Watermanagement & Watertechnologie
Voorwoord Topsector Water staat voor Maritieme, Delta- en Watertechnologie. De enorm sterke kanten van ‘Nederland Waterland’ worden op mondiale schaal uitgebouwd en geëxporteerd. De innovatie- en concurrentiekracht wordt gestimuleerd door een verbeterde samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid of ook wel de gouden driehoek. Ondernemingen zoeken nieuwe markten, ontwikkelen producten en diensten. Omstandigheden in Nederland bepalen de concurrentiepositie op de internationale markt. De overheid heeft veelal een dubbele rol: die van opdrachtgever én regelgever. Innovatie, kwaliteit en duurzaamheid zijn kernpunten voor
Het verdubbelen van onze exportpositie in 2020 geeft vele uitdagingen, ook het gebied van menselijk kapitaal. In totaal zijn er tot die tijd 40.000 nieuwe mensen nodig. We zijn daarom erg actief om leerlingen van middelbare scholen, MBO, HBO en Universiteiten voor de Watersector te interesseren. Het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Water en het Centre of Expertise Watertechnologie in Leeuwarden is een onderdeel van onze Human Capital agenda. De motivatie van alle partijen is enorm en dat inspireert mij.
de toekomst. Doorbraakprojecten zijn bepalend voor onze exportpositie. Innovatieve proefprojecten zoals Blue Energy bij de Afsluitdijk, het onderzoekprogramma bij de IJkdijk en het produceren van gas bij waterzuiveringsinstallaties zijn zeer interessante projecten. Bij mijn bezoek deze maand aan Wetsus op de groeiende WaterCampus in Leeuwarden bleek weer hoe de hechte samenwerking op de campus tussen MKB-ers en onderzoekers van vele (ook buitenlandse) universiteiten tot verrassende innovaties leidt. Mooi aspect is dat we op het gebied van Watertechnologie complementaire
Ik wens u veel leesplezier in deze speciale water editie! top kennisinstellingen hebben in Friesland en de Randstad die steeds hechter samenwerken. De nieuwe stimulerende financieringsregelingen voor alle Topsectoren dragen hier ook aan bij.
Hans Huis in 't Veld Boegbeeld Topsector Water
Slimme watervindingen uit Snits roterende beweging energie worden opgewekt. In Nederland zijn vanwege het vrijwel ontbreken van verval weinig hydrovijzels actief. Wel levert Landustrie binnenkort een eerste hydrovijzel voor het Wilhelminakanaal in Noord-Brabant. Inmiddels draaien er door heel Europa al zeker 40 installaties van Landustrie. Zo is onder andere Windsor Castle aan de Theems van stroom voorzien door de slimme vinding uit het Friese Sneek.
Landustrie in Sneek viert dit jaar haar eeuwfeest. Aanvankelijk alleen actief in polderbemalingen, richtte de onderneming zich in de opbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog op het realiseren van complete afvalwaterzuiveringsinstallaties.
Een van de initiatieven waar Landustrie de nationale en internationale pers mee haalde is de decentrale waterzuivering. Daarbij wordt in een wijk in Sneek het huishoudelijk afvalwater direct al bij de bron gescheiden en gezuiverd waarbij energie en meststoffen worden gewonnen. De pilot is het eerste in de wereld op deze schaal en is een samenwerking tussen Wetterskip Fryslân, Woningstichting de Wieren, STOWA, gemeente Sneek, DeSaH BV en Provincie Fryslân. Het project won in 2012 de Waterinnovatieprijs.
Landustrie BV Pieter Zeemanstraat 6, Sneek (0515) 48 68 88 www.landustrie.nl Hydrovijzel in Warburg (D)
Met de ontwikkeling van de waterkrachtvijzel heeft Landustrie het ruim tweeduizend jaar oude principe van de vijzel een nieuwe dimensie gegeven. Wanneer het water door de hydrovijzel
naar beneden stroomt, start de rotatie van de vijzel. Met toepassing van de juiste aandrijving en aanpassing van het stortpunt, kan met deze
Opening door (toen nog) prins Willem-Alexander van het waterzuiveringsproject Noorderhoek in Sneek.
Bioplastic uit tomaten en paprika's
Een tomatenplant die overeind wordt gehouden wordt door een draad van bioplastic vervaardigt uit... een tomatenplant. Met het project 'Waddenkas' werken provincie Fryslân, projectbureau A7Westergo en LTO Noord samen aan het realiseren van innovatieve en duurzame oplossingen in het glastuinbouwgebied Noordwest-Fryslân, zoals het maken van bioplastic uit plantenresten en afvalwater.
Noordwest- Fryslân kent ruim 100 hectare glastuinbouw met de potentie om door te groeien tot maximaal 450 hectare. De provincie Fryslân heeft in haar streekplan opgenomen dat die glastuinbouw duurzaam dient te zijn en zo weinig mogelijk maatschappelijke hinder mag opleveren. Dirk Osinga, projectcoördinator Waddenkas: “In het project Waddenkas testen we innovatieve en duurzame technieken in de praktijk. Het spreekt de glastuinders aan om minder afhankelijk te zijn van fossiele energie en op zoek te gaan naar alternatieven. Alternatieven zijn het terugwinnen van biogas uit plantenresten of het maken van biopolymeren.”
Biopolymeren zijn de grondstof voor plastic op basis van natuurlijke materialen zoals maïs, zetmeel of suiker. Maar ook op basis van plantenresten van tomaaten paprikaresten. Osinga: “De tomatenplant is een eenjarige plant. Elk najaar worden tonnen afval uit de kassen gereden, op een hoop gegooid en op een goed moment door boeren over het veld uitgereden. Middels een vernuftig technologisch proces wordt nu in een pilotproject niet alleen energie lees: warmte- aan het afval onttrokken, maar worden deze plantenresten omgezet tot een grondstof voor bioplastic. Deze grondstof wordt vervolgens aan afvalwater, dat de juiste bacteriën bevat, toegevoegd om biopolymeren te maken.”
