Agri & Food Special DvhN

Agri & Food special HULST INNOVATIE

INNEXUS

draaimelkstal

en inspireren

Voorwoord De meest uitgekiende Verbinden Om trots op te zijn De agri & food sector is een belangrijke pijler onder de Nederlandse economie. Ze zorgt voor ongeveer 10% van ons nationaal inkomen, 10% van de werkgelegenheid, 25% van de export en meer dan 50% van ons exportoverschot. Zonder de sector zou Nederland een importerend land zijn. Babymelkpoeder is zelfs het grootste exportproduct van alles wat Nederland exporteert.

Wereldwijd onderzoek noemt ons het beste voedselland ter wereld, met het meest gevarieerde, betaalbare en voedselrijke dieet. Geweldig. Iets om oprecht trots op te zijn!

Dankzij een hoge productie per hectare en per dier en een zeer efficiënte toeleverende en verwerkende industrie, produceert Nederland het voedsel ook nog eens met de kleinste footprint, dat wil zeggen met de minste grond en grondstoffen per kg product en met de minste uitstoot aan broeikasgassen. En dit alles tegen de internationaal hoogste standaarden voor kwaliteit, voedselveiligheid en dierenwelzijn Een prestatie van formaat, waarvoor de hele wereld naar ons komt kijken, van ons wil kopen en van ons wil leren.

Als Topsector Agri & Food is het onze ambitie deze mondiale toppositie verder uit te bouwen en te versterken. Want het kan altijd beter. Denk alleen al aan wat het digitale tijdperk ons nog allemaal zal gaan brengen. Slimme technologie waarmee we ziekten in planten en dieren eerder kunnen ontdekken, machines waarmee we nog nauwkeuriger het land kunnen bewerken en de gewassen kunnen oogsten en e-commerce platforms waarmee de consument rechtstreeks en wereldwijd in contact kan komen met de producent en zo op maat kan worden bediend. Een fantastisch perspectief voor een wereld, waarin de komende decennia de vraag naar voedsel nog gaat verdubbelen.

Als Topsector hebben we samen met de regio’s het initiatief genomen, om mooie voorbeelden en nieuwe ontwikkelingen eenmaal per jaar in de etalage te zetten, en wel tijdens de Dutch Agri Food Week. Dit initiatief is vorig jaar opgestart en vindt dit jaar plaats van 12 – 25 oktober. Voor iedereen en in het hele land. Doe mee en kijk voor meer informatie op www.dafw.nl.

Aalt Dijkhuizen Voorzitter Topsector Agri & Food

Het gegeven: een boer die niet tevreden was met zijn draaimelkstal en over de hele wereld ging kijken of het niet beter kon. Die uiteindelijk tot een concept kwam en op zoek ging naar iemand die begreep wat hij wilde en zijn idee kon uitwerken. Het resultaat: een innovatieve zij-aan-zij binnenmelker, waarin één man in één uur maar liefst 160 koeien kan melken. Op z'n gemak.

Tekst: Fred Ootjers De boer was Pieter Schouten, de man die voor de uitwerking zorgde Tjark Hulst, van Hulst Innovatie in Westeremden. Een bedrijf dat vooral werkzaam is in de offshore-industrie, onder andere het vervaardigen van draaiende platforms. "Die kennis van draaiende platforms kwam zeer goed van pas bij de ontwikkeling van de draaimelkstal. Voor de niet-ingewijden: de draaimelkstal is een roterende stal in de vorm van een carrousel. De koe loopt de stal aan de buitenzijde van de ring binnen en staat dus met de achterpoten naar het centrum. Het melken gebeurt vervolgens tussen de achterpoten door."

"Het grote voordeel van de door ons ontwikkelde draaimelkstal -die we 3C (Cows, Comfort, Capacity)

hebben gedoopt- is de hoge capaciteit. Die wordt bereikt door de vlotte manier van binnenlopen van de koeien, het snel innemen van hun plaats en het vernuftige systeem van wegdraaiende voederbakken.

Het grote voordeel voor de boer is dat hij het melken dus met één man af kan, wat een aanzienlijke besparing op de loonkosten betekent. Daarnaast is de arbeidsbelasting laag en is de stal zeer eenvoudig in gebruik. Maar ook en vooral heeft de koe er zelf voordeel van. Ze kan makkelijk in- en uitlopen, staat direct goed op haar plek, kan lekker aan het vreten gaan en loopt ná de melkbeurt in één rechte lijn de stal uit, zonder obstakels onderweg."

De 3C draaimelkstal is leverbaar in meerdere uitvoeringen met verschillende aantallen standen en elke stal wordt door Hulst Innovatie door eigen mensen in het eigen bedrijf geproduceerd, opgebouwd en gecontroleerd. De stal vraagt relatief weinig ruimte: de 36 stands carrousel heeft slechts een buitendiameter van 12,5 meter, de 50-stands maar 15 meter. Daarmee past de 3C carrousel in bijna elke doorloopstal die aan vervanging toe is.

Hulst Innovatie Vierburenweg 9, Westeremden T (0596) 551 895 E info@3ccarrousel.com I www.3ccarrousel.com

Samen sta je sterk. Samen bereik je meer.

Het verband van foodbedrijven in NoordNederland 'Innexus' werkt samen met hogescholen en overheid aan de ontwikkeling van nieuwe voedingsconcepten en diensten. De bedrijven nemen daar actief in deel en geven hieraan richting vanuit de marktvraag. Daarbij is het totaal méér dan de som van de afzonderlijke delen, juist door de focus op innovatie en onderwijs. Zo nemen bedrijven samen met scholen verantwoordelijkheid voor het ontwikkelen van gezonde en duurzame voeding Tekst: Fred Ootjers De foodbedrijven die zich in Noord-Nederland hebben aangesloten bij Innexus, behoren tot het MKB. "Krap tien jaar geleden is het initiatief

Vergadering met Jan Buining, bestuursvoorzitter Innexus, over 'Bedrijven praten samen over innovatie'

Lees verder op pagina 4

Colofon Een uitgave gemaakt door Multiplus BV, i.o.v. NDC Mediagroep

COWHOUSE INTERNATIONAL

Multiplus BV Stationsweg 21 • 9201 GG Drachten T 0512- 20 41 00 E info@multiplusdrachten.nl

Denken vanuit de koe

Uitgavemanagement: Siebrand Osinga, Alexander Zijlstra Redactie + Fotografie: Miriam Nooi, Fred Ootjers Bureau Peer, Henk Poker Deelnemers zelf Lees verder op pagina 7

LTO NOORD DRENTHE

Opmaak: Maurice de Jong

LTO NOORD GRONINGEN

'Laat zien waar 'Samen sta je je als boer mee sterker en kom bezig bent' je tot meer' "We maken overuren om uit te leggen waar we mee bezig zijn", lacht Arend Steenbergen, voorzitter LTO Noord Drenthe. Een open en transparante communicatie aangaan met iedereen die op wat voor manier dan ook betrokken is bij of betrokkenheid toont met de landbouw, is een van de speerpunten waarvoor Arend zich graag het vuur uit de sloffen loopt.

Tekst: Fred Ootjers "Als LTO Noord staan we midden in de maatschappij", vertelt Arend. "We zien veel moties en emoties voorbijkomen. We staan op de bres voor de

belangen van onze leden en dragen de boodschap met enthousiasme uit: Een boer is trots op waar hij mee bezig is en de bijdrage die hij levert aan de Nederlandse voedselvoorziening en economie. Een trots die hij graag deelt met de omgeving waarin hij leeft. Hij weet heel goed van de -juiste of onjuiste- denkbeelden van burgers over de branche en hij doet daar iets mee.

Hoe? Door zelf het contact te zoeken met de mensen. Ze hebben er recht op om te weten wat er op zijn bedrijf gebeurt, omdat ze immers vaak de afnemers zijn van de producten die hij als ondernemer voortbrengt."

Lees verder op pagina 4

Verbinding leggen tussen verschillende belangen. Wat Alma den Hertog betreft, sinds april 2015 voorzitter LTO Noord Groningen, een van de uitdagingen waar de Groninger landbouw voor staat.

Tekst: Fred Ootjers De Groninger landbouw bloeit. Een prestatie die gevestigd is op een traditie van succesvol boeren en ook bij burgers en buitenlui respect afdwingt.

Hoe is dat succes te verklaren? "Vooral door lang vooruit te denken", aldus Alma. "En ook: kansen benutten door creatief te denken. Praat je over creatief denken, dan hebben we het over

innovatie. Die niet alleen de bodem vormt onder een gezonde economie, maar ook ruimte geeft aan zaken als nieuwe toepassingen van producten, dierwelzijn, milieu en wetenschappelijk onderzoek. Zaken die verder reiken dan alleen het belang van de boeren, maar ook die van burgers en het platteland raakt."

"We maken ons sterk voor de noordelijke regio en met samenwerken kom je het verst. Dat geldt voor ons als individuele ondernemer ook. We hebben het goed en gezellig met de buren, ze weten waar we mee bezig zijn en we helpen elkaar als er ergens een Lees verder op pagina 4

Agri & Food special

2

POMMEq

VERS 24/7

Maatwerk van de hoogste kwaliteit

Het streekverhaal achter de pieper en het speklapje

Op de grens van Friesland en Groningen – daar waar aardappelen uienvelden rijk vertegenwoordigd zijn – is Pommeq gevestigd. Het bedrijf is gespecialiseerd in de levering-opmaat van landbouwmachines voor de aardappel- en uienteelt en bedient vanuit het Munnekezijl de hele wereld.

