Sjávarafl 1.tölublað 2015

f e b r ú a r

2 0 1 5

1 .

t ö l u b l a ð

2 .

á r g a n g u r

Ala hrognkelsi sem notuð eru til að éta laxalús af eldislaxi

>8

Hnakkaþon, fyrsta markaðskeppnin í sjávarútvegi var haldin á dögunum

>7

Frumkvöðlafyrirtækið Breki setur harðfiskflögur á markað í sumar > 10

Fleiri tækifæri fyrir ungt fólk Með nýrri tækni og sókn á markaði hefur ungt fólk séð sjávarútveg í nýju ljósi og sækir nú í störf í greininni.

Viðar Garðarsson: „Þ essi undir stöðuatvinnugrein verður að taka höndum saman” > 4

Staðan í afla einstakra tegunda innan kvótans: 55,8%

Þorskur n Aflamark: n Afli

54,2

170.534

t/ aflamarks: 92.418

49,7%

Fjárfestum í framtíðinni

Ýsa n Aflamark: n Afli

50,3

27.390

t/ aflamarks: 13.766

63,1%

Ufsi n Aflamark: n Afli

36,9%

49.780

t/ aflamarks: 18.357

56,1%

Karfi n Aflamark:

43,9%

n Afli

46.105

t/ aflamarks: 20.242

Útgefandi: Sjávarafl ehf. Grandagarði 16, 101 Rvk Sími: 8461783/8999964 Ritstjóri: Sædís Eva Birgisdóttir, seva@sjavarafl.is Ábyrgðarmaður: Hildur Sif Kristborgardóttir, hildur@sjavarafl.is Vefsíða: www.sjavarafl.is Tölvupóstur: hallo@sjavarafl.is Umbrot og hönnun: J&Co ehf.

Forsíðumynd: Sölvi Breiðfjörð Prentun: Prentmet ehf.

Þ

að hefur lengi verið vandamál hvað ungu fólki fólki finnst sjávarútvegur óspennandi. Það hefur haft lítinn áhuga á að mennta sig í greinum tengdum sjávarútvegi og greinin var lengi vel sjaldan nefnd í þeirra hópi sem áhugaverður vettvangur til þess að starfa á í framtíðinni. Síldarvinnslan á Neskaupsstað var eitt þeirra fyrirtækja sem hafði áhyggjur af þessu en í stað þess að hafa bara áhyggjur en aðhafast ekkert var ákveðið að bregðast við. Sumarið 2013 byrjaði Síldarvinnslan því með Sjávarútvegsskóla fyrir unglinga á Neskaupsstað. Viðtökur voru strax góðar og þótti skólinn takast svo vel að þetta var endurtekið sumarið á eftir.

Samstarf hófst svo með Eskju hf. og Loðnuvinnslunni hf. ásamt Vinnsluskóla Fjarðabyggðar og Austurbrú svo námið yrði í boði fyrir unglinga í allri Fjarðabyggð.

Persónulega finnst mér að fleiri mættu taka sér þetta frábæra framtak Austfirðinganna til fyrirmyndar, þar á meðal minn heimabær. Til þess að glæða áhuga hjá ungu fólki á sjávarútvegi er best að byrja meðan krakkarnir eru ungir og eiga eftir að ákveða hvaða framhaldsskóla þau fara í og hvað þau vilji læra. Annað spennandi verkefni sem miðar að því að fræða krakka um sjávarútveg eru grunnskólakynningar Íslenska sjávarklasans sem nú er á öðru starfsári. Farið er í elstu bekki grunnskóla og þeim kynnt hvað útvegurinn er spennandi og hvað það er margt áhugavert sem þeim er boðið upp á. Þótt krakkar alist upp í sjávarplássi er það ekki gefið að þau hafi áhuga á sjávarútvegi. Veit það fyrir víst þar sem ég er fædd og uppalin í Vestmannaeyjum og mörg ungmenni þar hafa ekki hugmynd um það hversu mikilvægur sjávarútvegurinn er fyrir bæjarfélagið og þá síður hversu fjölbreyttur hann er.

Lítið hefur verið gert í þessum málum lengi sem er merkilegt í ljósi þess hve sjávarútvegur er mikilvægur fyrir Íslendinga. Það er alltaf þörf á endurnýjun, ekki síður í sjávarútvegi en öðrum greinum.Það er sorglegt að spennandi námsbrautir sem lúta að sjávarútvegi hafa verið lagðar niður vegna þess að enginn sótti um.

Mikil ásókn hefur verið í að komast í Stýrimannaskólann sem er frábært!

Fyrir hrun þótt það oft vera hallærislegt að vera á sjó en það breyttist í kjölfar hrunsins og nú eru færri sem komast að en vilja. Áður vildu allir vera í banka en núna er unga fólkið sem betur fer farið að líta til sjávarútvegs. Ég get vel sagt það eftir mína reynslu innan sjávarútvegsins að hér eru margir spennandi hlutir að gerast á öllum sviðum og því nauðsynlegt að kynna atvinnugreinina vel fyrir ungu fólki, því þau eru jú framtíð greinarinnar.

Sædís Eva Birgisdóttir Ritstjóri Sjávarafls

Á GRÆNNI LEIÐ MILLI HEIMSÁLFA Með grænu leiðinni eykur Eimskip tíðni siglinga milli Norður-Ameríku, Kanada, Nýfundnalands og Evrópu.

Með nýju og breyttu siglingakerfi tryggir Eimskip enn frekar áreiðanleika þjónustunnar og kemur til móts við óskir viðskiptavina sinna um óslitna flutningskeðju. Með nýju siglingakerfi eykst tíðni ferða milli Evrópu og Norður-Ameríku um allt að fimm ferðir á ári.

Nuuk Grænland

Ísafjörður

St. Anthony

Ísland

NL, Kanada

Grundartangi

Akureyri Ísland

Ísland

Reyðarfjörður

REYKJAVÍK

Ísland

Ísland

Portland Maine, Bandaríkin

Halifax NS, Kanada

Argentia NL, Kanada

Boston

Vestmannaeyjar

Sortland

Ísland

Noregur

Klaksvík

MA, Bandaríkin

Tromsø

Hammerfest

Noregur

Noregur

Båtsfjord Noregur

Færeyjar

TÓRSHAVN

Kirkenes Noregur

Færeyjar

Tvøroyri

Sandnessjoen

Færeyjar

Noregur

Murmansk

Ålesund

Scrabster

Rússland

Noregur

Skotland

Måloy Noregur

Bergen

Aberdeen

Noregur

Skotland

Stavanger Noregur

Fredrikstad Noregur

Grimsby England

Immingham

Helsinki

Halmstad

England

Århus

Finnland

Svíþjóð

Danmörk

Swinoujscie

ROTTERDAM Holland

Vigo Spánn

Porto

Portúgal

Lisbon Portúgal

Korngarðar 2 | 104 Reykjavík | 525 7000 | www.eimskip.is

Velsen

Pólland

Riga

Holland

Hamburg Þýskaland

Lettland

Szczecin Pólland

Gdynia

Klaipeda

Pólland

Litháen

St. Petersburg Rússland

4

útvegsblaðið

ágúst 2013

Skoðun

Nýtt mastersnám um virðiskeðju sjávar- og eldisafurða Velta tækniViðar Garðarsson, markaðsráðgjafi hjá markadsmenn.is fyrirtækja í sjávarútvegi vex um 13% n Velta tæknifyrirtækja Sjór sækir tengdum sjávarútvegi jókst hart að árið 2012 um 13% frá árinu undan og nam veltan tæpum Kolbeinsey 66 milljörðum. aðGert þar hafði sem við erum ekki nema að janúar var birt í Þýskalandi ný Ástæðan? Meirihluti neytenda

Er íslenski þorskurinn þýskur?