De biopolymeren zijn volledig biologisch afbreekbaar. “Ze kunnen het antwoord zijn op het probleem van de 'plastic soep'. De enorme drijvende eilanden in de oceanen bestaande uit plasticdeeltjes -gemaakt van fossiele brandstoffen- die uiteindelijk in de ecosystemen terecht komen. Het bioplastic -polyhydroxyalkanoaat of kortweg PHA- is onder andere geschikt voor bevestigingsdraad dat gebruikt wordt om tomatenplanten te begeleiden tijdens de teelt. Onder de juiste omgevingscondities verteren de draden binnen enkele weken, waardoor tuinders en verwerkers niet
meer met plastic afval blijven zitten. Op een recent gehouden symposium voor onder andere diverse waterschappen uit Nederland waar de pilot werd gedemonstreerd, toonden de aanwezigen zich zeer enthousiast, met het Wetterskip Fryslân voorop. En twee weken geleden tekenden de provincie Fryslân en multinational Veolia een intentieverklaring om voor de productie van bioplastics uit die polymeren in 2014 een fabriek te gaan bouwen.” www.waddenkas.nl
Watermanagement & Watertechnologie
Van kennis naar business ‘Stroomversnellingen’ op WaterCampus Leeuwarden
Het gaat goed met de WaterCampus Leeuwarden; de campus groeit uit tot een Europees centrum voor watertechnologie, waarin Research, Educatie en Business elkaar ontmoeten en versterken. De bedrijvigheid is er het afgelopen jaar fors toegenomen. Onlangs nog mocht wethouder Henk Deinum van de gemeente Leeuwarden vier nieuwe bedrijven begroeten: Bucon Industries uit Rijswijk, Feyecon uit Weesp, Dutch Water Partners, Foru Solution en Add Export Import. De bedrijven zijn zeer te spreken over de faciliteiten die men op de WaterCampus aantreft. Peter Bulsing van Bucon: “Voor ons heeft deze regio een grote toegevoegde waarde. Je opereert hier in het centrum van de watertechnologie. Verder heeft Leeuwarden de visie en de ambitie om uit te groeien tot de Europese watertechnologie hub. En er is een Water Alliance en een wethouder die het tempo er fors in weten te houden.”
Bucon Industries heeft sinds de start in 2001 naam gemaakt met een aantal internationale innovaties op het gebied van drinkwater, afvalwater en wateropslag. Vanuit Leeuwarden wil men via de werkmaatschappij Dutch Water Partners (DWP) verdere groei realiseren in omzet en werkgelegenheid. Dit met name bij de activiteiten op het gebied van drinkwatersystemen. “Wat we erg plezierig vinden is dat we hier meteen al een demo-installatie kunnen inrichten, waarmee we potentiële internationale klanten kunnen laten zien hoe onze drinkwatersystemen functioneren.” Snel de markt op
Ook nieuwkomer Feyecon is zeer te spreken over wat men tegenkomt in Leeuwarden. Met ‘Clearwater’ wil het bedrijf proberen om uit zeewier twee producten te maken: een extract dat kan dienen als een natuurlijke plantengroeistimulator en een middel dat zware metalen uit water kan halen. “De eisen voor waterkwaliteit zullen alleen maar toenemen”, verklaart projectleider Martijn van der Kraan. “Wij hebben de afgelopen jaren al veel kennis opgedaan met het zuiveren van water
Alles op één plek Het grote voordeel van de WaterCampus is dat de hele keten – van kennis tot aan business – er aanwezig is, of binnen handbereik. Op het gebied van kennis is Technologisch Topinstituut Wetsus vermaard. Maar ook het Centre of Expertise Water Technology timmert stevig aan de weg. Het CEW is hét kennis- en innovatiecentrum voor toegepast onderzoek en productontwikkeling op het gebied van watertechnologie. Directeur Gerard Adema:“Het laten onderzoeken van allerlei vraagstukken komt nu zeer gemakkelijk binnen handbereik van bedrijven. De getalenteerde HBO-studenten en ook de faciliteiten van een gloednieuw Waterapplicatiecentrum (WAC) zijn concreet. We nodigen het bedrijfsleven echt uit om die kans te omarmen.”
door middel van zeewier. Daarbij zijn we gefocust op de praktijk. Die focus op de praktijk troffen we ook hier op de WaterCampus. Hier gaan we, onder andere met behulp van het prachtig ingerichte Water Applicatie Centrum tests doen en vervolgens het product op een grotere demosite laten zien. En ja, daarna snel de markt op.”
Bedrijvigheid Bedrijven helpen die versnelling naar de markt te maken is precies waar Water Alliance – het samenwerkingsverband van overheid, kennisinstellingen en bedrijven - voor is opgericht, zo legt directeur Hein Molenkamp uit. “Samen vormen overheid, kennisinstellingen en bedrijven in het noorden een slagvaardig netwerk op het gebied van watertechnologie. De WaterCampus vormt de fysieke kern, waar tal van faciliteiten zijn voor onderzoek, educatie en bedrijvigheid. Maar wij
Warm bad “De lange adem loont voor de WaterCampus. Watertechnologiebedrijven komen op de WaterCampus in een warm bad”, zo stelt wethouder Henk Deinum. Hij is een vurig pleitbezorger voor de ontwikkeling van watertechnologie in de Friese hoofdstad en bedrijven als Bucon prijzen zijn tomeloze inzet. “We werken hard om ondernemers te faciliteren. Op de WaterCampus lukt dat heel goed. Alle faciliteiten zijn aanwezig. Door de aanwezigheid van Wetsus, het CEW, het CIV en het Waterapplicatiecentrum is er een schat aan kennis en goedgeschoolde menskracht. En via de Water Alliance krijgt men bovendien een flinke zet in de rug als het gaat om matchmaking en marketing. Ontwikkelingen kunnen vanaf deze plek door al die synergie in een stroomversnelling raken.”