Efficiency, kwaliteit en innovatie zijn de waarden waar Pommeq op stuurt.

fabrikanten en –leveranciers in het binnen- en buitenland. Net als veel anderen zag hij de enorme dichtheid van mechanisatiebedrijven en het overschot aan landbouwmachines. “Terwijl in Nederland een overschot ontstond, was in het buitenland veel vraag naar machines”, herinnert Oldenhuis zich de start van zijn eigen onderneming. “Nederland is op gebied van landbouwmechanisatie koploper, terwijl Noord-Nederland ook nog eens het centrum is van de aardappelen uienteelt. Zo ontstond het idee om nieuwe en gebruikte machines voor het zaaien, poten, oogsten en verpakken van aardappelen en uien te gaan exporteren.”

Tot 1998 werkte Beeno Oldenhuis voor diverse landbouwmachine-

Maatwerk Onder de vlag van Oldenhuis

Export namen de activiteiten een behoorlijke vlucht. Maar ook in Nederland ontstond vraag naar de machines en de kennis van Oldenhuis en zijn zes collega’s.

Vanaf 2014 heet het bedrijf Pommeq en worden ook Nederlandse boeren in de regio bediend. “We zijn innovatief, servicegericht en hebben over de volle breedte en diepte expertise in huis”, zegt Oldenhuis. “Zo leveren we materiaal en onderdelen van gerenommeerde fabrikanten als onder andere Dewulf-Miedema Areco, Struik, Schouten en Holaras. Het betekent dat we voor iedere opdrachtgever maatwerk van de hoogste kwaliteit leveren.

Daarnaast doen we onderhoud en reparatie zowel in onze werkplaats, of bij de klant op het erf.”

Stuwadoor Pommeq is inmiddels ook gespecialiseerd is in het verladen van landbouwmachines voor vervoer overzee, inclusief ‘containeriseren’ en alle administratie. Oldenhuis: “Dat doen we natuurlijk allang voor onszelf, maar we worden ook ‘ontdekt’ door collega-bedrijven en andere partijen die grote goederen naar het buitenland willen vervoeren. Boven Rotterdam zijn er nauwelijks bedrijven die dat doen. Wij weten hoe het moet, dus waarom zouden we dat specialisme niet voor anderen inzetten?” www.pommeq.nl

JP LED

‘Wij verkopen besparing’ Stel, je bent kippenboer en je wilt je traditionele TL-verlichting vervangen door LED. Je kijkt eens naar al die armaturen in de loodsen en de eerste gedachte is: 'Dat vervangen gaat mij een kapitaal kosten. Duurt járen voordat ik die investering heb terugverdiend. Dat doen we dus maar niet.'

Stephan zit al ruim 25 jaar in de verlichting, werkt sinds 2002

Tekst: Fred Ootjers De voortgaande globalisering maakt van de hele wereld letterlijk één markt. We kunnen ons voor wat betreft voedingsmiddelen oriënteren op de meest uitheemse producten, afkomstig uit de meest ver weg gelegen landen. Een goede en positieve ontwikkeling, maar het maakt ook dat we steeds meer vervreemden van dat 'vreemde' eten. Gaven we er ons eerder zonder voorbehoud aan over, de trend is nu dat we willen weten wat we eten, waar het vandaan komt en onder welke condities het is gegroeid of samengesteld.

Een en ander maakt dat de consument steeds vaker en intensiever op zoek is naar eerlijke en gezonde producten uit de streek.

Peter Terwindt, manager Vers 24/7: "Bidvest Deli XL is leverancier voor de horeca en catering. Om in te spelen op de vraag van de consumenten en daaraan gekoppeld die van de restauranthouders, hebben we het marktplatform Vers 24/7 ontwikkeld. Een online markt waar aanbieders van streekproducten en de afnemers -lees: horeca- elkaar treffen. Vergelijkbaar met een traditionele markt, van oudsher dé ontmoetingsplek voor verkopers en kopers."

Die aanbieders bestaan bijvoorbeeld uit boeren, telers, slagers en

Natuurtuin Hummelhus, Oudehorne

kaasmakers die op een eerlijke en authentieke manier met hun bedrijf bezig zijn. "Dat kan biologisch zijn, maar dat is geen vereiste. Om in aanmerking te komen als leverancier, dienen ze echter wel over de vereiste certificaten te beschikken, gericht op duurzaam ondernemen. We heb-

met streekproducten. Maar a. je weet niet wie bij jou in de buurt streekproducten levert, b. je weet niet hoe je ze geleverd kunt krijgen en c. je hebt eigenlijk helemaal geen tijd om je met de rompslomp van het uitzoeken bezig te houden. Dan biedt Vers 24/7 de uitkomst, want het is dé plek voor vraag en aanbod. Zodoende is de chef-kok ontzorgd en Klaverweide, Damwoude snijdt het mes aan twee kanten: hij kan zeggen dat hij kookt met streekproducten en de gast krijgt waar hij of zij om vraagt: producten direct van de bron."

Op dit moment richt Vers 24/7 zich met haar streekproducten op vlees, vis, groente, kaas, wijn en bier. Binnenkort wordt het aanbod uitgebreid met leveranciers van delicatessen, zoals chutney's, jams, chocolade, koek en gebak en cruesli. Genoeg redenen om deze online markt in de gaten te houden. www.vers247.nl

ben Nederland opgedeeld in tien regio's, waarbinnen zo'n 120 versspecialisten actief zijn. Die bieden hun waren online aan, aangevuld met het verhaal achter elk product."

"Hoe werkt het in de praktijk?

Stel je bent chef-kok in een restaurant in de provincie Groningen en je wilt graag gaan koken

Stephan Peijer: 'Wij komen graag langs voor een vrijblijvende (gratis) energiescan voor verlichting'

Tekst: Fred Ootjers "Een misverstand", weet Stephan Peijer van JP LED uit Veendam. "Ik kan die kippenboer maar één advies geven: het wél doen. Wat veel mensen namelijk niet weten is dat met de nieuwste LED-verlichting ruim 95 procent van de armaturen gewoon kunnen blijven zitten. Het is simpel een kwestie van de lampen vervangen, wat draadjes omzetten en de starter wisselen. De winst? Weinig arbeidsuren voor het doen vervangen van de lampen, een veel zuiniger, duurzamer en betere verlichting én een snelle terugverdientijd."

Weten wat je eet. Maar vooral: weten waar het vandaan komt. Weten van het verhaal achter de aardappel op je bord, het stukje vlees, de groente en de yoghurt met aardbeien ná.

We worden ons steeds bewuster van wat we eten, ook in het restaurant. Een gegeven waar Bidvest Deli XL met het unieke concept Vers 24/7 alert en creatief op inspeelt.

Buffelfarm Kelder (mozzerela kaas), Coevorden voor zichzelf en heeft zich de laatste jaren gespecialiseerd in de talloze mogelijkheden van LED-verlichting. "Niet alleen voor het gebruik in stallen is het ideaal, maar ook voor gebruik in de foodsector. LED-lampen voldoen namelijk aan de zeer strenge HACCP regels, die de voedselveiligheid moeten waarborgen. Het laatste wat je in een productieproces van bijvoorbeeld levensmiddelen kunt gebruiken, is dat er een lamp knapt en het glas op de productielijn terecht komt. Bij de conventionele verlichting moet de armatuur dat ondervangen, met als gevolg lichtverlies. Een LED-lamp is gemaakt van kunststof en kán he-

lemaal niet springen. Super veilig dus."

En een LED-lamp kun je gewoon 24 uur laten branden, ook in ruimtes tot -25 graden. "Zelfs al branden ze continu, dan nog gaan ze 4 tot 5 keer langer mee dan een TL-lamp. Ik heb het eens uitgerekend: in de paar jaar dat ik actief ben in de LED-verlichting, heb ik al voor 5 megawatt aan energie bespaard. Dat is gelijk aan de productie van 2 relatief kleine windmolens of 20.000 zonnepanelen. LED-verlichting levert écht alleen maar voordelen op!" www.jpled.nl

Agri & Food special

3

NUTRIËNTEN MANAGEMENT INSTITUUT

HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN

Kennis tot op de De basis van de bodem van de bodem nieuwe wetenschap Het is een stelling waar weinig tegen in valt brengen: alles begint met de bodem. Of het nu om akkerbouw, veeteelt, tuinbouw, natuur en landschap of recreatief groen gaat: als de samenstelling van de bodem in disbalans is, gaat dat ten koste van de groene functies..

Tekst: Fred Ootjers Het Nutriënten Management Instituut (NMI) in Wageningen is een onderzoeks- en adviesbureau dat onderzoek doet naar bodemkwaliteit en de resultaten daarvan vertaalt naar toepassingen voor de zogenaamde 'groene ruimte'.

"Praten we over de bodem, dan praten we -zeker in Nederlandook al snel over bemesting", aldus Romke Postma, senior project manager bij NMI. "In een dicht bevolkt land als het onze is er rond die bemesting een voortdurende aandacht. Actueel in dit verband zijn de fosfaatrechten die een te hoge mestproductie ook in het noorden tegen moeten gaan.

Na het wegvallen van het melkquotum hebben veel boeren hun veestapel uitgebreid. Echter: méér koeien betekent méér mest.

En daar biedt de bodem in Nederland geen plaats meer voor."

