôÔÆç ԯ¶ Áå¶ çÈÜÅ

ÇÂÔ ×çÅðÆÁ» Á¼Ü òÆ ÜÅðÆ ÔéÍ

å½ðå¶ å¶ ð¯Õ ñ×Å Çç¼åÆ ÔËÍ êð ÇÃåî

ò¼âŠؼñÈØÅðÅ ç¶ éÅî éÅñ ÜÅä¶ Ü»ç¶

1984 Çò¼Ú ôÔÆç ԯ¶, óå ÜðéËñ

Ö¹çÅ çÅ Ô¯ð Õ¯ÂÆ òÆ ÇÔ³ç¹ÃåÅéÆ ôÇÔðÆ,

Ôé, Çò¼Ú 30-35 ÔÜÅð ÇÃ¼Ö ôÔÆç ԯ¶

ÇÃ³Ø ÜÆ é°³ Ô°ä å¼Õ é¼á Ç×ÁÅ ç¼ÃÆ

ÇÂà ۯචÇÜÔ¶ ìÚç¶ ÃÈì¶ Çò¼Ú ÁÅ Õ¶ òÃ

ÃéÍ Ô°ä ç¶ Ã Çò¼Ú Çüֻ Çòð¹è

Ü»ç¶ ÁÖ½åÆ èÅðÇîÕ ñ¯Õ» é¶ Õ½î ù Ô¯ð

ÃÕçÅ ÔËÍ ÜÅÇÂçÅç ÖðÆç ÃÕçÅ ÔËÍ êð

ÇÔ³ç¯ÃåÅé òñ¯º ô°ðÈ ÕÆåÆ åÆÜÆ

ôô¯ê³Ü Çò¼Ú êÅ Çç¼åÅ ÔËÍ Ô°ä ÇÂà 寺

ÇÂÔ ÇÃ¼Ö Ü³îÈ-ÕÃîÆð, À°åð»Ö³â,

ñóÅÂÆ, ܯ Áܶ ÜÅðÆ ÔË Çò¼Ú ò¼âÅ ÇüÖ

Á¼×¶ ÇÂÕ èóÅ çôî ×z³æ ç¶ Ô¼Õ Çò¼Ú,

ÇÔîÅÚñ Áå¶ ðÅÜÃæÅé Çò¼Ú Õ¯ÂÆ

Õåñ¶ÁÅî Ô¯ÇÂÁÅ ÔËÍ ù ïÅç ÕÆåÅ

çÈÜÅ Çòð¯è Çò¼Ú ÖóÅ Ô¯ Õ¶ Çéå éò¶

ÜÅÇÂçÅç éÔÆ ÖðÆç ÃÕç¶Í Ô°ä ç¶

Ü»çÅ ÔËÍ

îÃñ¶ ÖóÅ ÕðçÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÔËÍ Õ¯ÂÆ

ê³ÜÅì Çò¼Ú¯ 30000 ÔÜÅð òð×

êð 1947 Çò¼Ú ÇÃ¼Ö ñÆâð» çÆ

ÁÖ½åÆ ÇÂÇåÔÅÃÕÅð ÇñÖ ÇðÔÅ ÔË ÇÕ

ÇÕñ¯îÆàð çÅ ê³ÜÅìÆ ì¯ñçÅ ÇÂñÅÕÅ

×çÅðÆ Ü» Õ½î êzåÆ ÕÆåÆ ì¶òøÅÂÆ,

×°ðÈ ×¯Çì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ é¶ ×°ðåÅ ×¼çÆ, ×°ðÈ

Áå¶ ÇÂà çÆ ðÅÜèÅéÆ ôÇÔð Ú³âÆ×ó·

Ü篺 ÚéÅì 寺 ÜîéÅ å¼Õ çÅ ÇòôÅñ

×z³æ ÃÅÇÔì ù éÔÆ Çç¼åÆ Áå¶ éÅ ÔÆ ×°ðÈ

ܯð éÅñ ê³ÜÅì 寺 Ö¯Ô Õ¶ ìÅÔð ðÇÖÁÅ

ÇÂñÅÕÅ ÖÅÇñÃåÅé ìä ÃÕçÅ ÃÆ, å»