gaan nog wat stappen verder: wij, samen met andere partijen op de WaterCampus, helpen bedrijven de stap te maken van een goed idee naar het vermarkten er van. Dat doen we onder andere door middel van matchmaking, zoals het organiseren van bijeenkomsten, deelname aan internationale beurzen en door het bieden van
ondersteuning op het gebied van marketing, PR en lobby. Simpel gesteld helpen wij om kennis te vertalen naar business”
Inmiddels is op de WaterCampus ook het Centrum voor Innovatief Vakmanschap (CIV) Water toegevoegd, een samenwerkingsverband tussen MBO-instellingen Friesland College en Nordwin College. Volgens directeur Peet Ferwerda mag dit best een mijlpaal genoemd worden. “Een toekenning als CIV krijg je niet zo maar van het ministerie. Wij zijn de enige in Nederland op het gebied van watertechnologie en watermanagement. Dat is een snel groeiende branche, waar steeds meer behoefte is aan uitvoerend personeel dat goed is opgeleid en innovatief is ingesteld. Daar kunnen wij voor zorgen.” www.watercampus.nl www.wateralliance.nl
Peter Bulsing, Bucon
Martijn van der Kraan, Projectleider en Henk Deinum, wethouder
Hein Molenkamp, directeur Water Alliance
Watermanagement & Watertechnologie
De onbegrensde mogelijkheden van de watersector De watersector heeft alles in zich: internationale contacten, duurzame oplossingen en hoogstaande technologieën. Docenten van Hogeschool Van Hall Larenstein (VHL) vertellen over de kansen die de watersector biedt voor jongeren.
Studenten kiezen niet snel voor de richting water, omdat ze niet weten wat het inhoudt. “De keuze ligt niet voor de hand. Zo is het bijvoorbeeld redelijk onbekend wat een waterschap of drinkwaterbedrijf doet. ”, vertelt Bonnie Bult, lector Afvalwatertechnologie bij Hogeschool VHL, locatie Leeuwarden. “Dat komt omdat mensen er weinig last van ondervinden. Het is vanzelfsprekend dat er schoon drinkwater uit de kraan komt, maar daar gaat een hele wereld aan vooraf.”
Klimaateffecten
De watersector biedt volop kansen. De uitdagingen op het gebied van water worden steeds groter. Zeker als de verwachte klimaateffecten zichtbaar worden. “Denk aan de stijging van de zeespiegel, daling van het land of extreme neerslag”, vertelt Peter Groenhuijzen, hoofddocent van de opleiding Land- en watermanagement, locatie Velp. “De toenemende internationalisering maakt dat de richting water een internationaal karakter krijgt. We zullen ons hoogstaande watermanagement verder gaan vermarkten in het buitenland. Nederland heeft een grote wil tot samenwerken en mede door de ligging in een delta is Nederland een ideale proeftuin voor innovatieve en duurzame oplossingen en technologieën. Zo kan Nederland koploper blijven op watergebied.”
Bruggenbouwers Angelique Kuiper, opleidingscoördinator Kusten zeemanagement, locatie Leeuwarden, ziet
eveneens voldoende mogelijkheden op het gebied van zeespiegelstijging en kustverdedigingsamenwerking. “Naast de civieltechnische kant, wordt ook het sociale aspect steeds belangrijker. Bewoners in kustgebieden moeten zich veilig voelen. Alle betrokkenen moeten het eens worden, maar hoe breng je alle partijen in een kustgebied bij elkaar? Studenten van nu worden echte bruggenbouwers tussen alle betrokkenen.”
Duurzame technologieën Ook met de opleiding Milieukunde/Watertechnologie, locatie Leeuwarden, kun je veel richtingen op. Bonnie Bult: “Als watertechnoloog ben je continu op zoek naar nieuwe duurzame technologieën. Je onderzoekt bijvoorbeeld hoe je uit afvalwater energie opwekt. Of hoe je uit afvalwater grondstoffen terugwint. De diversiteit maakt het werkveld interessant.”
Ontdekken De ontwikkelingen op het gebied van water staan voorlopig niet stil. Er valt nog veel te ontdekken en daar zullen studenten de komende jaren aan meewerken. Groenhuijzen: “Zo kun je een groot wateroppervlak ook zien als een grote zonnecollector. Als we die warmte kunnen vasthouden en benutten, wordt water een element van meerdere functies.” Angelique Kuiper ziet veel kansen voor aquacultuur. In de Oosterschelde bevindt zich de eerste 'Zeeboerderij' van Nederland. Oud-studente Kust- en zeemanagement Julia Wald onderzoekt hoe je het beste zeewier en andere gewassen kunt verbouwen. “Zeeboerderijen kunnen bijdragen aan een oplossing voor het wereldvoedselprobleem. Werken in de watersector betekent dat je echt verschil kunt maken op allerlei terreinen.”
Hogeschool VHL is de grootste groene kennisinstelling in Nederland, o.a. op het gebied van (internationaal) watermanagement en – technologie, het beheer van kust en zee en het betrekken van verschillende belangengroeperingen bij besluitvorming rond watervraagstukken. We bieden opleidingen aan in voltijd een deeltijd. Meer weten? Kijk op www.hogeschoolvhl.nl
Van Super Pokon en intelligente watervoorziening
We staan er nauwelijks bij stil, maar drinkwater uit de kraan bestaat nog maar goed en wel ruim honderd jaar. De eerste drinkwaterbedrijven ontstonden aan het eind de van de negentiende eeuw en van de 220 die ons land er ooit telde, zijn er door fusies- anno 2013 een tiental overgebleven. Met Vitens in Noord-Oost en Midden-Nederland als grootste.