"De grondgebondenheid van veeboeren in het noorden is relatief groot ten opzichte van andere gebieden in Nederland. Dat wil zeggen dat veel van het benodigde ruwvoer in de vorm van gras en mais van het eigen bedrijf komt en dat ook een groot deel van de mest binnen het eigen bedrijf blijft. Dat is een sterk punt en er is nog veel winst te behalen bij een verdere optimalisatie van die

voer-mestkringloop op de bedrijven. We zien nu echter dat er op veel melkveebedrijven teveel mest komt en die moet dus van de bedrijven worden afgevoerd. Gelukkig is die mest prima bruikbaar in de akkerbouw, bijvoorbeeld in de Veenkoloniën, maar ook op de klei. Een betere samenwerking tussen melkveehouderij en akkerbouw in NoordNederland, zal er toe leiden dat er in het noorden minder behoefte is aan varkensmest uit Zuid- en Oost-Nederland. Als NMI willen we graag onze bijdrage leveren aan die betere samenwerking tussen de sectoren en een efficiënt (her)gebruik van mineralen in de hele regio."

NMI heeft ruim zeventig jaar ervaring op het gebied van bodemkwaliteit, nutriëntenkringlopen, meststoffen en gerelateerde wetgeving. Postma: "We beschikken over een grote expertise inzake goed bodembeheer. En die kennis is ook in deze tijd nog hoogst actueel. Door de aangescherpte mestregels van de afgelopen jaren is er in de landbouwsector grote bezorgdheid over het teruglopen van de bodemvruchtbaarheid. Dit is iets om goed in de gaten te houden en als NMI leveren we tools die helpen om de achteruitgang van de bodemkwaliteit tegen te gaan. Daarnaast ontwikkelen we ook tools die gericht zijn op het verhogen van de efficiëntie van de bemesting en die voorkomen dat de voedingsstoffen in grond- en oppervlaktewater terecht komen."

De adviezen van het NMI strekken zich vaak uit over een langere

Het team van NMI (op de foto ontbreekt Laura van Schöll)

Met een brede scope naar alle in het landelijk gebied actieve partijen ontwikkelt NMI op pro-actieve wijze innovatieve oplossingen voor bodem gerelateerde vraagstukken. Deskundig, onafhankelijk, betrouwbaar en integer zijn de kernwaarden van NMI, gedragen door een creatieve houding, flexibele opstelling en klantgerichtheid. NMI streeft ernaar een bijdrage te leveren aan de kwaliteit en duurzaamheid van onze leefomgeving. www.nmi-agro.nl

termijn, maar ook zaken op korte termijn vallen onder hun expertise. "We hebben het dan over het effect van één seizoen, van voorjaar tot najaar, en waarin de boer direct profijt wil zien van onze adviezen. Precisiebemesting is daar een goed voorbeeld van, waarbij het gaat om de juiste gift met de juiste meststof op de juiste plaats en het juiste tijdstip. Zo kan met inzet van GPS en sensoren heel precies worden bepaald welke meststof, wanneer, waar en met welke techniek wordt toegepast.

Niet te veel bemesten, maar ook zeker niet te weinig. Met behulp van sensoren worden tijdens de groei van het gewas metingen gedaan, waarbij naast het volume vooral de kleur van belang is.

Techniek dus als hulpmiddel, maar ook: hoe interpreteer ik als boer de resultaten van die metingen? Wat moet ik ondernemen?

Als NMI zetten we in op deze ontwikkeling om in de toekomst nog preciezer te kunnen bemesten."

De maatschappij staat aan de vooravond van grote veranderingen.

Het kan niemand ontgaan dat de voorraad fossiele brandstoffen opraakt en de vraag naar een alternatief steeds luider klinkt.

Een alternatief dat gevonden wordt in de Biobased Economy (BBE). Een schone en duurzame vervanging voor het vervaardigen van producten, waarvoor men nu nog vaak de vervuilende aardolie als grondstof gebruikt.

Tekst: Miriam Nooi "Onnodig", aldus Rob van Haren, vanaf 31 maart dit jaar lector Transitie Bio-Economie aan de Hanzehogeschool Groningen. Hij laat zien dat zowel opleidingen als bedrijven al flink wat stappen hebben gezet op het gebied van duurzaamheid en circulaire economie. Daar waar sommige bedrijven bijvoorbeeld bezig zijn ondergoed van hennep of brandnetel te maken en boterhamzakjes van mais, gaat de Hanzehogeschool Groningen verder.

Rob toont een apparaat, een van de vele zoals die staan opgesteld in de hal van Zernike Advanced Processing Faciliteit in Groningen, kortweg ZAP. "Extractie op basis van superkritische CO2 wordt hier gebruikt voor het onttrekken van inhoudstoffen uit planten. Het is een groene extractie technologie die geen gebruik maakt van fossiele en giftige oplosmiddelen. Dat vormt de basis voor natuurlijke bioceuticals, ofwel medicijnen, cosmetica of nutraceuticals. Een paar voorbeelden: een grondstof voor medicijnen tegen kanker uit de wortels van fluitekruid, make-up met puur natuurlijke ingrediënten uit lupine, bijvoorbeeld

zoiy.eu, en voedingssupplementen en voedingssupplementen die direct op hun doel afgaan door gebruik van bio-afbreekbare en verteerbare nanodeeltjes."

Hanzehogeschool Groningen doet het onderzoek niet alleen. "Eilandjes van kennis werken al lang niet meer en zijn zeer inefficiënt: dezelfde onderzoeken worden naast elkaar gedaan en je blijft vaak met onoplosbare vraagstukken zitten. Daarmee gaat veel tijd en geld verloren. We werken intensief samen met andere kennis en onderwijsinstellingen, zoals Rijksuniversiteit Groningen, TU Delft en Noorderpoort college.

Maar vooral met het bedrijfsleven. Dat komt met concrete vragen voor businesscases, wij laten er onze kennis in de vorm van onderzoekers en studenten op los, die samen met de bedrijven aan de slag gaan. Dat levert een wisselwerking en meerwaarde op. De bedrijven -grote én kleine- krijgen antwoorden op hun vragen met betrekking tot biobased grondstoffen. Die vormen de basis voor producten en kennis die zij kunnen gebruiken voor de verdere ontwikkeling. De studenten van

hun kant doen praktijkervaring op en krijgen vaak een goede stageplek. Er is een grote vraag naar goed opgeleide chemici. Dat komt deels door de vergrijzing, maar ook door de transitie naar een Biobased Economy. De duizend studenten die wij hier nu hebben,

weten zich vrijwel zeker van een baan."

Hanzehogeschool Groningen werkt op dit moment aan ZAP II, een faciliteit voor bedrijven waarin ze gebruik kunnen maken van alles dat de hogeschool te bieden heeft op het gebied van BBE en circulaire economie. "Een bedrijf zal niet snel een apparaat aanschaffen voor het extraheren van bioceuticals. De apparatuur is kostbaar en als die dan ook nog eens de meeste tijd ongebruikt staat... Maar daarmee gaan voor de ondernemer wel kansen verloren. Met ZAP II bieden wij de faciliteiten om toch testen te kunnen doen, aangevuld met de know how die hier rondloopt."

Er valt met de Biobased Economy alleen maar te winnen. Voor het milieu, voor de economie en vooral voor de maatschappij. Kijk maar eens naar alles wat we met deze technologie kunnen bereiken. Dingen waar we vroeger alleen maar van konden dromen.

Om het bedrijfsleven bewust te maken van de kansen en mogelijkheden, organiseren we regelmatig informatie en demonstratiedagen en workshops, die tegelijk bedoeld zijn voor aspirant-studenten om ze kennis te laten maken met alles wat wij te bieden hebben voor een schone en duurzame toekomst." www.hanze.nl/ilst

Agri & Food special

4

Vervolg van de voorpagina LTO NOORD DRENTHE Aan de ene kant dus het lobbyen voor de belangen van de boerenstand in Drenthe, aan de andere het kweken van begrip voor de resultaten van dat lobbyen. Arend: "Een missie, maar zeker geen onmogelijke missie. We merken elke dag weer dat heel veel mensen nieuwsgierig zijn naar hoe het er tegenwoordig op een boerderij eigenlijk aan toe gaat. Ik heb zelf een veehouderij en als we weer eens een open dag hebben, is het altijd hartstikke druk. Dat zie ik ook bij mijn collega's. Die organiseren het hele jaar door allerlei activiteiten, waar steevast veel publiek op afkomt."

LTO Noord Drenthe is zich er dan ook goed van bewust dat je begrip voor de belangen van de boer niet aan de burger kunt overdragen met alleen tabellen. "Die zijn voor de onderbouwing van je argumenten onmisbaar, maar je lost er geen emoties mee op. Je moet

Vervolg van de voorpagina LTO NOORD GRONINGEN

Arend Steenbergen

probleem is. 'Onze deur draait altijd naar binnen', zeg ik dan maar. Iedereen is welkom en aan de keukentafel worden de meeste gesprekken gevoerd. Dat geldt ook in de provincie en noordelijk voor ons als LTO Groningen: met andere ketenpartners, maatschappelijke organisaties en politiek trekken we gezamenlijk op om zaken te realiseren. Samen sta je sterker en kom je tot meer."

www.ltonoord.nl

Vervolg van de voorpagina INNExuS genomen tot oprichting van het samenwerkingsverband", weet Paul Visschedijk, directeur Innexus. "Voor de meeste MKB bedrijven gold -en geldt nog- dat ze zelf onvoldoende toekomen aan belangrijke zaken als onderzoek, ontwikkeling, opleiding en onderwijs. Ze zijn zich, om concurrerend te zijn én te blijven, echter terdege bewust van het belang van deze aspecten. Innexus is van en voor ambitieuze foodbedrijven en vervult de rol van hét platform waar leden met elkaar in gesprek komen, aan de hand van thema's

kennis uitwisselen en new business projecten genereren. Daarnaast hebben deze bedrijven ook gezamenlijke doelen. Niet ieder bedrijf kan feed back geven aan overheden over het innovatiebeleid of aan het onderwijs over de leerplannen. Daarvoor is Innexus een prima aanspreekpunt en kan mee richting geven aan die ondersteuning."