ׯÇì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ é¶ Õ¯ÂÆ ÖÅñÃÅ ê³æ

Ô¯ÇÂÁÅ ÔËÍ ÇÂÔ ÔË íÅðåÆ ñ¯Õå³åð ù

À°êð ÇñÖ¶ ñÆâð» é¶ Õ»×ðà çÆ Þ¯ñÆ

ÃÜÅÇÂÁÅ ÔËÍ

ÚñÅÀ°ä òÅÇñÁ» çÆ ÇÃ¼Ö îÅðÈ éÆåÆÍ

Çò¼Ú êË Õ¶ ÇÃ¼Ö Õ½î ù ñ¼Ö» 寺 Õ¼Ö» ç¶

îÃñ¶ å¶ îÃñÅ êËçÅ Õðé ñÂÆ

Ô¯ð ç¶Ö¯ ê³ÜÅì ç¶ Õ°çðåÆ Ã¯î¶

ìäÅ Õ¶ ð¼Ö Çç¼åÅÍ î¹ÃñîÅé» Ô¼æ¯º ÃÅã¶

Çé¼å éò¶º ÇìÁÅé çÅö¶ ÜÅ ðÔ¶ ÔéÍ

êÅäÆ, ÇìÜñÆ Áå¶ îÇÔéåÆ ÇÕÃÅé»

ÚÅð ñ¼Ö Çüֻ ù îðòÅ Õ¶ éÅ Øð ç¶

ÇÜò¶º ÇÕ åñò³âÆ ÃÅÔì¯ Çò¼Ú ×°ðÈ

òñ¯º êËçÅ ÕÆå¶ ÁéÅÜ ù, ÇÂà ç¶

ðÇÔä Çç¼åÅ Áå¶ éÅ ØÅà ç¶, ìäÅ Õ¶

ׯÇì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ é¶ ÁÅÇç ×z³æ ÃÅÇÔì

ø½ÜÆÁ» ù, ìÅÔð òÃç¶ 20 ÇîñÆÁé

ìðìÅç ÕðÅ Çç¼åÅ ÃÆÍ

Çò¼Ú ×°ðÈ å¶× ìÔÅçð ÃÅÇÔì ÜÆ çÆ

Çüֻ ç¶ êËÇÃÁ» ù, ÇÃðø ÇÔ³ç çÆ å¼ðÕÆ

ÇÃ¼Ö èðî ç¶ ìÅéÆ ôzÆ ×°ðÈ éÅéÕ

ìÅäÆ éÔÆ êÅÂÆ ÃÆÍ À°é·» Õç¶ òÆ îȳÔ

ñÂÆ ÔÆ òðÇåÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÔËÍ ÇÂÔ

ç¶ò ÜÆ çÅ Üéî ÁÃæÅé ܯ ÇÃ¼Ö Õ½î

Ü°ìÅéÆ ÃÅðÅ ×°ðÈ ×z³æ ÃÅÇÔì ç¹ìÅðÅ

ÇÂÕòÆ ÃçÆ çÆ ÇÕÔ¯ ÇÜÔÆ ÁÜÅçÆ ÔË?

ñÂÆ Ãí 寺 êÇòåð ÁÃæÅé ÃÆ, ù Û¼â

éÔÆ ÃÆ ÇñÖòÅÇÂÁÅÍ ÁÇÜÔÆÁ» ×¼ñ»

ÇÂÔ ÁêÅðæ¶â ܯ À°éòÆ ÃçÆ Çò¼Ú

Çç¼åÅÍ Ô°ä ìóÆ ÚñÅÕÆ éÅñ ð¯ÜÅé» çÆ

ÇÕåÅì» Áå¶ ÁõìÅð» Çò¼Ú ÛêÅ ÇÕ

ç¼ÖäÆ ÁøðÆÕÅ Çò¼Ú ׯÇðÁ» é¶ ÕÅñ¶

ÁðçÅà Çò¼Ú ôÅîñ ÕðÕ¶ ÒÒÇÜé·»