Door te investeren in duurzaamheid en innovatie wil Vitens zorgen dat ook in de toekomst de continuïteit van betrouwbaar drinkwater gegarandeerd is. Rik Thijssen, Manager Business Development van Vitens: “Het proces van het feitelijke winnen van water is -om het populair uit te drukken- voor Vitens gesneden koek. Er is in de afgelopen decennia veel in winning, productie, distributie en watertechnologie geïnvesteerd en inherent daaraan is de kwaliteit van het drinkwater steeds beter geworden. Het meest recente onderzoek zet Nederland in Europa zelfs op de eerste plaats wat kwaliteit van het drinkwater én waterkennis betreft. In het verlengde daarvan is het aandachtsveld steeds meer komen te liggen op het verduurzamen van de totale bedrijfsgroep. Vitens zet daarbij in op een voortgaande verbetering van de zuivering, onder andere door vermindering van het energieverbruik en hergebruik van reststoffen.”
Vitens heeft op een aantal productielocaties ontkleuringsinstallaties om het water zo helder mogelijk te leveren aan haar klanten. De kleur wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van organische stoffen in het grondwater, de zogenaamd humuszuren. Humuszuren staan bekend om hun waardevolle biologische eigenschappen ter verbetering van de bodemstructuur. Thijssen: “Op een productielocatie in Friesland filteren we de humuszuren uit het drinkwater en wordt het verwerkt tot een unieke bodemverbeteraar. Intern noemen we het een 'Super Pokon'. De agrariërs in het wingebied van de proeflocatie krijgen vanaf het eind van 2013 het in poedervorm aangeboden en veldproeven hebben al een 5 tot 7 procent hogere opbrengst laten zien. De kringloop is daarmee rond: het humuszuur komt uit het gebied en wordt er ook weer in teruggebracht. Bijkomend voordeel is bovendien dat boeren minder kunstmest hoeven te gebruiken, waardoor het milieu en de drinkwaterbronnen minder worden belast.” Een andere vorm van verduurzaming van de Vitens-bedrijfsgroep is de intelligente watervoorziening. Erik Driessen, Manager Innovatie: “Vitens beschikt in haar werkgebied over zo'n 48.000 kilometer waterleiding. Infrastructuur waardoorheen dag en nacht het water naar de eindgebruiker wordt gepompt. Tot op heden vindt er tijdens de distributie van het water onderweg echter
nauwelijks monitoring plaats. Iets wat niet meer van deze tijd is. Monitoring door middel van sensoren kan energie besparen, calamiteiten voorkomen en last but not least wordt de kwaliteit van het water voortdurend gemeten. Niet alleen bij de bron, maar gedurende het hele transport tot aan de waterkraan. In en rond Leeuwarden is een 'Vitens Innovation Playground' ingericht, een proefgebied waar in de afgelopen anderhalf jaar ruim honderd sensoren in het distributienet zijn geplaatst. Hierin werken we nauw samen met MKB, industrie, kennisinstituten en Provincie. Met de
pilot willen we een nieuwe standaard zetten voor hoe de watervoorziening er in de toekomst uit moet gaan zien. Het project wordt financieel mede ondersteund door de provincie Fryslan en we zijn met gelijksoortige waterleidingbedrijven in Frankrijk, Engeland en Spanje een samenwerking aangegaan in het consortium 'Smart Water 4 Europe'. Het initiatief ligt bij ons, we trekken de kar en op dit moment loopt er een aanvraag voor Europese subsidie, die een reële kans van slagen maakt.” www.vitens.nl
Watermanagement & Watertechnologie
De Nieuwe Afsluitdijk: een dynamisch gebied
Beleef het DNA van Nederland, zo luidt de slogan van het programma De Nieuwe Afsluitdijk. De Afsluitdijk is een icoon op het gebied van waterveiligheid in Nederland en is over de hele wereld bekend. De 32 kilometer lange dijk is een fysieke verbinding tussen de provincies Noord-Holland en Fryslân. Het is een uniek deltawerk en trekt jaarlijks zo’n 250.000 bezoekers. Kortom, de Afsluitdijk is een stukje ‘DNA’ van Nederland, wat iedereen moet hebben beleefd!
Samenwerken Rijksoverheid en De Nieuwe Afsluitdijk werken aan de versterking en vernieuwing van de dijk. Rijkswaterstaat heeft als taak om de komende jaren de waterkering toekomstbestendig en veilig te maken en de afvoercapaciteit van het water te verhogen. De Nieuwe Afsluitdijk haakt hierbij aan met haar plannen op het gebied van Energie & water, Natuur & water en Economie & water. Overheid, onderwijs, wetenschap en ondernemers bundelen hiervoor hun krachten en unieke kennis.
Het bedrijfsleven, kennisinstellingen en vijf regionale overheden zetten zich de komende jaren in voor een vernieuwde dijk: ‘De Nieuwe Afsluitdijk’. Rijkswaterstaat renoveert de dijk, en De Nieuwe Afsluitdijk richt zich op projecten zoals de aanleg van een ‘Vismigratierivier’, waarmee herstel van de visstand en de vogelpopulaties in zowel de Waddenzee als het IJsselmeer beoogd wordt. Maar ook een plan om Den Oever te ontwikkelen als levendige ‘Waddenpoort’.
dit de Afsluitdijk een zeer geschikte locatie voor een Experience Centre. Een centrum waar bezoekers onder andere de natuur beleven, informatie krijgen over de historie, de aanstaande werkzaamheden aan de dijk en Deltatechnologie, maar worden geprikkeld om als toerist een bezoek te brengen aan het unieke Waddengebied.
Uiteindelijk is De Nieuwe Afsluitdijk:
- een internationaal aansprekend voorbeeld van de manier waarop Nederland omgaat met water, natuur en energie; - een kraamkamer voor duurzame en ecologische innovatie; - een visitekaartje van UNESCO Werelderfgoed, de Waddenzee; - een gebied met economische betekenis voor de regionale economie. Binnen het programma van De Nieuwe Afsluitdijk is er ruimte om nieuwe haalbare initiatieven aan het programma toe te voegen.