Lag de focus in aanvang vooral op innovatie, al snel kwam daar ook het aspect van onderwijs bij.

"We hebben het dan over kennisoverdracht. De overheid verwijst

dan als snel naar scholen als kennisinstellingen, maar daar ligt de kennis niet alleen. Die zit voor een groot deel bij de bedrijven. Een school is een onderwijsinstelling, dat is wezenlijk iets anders. Als Innexus slaan wij een brug tussen bedrijfsleven en onderwijs, ook om jongeren enthousiast te maken voor de foodbedrijven. Dat kunnen ondernemingen zijn die voedingsmiddelen en/of voedingsingrediënten en halffabricaten produceren, maar ook bedrijven die diensten of producten leveren aan de voedingsindustrie

ken met het boerenleven. Het is belangrijk dat mensen de verbinding weten te leggen tussen het voedsel in de koelkast en de producten op het land, Dat we ons bewust zijn dat gezond en goed toegankelijk voedsel een groot goed is." www.ltonoord.nl

Boeren en burgers. We leven -zeker in het dichtbevolkte Nederland- in dezelfde omgeving en delen tal van zaken met elkaar.

Alma: "We zijn blij en trots met de omgeving waarin we wonen en werken met elkaar. Veel mensen zoeken graag het platteland op, onder andere om kennis te ma-

of daarvan afnemer zijn. Bedrijven openen op gezette tijden letterlijk hun deuren voor bijnaschoolverlaters, een mogelijkheid waarvan in 2015 maar liefst duizend scholieren gebruik hebben gemaakt."

De samenwerking tussen de foodbedrijven vertaalt zich onder andere in een proeftuinproject dat wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met HANNN. "We hebben het dan over Healthy Ageing, over gezond ouder worden. Voedsel speelt een belangrijke rol voor gezondheid en als Innexus starten we een proeftuin,

waarmee we een gevarieerd pakket aan gezonde voeding willen neerzetten. Foodbedrijven hebben de lead binnen de ontwikkeling en samenstelling van dat pakket, dat nieuwe kansen biedt voor de toekomst. Voor de ouder wordende mens én voor de ondernemers!" www.innexus.eu

Innexusleden bezoeken de 'Supermarkt van de toekomst' in Keulen.

COLUMN

Voeding op maat - Werken in ketens broodnodig Een op maat gesneden voedingspatroon en/of op maat gemaakte voedingsproducten/supplementen, waardoor je gericht bepaalde ziektes kunt vermijden.

Het is momenteel nog een utopie. Er zijn echter aanwijzingen dat het kan werken. Wel zijn er nog de nodige hordes te nemen.

Personalised Food – kansen voor de sector Op 18 februari jl. vond in Thialf een bijeenkomst plaats over dit thema, georganiseerd door Innexus, Food Circle en Avebe in samenwerking met o.a. Hogeschool Van Hall Larenstein en de Hanzehogeschool. Dit event was de eerste in een serie bijeenkomsten over prangende issues in de sector. Voeding op maat ofwel personalised food is niet gelijk iets wat hier en nu speelt, maar wat op termijn wel aanzienlijke gevolgen voor de sector kan hebben.

Ongeveer 70 deelnemers vanuit bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid waren aanwezig om gezamenlijk de kansen voor per-

sonalised food te verkennen. De film laat een impressie zien van de dag met de kernboodschap van de sprekers.

Systeembioloog Hans Westerhoff (Universiteit van Amsterdam en Vrije Universiteit) stelde dat het mogelijk is, met het in kaart brengen van het menselijk genoom en het opstellen van een metabole kaart, om per individu te onderzoeken wat hij of zij nodig heeft aan voedingsstoffen om problemen wat genen of omgeving betreft te omzeilen. 'De metabole kaart is een soort routekaart waarin circa 5000 metabolieten en ruim 7500 enzymreacties zijn opgenomen. De metabolieten zijn de steden en enzymreacties de verbindingswegen tussen deze steden. ’ Gezien het hoge aantal metabolieten en enzymreacties en de verschillen in hun genen en levensstijl is het voorspelbaar dat mensen anders kunnen reageren op verscheidene voedingsstoffen.

Het verklaart waarom sommige mensen lactose-intolerant zijn of dat een identieke calorie-inname

bij de een leidt tot gewichtstoename en bij de ander niet.

De crux is nu om per individu te bepalen, op basis van een DNA-paspoort en een metabole 'routekaart', welke wegen eventueel versperd zijn zodat bepaalde metabolieten niet of onvoldoende worden aangemaakt. Deze 'diagnose' moet vervolgens leiden tot een gepersonaliseerd advies.

Daarvoor is wel degelijk een markt, zo stelde Gaston Remmers, procesarchitect bij zijn bureau Habitus, en mede-oprichter van Platform Patiënt en Voeding. Remmers stelde dat in Nederland zo’n driekwart van de kankerpatiënten bezig is om voedselroutines te ontwikkelen waar ze zich beter door voelen en die wellicht bijdragen aan herstel.

'Wat je ziet, is dat iedereen het wiel uit probeert te vinden. Individuele patiënten experimenteren met combinaties van ver-

en voedingsmiddelenindustrie nauw met elkaar gaan samenwerken om concrete resultaten te boeken.

schillende voedingsmiddelen, maar jammer genoeg blijven hun ervaringen - en mogelijke resultaten - uit het zicht. Hun bevindingen zouden ook meegenomen moeten worden in de ontwikkeling van nieuwe producten.

Het concept van een voedingspatroon en/of supplementen (cocktail) voor een bepaalde populatie is interessant, zowel vanuit het perspectief van publieke gezondheid als in bedrijfseconomisch opzicht. Dit gaat alleen werken als partijen zoals life sciences, plantwetenschappen, patiëntenverenigingen, tuinbouw

Dat smaakt naar meer!

Creatief ondernemerschap, authentieke merken.

Alma den Hertog

zaken beeldend maken, zodat burgers er ook een beleving mee kunnen hebben. Nodig ze uit op je bedrijf en leg uit waarom je dingen doet en wat je kunt. Laat mensen, kortom, zien waar je als boer mee bezig bent."

COLUMN

Vervolgsessies Tijdens de bijeenkomst van 18 februari jl. zijn vele ideeën naar voren gekomen, waarop we meer in detail tijdens vervolgsessies kunnen ingaan. De volgende sessie op 20 april gaat over Differentiatie van voedsel: kansen voor bedrijven.

De andere sessie staat gepland op 18 mei.

Heeft u interesse in het onderwerp, heeft u ideeën of wilt u op de hoogte gehouden worden van de vervolgsessies, neem dan contact op met Saskia van Gend, projectmanager TCNN, via saskiavangend@tcnn.nl of 06-47438324.

Wist u dat de Noordelijke MKBbedrijven in de levensmiddelenindustrie opvallend innovatief en internationaal gericht zijn?

En wist u dat deze bedrijven het minst gebruik maken van subsidies? Althans, dat zijn enkele conclusies uit het LEI-rapport ‘Dat smaakt naar meer’ dat vorig jaar is gepubliceerd.

Voor beleidsmakers is deze constatering uitermate interessant.

Immers, de conclusies suggereren dat de vele subsidieregelingen niet nodig zijn voor het stimuleren van innovatie bij het MKB. In dit geval kan de overheid simpelweg besluiten om het aantal subsidies te verminderen.

Intrigerend is de vraagstelling of het MKB überhaupt subsidies nodig heeft?

Wat hebben de oprichters van de Noordelijke familiebedrijven zoals Koopmans Meel, Borgesius, Smilde Foods, Steensma Ingredients, Van der Meulen en Hooghoudt bewogen om jaren geleden een bedrijf in levensmiddelen te starten? Het antwoord hierop moet gezocht worden in het contact met de consument en het besef ‘iets beters en anders te kunnen doen’.

De oprichters waren oprecht in hun beweegreden en de klant gunde hen hierdoor de business.

Authenticiteit en creativiteit als leidmotief voor ondernemerschap! Vroeger, nu maar ook in de toekomst?

Een duurzaam marktperspectief in food Na decennia waarin voedsel iets vanzelfsprekends was, krijgt de consument weer waardering voor het product en - minstens zo belangrijk - de producent. En stelt daarbij de vraag 1. hoe wordt mijn voedsel gemaakt? en 2. waar komt mijn voedsel vandaan? Authenticiteit van het merk en creativiteit van de ondernemer worden weer beloond!

Zo ook in Noord-Nederland.

Koopmans Meel in Leeuwarden heeft in samenwerking met de stichting Veldleeuwerik een lokale en unieke keten ontwikkeld van graan, bloem en ambachtelijk brood. Sinds haar oprichting in 2011 bedient de bierbrouwerij Maallust in Veenhuizen met 25 aandeelhouders ‘De Zware Jongens’ succesvol de Noordelijke horeca met speciaal bieren.