Í

verið ráð fyrir 5-10% vexti. n Kolbeinsey, nyrsti mjög takmörkuðu leiti sjálf að selja neytendarannsókn sem Norska hefur mjög takmarkaða vitund um Tæknifyrirtækin hanna, punktur Íslands, er nú orðin til neytenda beint, þá sé engin þörf sjávarafurðaráðið (Norwegian íslenskan fisk og hvað uppruni þróa og framleiða veiðarfæri, tvískipt og hefur látið mjög að eiga í eða neinum markaðslegum Council) lét gera.kör, Hér hans stendur fyrir. En neytendur umbúðir,á vélbúnað undanSeafood ágangi sjávar, hafíss hugbúað fyrir sjávarútveg við þá. og veðra. samskiptum er um aðÁhöfn ræða varðskipsins ítarlega greiningu vita hins vegar af norskum fiski og og selja vörurnar undir eigin Þórs fór nýverið í land og Hvernig verður samningsstaða á kaupog neysluvenjum þýskra fyrir hvað uppruni hans stendur. sókn. Við verðum að skilja muninn nafni og eru þetta um 70 fyrmældu eyjuna. Vestari hluti framleiðenda og útflytjenda ísneytenda á sjávarafurðum. Þetta Portúgalski kaupmaðurinn skellir á sölustarfi og markaðsstarfi. Við irtæki. Á þessu sama tímabili Kolbeinseyjar er nú 28,4m x er viðamesta því norska fánanum á íslenska fiskverðum að átta okkur á því að þótt lenskra sjávarafurða gagnvart kaupvarð lítill vöxtur í fiskveiðum 12,4m og hæsti markaðsrannsókn punkturinn og fiskeldi. Hefur vöxtur 3,8m. hluti hennar varðandi meðalAustari þýskra neytenda markaðsstarf kalli á umtalsverða endum sem þeir eiga í viðskiptum flakið. í iðnaðarverkfræði og Guðrún Ólafsdóttir, verkefnistjóri Gunnar Stefánsson, prófessor AQFood námsins. tæknifyrirtækjanna líkaneytendur hætta að þrýsta er 21,6m x 14,6m.

Skarðið sjávarafurðir sem gerð hefur verið fjárfestingu þá er meiri kostnaður við þegar Íslenskir framleiðendur sjavarafverið meiri en í þjóðarframmilli eyjahlutanna er 4,1 m síðastliðinn áratug. fólginn í því að gera ekki neitt. Við á um að fiskurinn sé íslenskur? urða hafa óþyrmilega fundið fyrir leiðslu og fiskvinnslu.

Kemur að breidd. Miðað var við KolÞekking kaup- og neysluvenjum verðum að átta okkur á því að jafnSvarið er einfalt samningstaðan því síðustu árin að verð íslenskra þetta fram í niðurstöðum beinsey þegará fiskveiðilögnýrrar rannsóknar Íslenska þýskra neytenda og neytenda á veikist!

Kaupendur geta haft á boðsjávarafurða hefur verið að lækka sagan var færð út í 200 mílur vel þó varan sem við bjóðum hafi og mörkuð var miðlínaermilli öðrum mörkuðum grunnursjávarklasans. að í hlutfalli við verð annarra. Því til yfirburði fram yfir vöru helstu keppistólnum sjávarafurðir frá hverjum Grænlands og Íslands og því að greina tækifæri og ógnanir á staðfestingar er bæði hægt að vísa sem er í staðinn fyrir þær íslensku. nauta þá verður það okkur ekki til hefur hún því mikið sögulegt markaðnum. þettaogerfluglykill að aukí reynslu stjórnenda í greininni og Þannig geta þeir þrýst niður verði tekjuauka nema neytendur viti af, gildi.

Hafa varðskip rannsóknir. íslensku sjávarafurðanna og þetta eða skynji þá yfirburði. inni verðmætasköpun til framtíðar. vélar Landhelgisgæslunnar fylgst hennar Það er æpandi þörf fyrir sameiger nákvæmlega það sem er að gerast Það þarf að fjárfesta í sameiginÉg með vek þróun athygli á þessu vegna þess gegnum tíðina. á mörgum af helstu mörkuðum fyrir að íslenskar sjávarafurðir eiga í vök inleg markaðssamskipti þeirra sem legum Íslendingar. Forkrafan er að nem- markaðssamskiptum unnar og tryggja öryggisem og gæði Sigrún Erna Geirsdóttir íslenskar sjávarafurðir. Togkraftur að verjast á flestum mörkuðum sínstunda framleiðslu oghafi útflutning á í verkfræði beint ereldisað neytendum eins og endur BS gráðu og sjávarafurða. eða raunvísindum þar sem námið Mikil áhersla verður lögðgert á að neytenda gagnvart kaupendum sem íslenskum sjávarafurðum.

Markaðshelstu keppinautar okkar hafa um. Þær standa einkum höllum fæti meistara- byggir á þeim grunni. Nemendur nemendur vinni í nánum tengslum annast áframvinnslu eða sölu er ýtt, norrænt í áratugi með þekktum árangri. Í gagnvart sjávarafurðum frá Noregi samskiptum sem beint er að neytnám, AQFood, hefur munu dvelja eitt ár í senn við mis- við fyrirtæki í sjávarútvegi og að ekki lengur til staðar. sameiginlegu markaðsog Alaska en þeim hefur markvisst Þessi undirstöðuatvinnumunandi skóla og útskrifastgegnum með verkefnin beinist að vandamálum nýlega endum. verið innleitt Þannig eru kaupmenn í Portúgal verið komið á framfæri við neytgrein verður höndum frá saman, er hægt sækja sjávarmeistaragráðu þeim. Í samskiptin boði sem upp komaað í virðiskeðju við Háskóla Íslands enað taka þrjár ábyrgð námsleiðir: námið er samstarfsverkefni fimm eru afurða.verðmætaaukningu. Þá sé tenging á milli þeirra t.d. farnir að auglýsa íslenskan sýna frumkvæði og taka á Frumframumtalsverða Í endur gangvart vel skilgreindum veiðar og eldi sem fergegnum fram ogsameiginleg norrænna og munu nem- leiðsla,greinarinnar verkefnamiðlunar Sjávarklasans. fisk sem norskan, Þetta kom framháskólamarkaðssamskiptum markaðssammarkhópum á okkar helstu samendur útskrifast með meistara- hjá UMB í Noregi fyrsta árið, Nátt- Dr. Guðrún Ólafsdóttir, umsjónarí viðtali við portúgalskan ferðavið neytendur. einungis keppnismörkuðum síðustu tvo til skipti sjávarafurðir úrulegar og auðlindir sem fer fram hjá munu gráður frá tveimur þeirra.

Náminu Þannig, maðuríslenskar námsins, segir að þegar séu þannig verður snúa fyrsta vörn íárið og Iðnaðþrjá áratugi. Á sama tíma höfum við mögulega sinnihjá í huga málafrömuð í íslensku blaði nýlega.