Naar een toekomst met schone energie
In de spuisluizen van Den Oever test het bedrijf Tocardo al een aantal jaar hun duurzame stromingenergie turbines. Het Tidal Testing Centre biedt gelegenheid aan ontwikkelaars om hun (onderwater)turbines te testen in de sluizen en binnenkort ook op een offshore locatie.
Friesland
Breezanddijk Texel Texel e
IJsselmeer Noord-Holland
Breezanddijk
Pilot Blue e Energy E gy
Brak water uit Br Zoet water in w i
W Werking erking ‘Blue Energy’.
Zoutt w water in Elektriciteit
brak water
-
-
+
zout water
+
+
Elektrolyt Membranen die negatieve ionen doorlaten Membranen die positieve ionen doorlaten Elektroden
zoet water
Binnenkort gaat er een proef van start met Blue Energy, waarbij de techniek om energie uit zout en zoet water te halen, voor het eerst in de praktijk wordt getest. Het bedrijf REDstack, kennisinstituut Wetsus, membraanleverancier FujiFilm, werken samen aan deze proef op Breezanddijk. Afhankelijk van de resultaten vindt tussen nu en 2020 een opschaling plaats naar een centrale van 0,5 tot 1 megawatt. Na 2020 zou op de Afsluitdijk een centrale van maximaal 200 megawatt kunnen worden gebouwd. Rik Siebers, directeur REDstack: “De ontwikkelde innovaties willen we wereldwijd vermarkten. Europees denken we aan 20 gigawatt potentie en wereldwijd 180 gigawatt, wat neerkomt op de energievoorziening van ongeveer 150 miljoen huishoudens wereldwijd. Dat biedt enorme economische kansen.”
Toerisme als impuls voor de regionale economie
Blue Energy: energie uit zoet en zout water
-
Informatiebijeenkomst eind augustus
Waddenzee
De Afsluitdijk is al sinds jaar en dag een wereldwijd bekend fenomeen op het gebied van deltatechnologie. Zelfs van Japan tot Amerika is de Afsluitdijk bekend. De recreatieve en toeristische positie van de Afsluitdijk is daarentegen nog vrij zwak. “En dat is zonde, want de Afsluitdijk heeft veel potentie als toeristische banenmotor in deze regio ,” vertelt Gertjan Elzinga, projectleider Recreatie & Toerisme bij De Nieuwe Afsluitdijk. Daarom is het belangrijk dat De Nieuwe Afsluitdijk een aantrekkelijk reisdoel wordt en verbinding legt met toerisme in het Waddengebied en IJsselmeer. Veel toeristen rijden over de dijk voor een vakantie op de eilanden of langs de kust van het IJsselmeer. Bussen vol (buitenlandse) toeristen komen het Monument bekijken.” Elzinga: “Dit maakt de Afsluitdijk zeer geschikt voor een exploitabele onderneming. Door het vergroten en verbreden van het aanbod en het verbeteren van de voorzieningen, blijven toeristen langer in de regio, wat leidt tot hogere bestedingen. Deze bestedingen leiden tot meer werkgelegenheid.
De Nieuwe Afsluitdijk is een samenwerking tussen:
Toerisme is een belangrijke banenmotor voor de kop van Noord-Holland en Fryslân.”
Onderzoek mogelijkheden Experience Centre De Nieuwe Afsluitdijk en Rijkswaterstaat hebben om deze reden de ambitie om een grote publiekstrekker op de Afsluitdijk te realiseren. Het moet een ‘Experience Centre’ worden, waarin informatie wordt gegeven over het natuurgebied rondom de Afsluitdijk. Zo staat de Waddenzee op de Unesco Werelderfgoedlijst samen met onder andere de Chinese Muur en de Grand Canyon. Het IJsselmeer is het grootste meer in West-Europa en wordt veel gebruikt door en voor de visserij- en watersport. Samen met de innovatieve duurzame energie projecten en de Vismigratierivier maakt
Wilt u deel uitmaken van deze plannen? De Nieuwe Afsluitdijk organiseert na de zomervakantie een informatiebijeenkomst voor geïnteresseerde ondernemers en investeerders in het Experience Centre Afsluitdijk. Als u een goed plan heeft en daar ook eigen middelen in wilt investeren, kunt u zich aanmelden (t/m 15 juli) via info@denieuweafsluitdijk.nl. Ondernemers (exploitanten en investeerders) ontvangen dan voor deze informatiebijeenkomst een persoonlijke uitnodiging. Contactgegevens Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk Postbus 20120, 8900 HM Leeuwarden Telefoon: 058 - 2925820 Email: info@denieuweafsluitdijk.nl www.denieuweafsluitdijk.nl
Watermanagement & Watertechnologie
Parel aan Hollands Kroon
Impressie van de nieuwe dijk en vissershaven
Wie het niet als bestemming heeft, rijdt er over de N99 of de A7 letterlijk en vrijwel ongemerkt aan voorbij. Den Oever, een eeuwenoud vissersdorpje, slaapt haar Doornroosjeslaap, wachtend op de prins die haar wakker komt kussen. Met het programma Waddenpoort Den Oever geeft gemeente Hollands Kroon die prins gestalte en ontwaakt het pittoreske plaatsje aan de Omringdijk eindelijk uit een al te lange sluimer.