De Kleinste Soepfabriek in Leek levert onder haar authentieke merk nu ook de grote supermarkten.

Ook Huls in Vlagtwedde weet het ambachtelijke karakter van droge worst op een authentieke wijze onder de aandacht van de Nederlandse consument te krijgen. Zelfs Hooghoudt maakt gebruik van het zuivere water van de Drentsche Aa om hierdoor extra waarde aan het merk Hooghoudt en het product jenever toe te voegen.

Om terug te komen op de vraag of het Noordelijke MKB in de levensmiddelenindustrie subsidies nodig heeft? Niet om creatief ondernemerschap of een authentiek merk te ondersteunen. Wel om gezamenlijk te investeren in een foodrelevante infrastructuur. Dat smaakt naar meer!

Halbe Vogel

Agri & Food special

5

ROVECOM

OpMaat naar resultaat voor de sector De agrarische sector staat bol van innovatie en veranderingen. Wetten en regelgevingen, stijgende kosten tegenover dalende opbrengsten. Het maakt dat bedrijven steeds bewuster zijn van hun middelen, materialen en opbrengsten. Hoe kunnen we zo efficiënt mogelijk omgaan met onze processen en halen we zoveel mogelijk bruikbare data uit verschillende informatiestromen.

Dat is waar Rovecom OpMaat zich dagelijks mee bezighoudt.

Excelrapporten overbodig en voorziet de boer van real time informatie. Echt een oplossing waar zowel de boer als accountant blij mee is. Het past binnen de trend waarbij de boer, in samenwerking met zijn adviseur, steeds meer inzicht wil hebben en houden in zijn eigen financiële situatie”, aldus Venhuizen.

Teamoverleg dashboard Agroboekhouden

Tekst: Kim de Jong Complexe materie Rovecom OpMaat is onderdeel van Rovecom, groot geworden met de ontwikkeling van kennis-intensieve software voor de agrarische sector. Al jaren wordt wetenschappelijke kennis omgezet in praktische software ten behoeve van, bijvoorbeeld, rantsoenoptimalisatie. Rovecom OpMaat gaat echter een stapje verder. “Wij passen automatiseringsprocessen aan het bedrijf aan, in plaats van andersom”, zegt Rangko Venhuizen, directeur IT-ontwikkeling bij Rovecom. “Wij zien vaak dat bedrijven proberen de bedrijfsprocessen om de bestaande systemen heen te bouwen, omdat ze hieraan vastzitten en geen alternatief denken te hebben. Het komt ook voor dat ze op zoek zijn naar een applicatie voor een bekend probleem of juist een uniek nieuw product, maar niet de capaciteiten hebben om hiermee zelf aan de slag te gaan. Wij kennen de complexiteit van de vraagstukken uit de agrarische sector.

Dat onze mensen daarnaast zelf ook allemaal uit de sector komen, is voor deze bedrijven des te meer reden om bij ons te komen met hun automatiseringsvraagstuk.”

Uitdaging Een voorbeeld van een applicatie waarin kennis van complexe materie gecombineerd wordt met kennis van de sector, is de ontwikkeling van een bemestingsap-

plicatie. Hierin wordt de bemestingsfilosofie van meerdere partijen toegepast in een online applicatie. Telers en melkveehou-

ders kunnen zelf online en real time hun bemestingsplan samenstellen, uiteraard rekening houdend met de wettelijke kaders.

Venhuizen: “De rekenmotor die wij hebben ontwikkeld, berekent – aan de hand van geanalyseerde bodem-, perceel- en mestinformatie – hoeveel nutriënten de grond nodig heeft om in optimale conditie te blijven. Best een behoorlijke uitdaging. Belangrijk was om gedurende het hele proces goed te luisteren naar de wens van de klant, daarmee intensief in het project samen te werken en vooral mee te denken. Het succes van de bemestingsapplicatie laat zien dat dit goed is gelukt.”

Big Data Dat samenwerken een van de pijlers is van Rovecom OpMaat, blijkt uit de bijdrage die wordt geleverd aan het project Smart Dairy Farming (red.). Binnen dit grootschalige project, waarbij meerdere marktpartijen samenwerken, is een datahub voor de melkveesector ontwikkeld.

“We leven in een wereld van Big Data. Het is de kunst om uit alle data die via verschillende kanalen binnenkomt, de maximale waarde te halen. Deze datahub is de basis voor het praktisch toepasbaar maken van Big Data in de melkveesector.”

Betere informatievoorziening Rovecom OpMaat zet niet alleen haar tanden in vraagstukken van externe partijen. Ook wordt gewerkt aan het doorontwikkelen van de eigen producten. Zo ook voor Agroboekhouden. Voor dit agrarische boekhoudprogramma is een webapplicatie ontwikkeld, waar de boer en zijn accountant real time de prestaties van zijn bedrijf ziet. Via een dashboard wordt visueel wat de actuele situatie is en wat de prognoses voor morgen zijn. “Het dashboard dat wij hebben ontwikkeld, maakt

Oog voor detail Rovecom OpMaat is niet alleen actief binnen de agrarische sector, maar levert haar unieke diensten ook buiten deze branche. Het concept blijft echter hetzelfde.

Mensen en systemen bij elkaar brengen. De combinatie tussen technische kennis van de mensen van Rovecom OpMaat aan de ene kant, en hun consultancyrol aan de andere kant, is uniek. Zij kunnen op detailniveau meepraten en nemen vervolgens zelf deel aan de uitvoerende projectgroep. “Het komt regelmatig voor dat de klant aansluit bij deze projectgroep. En wij vinden dat niet meer dan normaal. Op die manier worden de deelprocessen en projectfasen optimaal gemonitord en waar nodig tijdig bijgestuurd. Oog voor detail bij het ontwikkelen van applicaties is en blijft belangrijk. De details maken namelijk het verschil tussen een oplossing die werkt en een oplossing die de klant ook echt resultaat oplevert.”

Rovecom Elbe 2 Hoogeveen 0528 22 35 35 www.rovecom.nl

Rangko Venhuizen: 'Het is de kunst om uit alle data de maximale waarde te halen.'

CAH Vilentum

CAH Vilentum laat studenten buiten hun kaders denken Veel bedrijven weten de lectoren, onderzoekers, docenten of studenten van hogeschool CAH Vilentum in Dronten te vinden voor diverse opdrachten.

Ondernemerschap, onderwijs en onderzoek zijn aspecten die de hogeschool goed voor elkaar heeft. Studenten waarderen het ondernemende karakter van de hogeschool en kiezen vanwege het nauwe contact met het bedrijfsleven vaak voor een studie in Almere of Dronten. Ondernemerschap van de hogeschool is erkend in de bijzondere waardering (accreditatie) die de NVAO heeft afgegeven in 2015.

Lectoren en docentonderzoekers hebben vanuit diverse rollen nauw contact met studenten.

Zowel in de rol van docent, onderzoeker en ook als begeleider.

Het onderzoeksteam van CAH Vilentum bestaat uit zo’n 30 mensen die samen een totale omzet van circa 6 miljoen euro per jaar realiseren. Het grootste deel van deze omzet komt voor rekening van de onderzoeksprojecten die sterk gericht zijn op agrofood & ondernemen. De focus ligt daarbij op de primaire productie, ondernemerschap en duurzame bedrijfsvoering. Binnen duurzame bedrijfsvoering wordt onder meer gekeken naar nieuwe verdienmodellen en circulaire economie. Een groot deel van de lectoraten gaat met deze thema’s aan de slag al dan niet samen binnen het onderwijs. ,,Studenten komen heel snel in aanraking met het nieuwe ondernemen en kunnen hier enorm veel ervaring mee opdoen’’, zegt Rieke de Vlieger, directeur CAH Vilentum.

Diverse lectoren en docentonderzoekers voeren onderzoek uit bij het Aeres Praktijkcentrum Dronten waar onder meer twee melkveebedrijven, een intensief-, akkerbouw- en paardenbedrijf zijn gevestigd die ook door studenten gerund worden. Veel onderzoeksopdrachten zijn bedrijfsopdrachten. Studenten van de opleiding Dier- en veehouderij (momenteel de grootste opleiding in zijn soort van Nederland) voeren tijdens hun studie veel bedrijfsopdrachten uit. Dit geldt ook voor de nieuwe studie Varkens- en pluimveehouderij.

TE KOOP

VERKOCHT

TE KOOP GEVRAAGD

Buinen, perceel bosgrond 8 ha Stadskanaal, diverse kavels grasland van 1-2 ha, gelegen tegen dorpskern Siddeburen, luxe woning met 4 loodsen met bedrijvenbestemming thans ca. 300 caravans Eext, 7 ha bouwland Midlaren, 3 ha bouwland

Ees, verkocht 12 ha bouwland Noordbroek, verkocht 8 ha bouwland

Wegens doorlopende verkopen percelen landbouwgrond te koop gevraagd en akkerbouwbedrijf 70 ha met courante percelen

AgriTeam Makelaars Zuidlaren T: (050) 409 61 90 E: zuidlaren@agriteam.nl www.agriteam.nl

Echte praktijkopdracht De positieve ervaring om jezelf te kunnen ontwikkelen heeft ook Foppe Sinnema. Hij is tweedejaars student Bedrijfskunde & agrifoodbusiness en erg enthousiast over het ondernemende karakter van de hogeschool en het nauwe contact met het bedrijfsleven. ,,Een assessment is bij deze hogeschool altijd een échte praktijkopdracht en niet een casus die achter het bureau is bedacht. Je moet zelf op zoek naar een bedrijf of er is een bedrijf met een specifieke vraag. Vervolgens

/ŶůŝĐŚƟŶŐĞŶ:

KOEN WARNERS

KOR WERKMAN

ga je met de onderzoeksvraag aan de slag. We moesten bijvoorbeeld voor een Friese graanhandel de bedrijfsprocessen optimaliseren.