NTNUað í Noregi er ætlað að veita nemendum inn- hægt góðhalda tengsl forystu milli kennara HÍ og DTU helstu sýn í virðisstjórnun í sjávarútvegi. arframleiðsla sem fer fram hjáneytenda framleiðslu og þjóneiginlega ekkert sinnt því að vekja um tækni-, allan heim. ustu fyrirtækja í greininni þeirri Undirbúningur að náminu var í Danmörku fyrsta árið. Seinna árið athygli á íslenskum uppruna og fyrir Að lokum langar mig aðeinsogað Bjóðum gott úrval af styrktur af Norrænu ráðherra- er svo sérhæfing hjá HÍ samkvæmt góðu samvinnu verði haldið áfram hvað hann stendur. Við höfum náninn á rannsóknina sem sem aftur þarna.

Guðrún segir mikla þörf fyrir en sameiginleg Norræna nýsköp- skilgreindum námsleiðum koma þörf fyrir vökvakrönum frá Það er æpandinefndinn, Norska að sjávarafurðaráðið lét gera ast eingöngu stundað sölumennsku bæta menntun á öllum sviðum unarmiðstöðin hefur síðan styrkt boðið er uppá í iðnaðarverkfræði, TMP hydraulic A/S. markaðssamskipti þeirra sem stunda líffræði, efnafræði /lífefnafræði og og gildi það fyrir Norðurlöndin öll. frekari þróun í tengslum við verk- framleiðslu á Þýskalandsmarkaði. Í henni kom þar sem kaupendurnir eru áfram,,Í verkefninu er verið að nýta þá InTerAct. Markmiðið er að matvælafræði. og útflutning efnið á íslenskum sjávarafurðum. fram að þýskir neytendur þekkja framleiðendur, stórir www.tmphydraulik.dk dreifingaraðefla samstarf háskóla við fyrirHérlendis er AQFood vistað hjá þekkingu sem er þegar til staðar upprunaí hverju á norskum laxiþarna og norskum ilar, veitingahús/mötuneyti, og að Markaðssamskiptum beint erstarfað neytendum. landi og fáum við tæki á sviðisem sjávartengdrar Iðnaðarverkfræði, vélaverkfræði gönguþorsk.

En þar er einnig einhverju leiti smásalar. Af þessum samstarf milli skóla, landaaðá milli, semi og bæta ímynd sjávarútvegs og tölvunarfræðideild HÍ og er Þessi undirstöðuatvinnugrein verður að taka svo þessi þekking nýtistum ennað betur. sem spennandi starfsvettvangur áhersla lögð á umhverfis- ogfinna auð- sterkar Hjallahraun 2 vísbendingar sökum hafa stjórnendur markaðshöndum saman, frumkvæði og taka ábyrgðogátengingu viðneytendur Hafnarfjörður er svotil framtíðardraumurinn að fyrirsýna ungt menntað fólk. Heildarlindafræði mat- Það upp hópa telji uppruna mála í íslenskum sjávarútvegi 220 s. 562 3833 fjöldi nemenda í haust verður milli vælafræði. Er þetta gert til að efla skólakerfið í heild vinni betur sammarkaðssamskiptum greinarinnar við neytendur. þorsks vera dregið þá einkennilegu ályktun,www.Asaa.is - Asaa@Asaa.is fimm og tíu og eru í hópnum tveir þverfræðilegan grunn virðiskeðjan enþýskan. það gerir núna,“ segir Guðrún.

Norrænt samstarfsverkefni fimm háskóla

TMP báta og hafnarkranar

N

Hlerar til allra togveiða

Júpíter hw

Júpíter t5

Herkúles t4

Neptúnus t4

www.polardoors.com 4

s j áva r a f l

desember 2014

Merkúr t4

Júpíter t4

- snjallar lausnir

Fullbúin viðskiptalausn í áskrift Microsoft Dynamics NAV Microsoft Azure Hýsing og afritun innifalin Azure skýjaþjónusta Microsoft er eitt öruggasta og öflugasta gagnaver í heimi

Fjárhagsbókhald Viðskiptavina- og lánardrottnakerfi Innkaupakerfi Sölu- og birgðakerfi Eignakerfi Verkbókhald

Aðgangur að Office 365 fylgir með Microsoft Dynamics NAV í áskrift*

Fjárhagsbókhald Viðskiptavina- og lánardrottnakerfi Innkaupakerfi Sölu- og birgðakerfi Eignakerfi Verkbókhald Ótakmarkaður fjöldi fyrirtækja Reglulegar uppfærslur Enginn stofnkostnaður

Wise sérlausnir: Rafræn VSK skil Rafræn sending reikninga Þjóðskrártenging

Wise sérlausnir: Launakerfi Innheimtukerfi Bankasamskiptakerfi Rafræn móttaka reikninga Rafræn VSK skil Rafræn sending reikninga Þjóðskrártenging

Hýsing og afritun í Microsoft Azure Office 365 fylgir með NAV í áskrift

Hýsing og afritun í Microsoft Azure Office 365 fylgir með NAV í áskrift

Ótakmarkaður fjöldi fyrirtækja Reglulegar uppfærslur Enginn stofnkostnaður

kr.

9.900 pr. mán. án vsk

17.900

kr.

pr. mán. án vsk

Wise býður eitt mest selda bókhaldskerfi landsins í mánaðarlegri áskrift - NAV í áskrift.

Lágmarkaðu kostnaðinn og kynntu þér málið

www.navaskrift.is Wise lausnir ehf.

Borgartún 26, 105 Reykjavík » Hafnarstræti 93-95, 600 Akureyri sími: 545 3200 » wise@wise.is » www.wise.is

TM

Gold Enterprise Resource Planning Silver Independent Software Vendor (ISV)

* gildir til 30. 06. 2017

Ný frumkvöðlafyrirtæki í Húsi sjávarklasans

Viðurkenningar Íslenska sjávarklasans 2014 Þrjú samstarfsverkefni hlutu á dögunum viðurkenningu Íslenska sjávarklasans fyrir góðan árangur á árinu 2014. Viðurkenningunum er ætlað að hvetja til samstarfs fyrirtækja í vöruþróun, markaðssetningu, sölustarfi og á öðrum sviðum á grunvelli klasasamstarfs. Verkefnin þrjú sem hlutu viðurkenninguna nú eru Flavour of Iceland, Green Marine Technology og Ocean Excellence. Sigurður Ingi Jóhannsson sjávarútvegsráðherra veitti fulltrúum fyrirtækja sem standa að þessum þremur verkefnum viðurkenningu í Húsi sjávarklasans í byrjun janúar. Flavour of Iceland er samstarfsverkefni TVG-Zimsen, Ekrunnar og fleiri fyrirtækja um sölu á matvöru og öðrum kosti til skemmtiferðaskipa sem hafa viðkomu á Íslandi. Verkefnið hefur skilað gríðarlegum árangri en milli áranna 2013 og 2014 varð 70% aukning á sölu fyrirtækjanna til

þeirra skemmtiferðaskipa sem markaðssókn þeirra beindist að. Green Marine Technology er samstarfsverkefni 10 íslenskra tæknifyrirtækja sem selja búnað og tæknilausnir fyrir sjávarútveg. Markmið verkefnisins er markaðssókn á erlendri grund og unnið hefur verið að því á vettvangi Íslenska sjávarklasans frá árinu 2013. Ocean Excellence er fyrirtæki sem þróar og selur tæknilausnir fyrir þurrkun matvæla á erlendum vettvangi. Fyrirtækin Mannvit, Samey og Haustak standa að verkefninu en Páll Gíslason er framkvæmdastjóri fyrirtækisins.

Samstarfsverkefnin sem hljóta viðurkenninguna eiga það öll sameiginlegt að hafa kviknað á vettvangi Íslenska sjávarklasans. Tilgangur Íslenska sjávarklasans er að geta af sér slík verkefni og fyrirtæki, sem auka verðmætasköpun og efla útflutning á íslenskri tækni og hugviti.