Het programma Waddenpoort Den Oever maakt onderdeel uit van een ambitieus programma 'De Nieuwe Afsluitdijk', ofwel DNA. Theo Meskers, wethouder Economische Zaken van gemeente Hollands Kroon: “In het kader van de waterveiligheid heeft het Rijk in 2011 gelden gereserveerd voor de versterking van de Afsluitdijk, om zo voor de toekomst de veiligheid van Noord Nederland te kunnen garanderen. De Afsluitdijk zal na de verhoging berekend zijn op een uitzonderlijke springvloed die zich eens in de tienduizend jaar
Bron: gemeente Hollands Kroon
kan voordoen. Vanuit de opdracht van het Rijk hebben regionale overheidspartijen als gemeente Hollands Kroon het initiatief genomen om -naast alleen de waterveiligheid- verschillende innovatieve en duurzame ambities uit te werken. Een van die ambities is een integrale aanpak van Den Oever, een project waarbij het dorp moet uitgroeien tot een figuurlijke Waddenpoort. Als enig Nederlands dorp is het gelegen aan zowel de Waddenzeekust als het IJsselmeer en zijn de havens en de dorpskern direct gelegen aan de Afsluitdijk. Den Oever is hierdoor zowel de noordelijke toegang tot Noord Holland als een poort naar de Waddenzee.”
Onontgonnen gebied Gemeente Hollands Kroon is de initiërende en stuwende partij achter het programma Waddenpoort Den Oever. Met de uitvoering van het plan wordt de leefbaarheid van Den Oever vergroot en gewaarborgd, onder andere door het versterken van
Impressie van het ornithologisch uitkijkpunt het ondernemersklimaat en het verbeteren van het voorzieningenniveau. Meskers: “Binnen de meeste projecten van het programma Waddenpoort Den Oever speelt toerisme en recreatie een belangrijke rol of is het zelfs een primaire doelstelling. Den Oever is in dat opzicht een nog vrijwel onontgonnen gebied, maar met een reële potentie om uit te groeien tot een plaatsje met die typische sfeer die bezoekers bijvoorbeeld ook naar de dorpen op de Waddeneilanden doet trekken.”
Recreatietransferium De grootste nieuwe ontwikkeling binnen het programma Waddenpoort Den Oever vindt plaats op het Recreatietransferium langs de provinciale weg N99. De locatie ligt strategisch aan de verbindingsweg naar Den Helder en binnen reikwijdte van de A7. Een belangrijk deel van de programmering van het plan is gebaseerd op deze geografische ligging. “Het moet voor de automobilist straks interessant zijn om de afslag naar het Recreatietransferium te nemen. Of dat nu is voor een tankstop van een paar minuten, een wat langer verblijf om de inwendige mens te versterken of voor een een- of meerdaags verblijf waarbij Den Masterplankaart Waddenpoort Den Oever.
Bron: gemeente Hollands Kroon
Oever als verblijfsplaats of uitgangspunt dient. In de plannen zijn onder andere een foodcourt opgenomen, een uitkijktoren met een daaraan gekoppelde VVV en het Viking Informatiecentrum (VIC). Daarnaast geeft het nieuwe ontwikkelingsgebied ook ruimte aan bedrijven en initiatieven die in de dorpskern moeilijk of niet tot wasdom komen. Recent heeft de DEKA supermarkt in het dorp besloten zich te gaan vestigen op de nieuwe locatie. Tot op heden is ze gesitueerd in het dorp, relatief kleinschalig en ingericht op een beperkt verzorgingsgebied. Dergelijke voorzieningen zijn echter kwetsbaar voor de krimp van het aantal bewoners en met een eventueel vertrek dragen ze bij aan de vicieuze cirkel. Met de opening in de tweede helft van 2014 van een gloednieuwe DEKA supermarkt op het Recreatietransferium is die cirkel doorbroken. De vestiging is de basis onder het welslagen van het project en tegelijk de katalysator ervan. Niemand laat Den Oever straks nog ongemerkt links of rechts liggen!” www.hollandskroon.nl/projecten Waddenpoort Den Oever
Watermanagement & Watertechnologie
Passie voor precisiewerk De twintig medewerkers van STT Products in Tolbert weten zich door één aspect nauw met elkaar verbonden: de passie om vanuit een idee iets concreets te bedenken, te ontwikkelen én te vervaardigen. Met als motto: 'Kan niet, bestaat niet'. “Dat laatste is misschien wat gechargeerd, maar in principe geldt het wel”, vertelt Menno Kooistra, directeur van STT Products. “Wij halen namelijk de grootste voldoening uit het begrijpen van wat de klant wil en dat te kunnen vertalen naar een technische oplossing. Zo hebben we een goede klant aan Wetsus, het researchcentrum voor watertechnologie in Leeuwarden. Dan komt er een wetenschapper bij ons met een abstract idee voor een opstelling ten behoeve van een onderzoek. Een opstelling die standaard in geen enkele catalogus ter wereld wordt aangeboden. Wij hebben de ervaring en expertise in huis om dat idee te concretiseren. Niet alleen in een ontwerp, maar ook in de daadwerkelijke uitvoering ervan. Of dat nu een mechanische, electronische of software oplossing is of een combinatie daarvan.” De roots van STT Products liggen in de medische sector, maar daarnaast ontwikkelt en bouwt het bedrijf ook fijnmechanica voor ondernemingen als Shell, Fokker, Kema en diverse onderwijsinstellingen. Kooistra: “Onze expertise bleek echter ook uitstekend toepasbaar te zijn in de watertechnologie, zoals in de Blue Energy. Blue Energy is het benutten van energie die ontstaat uit twee watermassa's met een verschil in zoutconcentratie. De eerste ideeën stammen al vanuit de zeventiger jaren van de vorige eeuw. In 2005 is door de firma REDStack een proefinstallatie gebouwd bij Frisia Zoutfabrieken in Harlingen. Onderzoek is en blijft echter nodig om met name het rendement van de reactor te verhogen. Als STT bieden wij ondersteuning in dat onderzoek. Zo hebben we een demonstratieopstelling ontwikkeld en verSTT Products ontwikkelt en bouwt machines, apparaten, hulpmiddelen en testapparatuur voor productiebedrijven, laboratoria en onderzoeksinstituten. De range loopt uiteen van eenvoudige tools en productiemachines tot geavanceerde productielijnen die turn-key worden opgeleverd.