Behalve de inhoud doe je tijdens je studie enorm veel contacten op die straks ook handig kunnen zijn op de arbeidsmarkt.’’

,,Een nieuw logo, andere kleuren en een nieuwe naam. De verpakking wijzigt en dus hijsen we straks een andere vlag. Belangrijker is dat onze identiteit en de kwaliteit van ons onderwijs en onderzoek ongewijzigd en gegarandeerd blijft’’

CAH en Dronten zijn twee begrippen die bij elkaar horen.

Sinds 2010 heeft CAH ook een vestiging in Almere. En in 2013 zijn CAH en Stoas Hogeschool in Wageningen samen verdergegaan als Vilentum Hogeschool. Per september aanstaande draagt Vilentum Hogeschool de naam Aeres Hogeschool. De Vlieger:

Kennismaken met de opleidingen die de hogeschool in Dronten biedt?

Donderdag 21 april CAH Vilentum De Drieslag 4 8251 JZ Dronten www.cahvilentum.nl

Agri & Food special

6

BUMA HANDEL

Alles in huis voor groen, grond en infra Het bedrijf is nog maar amper een goede twintig jaar geleden opgericht, maar heeft sindsdien een gestage groei doorgemaakt. Recent is de kantoorruimte uitgebreid om de administratieve verwerking van de expediletterlijk meer tie ruimte te gunnen. De producten van BUMA Handel in het Friese vinden Nijemirdum hun afnemers namelijk in geheel Nederland.

Tekst: Fred Ootjers

uitgebreid tot zo'n 10.000 artikelen, waarvan een groot deel direct vanuit voorraad geleverd wordt.

Veel van deze artikelen zijn te vinden en te bestellen in de BUMA webshop. Jan Willem Strampel, directeur BUMA Handel: "Dat veel artikelen via de webshop bekeken en besteld kunnen worden, betekent echter niet dat er niet ook gewoon gebeld kan worden.

Onze binnendienst staat de klanten graag te woord om een prijs of advies te geven en ook een offerte op maat is snel gemaakt."

BUMA Handel is een handelsonderneming in artikelen voor grond, groen en infra. Voor de land- en tuinbouw zijn dat onder

andere loonbedrijven, voor de weg- en waterbouw de aannemers en voor het groen de hoveniers.

Het artikelbestand is inmiddels

Maar met alleen een groot aanbod aan artikelen ben je er niet.

"Om te beginnen moeten de artikelen van topkwaliteit zijn. Het mag nooit gebeuren dat onze klanten op karwei vertraging oplopen omdat de producten van

inferieure kwaliteit zijn. Dat gebeurt dus ook niet. Verder is ook een snelle levering heel belangrijk. Tijd is geld en we zorgen ervoor dat de bestelde artikelen stipt op tijd op de werkplek zijn."

Een derde factor waarin BUMA Handel zich onderscheidt, is de grote kennis van zaken. Jan Willem: "Er werken hier vijftien medewerkers, waarvan de meeste al tien jaar of langer bij ons in dienst zijn. Verloop is er nauwelijks. Dat maakt dat er een grote expertise is opgebouwd. Kennis die we graag delen met onze afnemers, zodat ze er hun voordeel mee kunnen doen. Op die manier bouw je aan duurzame relaties, waarmee uiteindelijk beide partijen het best zijn gediend."

BUMA Handel Hoitebuorren 31a, Nijemirdum T (0514) 571 826 I www.buma.com

Kleinstesoepfabriek Wij zijn gevestigd in Leek en maken daar mooie smaakvolle avontuurlijke biologische soepen in glas! Het is gelukt om via een start-up fase in Noordbroek te kunnen doorgroeien tot een nieuw merk in de afgelopen 10 jaar!

Door de enorme groei van de laatste maanden gaan we in mei starten met een crowdfundingsactie om klanten te vragen om mee te doen aan de uitbreiding van Kleinstesoepfabriek via https://crowdaboutnow.nl/ , dit omdat we ons machinepark moeten uitbreiden!

Wat mij opvalt is dat wij en medevoedingsproducenten ons werk doen en erg intern gericht zijn op het maken van een(mooi) product. Hierdoor is het eigenlijk onduidelijk wat er achter al die muren van hardwerkende bedrijven gebeurd .

Ik vermoed dat er bij klanten die de producten kopen en gebruiken een behoefte is om deze bedrijven te bezoeken, en te kijken en te proeven hoe de producten gemaakt worden. Zie het grote succes van ‘lekker naar de biologische boer “ dat al jaren veel mensen weet te trekken om eens op een (biologische) boerderij of bij een primaire verwerker te kijken.(Zie ook alle me-too acties van grote retailers en gangbare producenten) Mogelijk is de weerslag van deze behoeft ook de opkomst en succes van streekproducten van zelf ver marktende boeren tot merken als “Willem &Drees”, en informatieve en kritische programma’s als Wouter Klootwijk zijn ‘de Wilde Keuken” en de “Keuringsdienst van waarde’.

Leuk lijkt het mij nu om producten / producenten en klanten elkaar te laten ontmoeten in de vorm van bedrijfsbezoeken , en proeverijen,

Lekdijk 136 • 2957 CJ Nieuw-Lekkerland M +31 615 043 031 DDerksen@vrijenban.nl • www.denboerbeton.nl

zodat duidelijk word wat voor mooie voedingsproducten er in Nederland worden gemaakt, en er over en weer waardering kan komen voor elkaars rol in de economie!

Zelf zijn we bezig om in samenwerking met ‘Kantinewerk “ een inspirerend bedrijfsbezoek mogelijk te maken bij ons met mogelijkheden van samen soep eten tot creatieve inspirerende trainingen!

Michel Jansen

Uw aardappel verdient een LAPACK A-BOX! www.a-box.nl 200 keer steviger dan een gebruikelijke aardappelkist* Geen lekluchtverlies Model agrarische bewaarkist LAPACK B.V. is gedeponeerd bij O.H.I.M.

Energiezuiniger Optimale bescherming door nieuw ontwikkelde hoekstijlen *) Berekening volgens FEM analyse.

LAPACK B.V. Open Einde 3 9581 AM Musselkanaal T: (+31) (0)599 41 24 37 F: (+31) (0)599 41 35 00 E: info@lapack.nl

VANDINTER SEMO

Uitzonderlijk goed in zaaigoed Recent haalde het bedrijf de regionale en landelijke media met de introductie van een 100% glutenvrij haver.

Maar het veredelen en verhandelen van zaaizaad voor haver is maar een van de activiteiten van Vandinter Semo in Scheemda.

Tekst: Fred Ootjers Vandinter Semo werd in 1914 opgericht door de families Zwaan en De Wiljes als een bedrijf in zaadteelt en handel. "En eigenlijk doen we dat ruim honderd jaar later nog steeds", aldus de huidige

eigenaar Bert-Jan van Dinter. "Door de jaren heen zijn de activiteiten echter uitgebreid met zaadschoning, zaadcoating en zaadverpakking en zijn we ook een kweekbedrijf voor cruciferen, dat zijn kruisbloemige gewassen, zoals bladrammenas, gele mosterd en Japanse haver. We hebben in Nederland 350 akkerbouwers die de zaden voor ons telen op een totaaloppervlak van 3000 hectare en we exporteren naar ruim dertig landen."

In nauwe samenwerking met nationale en internationale onderzoeksinstituten initieert Vandinter Semo programma’s die lei-

den tot kennistoename over zaadveredeling en effectieve groenbemesting, maar ook over ‘renewable crops’ als vezelhennep en olifantsgras, eiwithoudende gewassen zoals gras en lupine en het eerder genoemde glutenvrije haver.

"De consument wil steeds meer weten over wat hij nu precies eet en drinkt. De producent speelt daarop in door de kwaliteitsnormen van zijn producten voortdurend op te schalen. Voor de akkerbouwer geldt dat het verhaal begint met de grond, maar direct daarna met het zaaigoed. En je kunt als boer nog zulke beste grond hebben, als het zaad niet superieur is

krijg je nooit het gewenste resultaat."

"Wij helpen de akkerbouwer bij het zoeken naar het voor zijn grond beste zaaigewassen, met de hoogst haalbare opbrengst in kwantiteit én kwaliteit. Door voortdurend te onderzoeken en te innoveren wordt niet alleen tegemoet gekomen aan de wensen van de producent, maar vooral

aan die van de kritische consument. Het is immers de eindgebruiker die -zoals altijd- het laatste woord heeft."

Vandinter Semo Stationsstraat 124, Scheemda T (0597) 591 233 I www.vandintersemo.nl

Agri & Food special

7

COLUMN

Wij zijn dé Agri & Foodregio Het Noorden. Daar moet je zijn als je echt iets wil met agri of food. Zoek je een omgeving om nieuwe technologie in praktijk te brengen? Kom naar het Noorden. Wil je innoveren ergens in de keten van grondstof tot eindproduct? Kom naar het Noorden.