Skólakynningar n Íslenski sjávarklasinn hefur undanfarna þrjá vetur heimsótt fjölda skóla á höfuðborgarsvæðinu og Suðurnesjum og kynnt nemendum 10. bekkjar íslenskan sjávarútveg. Það eru þau Heiðdís Skarphéðinsdóttir og Sigfús Ólafur Guðmundsson sem hafa veg og vanda að kynningunum sem hafa mælst sérstaklega vel fyrir enda vilja skólarnir fá þessar heimsóknir ár eftir ár, að sögn Heiðdísar. „Markmið kynninganna er að efla áhuga unga fólksins á sjávarútveginum og sýna þeim hvernig hinar ýmsu náms- og starfsleiðir tengjast þessari spennandi grein.

Einnig er farið stuttlega yfir sögu og tækniþróun, helstu fiskategundir við Ísland og lífverur ásamt því að kynna fyrir þeim hinn nýja sjávarútveg með áherslu á nýsköpun“ segir Heiðdís.

Kynningarnar eru skólunum að kostnaðarlausu en AVS rannsóknarsjóður í sjávarútvegi og Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi styrkja verkefnið. Nú hafa alst um 2.500 nemendur á þremur árum fengið kynninguna og vonir standa til að hægt verði að fara með þær í skóla í öðrum landshlutum von bráðar.

n Stöðugt bætast við ný frumkvöðlafyrirtæki í Húsi sjávarklasans en nú er að ljúka þriðju stækkun hússins frá opnun þess á haustdögum 2012. Alls verða um 50 fyrirtæki í húsinu þegar stækkuninni verður lokið.

Instafish er nýtt fyrirtæki sem stefnir að því að selja íslenskt sjávarfang á netinu í Kína. Þá hefur Fisherman á Suðureyri við Súgandafjörð haft aðstöðu í húsinu um nokkurra vikna skeið en fyrirtækið hefur þróað og markaðssett heildstæða þjónustu við ferðamenn á Suðureyri. Þar fá ferðmenn að upplifa lífið og tilveruna í íslensku sjávarþorpi.

Bóas Kristjánsson fatahönnuður hefur einnig aðstöðu í Húsi sjávarklasans en hann hannar og selur karlmannsföt úr fiskiroði sem notið hafa vinsælda. Þá hefur fyrirtækið Blámar opnað skrifstofu í húsinu en fyrirtækið býður upp á ýmsar sjávarafurðir á neytendamarkaði. Loks hefur Ægir Seafood opnað skrifstofu í húsinu en það starfrækir tvær niðursuðuverksmiðjur.

Uppgangur fyrirtækisins hefur verið ævintýralegur á síðustu árum. Þessi fyrirtæki, og fleiri, bætast nú við þau rösklega fjörutíu fyrirtæki sem eru þegar í Húsi sjávarklasans. „Við sjáum mikil tækifæri í því að fá fjölda fyrirtækja í Hús sjávarklasans sem hanna og þróa ýmsar vörur og sérhæfa sig í markaðssetningu og sölu,“ segir framkvæmdastjóri Húss sjávarklasans.

FRAMÚRSKARANDI lausnir fyrir fiskframleiðendur

Samvals- og pökkunarflokkari » Fyrir flök eða bita

» Sjálfvirk kassamötun

» Allt að 80 stk á mín. » Möguleiki á millileggi » Lágmarks yfirvigt

6

sj áva r a f l

» Frábær hráefnismeðh.

febrúar 2015

Víkurhvarfi 8 | 203 Kópavogur | S: 519 2300 | valka@valka.is | www.valka.is

Fyrsta markaðskeppnin í sjávarútvegi

Hnakkaþon 2015 haldið í Háskólanum í Reykjavík

F

yrsta markaðskeppnin í sjávarútvegi sem haldin hefur verið hérlendis, Hnakkaþon, fór fram 23.-24.janúar í Háskólanum í Reykjavík. Í keppninni höfðu nemendur sólarhring til að setja fram áætlun um hvernig koma mætti ferskum íslenskum þorskhnökkum á markað í veitingastaði eða verslanir á austurströnd Bandaríkjanna.

Veitir innsýn í greinina Keppnin var samstarfsverkefni Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi og Háskólans í Reykjavík og var opin öllum nemendum HR. Sigurvegarar í keppninni voru þau Egill Sigurðarson, Heiðrún Ingrid Hlíðberg, Helgi Már Hrafnkelsson, Jóhanna Edwald og Rebekka Rut Gunnarsdóttir en saman mynduðu þau þverfaglegt lið úr öllum akademískum deildum háskólans. Sem sigurlaun fá þau að fara til Boston í mars á stærstu sjávarútvegssýningu Norður-Ameríku og er hún jafnframt ein fjölsóttasta sjávarútvegssýning í heimi. Ferðin er í boði Icelandair Group og sendiráðs Bandaríkjanna á Íslandi sem voru samstarfsaðilar að keppninni. Ari Kristinn Jónsson, rektor Háskólans í Reykjavík, segir að markmið keppninnar hafi verið að auka áhuga á sjávarútvegi sem atvinnugrein meðal háskólanema, þar sem ímynd hans sé hjá mörgum önnur en raunveruleikinn. „Margir sjá enn sjávarútveg þannig fyrir sér að hann snúist bara um að veiða og selja en hann er svo miklu meira en það. Sjávarútvegur er einn áhugaverðasti atvinnugeirinn sem hægt er að vera í og þar er mikil þróun í gangi hvort sem hún snertir viðskiptahætti, veiðarfæri, kælitækni, vinnsluaðferðir, markaðssetningu, flutninga eða fleira.“ Reyndi á alla þætti Ari segir grunninn að keppninni vera samkomulag sem HR og Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi hafa gert með sér um öflugt samstarf sem miðar að því að efla framþróun, menntun, tækni og viðskiptaþekkingu í sjávarútvegi. „Á sama tíma vildum við líka vekja athygli á því hvað útvegurinn er áhugaverð atvinnugrein og hvað viðfangsefnin í greininni eru skemmtileg. Þetta er auðvitað með tæknivæddustu atvinnugreinum landsins og krefst mikils, bæði hvað varðar viðskiptaþekkingu og þekkingu á tæknilegum úrlausnum og flutningum,“ segir Ari. Það sé enda vilji skólans að nemendur horfi til sjávarútvegs sem spennandi starfsvettvangs í framtíðinni. Ari segir að hugmyndin að Hnakkaþoninu komi frá keppnum sem haldnar séu á ýmsum fagsviðum, sérstaklega í upplýsingatækni, þar sem nemendur fái stuttan tíma til að leysa krefjandi verkefni sem oft hafi

ekki verið búið að leysa áður. „Sama hugmynd var hér uppi á teningnum og nemendur fengu það verkefni að koma ferskum þorskhnökkum frá Íslandi alla leið á endastöð í Bandaríkjunum, hvort sem það var á veitingastað eða í verslun. Þau þurftu að horfa á virðiskeðjuna í heild sinni og athuga flutning, vinnslu, kælingu, markaðssetningu, sölu, samninga og fleira. Það reyndi því á alla þætti í tækni og viðskiptum.“ Þannig vinna krefjist þess að nemendur vinni þverfaglega sem sé ákjósanlegt því þannig gangi hlutirnir fyrir sig í hinu daglega lífi. Ari segist ekki vita til þess að keppni af þessum toga hafi farið fram áður þótt þær séu auðvitað þekktur úr öðrum greinum. Þarna hafi því verið brautryðjandaverk á ferðinni sem hafi heppnast afar vel. Nemendurnir hafi verið mjög spenntir fyrir keppninni enda hafi farið fram um hana miklar umræður í skólanum á undan og vegleg verðlaun í boði. „Við vorum líka með góða samstarfsaðila með okkur, svo sem HB Granda, Samherja, Iceland Seafoood, Icelandair og Matís, og það voru sérfræðingar frá þeim á staðnum sem gátu veitt nemendum greinagóðar upplýsingar um alla virðiskeðjuna, sem síðan nýttust inn í þeirra úrlausnir í verkefninu.“ Nauðsynlegt að gera betur Ari segir að nemendur skólans hafi almennt áhuga á sjávarútvegi sem sjáist á verkefnum