Çüֻ Çò¼Ú ÁôðèÅ êËçÅ ÕðéÆ ÇÃ¼Ö Õ½î

ñ¯Õ» ù Öåî Õðé ñÂÆ Áå¶ ÃçÅ ñÂÆ

×°ðèÅî» ù ê³æ 寺 ÇòÛ¯ÇóÁÅ Ç×ÁÅ ÔË,

ù é° Õ ÃÅé êÔ° ³ Ú ÅÀ° ä ñÂÆ ÔÆ

ðÅÜ Õðé ñÂÆ ÇåÁÅð ÕÆåÆ ÃÆÍ Á¼Ü

ç¶ Ö¹ñ¶ çðôé çÆçÅð¶ ÖÅñÃÅ ÜÆ ù

ÕðòÅÇÂÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÔËÍ Ü篺 òÆ ðÅÜ çÆ

ÇÂÕòÆ ÃçÆ Çò¼Ú ç¶ô ç¶ Ãí 寺 ò¼è

ìÖô¯ÓÓ, ÕÇÔ Õ¶ ð¯Ã ×°ðÈ éÅéÕ ÃÅÇÔì å¶

×¼ñ ÚñçÆ ÔË å» ÁÅêÃÆ ÇÖÚ¯ åÅä

ôÕåÆôÅñÆ Áå¶ åð¼ÕÆ êóç Çüֻ ù

ÔÆ æÅê Õ¶ ÁÅêäÆ ÕîܯðÆ ù ñ°ÕÅÀ°ä

Çò¼Ú çÆ Ô°³çÆ Ô¯ÂÆ ÁÅêÃÆ ÇÃð òãòÅ Õ¶

ìðìÅç Õðé ñÂÆ Çìé ÁËñÅé¶ ñÅ×È

çÆ ÇÂÕ éÅêÅÕ ÚÅñ ÔËÍ

Öåî Ô¯ Ü»çÆ ÔËÍ

ÕÆåÆ Ô¯ÂÆ ÔËÍ êð ê³ÜÅì çÆ Õ¯ÂÆ òÆ

ÇÂà ò¼â¶ ؼñÈØÅð¶ çÅ Á¼Ü Õ¯ÂÆ

ÇÂÔ ×çÅðÆÁ» çÆ ñÇÔð ×°ðçÅÃ

ÃðÕÅð ÇÂà ò¼è ðÔÆ ×°ñÅîÆ ù ÚËñ§Ü

éÅî ñËä ñÂÆ ÇåÁÅð éÔÆÍ ÇÕÀ°ÇÕ

é§×ñ ç¶ ï¼°è Çò¼Ú ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø çÅ

Õðé ñÂÆ òÆ ÇåÁÅð éÔÆÍ

ÇÂÔ Ãí Õ°Þ ÇÃ¼Ö ñÆâð» çÆ ×ñåÆ

éÅ ÃÅæ ç¶ä (1715) 寺 ô°ðÈ Ô¯ÂÆ, Á¼Ü

éÅñ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆÍ ÇÂà çÅ ÇÂÔ îåñì

å¼Õ Çéð³åð ÜÅðÆ ÔËÍ -0-

ÇÃ¼Ö ÇÂÇåÔÅà Çò¼Ú Áé¶Õ» ÁÇÜÔ¶

sRomxI gurmiq cyqnw [ 32 [ nvMbr 2010


sRomxI gurmiq cyqnw [ 33 [ nvMbr 2010


Ph.: 0161-2401035 Ph.: 0161-4634859 Ph.: 0161-5087348 Tele Fax : 0161-4649859 (M):. 98721-59442

Inderjeet Singh (Raja)

WESTERN UNION

R

g. t

GURMUKH TRAVELS The Perfect Travel Partuer

PASSI

Manufacturers & Exporters of :-

Lawn Mowers & Garden tools Passi Chowk (Near Post Office) Pakhowal Road, Ludhiana-141013. Website : www.lawnmowersangarderntools. E-mail : info@lawnmoweresandgardentools.com sRomxI gurmiq cyqnw [ 34 [ nvMbr 2010


Daljeet Singh Mobile:. 98881-02682

SEHGAL

GARMENTS Spl. In.: All kinds of readymade garments 342-R, Model Town, Gulati Chwok, Ludhiana

Sajawat Selection

Mfrs. & wholesale - l Mobile :. adies suit, lehnga 93168-23831 choli & baby Suit

GURU NANAK

Madical Hall Ravinder Pal Singh Harinder Pal Singh

98154-81111 98786-60001 97793-00235

Near Guru Teg Bhadur Hospital, Janj Ghar, Model Town, Shatri Nagar, 270-271, AKAL MARKET, Ludhiana. Ph:. 5045002

PH:. 0161-2745134, 3249107

INVESTMENT

CHAURA BAZAR, LDH.