De rest van de wereld weet dat nog onvoldoende. Dat zou te maken kunnen hebben met onze noordelijke doe-maar-gewoonhouding. Maar het is ook een gebrek aan inzicht: dat samen optrekken iedereen sterker maakt. En dat is doodzonde.

Van aardappel tot frietfabriek, van koe tot melkindustrie. En daaromheen kennisinstellingen, onderwijs, chemische industrie.

We hebben ruimte, we hebben stimuleringsmaatregelen. Dat hebben we als we met zijn allen optrekken als één Noord-Nederland. En dat doen we nog niet genoeg. We moeten niet blijven hangen in het oude provinciale denken. Melk is niet Fries, aardappelen zijn niet Gronings, biochemie is niet Drents. Het is allemaal Noord-Nederlands.

Het wordt hoog tijd dat we dat met zijn allen harder gaan roepen. Hier hebben we bijna alles!

Zo maken we het geheel meer dan de som der delen en komen hier echt nieuwe, kansrijke projecten van de grond.

Joep de Vries NOM Foreign Direct Investment Manager Agri & Food

AGRARISCHE SCHOUW De agrarische schouw is een eendaagse openlucht beurs waar een scala aan toeleverende bedrijven aan de agrarische wereld hun handel aanprijzen aan potentiële klanten. Jaarlijks wordt deze beurs gehouden op de 4e donderdag van september. Door zijn historie is deze beurs uitgegroeid tot een evenement, waar veelal boeren tot ver over de provinciale grens elkaar treffen.

Het feit dat de beurs in het park Herema State te Joure wordt gehouden geeft een extra dimensie

COLUMN

Waarom?

Met enige regelmaat sta ik voor een zaaltje met melkveehouders. Zij vormen de basis voor de zuivelindustrie, wier producten wereldwijd een premium imago hebben. Vaak komen we dan te spreken over lastige thema’s als kalveren of weidegang en krijg ik de vraag waar al die maatregelen voor nodig zijn die zij op hun bedrijf moeten doorvoeren?

aan dit gebeuren, vooral qua sfeer. De standhouders stellen hun stands op langs de hier en daar krommende looppaden en diverse terreinen. Variërend van dienstverlenende bedrijven tot mechanisatiebedrijven en van bouwbedrijven tot fouragebedrijven is de belangstelling voor een plekje op deze beurs erg groot. Een bezoekersaantal van 5000 , ca 150 stands en de bijzondere ambiance van dit gebeuren verklaren deze populariteit. Voorafgaand aan de

Mijn antwoord is dat Nederland niet alleen heel geschikt voor de productie van melk, maar ook een van de duurste landen ter wereld. Kijk alleen als eens naar de prijs van een hectare land. Laten we eens doen of we met elkaar één bedrijf zijn. Hoe zouden we onze hogere productiekosten willen terugverdienen in de markt? We zouden met dat ene bedrijf ons willen onderscheiden door de beste, gegarandeerde kwaliteit te bieden met het meest duurzame productieproces ter wereld. Ook maatschappelijk zouden we ons willen onderscheiden: we staan geza-

beursdag is op de woensdag de openingsavond in ‘T Haske in Joure. Het van tevoren bepaalde thema op de beurs komt dan aan de orde. De organisatie streeft ernaar één of meerdere aansprekende spreker(s) voor deze avond aan te trekken. Zowel standhouders als agrariërs worden hiervoor uitgenodigd. Zoals eerder aangegeven, de agrarische schouw is niet meer weg te denken, niet op zichzelf en ook niet als onderdeel van “Jouster Merke”. U bent van harte wel-

kom op donderdag 22 september 2016 vanaf 8.30 uur.

De markt zal niet meteen al deze elementen belonen, maar uiteindelijk zijn het allemaal onderdelen van ons premium imago. Een premium product, productieproces en imago komen niet uit de lucht vallen. Daar is moed en ondernemerschap voor nodig, zeker in deze slechtere tijden. Laten we met elkaar die kracht bundelen en zo ons gezamenlijk blijven onderscheiden! menlijk voor het familiebedrijf, grondgebondenheid en weidegang.

Tjeerd de Groot Directeur Nederlandse Zuivel Organisatie

NISCOO: PARTNER IN KENNIS

Onze missie: zorg dat kennis bij de boer komt De agrarische sector is een dynamisch sector met een dynamische omgeving. Sterk schommelende prijzen, klimaatverandering, duurzaamheid, dierwelzijn, biowetenschap en techniek.

Allemaal facetten die agrarisch ondernemen tot een uitdaging maken.

Om succesvol te blijven is actuele kennis een absolute randvoorwaarde. Als Niscoo is dit onze missie. Wij zijn een onafhankelijke Kennis Coöperatie van ca.

800 agrarische ondernemers uit Noord Nederland.

Wij doen dit o.a. door het organiseren van themabijeenkomsten, over bijvoorbeeld precisielandbouw, bodem en financierings-

mogelijkheden . Daarnaast verstrekken wij subsidies aan agrarisch gerelateerde projecten, zoals de pootgoedacademie en het AJF. Ook beheren wij een sprekersfonds waaruit een bijdrage gegeven wordt voor het inhuren van sprekers voor studiegroepen, verenigingen enz.

Individuele leden kunnen een bijdrage krijgen als zij deelnemen

aan een bepaalde studiegroep of voor een bedrijfsplan, dat helpt bij hun bedrijfsontwikkeling.

in Nederland en wil een belangrijke bijdrage leveren om kennis bij de boer te krijgen.

Wij hebben zelf geen kennis in huis, maar bieden aan andere partijen een platform om hun kennis met onze achterban te delen.

Hierbij staat altijd objectieve informatievoorziening centraal.

Steeds meer boeren vinden de weg naar Niscoo. Niscoo is uniek

Klaas Hoekstra Voorzitter Niscoo www.niscoo.nl

cessies doen aan de voorkeur voor een inrichting."

veehouders. Een vorm van bedrijfsblindheid maakt vaak dat ze geen idee hebben van wat een koe eigenlijk doet overdag."

COWHOUSE INTERNATIONAL

Denken vanuit de koe De melkproductie per koe verhogen en tegelijk het comfort van het dier significant verbeteren. Het hoeft elkaar niet uit te sluiten. Sterker nog: het één is zelfs wetenschappelijk aantoonbaar het gevolg van het ander. Rinse Andringa van Cowhouse International ging bij het ontwerpen van zijn unieke ligboxconcept uit van de leefwereld van de koe, met een verbluffend resultaat.

Tekst: Fred Ootjers

Aan de basis van het concept van de ligbox van Cowhouse International -de zogenaamde Comfort Zone- ligt het gedrag van de koe in de vrije natuur. "In het weiland dus", aldus Rinse. "We hebben de koe nauwkeurig geobserveerd in al haar bewegingen. Wat je dan ziet is dat koeien altijd in groepsverband gaan liggen, op de ruimte. Elke koe heeft voor het proces van liggen en opstaan een lengte -wat wij de 'Comfort Zone' noemen- van drie meter nodig.

Het liggen en opstaan voltrekt zich in een soort harmonicabeweging, waarvoor ze die drie meter nodig heeft. Feit is dat de melkproductie bij de koe het hoogst is wanneer ze ligt. Dus hoe eerder en hoe langer ze ligt, hoe hoger het rendement. Ideaal is dat ze van de 24 uur er gemiddeld 14 ligt."

De situatie in de meeste ligboxstallen staat echter mijlenver verwijderd van de praktijk in het open weiland. Rinse: "De conventionele ligboxstallen bieden niet die drie meter ruimte Comfort Zone. Bovendien fungeren allerlei stangen en beugels van het hekwerk als obstakels voor de koe. We hebben cameraobservaties gedaan naar het gedrag van koeien zodra ze uit de melkstal komen. De beelden laten zien dat het vaak anderhalf tot twee uur duurt voordat de eerste koeien eindelijk gaan liggen. Veel veehouders zijn zich dat niet bewust, omdat ze gedragingen van de koeien niet volgen."

Bij ligboxstallen met het Cowhouse systeem blijken de koeien, nadat ze zijn gemolken en gevreten hebben, vaak al binnen een kwartier op hun gemak in een ligbox aan het herkauwen te zijn. "Berekend is dat elk uur dat een koe langer ligt, gemiddeld 1,5 liter meer mek oplevert. Een rekensommetje bij 200 koeien leert dat dat per dag bij twee melkmomenten 400 uur extra oplevert.

Per dag dus. Vermenigvuldigen we dat met 305 melkdagen, dan zijn dat 122.000 uren. Vermenigvuldig je dat met die 1,5 liter extra opbrengst melk, dan kom je op 183.000 liter melk uit. Tegen een prijs

van 28 cent per liter praat je dan over een hogere opbrengst per jaar op 200 koeien van maar liefst 51.000 euro."

Cijfers die er niet om liegen en die onwillekeurig de vraag oproept waarom niet alle veehouders een Cowhouse Comfort Zone inrichting hebben. "De inrichting is vaak sluitpost bij de bouw van een nieuwe stal. De eerste aandacht gaat vooral uit naar de melkstal.

Dat is ook zeker belangrijk. Je moet echter niet vergeten dat melk in de ligboxen wordt gemaakt. Dat corrigeer je niet met welk type melkstal dan ook.