Heiðrún Ingrid Hlíðberg, Egill Sigurðarson, Helgi Már Hrafnkelsson, Rebekka Rut Gunnarsdóttir og Jóhanna Edwald.

sem nemendur vinna. „Við sjáum því að þeir horfa talsvert til sjávarútvegs en það má gera miklu betur og í raun þarf að gera það. Þetta er ein af okkar undirstöðuatvinnugreinum og hún hefur ákveðna sérstöðu því hráefnið er svo viðkvæmt. Markaðurinn eru líka síbreytilegur og við þurfum að fá vel menntaða og færa einstaklinga inn í sjávarútveginn svo við getum haldið áfram að þróa okkar vörur, vinna markaði og standa okkur framarlega í harðri samkeppni,“ segir Ari. Spurður að því hvort við eigum eftir að sjá fleiri viðburði af þessu tagi á þeirra vegum segir Ari svo vera. „Við munum líka halda áfram að efla menntun sem er tengd sjávarútvegi. Við erum nú þegar með námsbrautir og endurmenntun fyrir stjórnendur í sjávarútvegi og gerum mikið af því að tengja raunhæf verkefni úr sjávarútvegi inn í námsbrautirnar. Í þróun náms horfum við til þess að þróa nám í samstarfi við aðila innan sjávarútvegs til þess að sinna þörfum greinarinnar sem allra best.

Markmið okkar í HR er enda að sinna þörfum atvinnulífsins og þar með samfélagsins sem allra best, hvort sem það varðar nýsköpun, þróun eða annað,“ segir Ari að lokum. sj áva r a f l

febrúar 2015

7

Stofnfiskur og Hafró selja hrognkelsaseiði til Færeyja

Hreinsa laxinn af lús Sigrún Erna Geirsdóttir

kelsin eru náttúrulegur fiskur á norðlægum slóðum og þola betur t.d breytingar á hitastigi sökum þess hve harðger þau eru. Hrognkelsin eru minni en laxaseiðin og eru því ekki í samkeppni við laxinn um hans fóður. Þegar hrognkelsin koma í kvíar sínar í Færeyjum finna þau þar fyrir knippi sem hafa verið útbúin fyrir þau og líkjast knippin þara. Hrognkelsin koma sér fyrir í knippunum og fara svo fljótlega að éta lús af laxinum. „Við segjum til gamans að þau séu að fá sér ,,snakk“ því það þarf að fóðra þau áfram.“

S

tofnfiskur ehf. og Hafrannsóknastofnun vinna saman að því að ala hrognkelsi sem síðan eru flutt til Færeyja þar sem þau eru notuð til að éta laxalús af eldislaxi. Eldið hefur gengið vonum framar.

Fer vel af stað Eldisfyrirtækið Stofnfiskur ehf. hefur hingað til einbeitt sér að eldi laxaseiða en frá því síðasta hausti hefur fyrirtækið líka verið með ker full af hrognkelsaseiðum í skálum sínum. Við tókum Sölva Sturluson, stöðvarstjóra hjá Stofnfiski, tali og spurðum hann út í upphaf hrognkelsaeldisins. „Þetta byrjaði þannig að aðili í Færeyjum sem kaupir af okkur laxahrogn hafði samband og spurði hvort við gætum hjálpað honum að leysa þetta lúsavandamál sem hrjáir laxeldið í Færeyjum,“ segir Sölvi. „Við höfðum í sameiningu samband við Hafró og upp úr því hófst samstarf á milli okkar allra.“ Hugmyndin að því að nota hrognkelsi til að éta lýsnar kemur frá Noregi en þar hefur þetta verið í þróun í nokkur ár. Þykja hrognkelsin henta afar vel til verksins, betur en aðrar fisktegundir sem þeir hafa prófað í sama tilgangi. Er þetta vegna þess að hrogn-

8

sj áva r a f l

febrúar 2015

Sölvi Sturluson, stöðvarstjóra hjá Stofnfiski.

Þegar Hafró var komið með klakfiskinn byrjuðu þeir að kreista og og frjóvga. Það tókst svona ljómandi vel og þeir gátu afhent seiði til okkar líka til áframeldis. Hingað til hafa öll skref verið góð og allt gengið upp.

Vilja frjóvga sjálfir „Þegar Hafró var komið með klakfiskinn byrjuðu þeir að kreista og frjóvga. Það tókst svona ljómandi vel og þeir gátu afhent seiði til okkar líka til áframeldis,“ segir Sölvi. Þannig hafi verkefnið farið af stað, skref fyrir skref. „Hingað til hafa öll skref verið góð og allt gengið upp.“ Sölvi segir það alltaf vera happdrætti þegar byrjað er að ala nýja tegund en þetta líti vel út enn sem komið er. „Hafró tókst að komast vel af stað og við fórum í samstarf með þeim. Við fengum hjá þeim helming af því sem þeim tókst að frjóvga og erum nú með um tvö hundruð þúsund seiði. Milli okkar eru þetta því milli fjögur og fimm hundruð þúsund hrognkelsi,“ segir

„Þetta byrjaði þannig að aðili í Færeyjum sem kaupir af okkur laxahrogn hafði samband og spurði hvort við gætum hjálpað honum að leysa þetta lúsavandamál sem hrjáir laxeldið í Færeyjum,“ segir Sölvi.

„Það er nokkuð misjafnt með afföll. Það voru smá byrjunarörðugleikar eins og við gerðum ráð fyrir en við búnir að ráða bót á því og ég held að við séum komnir með þetta núna. Tafir vegna veðurs geta þó auðvitað valdið einhverjum afföllum.

hann. Ætlunin sé svo að frjóvga sjálfir á þessu ári og halda utan um allan ferilinn. „Bæði við og Hafró erum með fastan samning við Færeyingana og við styðjum hvort annað vel.“ Þegar seiðin eru orðin 5-6 mánaða og 20-25 grömm eru þau svo send út en seiðin vaxa mjög hratt. „Við erum að skipa út í gámum því sem kom út úr klakinu hjá Hafró og sérsmíðaður gámur með súrefnisgræjum og fleiru fer frá okkur aðra hverja viku,“ segir Sölvi. Allt er unnið í góðu

samstarfi við Færeyingana og saman vinna þeir að þróuninni líka. Tvo sólarhringa tekur fyrir gámana að komast til Færeyja en Hafró setur sín seiði aftur á móti í kassa sem fer í flug. Kassarnir taka minna magn en eru aftur á móti talsvert skemur á leiðinni. Sölvi segir að um þessar mundir sé reyndar einna erfiðast að flytja hluti milli landa, skip séu að tefjast vegna veðurs og það geti aukið afföll. Þótt Hafró noti flug hafi það einnig raskast í einhverjum tilfellum. „Það er nokkuð misjafnt með afföll. Það voru smá byrjunarörðugleikar eins og við gerðum ráð fyrir en við erum búnir að ráða bót á því og ég held að við séum komnir með þetta núna. Tafir vegna veðurs geta þó auðvitað valdið einhverjum afföllum.“ Miklir möguleikar Færeyingar kaupa allt sem Stofnfiskur og Hafró hafa alið fram að þessu en Sölvi segir að ef vel takist til með frjóvgun hjá Stofnfiski hyggist þeir auka við framleiðsluna. „Það fer auðvitað eftir markaðinum en það er allavega