vaardigd om de werking van de reactor adequaat uit te kunnen leggen aan belanghebbenden en studenten. Inmiddels hebben we ten behoeve van presentaties op beurzen en onderwijsinstituten zes demomodellen vervaardigd en voor onderwijspakketten tientallen cellen gebouwd. Daarnaast ontwikkelen en vervaardigen wij op verzoek van onder andere Wetsus allerlei toestellen en test- en meetopstellingen die aan het wateronderzoek gerelateerd zijn.” Bij Wetsus lopen naast het Blue Energy project nog zo'n zeventig andere projecten, die allemaal draaien om duurzaam watergebruik en duurzame energie. Rond de campus in Leeuwarden hebben zich diverse water-gerelateerde commerciële bedrijven en bedrijfjes gevestigd, die op hun beurt ook weer klant of potentiële klant zijn voor STT Products. “Verder krijgen we ook opdrachten van onder andere waterschappen en overheden en ontwikkelen en vervaardigen we, zoals gezegd, daarnaast opstellingen, instrumenten en machines voor ook niet-water gerelateerde bedrijven en instellingen.” STT Products Leuringslaan 48, Tolbert (0594) 514 445 www.sttproducts.nl
mbo Life Sciences Valt jouw toekomst this Analysein het water? Water bepaalt ons leven. Wil jij werken in de watertechnologie en zorgen voor schoon oppervlakteen afvalwater, een sterke waterkringloop en gezond drinkwater? Volg dan een opleiding bij Life Sciences op mbo niveau. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor watermanagement, laboratoriumtechniek of procestechniek.
Wil je meer weten?
www.mbolifesciences.nl
Mbo Life Sciences is een samenwerking van Nordwin College en Friesland College.
Een stille winnaar Het is het type onderneming dat -zonder lawaai naar buiten toe te maken- in haar branche door de jaren heen langzaam maar zeker een onderscheidende sleutelrol is gaan vervullen. In de jaren zeventig van de vorige eeuw door naamgever Kees Mous als een bescheiden bouwer van waterpompen begonnen, is Mous Waterbeheer anno 2013 uitgegroeid tot een multidisciplinair bedrijf dat zich richt op innovatieve oplossingen voor integraal procesmanagement in de watersector. De expertise en ervaring van Mous Waterbeheer liggen in telemetrie, elektrotechniek, werktuigbouwkunde en civiele techniek. “Met die disciplines richten wij ons op ontwikkeling, advisering, projecten, service en onderhoud en databeheer in de watermarkt”, aldus directeur Hidde Kriele. “In de heterogene watersector onderscheiden wij ons
als een allrounder, waarbij onze kennis en kunde nét dat verschil maken. In een tijd waarin allerlei budgetten onder druk staan en kwaliteit steeds vaker als hekkensluiter in de calculatie wordt opgenomen, doen wij op geen enkele wijze concessies aan die kwaliteit. Juist in service en onderhoud zien wij een groeimarkt en bieden wij meerwaarde door het tegen concurrerende prijzen leveren van constante hoge kwaliteit. Luisteren naar de wensen van de klant is daarbij cruciaal. En in plaats van alles maar te koppelen aan de prijs, kijken wij samen met de klant naar alternatieven die op langere termijn effectiever en dus voordeliger zijn.” In de telemetrie -het beheren en beheersen van gemalen op afstand- heeft Mous Waterbeheer in de afgelopen decennia een significante voorsprong
opgebouwd. “We ontwikkelen eigen telemetriesystemen, maar zijn daarnaast ook systemintegrator voor grote aanbieders in de telemetrie als Schneider Electric en Mitsubishi. Ongeacht welk merk: we hebben voor elk telemetrie-vraagstuk een oplossing. Essentieel bij elke discipline binnen Mous Waterbeer is het samenwerken. Het delen van kennis leidt tot innovatieve oplossingen, juist in zaken als telemetrie en beheer en onderhoud van installaties.” Een nieuwe discipline binnen Mous Waterbeheer is Mous Rental. Vanaf 1 juni 2013 verzorgt het bedrijf in Balk de verhuuractiviteiten van Eekels voor de regio Noord-Oost Nederland. Tot die datum bediende Eekels haar klanten in de regio Noord-Oost Nederland vanuit Barendrecht. De
geografische nabijheid van Mous Waterbeheer en de vaak reeds bestaande relatie met de klant, waarborgt een adequate respons en snelle toelevering van materialen. Meerwaarde is bovendien dat Mous Waterbeheer een breed pakket aan diensten op het gebied van service en onderhoud van pompen biedt. Daarmee verzekert deze ‘stille winnaar’ de best mogelijke service ‘om de hoek’. Mous Waterbeheer B.V. Eigen Haard 41, 8561 EX Balk (0514) 60 89 00 www.mouswaterbeheer.nl
Watermanagement & Watertechnologie
Hillblock versterkt Neerlands trots Na ruim tachtig jaar van trouwe dienst is de Afsluitdijk aan een tweede leven toe. Om weerstand te bieden tegen de stijgende zeegspiegel moet de dijk over de gehele lengte versterkt en verhoogd worden. Gemeten naar de huidige maatstaven is de Afsluitdijk 2,5 meter te laag en voldoet daarmee niet meer aan de norm. Plannen voor versterking zijn er genoeg. Van watermachine tot stormschild, aan ideeën geen gebrek. Maar net als bij de aanleg van de Afsluitdijk bevindt Nederland zich in een crisis. De Structuurvisie van het kabinet ten spijt, ontbreekt het aan geld om de plannen uit te voeren. De goedkoopste oplossing zou zijn om de Afsluitdijk in zijn geheel te asfalteren. Door het dijklichaam af te sluiten krijgen erosie en afschuiving geen kans. Het is een pragmatische oplossing, maar weinig innovatief. Van een land dat naam heeft gemaakt in de strijd
Wereldspeler in opslagtanks tegen het water zou je meer verwachten.