Your Sound Choice

HARMAN

UNIVOX

SOUND

HIFAX

AZCO

R

BOUND TO SOUND GOOD

YOUR

K

R

ER, Bhupinder Singh

Mob.: 93572-49293 98144-87043 97810-37043

Carman Electronics Harman Sound Systems, Amplifiers, Driver Unitis, Speakers, Microphones, Mixers & DJ equipments & light Systems

H.O.: 12,-1, Model Town, Dugri Road, Mohan Complex (Basement) Ludhiana-141002. Ph:. 0161-5017530 B.O.: G.T. Road, Clock Tower, Near Congress Commitlee Office, Ludhiana-141008, PH:. 0161-2724760 sRomxI gurmiq cyqnw [ 35 [ nvMbr 2010


PALLAVI

Designer BOUTIQUE 92168-07666

Dresses & Suits

120-B, Shastri Nagar, Opp GTB Hospital

EKAM BOUTIQUE

Spl.in.: Stitching & Exclusive Embuoideuy Work Contact :. 0161-2460704 Commerce Tutorials, Excellent Coaching For +1, +2, B.Com I,II,And III (Auouvtanuy,

Contact :. 9888182219

Statistics, O.R)

H. No. 98-B, Shastri Nagar, Opp, G.T.B. Hospital, Model Town, LDH. ð» çÆ ôÅé å ¼ î Ç ò ¼Ö

ðÆ

JASSI

D I

L ÇÂæ¶ Ôð åð·» çÆÁ» ê¼×» ì³éÆÁ» Áå¶ ÇÃÖÅÂÆÁ» Ü»çÆÁ» Ôé Daster institute Of Ludhiana.

ÇÂæ¶ ÇòÁÅÔ ôÅçÆÁ» å¶ ê¼×» ì³éä çÅ ÖÅà êzì³è ÔË

Guru Gobind Singh Study Circle, Model Town Extn. Ludhiana (M).: 98144-05962, (M).: 9888-222963 E-mail : jaspreet.singh1@rediffmail.com sRomxI gurmiq cyqnw [ 36 [ nvMbr 2010


Orange

Gold Star Manufactures of: Cotton, Denims & Imported Fabrics # 264-459, 1st Floor, Akal Market, Chaura Bazar, Ludhiana- 141 008 (Pb.) INDIA E-mail: goldstar@newzealand.co.nz

SAT KARTAR CLOTH HOUSE Main Road, Haibowal Kalan, Ludhiana Ph. 0161-2309579 sRomxI gurmiq cyqnw [ 37 [ nvMbr 2010


BweI mrdwnw gurmiq sMgIq AkYfmI AkYfmI vloN cl rhIAW syvwvW

pMQ dy pRis`D, inSkwm, kIrqnIey BweI gurimMdrpwl isMG lwl jI bIqy pMj swl qoN inrMqr pMQ dI cVHdI klw Aqy b`icAW ƒ gurmiq nwl joVx dy auprwilAW ivc v`fm`ulw Xogdwn pw rhy hn[ auprokq vrxn inSkwm syvwvW qoN ielwvw srb`q dy Bly ƒ smripq rozwnw AMimRq vyly sRI suKmnI swihb jI dy pwTW dI inrMqr syvw gurU qyg bhwdr hspqwl AMdr siQq gurduAwrw swihb ivKy inBw rhy hn[ hr mhIny AMimRq sMcwr kIqw jWdw hY[ ij`Qy vI AMimRq AiBlwKI hox qW AMimRq sMcwr leI BweI swihb Awpxy j`Qy smyq hr vyly qqpr rihMdy hn[ loVvMd guris`K b`icAW dI pVHweI Aqy hor Krcy vI suswietI vloN kIqy jw rhy hn[ is`K sMgqW ƒ ApIl hY ik suswietI ƒ qn-mn-Dn nwl sihXog dy ky DMnvwdI bxwE[