mikill áhugi á þessu erlendis og menn horfa á þetta sem góða lausn á þessum mikla lúsavanda.“ Hrognkelsin hreinsi ótrúlega mikið af laxinum og haldi toppinum niðri þannig að menn losni við að nota dýr aflúsunarefni. Bæði vilji menn helst forðast að nota aflúsunarefni við eldið og eins byggi lúsin smám saman upp ónæmi fyrir efnunum. Skýrt dæmi um hve spennandi kostur hrognkelsaeldið þykir er að nú eru að spretta upp hrognkelsaeldisstöðvar um gervallan Noreg og stefna Norðmenn að því að klekja út um 20 milljónir seiði af hrognkelsum í ár. „Við hjá Stofnfiski erum auðvitað fyrst og fremst í laxahrognum en þetta styður mjög vel hvort við annað og það er gott að vera með heildarlausn og bjóða upp á þessa leið; að selja laxahrogn og hrognkelsaseiði til kúnnans á sama tíma. Við höfum orðið varir við mikinn áhuga erlendra aðila á þessu hjá okkur en þetta er allt í þróun enn. Þetta ár og það næsta mun segja mikið um framhaldið. Ef það gengur vel mun hrognkelsaeldið verða að ágætis búbót,“ segir Sölvi.

Vökvakerfislausnir Vökvadælur, vökvamótorar og stjórnbúnaður Stjórnbúnaður skipa. Tæknibúnaður sem ætlaður er til notkunar á sjó mætir erfiðustu hugsanlegu skilyrðum. Álag óblíðrar náttúru, miklar hitabreytingar og stöðugur ágangur af söltum sjó, eykur þörf viðskiptavina fyrir áreiðanlegan og skilvirkan búnað.

Danfoss hf. Skútuvogi 6, 104 Reykjavík, Sími: 510 4100

sj áva r a f l

febrúar 2015

9

Harðfiskur með nýju yfirbragði

„Allir hafa skoðun á harðfiski“ Ungt fólk í sjávarútvegi

10

Sigrún Erna Geirsdóttir

Í

sumar koma á markað harðfisksflögur frá frumkvöðlafyrirtækinu Breka en að því standa þau Kristinn Jón Ólafsson, 34 ára, framkvæmdastjóri Breka, Guðbergur Magnússon, 33 ára, framleiðslustjóri og Þórdís Jóhannsdóttir Wathne, 31 árs, fjármálastjóri. Flögurnar hafa verið í þróun í eitt ár og tekið mikið mið af þörfum neytenda.

Nýsköpunin er spennandi Þegar Kristinn kom heim frá Noregi fyrir þremur árum var hann nýútskrifaður með master í nýsköpun og frumkvöðlafræðum. „Ég leit aðeins í kringum mig og ákvað að skoða sérstaklega geira þar sem Íslendingar sköruðu fram úr sem var annars vegar orkugeirinn og hins vegar sjávarútvegur.“ Kristinn segir að fljótlega hafi sjávarútvegur farið að heilla sig sérstaklega. Þetta hafi ekki síst verið vegna þeirra tækifæra sem hann sá í að útfæra vörur á heppilegan máta fyrir ákveðna hópa. Í kjölfarið hóf hann störf hjá Íslenska sjávarklasanum þar sem hann vann að ýmsum verkefnum og stofnsetti t.d. Sjávarklasann á Suðurnesjum. „Það var þar sem ég vann með Guðbergi Magnússyni framleiðslustjóra og nóg til þess að t.d ferðamenn ákveði almennt af þessu samstarfi spratt hugmyndin að Breka séð að kaupa vöruna. Við erum svo vanaföst harðfisksflögum. Fiskurinn er takmörkuð auð- hérna og harðfiskurinn lítur oftast eins út, flak lind og því er ennþá mikilvægara að gera hana í plasti með hvítum og bláum miða. Það er ekki verðmætari. Þarna er tækifæri til þess,“ segir mjög spennandi fyrir útlendinga sem vita ekkKristinn. Fljótlega setti hann sig í samband ert hvað þetta er eða hvernig á að borða þetta því við Þórdísi sem hann hafði kynnst í gegnum það er hvergi tekið fram á miðunum.“ Um leið og gróskuna í frumkvöðlaumhverfinu. Þórdís, sem varan hefur verið færð nær einhverju sem ferðaer iðnaðarverkfræðingur með áherslu á matvæli menn þekkja sértu kominn nær því að þeir kaupi og nýsköpun, leist strax vel á hugmyndina. „Ég vöruna og það sé mikilvægt að gera sér grein hef taugar til sjávarútvegs í gegnum fjölskyldu fyrir þessu á meðan þróun vörunnar stendur yfir. mína; báðir afar mínir voru skipstjórar og norsk- „Þróunarferlið hefur verið mjög skemmtilegt því ir forfeður mínir komu til Íslands og kenndu Ís- það hafa allir skoðun á harðfiski. Það hefur því lendingum að veiða síld á sínum tíma. Þar sem verið mjög áhugavert að fá viðbrögð fólks við ég hef alltaf verið mjög áhugasöm um nýsköpun okkar hugmyndum og við höfum lagt áherslu á og við Kristinn unnum vel saman ákvað ég strax að fólk sé opið og hreinskilið.“ Nánast allir hafi þó verið mjög hrifnir af vörunni og séu spenntir að slá til,“ segir Þórdís. Bæði Kristinn og Þórdís þrátt fyrir að einhverjir hafi verið fullir efasemda hafa líka tekið upp á sína arma hugmyndafræði þá sem Sjávarklasinn leggur mikla áherslu á en um ágæti hennar í byrjun. „Það hafa margir beðhún er að nýta þá auðlind sem felst í hafinu enn ið um að kaupa flögurnar en þrátt fyrir að við betur. „Það þarf hins vegar oft að hrista upp í séum farin af stað með litla tilraunasölu erum fólki og ná ákveðinni vakningu. Við erum mjög við ekki farin að framleiða í neinu magni ennþá,“ framarlega á mörgum sviðum, en það má oft segir Þórdís. Það muni gerast með sumrinu og gera það sem er gott enn betra,“ segir Kristinn. þá í ýmsum bragðtegundum. Í nánustu framtíð munu fleiri heilsuvörur bætast við, t.d.fisk Nauðsynleg tenging við aðrar vörur jerky sem líkist hinu bandaríska beef jerky. Fyrst Hugmyndin að þróa harðfisk sem aðgengilegt um sinn ætlar Breki að einbeita sér að íslenska og prótínríkt millimál sem höfðar líka til ferða- markaðinum en seinna meir sé ekki útilokað að horft verði til markaðssetningar erlendis. „Sala manna hefur tekið mið af hugmyndum og óskum neytenda. „Það þarf að tala við markaðinn þegar erlendis gerist ekki bara 1,2 og 3 heldur þarf að verið er að þróa vöru,“ segir Þórdís. „Það er jú leggjast í mjög mikla vinnu áður og vanda sig hann sem er að neyta vörunnar og því mikilvægt við það. Það þarf að greina vel markhópa fyrir að hann sé hluti af ferlinu.“ Kristinn segir að mik- heilsuvörur af þessu tagi og hvaða tækifæri ilvægi þess að huga vel að útliti vörunnar hafi eru fyrir hendi. Eftir að reynsla verður komin á strax verið ljóst. „Harðfiskurinn í dag eru flök og markaðssetningu og sölu hérlendis getum við bitar sem er vissulega forvitnilegt en samt ekki byggt á henni,“ segir Þórdís. Þetta verði bara