Stalinrichting wordt vaak als aanvulling op de melkstal bij dezelfde leverancier gekocht. Veehouders zouden dit los moeten koppelen.

Prijzen worden daarmee transparant, zonder dat veehouders con-

De ligboxsystemen van Cowhouse International vinden al jaren hun weg naar landen als Duitsland, Frankrijk en Zweden, maar ook Rusland. Rinse: "Ze worden daar toegepast in megastallen met duizenden koeien. Ook in andere landen in West-Europa wordt ons concept toegepast in de bouw of de renovatie van stallen. Tegelijk is het verrassend dat er nog altijd veehouders zijn in bijvoorbeeld Friesland, die nog nooit van ons hebben gehoord. Om die reden gaan we vaak letterlijk de boer op en maken we de problematiek rond de huisvesting van de koe inzichtelijk met feiten, cijfers en filmbeelden. Vrijwel zonder uitzondering zijn die presentaties echte eye-openers voor de

Behalve de Comfort Zone biedt Cowhouse een compleet programma voor het inrichten van een stal. Zie voor een totaal overzicht de website.

Cowhouse International Nobelweg 1, Leeuwarden +31 (0) 88 1012 900 www.cowhouse.com

Agri & Food special

8

GREyDANUS

Aardappelgroothandel & Transport BV De gebroeders Cor en Klaas Greydanus zijn de eigenaren van het Friese familiebedrijf dat in 1930 werd opgericht door hun grootvader en vervolgens door hun vader werd uitgebreid tot exportbedrijf én leverancier van de legendarische grootgrutter De Gruyter. “Totdat ze daar het verpakken zelf hadden uitgevonden”, merkt Klaas Greydanus droog op. Het heeft de groei van Greydanus Aardappelgroothandel & Transport niet in de weg gestaan, want vanuit Heerenveen belevert het bedrijf een fors aantal supermarkten in de regio en wordt ook het buitenland nog steeds bediend.

De vader van Cor en Klaas Greydanus is, ondanks zijn leeftijd (79), nog dagelijks te vinden op het bedrijf, waar inmiddels meer familieleden onder de zestien werknemers te vinden zijn. “We zijn een compact, hecht team. We verpakken en leveren het hele jaar door aardappelen en zijn als traditioneel Fries bedrijf gericht op de regio. Maar we leveren bijvoorbeeld ook aan Kroatië en

Roemenië,” vat Klaas Greydanus de core business van het bedrijf samen. “Daarnaast leveren we nu ook verse streekgroente en -fruit.

Onze vrachtwagens rijden toch, dus waarom zouden we die service dan ook niet verlenen?”

door topkoks vervaardigd in een hagelnieuwe, professionele keuken en bestaan uit vlees van een ambachtelijke slager, groente uit de regio en natuurlijk de onmisbare ‘Greydanus-aardappelen’. Het is opnieuw een voorbeeld van de manier waarop Greydanus en collega’s kwaliteit en flexibiliteit combineren.

Flexibel De aardappelgroothandel levert en vervoert haar producten vooral aan supermarkten (franchisers) in het Noorden van het land. Greydanus: “Naast kwaliteit is flexibiliteit van groot belang.

We hebben hele korte lijnen met leveranciers en afnemers. Wanneer afnemers meer aardappelen willen hebben dan aanvankelijk besteld, omdat het bijvoorbeeld typisch stampottenweer is, kunnen we de benodigde aardappelen vaak nog dezelfde dag leveren.

De aardappelen worden gesorteerd, gewassen, verpakt en bezorgd elke gewenste verpakking. “We gaan binnenkort experimenteren met een speciale papieren verpakking voor onze biologische aardappelen,” kondigt Greydanus aan. “Daarnaast wordt er gekeken naar andere aardappelen die op de markt komen, zoals de rode en paarse soorten die wellicht een nieuwe groep consumenten aanspreekt.”

Earlik Ite Een ander nieuw initiatief is het vervaardigen van complete maaltijden op basis van Friese streekproducten. ‘Earlik Ite’ is inmiddels te vinden in de schappen van diverse regionale supermarkten. De maaltijden worden

Duurzaam En duurzaamheid… Want ook op gebied van energie en milieu is het bedrijf vooruitstrevend. In het bedrijfsgebouw is naast opslagruimte en machines voor het indrukwekkende sorteer-, wasen verpakkingsproces ook plaats voor een waterzuiveringsinstallatie, waarmee het ‘aardappelwaswater’ vrijwel in zijn geheel wordt hergebruikt. Daarnaast wordt energie gewonnen uit zonnepanelen en een windmolen. Greydanus: “We zijn nog niet klimaatneutraal, maar willen, net als in ons producten- en dienstenaanbod, ook op gebied van duurzaamheid blijven innoveren.”

www.aardappelgroothandel.eu

EISENGA KAAS

LELy CENTER NOORD

De kaassmaakmakers Toegewijde en betrokken Terwijl we wachten op het gesprek met Ruud en Henk Eisenga van de gelijknamige kaasgroothandel in Oosterwolde, zien we zojuist een van de marktwagens met daarop het typerende beeldmerk van het Hollandse kaasvrouwtje, vol geladen worden met kaas en specialiteiten. "Zo kennen de meeste mensen Eisenga inderdaad het best", lacht Ruud even later. "We zijn op alle markten in Noord-Nederland inmiddels wereldberoemd."

prijs. Dat kan omdat we alle overheadkosten laag houden en uit een een constant aanbod van grote partijen kunnen putten. Dezelfde uitstekende kwaliteit, maar voor een vaste lage prijs."

En dan is er de Kaasbus, waarvan er een legertje in het Noorden rondrijdt en die de kaas huis aan huis bezorgt. Een nieuw initiatief is de Kaaskoperij. Juist deze maand openden er twee hun deuren, in Smilde en Leeuwarden.

Henk: "De Kaaskoperij is een echte kaasspeciaalzaak. Met niet alleen een breed aanbod aan kazen, maar ook noten, wijnen, gedroogde vruchten en dergelijke.

Een winkel kortom voor de echte fijnproevers."

En natuurlijk weten ze bij Eisenga Kaas ook de Duitsers lekker te maken voor de beste kazen.

"Duitsland is inderdaad een belangrijk exportland voor ons", aldus Ruud. "Ze importeren onze kazen, waardoor we in Duitsland ook al jaren een vertrouwde verschijning zijn!"

Eisenga Kaas Ploeggang 16, Oosterwolde (0516) 431 672 www.eisengakaas.nl

Tekst: Fred Ootjers Maar Eisenga Kaas is veel meer dan alleen maar de ambulante handel op markten. "Wij zijn inmiddels de vijfde generatie die in de zuivelhandel zit, toegespitst op kaas. We betrekken die van verschillende leveranciers en slaan ze op in Oosterwolde, waarna wij er de naam Eisenga of een van onze andere merknamen aan verbinden. We kunnen hier een capaciteit aan van 1000 ton kaas, die automatisch wordt gekeerd en dankzij het rijpingsproces op de juiste smaak komt."

Daarna vinden de kazen hun weg onder andere naar de noordelijke markten, maar ook naar de tien Kaasvoordeelshops van Eisenga.

Ruud: "De liefhebber vindt daar alle soorten kaas tegen een vaste

medewerkers succesfactor Lely Center Noord maakt onderdeel uit van de wereldwijd opererende Lely groep.

Het bedrijf is vanuit Heerenveen verantwoordelijk voor de verkoop van- en de service aan de Lely Dairy machines in Friesland, Groningen en NO Drenthe. De Lely Astronaut melkrobot is daarin de belangrijkste en grootste factor.

De afgelopen jaren zijn de aantallen Lely melkrobotsystemen en andere Lely robotsystemen flink gegroeid. Het investeringsklimaat is een flinke periode goed geweest.

Er zijn veel stallen vernieuwd en veel melkveehouders hebben hun bedrijf laten groeien. Deze groei gaat veelal gepaard met de wens naar optimalisatie van melkproductie en voer efficiëntie. De Lely Astronaut melkrobot en de Lely Vector passen vaak in het plaatje om deze doelen te bereiken.

Naast de investeringsdrift van de melkveehouders is het voor centermanager Anne Meestringa duidelijk dat de toegewijde en betrokken medewerkers van Lely Center Noord een flinke rol spelen in het succes. “In deze business is 24/7 beschikbaarheid van flexibele en gedreven medewerkers een must. Binnen ons team zie ik dat mensen elkaar versterken en enthousiasmeren, en dat is prachtig om te zien”.

Henk (links) en Ruud Eisenga, de kaassmaakmakers

Inmiddels is de mijlpaal van de 1000ste operationele Lely Astronaut melkrobot in de regio van Lely Center Noord binnen hand-

bereik. De markt voor de Lely Discovery en Lely Juno zit al jaren in de lift. De after market ontwikkeld zich binnen het bedrijf als een factor van belang.

Dat de omstandigheden veranderen door de momenteel lage melkprijs en de regelgeving omtrent fosfaatrechten is duidelijk.

De huidige markt is stabiel en vergelijkbaar met een gemiddeld jaar. Bij Lely overheerst de overtuiging dat melkveehouders veerkracht hebben en hun bedrijfsvoering weten aan te passen aan de nieuwe regelgeving.

Het is vooral belangrijk dat er duidelijkheid is, waardoor weer plannen kunnen worden gemaakt.

Lely Center Noord wil daarin graag een gesprekspartner zijn.

Anne Meestringa