P rozwnw kIrqn smwgm P kIrqn isKlweI P rozwnw inqnym smwgm P dsqwr isKlweI P gurbwxI kMT isKlweI P g`qkw isKlweI hr mhIny AMimRq sMcwr smwgm

BweI gurimMdrpwl isMG lwl jI (inSkwm kIrqnI j`Qw)

du`grI, luiDAwxw sMprk: 99886-85968, 98159-37632 Ph.: 0161-2411162 Ph.: 0161-5051162 (M).: 98766-99990

Surinder Singh Ahuja

BAWA Baker Confectioner & Food Court

516-L,Model Town, Ludhiana-141002 sRomxI gurmiq cyqnw [ 38 [ nvMbr 2010


nIlIbwr

sY~t sRI drbwr swihb (AMimRqsr) gu: nwnksr TwT (jgrwEN) gu: PqihgVH swihb nIlIbwr AYksport luiDAwxw (pMjwb) gu: AnMdpur swihb ieQy DMn DMn sRI gurU gRMQ swihb jI dy suMdr rumwlw swihb, gu: pwauNtw swihb

gu: gu: gu: gu: gu: gu: gu:

s`cKMf sRI hzUr swihb rkwb gMj, sIs gMj bMglw swihb (id`lI) mMjI swihb AwlmgIr rwVw swihb PlwhI swihb, dUK invwrx swihb

cMdoAw swihb Awfr ’qy iqAwr kIqy jWdy hn Aqy iqAwr vI imldy hn gu: gu: gu: gu: gu:

PyrUmwn swihb ShIdW BweI rxDIr isMG klgIDr isMG sBw mwfl twaUn AYkstYNSn isMG sBw mwfl twaUn

prmjIq isMG # 94170-05260 gurivMdr isMG # 99881-75336

m`kV kMplYks, ig`l rof, imlr gMj, luiDAwxw Pon: 0161-5010897 Website: nilibarexports.com, E-mail: gurvinder_singh1980@yahoo.com

SUITS SAREES LEHANGAS

NIRPAL PRINTING PRESS

BALBI R S TORE ....THE FASHION STUDIO

All Kinds of Printing Work, Computer Peripherals, Stationary, Stamps, Photostat, Fax, Courier, All Office Stationary Goods

Post Office Chowk, Model Town, Ludhiana Ph.: +0161-2410015, 5074273 Email: balbirstore@yahoo.co.in

G.T. Road, Near Punjab & Sind Bank, Salem Tabri, Ludhiana Tel: 0161-2780405, Fax: 0161-2780898 Email: nirpalptg_gs@rediffmail.com

sRomxI gurmiq cyqnw [ 39 [ nvMbr 2010


is`K sYNtr

is`KI swjo-smwn dw invyklw So-rUm cVHdI klw

TM

C`qvwl ieMtrpRwiejz (rij:) suMdr rumwlw swihb

is`K Drm nwl sbMDq swjo smwn ijvyN

Cqr, kkwr, pIVHw swihb, pwlkIAW, stYNf, glIcy, C`by Plwvr fYkorySn Dwrimk PotoAW, kIrqn swj, p`gVIAW, dup`ty, Dwrimk kYsytW Aqy sIfIz

ip`ql dw smwn Awrfr ’qy iqAwr kIqw jWdw hY

ieQy smUh gurduAwrw swihbwn leI rumwlw sY~t Awrfr ’qy iqAwr kIqy jWdy hn[ iqAwr krqw: rumwlw swihb, inSwn swihb, cMdoAw swihb, cvr swihb, pIVHw swihb, pwlkI Awid[ SCO-87, Phase-I, Near L.I.C. Building, Opp. MGM Public School, Urban Estate, Dugri, Ludhiana Ph.: 0161-4644426, 98140-74426, 98729-74426 E-mail: Chhatwal_enterprises@mail.com

Website: www.chhatwalrumalasahib.com www.rumalasahibji.com


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.