Het Hillblock biedt een goedkoop en duurzaam alternatief waarmee Nederland voor de dag kan komen. De ontwikkelde boldervormige dijkblokken, passen naadloos in de lange traditie van Hollands watervernuft. Hillblocks absorberen de kracht van inslaande golven in de holle ruimten tussen de blokken en weten zo de golfoploop met 30% in te dammen. Voor de Afsluitdijk betekent dit dat een beperkte ophoging volstaat, en dat verbreding in het Natura 2000-gebied niet noodzakelijk is. De icoonfunctie van de Afsluitdijk, als baken van Nederlandse waterbouw, wordt door toepassing van het Hillblock-systeem in meer dan één opzicht blijvend versterkt. Hillblock www.hillblock.com
De kleinste tank die ze maken heeft een inhoud van 20 kubieke meter, de grootste die ze ooit hebben geplaatst was goed voor 10.000 kubieke meter wateropslag. ISS Tanks in Drachten levert en installeert opslag- en afdeksystemen voor diverse vloei- en vaste stoffen, van de Verenigde Staten tot Japan en van Ierland tot de Verenigde Arabische Emiraten. De opslagsystemen voor industriële doeleinden bestaan uit opslagtanks met daken gemaakt van prefab stalen platen of betonnen elementen. De stalen tankplaten worden geleverd met een bescherming zoals gegalvaniseerd, geëmailleerd, epoxy gecoat, maar ook in roestvast staal. “Cruciaal is de coating”, weet Douwe Rijpkema, project manager van ISS Tanks. “Elke specifieke vloeistof vraagt z'n specifieke coating. De engineering van de tanks vindt hier in Drachten plaats, maar de tanks zelf laten we wereldwijd bij gespecialiseerde fabrikanten vervaardigen. Onze opdrachtgevers zijn zeer divers en we hebben door de jaren een uitstekende reputatie opgebouwd in het op maat leveren van tanks. Of die nu in de fabriek zelf moeten komen -als we door de deur naar binnen kunnen, bouwen we ze- of dat ze op de be-
gane grond of op een 35 meter hoge installatie geplaatst moeten worden.” Toepassingen van de prefab stalen tanks zijn onder andere de opslag van afvalwater, slib, gedemineraliseerd water en proceswater. “De biovergisting maakt steeds meer onderdeel uit van het watermanagement en is voor ons een duidelijke groeimarkt. Bij de verwerking van afvalwater ontstaat slibmassa, waaruit biogas wordt gewonnen. En voor de opslag van dat biogas heb je tanks nodig. Innoverend inspelen op de markt en op de specifieke vraag van de opdrachtgevers, vereist een flexibele denk- en werkwijze die ook niet direct voor de hand liggende combinaties mogelijk maakt. Bijvoorbeeld het transformeren van een tank tot een gashouder. Een goed voorbeeld van hergebruik van materialen en passend in een verantwoord (water)management.” ISS Tanks BV De Giek 31, Drachten (0512) 58 20 58 www.isstanks.nl
Megamaatwerk tot op de millimeter natuurlijk onze jarenlange ervaring met de productie en installatie van prefab-elementen voor systeemtanks. Plaatsing bij de opdrachtgever wordt in hoofdzaak door de eigen mensen van Famitec gedaan. Gebeurt het door aannemers ter plaatse, dan hebben wij de supervisie. Een groeimarkt is, naast Duitsland, België en Polen ook Zuid-Afrika, waar we met name vanuit de mijnindustrie veel opdrachten krijgen. Toepassingen van onze tanks voor de watermarkt zijn naast zuiveringsinstallaties de opslag van industriewater, voor- en nabezinking, slibopslag, drinkwaterbuffers en calamiteitenopslag.”
Het bedrijf werd op 1 oktober 1973 opgericht en viert dit najaar dus haar veertigjarig bestaan. In die vier decennia bouwde en plaatste Famitec in Drachten -danwel haar licentiehouders- wereldwijd ruim 10.000 en in Nederland 3500 betonnen prefab tanks voor waterzuivering en mestopslag.
Het bedrijfsfilmpje op de website van Famitec dwingt bij vakman en leek respect af. Je ziet indrukwekkende kraanwagens met veel vertoon van macht enorme platen beton -de silowandenvan gemiddeld zeven ton op hun plaats zetten, die samen een opslagtank gaan vormen met een hoogte die kan oplopen tot achttien meter en een diameter tot zeventig meter. Het werk wordt met de grootste precisie en nauwkeurigheid uitgevoerd door de eigen mensen van Famitec, wat een tot de verbeelding sprekend contrast oplevert van piepkleine waterpassen die uiteindelijk de kwaliteit van het immense bouwwerk bepalen.
“De afgelopen twintig jaar hebben wij in Nederland zo'n 85% van de betontanks in de waterzuiveringsmarkt voor onder andere de water- en zuiveringssector gerealiseerd”, aldus Reid Hollema, directeur Famitec. “De opdrachtgevers zijn meestal de waterschappen, maar ook veel
aannemersmaatschappijen. In het laatste geval leveren wij dan alleen de silo's en doen de aannemers het totaalwerk. Recent hebben we de bouw afgerond van een drietal tanks in Garmerwolde in opdracht van het Waterschap Noorderzijlvest. In de tanks wordt het energiezuinige Nereda-concept toegepast, een technologie die ontwikkeld is door de TU Delft, DHV en enkele Nederlandse waterschappen. Bacteriën, geconcentreerd in compacte korrels, zuiveren het afvalwater straks op een
biologische wijze, met een minimaal gebruik van chemicaliën, een beperkte geur- en geluidsoverlast en een lager energieverbruik.” Engineering van de tanks vindt plaats in Drachten, terwijl de betonnen prefab-elementen gemaakt worden in Duitsland. “De tanks van Famitec onderscheiden zich door de hoge kwaliteit van het beton, het toepassen van het voorspanning-principe, de beproefde detailleringen en
Famitec Loswal 12, Drachten (0512) 58 90 60 www.famitec.nl
Watermanagement