Ég leit aðeins í kringum mig og ákvað að skoða sérstaklega geira þar sem Íslendingar sköruðu fram úr sem var annars vegar orkugeirinn og hins vegar sjávarútvegur.

að koma í ljós. Breki hefur til þessa m.a. byggt á styrk sem hlaust frá Vaxtarsamningi Suðurnesja og segir Þórdís að slíkir styrkir séu mikilvægir frumkvöðlafyrirtækjum til að koma undir þau fótunum. „Í dag höfum við fólk og fjármagn til að fullklára vöruna og koma henni í búðir. Við erum því ekki að leita að fjárfestum núna þótt maður viti auðvitað ekkert um hvað gerist síðar,“ segir hún.

Gott að ræða hlutina við aðra Kristinn segir að sjávarútvegur sé mjög spennandi fyrir ungt fólk í dag þar sem í honum séu t.d mörg tækifæri til að fullvinna hráefnið meira og gera það enn verðmætara. Margir hafi líka uppgötvað þetta og hér sé nú talsvert af ungu fólki sem vinnur að spennandi hlutum og nýsköpun, ekki síst fyrir tilstilli sjávarklasans. „Þrátt fyrir að hér starfi miklir reynsluboltar sem þekkja markaðinn vissulega vel sjáum við tækifæri í nýrri markaðssetningu og nýjum vörum. Við Íslendingar þurfum líka að vinna betur saman og gera hlutina á stærri skala en verið hefur lengi.

Aðilar í geiranum þurfa að vinna saman að því að markaðssetja íslenskan fisk og styrkja vörumerki hans. Slíkt gerist ekki á einum degi en ég held að þetta sé vel hægt,“ segir hann. Sjávarklasahugmyndin, að margir komi saman til þess að ræða nýjar hugmyndir um betri nýtingu sjávarfangs, sé ótrúlega mikilvæg. „Þessi vettvangur sem klasinn er svo mikilvægur, það myndast svo margar tengingar, og það er virkileg þörf á að ýta fólki meira út á þessa braut. Það þarf að ræða saman, þannig þroskast hugmyndirnar í hópi góðs fólks og boltinn fer að rúlla,“ segir Kristinn. sj áva r a f l

febrúar 2015

11

Stofnandi sprotafyrirtækis á sviði heilsu og snyrtivara

„Það opnaðist fyrir mér nýr heimur“ Ungt fólk í sjávarútvegi

H

rönn Margrét Magnúsdóttir, 34 ára, stofnaði sprotafyrirtækið Ankra ásamt tveimur öðrum árið 2013.

Fyrirtækið þróar og markaðssetur snyrti- og heilsuvörur úr kollageni og ensímum úr þorski.

Þróar heildarlausnir Markmið Ankra er þróun og markaðssetning á fæðubótarefnum og húðvörum úr kollageni sem unnið er úr fiskroði en hugmyndina fékk Hrönn þegar hún var í frumkvöðlasetri Íslenska sjávarklasans að vinna að annarri hugmynd. „Ég fór á fund með Sjávarklasanum og gekk fundurinn út á kollagen og hvað hægt væri að gera við það. Í kjölfarið fór ég svo að rannsaka það og sá að það var t.d mikið notað í krem sem vinna gegn öldrun húðar og sem fæðubótarefni. Ég fann sömuleiðis rannsóknir sem sýndu fram á að

fæðubótarefnið minnkaði hrukkumyndun í húð og eins liðverki. Það kviknaði því hjá mér sú hugmynd að það væri hægt að vinna að heildarlausn, að vinna að bættri líðan og útliti að innan og utan um leið,“ segir Hrönn. Henni fannst líka spennandi að nota hráefni úr hafinu kringum landið og nýta sér um leið hreina ímynd Íslands í markaðssetningu. Það var svo árið 2014 sem Ankra setti fæðubótarefnið Amino Collagen á markaðinn en það inniheldur bæði aminósýrur og kollagen, og í loks ársins kom svo Be Kind –AGE REWIND en það er andlits serum sem vinnur gegn öldrun. Er serumið eitt virkasta ensímserumið á markaðnum í dag og er eina húðvaran á Íslandi sem inniheldur bæði ensím og kollagen.

Skortur á fullunnum vörum Kynni Hrannar af sjávarútvegi hófust eftir að hún kynntist manninum sínum, en faðir hans er með litla útgerð í Bolungarvík. Hrönn, sem er viðskiptafræðingur og með MSc í alþjóðaviðskiptum, vann á þeim tíma við vörustjórnun hjá Össuri og fór að velta fyrir sér hvað það væri mikil synd hvað við værum að selja mikið af hráefni úr landi án þess að fullvinna úr því vörur. „Ég fór að skoða sjávarútveg og sá þar stórt gat hvað þetta snerti. Mér fannst að við ættum virkilega að vera að búa til fleiri vörur úr íslenskum sjávarafurðum og auka verðmætasköpunina.

Við erum t.d að senda út fisk sem er pakkað í flottar umbúðir erlendis og gerðir úr honum alls kyns réttir. Af hverju erum við ekki að fullvinna þetta sjálf?“ Það var út frá þessu sem Hrönn fór svo í frumkvöðlasetrið og boltinn fór að

rúlla. Hrönn segir að fleiri vörur séu í burðarliðnum hjá Ankra og í raun sé búið að þróa fimm vörur í viðbót sem bíði þess að fara á markað. „Við viljum setja nýjar vörur á markað með ákveðnu millibili, ekki síst vegna þess að við verðum að hafa nægilegt fjármagn fyrir markaðssetningu hverrar vöru.“ Hrönn segir að viðtökur við vörum Ankra hafi verið framar vonum og sala gangi vel. „Við byrjuðum að selja til Danmerkur núna í janúar og höfum fengið mikið af fyrirspurnum erlendis frá.“ Þær vilji hins vegar fara hægt í sakirnar svo þær geri örugglega allt rétt og nái að halda vel utan um alla hluti. „Fólk kaupir vöruna og það finnur mun á sér enda kaupa margir aftur og aftur. Það er líka frábært að heyra sögur frá fólki, sérstaklega þeim sem hafa haft verki í liðum en segjast finna mikinn mun á sér eftir að það fór að nota duftið frá okkur,“ segir hún. Það sé alveg einstakt að vera í þeirri stöðu að vera að skapa verðmæti úr náttúrulegu hráefni og að hjálpa fólki um leið.

Mörg spennandi störf í boði Hrönn segist ekki verða mikið vör við að ungt fólk sé að velta fyrir sér störfum tengdum sjávarútvegi en fólk verði hins vegar mjög spennt þegar hún fari að tala um það sem hún sé að gera. „Ég held að það vanti meiri fræðslu þar sem fólki er sýnt hvað það er mikið að skapast af nýjum og áhugaverðum störfum,“ segir hún. Þótt veruleikinn hafi verið sá að fá slík störf hafi verið í boði innan sjávarútvegs sé allt annað uppi á teningnum núna. „Þetta er einn mest spennandi geirinn í dag að mínu mati og hann býður upp á ótrúlega fjölbreytni og mikið af spennandi störfum fyrir ungt fólk.“ Við spyrjum Hrönn að lokum hvar hún telji að hún muni verða eftir 10 ár. „Hvort ég verð enn hjá Ankra verður bara að koma í ljós, það fer auðvitað eftir því hvernig gengur hjá okkur. Klárlega verð ég þó í starfi tengdu sjávarútvegi á einhvern hátt. Það opnaðist fyrir mér nýr heimur þegar ég kom inn í hann! Hér eru frábærir hlutir að gerast og ótrúlega mikið af tækifærum.“

„Ég fór á fund með Sjávarklasanum og gekk fundurinn út á kollagen og hvað hægt væri að gera við það. Í kjölfarið fór ég svo að rannsaka það og sá að það var t.d mikið notað í krem sem vinna gegn öldrun húðar og sem fæðubótarefni. Ég fann sömuleiðis rannsóknir sem sýndu fram á að fæðubótarefnið minnkaði hrukkumyndun í húð og eins liðverki.“

12

sj áva r a f l

febrúar 2015

Sjómaður á uppsjávarskipi

„Ég hlakka alltaf til að fara á sjóinn“ Ungt fólk í sjávarútvegi

„Já, þetta var ekki spennandi í uppsveiflunni árið 2007 og maður þótti óttalegur auli fyrir að vera á sjó! Nú horfir þetta öðruvísi við og fólk sem hafði það kannski svakalega gott er farið að leysa mann af á skipinu!“

K

ristján Rúnar Hauksson, 34 ára, vinnur sem háseti á uppsjávarskipinu Jónu Eðvalds. Hann ætlaði sér að verða bakari en sér þó ekki eftir því að forlögin tóku í taumana.

Ætlaði að verða bakari Kristján er á Jónu Eðvalds SF 200 sem er uppsjávarskip, gert út af Skinney Þinganes. Hann byrjaði á sjónum árið 1999, þá 19 ára gamall.

Hann var þá að vinna í bakaríi en greindist með heiftarlegt ofnæmi fyrir hveiti svo hann neyddist til að hætta. „Félagi minn bað mig þá að leysa sig af einn túr og ég er enn að bíða eftir því að hann komi til baka!“ segir Kristján og hlær. Kristján er frá Hornafirði og hefur tengingu við sjóinn því báðir afar hans voru sjómenn og pabbi hans átti veiðarfæragerðina.

Hann sá því um veiðarfæri skipa á Hornafirði til fjölda ára og Kristján var mikið í kringum sjómenn og veiðarfæri. Hann hafði þó aldrei hugleitt að fara á sjó sjálfur. „Mér fannst sjómenn alltaf vera svona töffarar með mikið á milli handanna og harðir gaurar. Sjálfur ætlaði ég alltaf að verða bakari eins og bræður mínir tveir.“ Ofnæmið kom þó í veg fyrir það. Bræður hans eru reyndar með ofnæmi líka en ekki eins slæmt og hann og starfa þeir sem bakarar í dag. Þegar Kristján fór fyrst á sjóinn hafði sá sem hann leysti af byrjað á sjó 14 ára gamall og segir Kristján að þá hafi það verið algengt að menn byrjuðu svo ungir á sjó. „Í dag er hins vegar ekki óalgengt að menn séu í kringum tvítugt þegar þeir fara í sinn fyrsta túr.“ Frábærir félagar á sjónum Hvað finnst Kristjáni mest spennandi við að vera á sjó? „Það er erfitt að segja. Ætli það séu þó ekki félagarnir. Það er búið að vera nokkurn veginn sama áhöfnin á skipinu mjög lengi, sennilega frá 2006. Við erum þrettán á skipinu þegar það er á nótaveiðum og ellefu þegar það er á trolli.“ Kjarninn sé góður og segja megi að þetta sé orðið að fjölskyldu. „Ég kvíði því aldrei að fara á sjó. Þegar maður er búinn að vera í fríi í einn túr hlakkar maður til þess að fara aftur og hitta þá þótt það séu ekki nema fimm dagar síðan að maður hitti þá síðast!“ Kristján segir að það erfiðasta sé auðvitað fjarveran frá fjölskyldunni en hann er giftur og með þrjú börn: sjö, fjögurra og eins árs. „Það tekur á að fara frá þeim að sjálfsögðu. Svo er annað samt, flestir kannast við hvað það er gaman að koma heim frá útlöndum og sjá fjölskylduna sína aftur. Hvað það er mikill spenningur í manni á undan og hvað þetta er æðisleg upplifun. Þetta upplifi ég í hvert sinn sem ég kem heim!“

Þetta er lífið Við spyrjum Kristján hvernig honum finnist viðhorf ungs fólks til sjávarútvegs almennt vera og hvort það hafi breyst undanfarin ár eins og margir telja. „Já, þetta var ekki spennandi í uppsveiflunni árið 2007 og maður þótti óttalegur auli fyrir að vera á sjó! Nú horfir þetta öðruvísi við og fólk sem hafði það kannski svakalega gott er farið að leysa mann af á skipinu!“ Hvort verið sé að fræða krakka og unglinga um sjávarútveg viti hann ekki en sér finnist fullmikil áhersla lögð á að vera langskólagenginn. „Snýst ekki allt í dag um það að fara í háskóla? Mér finnst vanta að leggja áherslu á að önnur störf séu í boði en þau sem krefjast mikillar menntunar. Ég er ekki að segja að ég sé ekki hlynntur því að fólk mennti sig en háskólinn er ekki eina leiðin. Mér finnst t.d frábært hvað að-

sóknin í Stýrimannaskólann er góð núna.“ Sjálfur hefur hann ekki farið í skólann en segist oft hafa leitt hugann að því. „Ég dreif mig samt aldrei og núna þegar maður er kominn með stóra fjölskyldu er það enn erfiðara að fara í nám en hver veit hvað framtíðin ber í skauti sér.“ Ætli börn hans hafi áhuga á að feta í fótspor pabba og fara á sjó? „Stelpurnar tvær hafa nú ekki látið í ljós neinn áhuga á því ennþá en hver veit nema litli guttinn eigi eftir að fara á sjó með pabba einn daginn.“ Kristján er ánægður með sjóinn núna en hvað með eftir tíu ár, verður hann enn á sjónum þá? „Já, ég reikna fastlega með því. Ég vona það að minnsta kosti!“ Kristján segist vera kominn með sjómennskuna í blóðið og það sé ekki hægt að finna fjölskylduvænni sjómennsku en þá sem hann er í núna. „Sjómennskan og fjölskyldan, það er lífið.“ sj áva r a f l

febrúar 2015

13

Í sérverkefnum hjá Síldarvinnslunni

Mörg tækifæri fyrir ungt Ungt fólk í sjávarútvegi

S

igurður Steinn Einarsson, 25 ára, starfar hjá Síldarvinnslunni við sérverkefni sem ná allt frá því að skipuleggja tæmingar á sorpgámum til þess að meta fjárfestingarkosti. Hann segir sjávarútveg vera spennandi atvinnugrein sem bjóði upp á margt.

Ný verkefni á hverjum degi Sigurður útskrifaðist sem sjávarútvegsfræðingur vorið 2014 og hefur verið að vinna fyrir Síldarvinnsluna síðan í ýmsum verkefnum. „Það er erfitt að útskýra í fljótu bragði hvað það er sem ég geri nákvæmlega því verkefnin eru mjög fjölbreytt. Núna er ég t.d að fara að halda fyrirlestur á Menntadegi Atvinnulífsins, þar er ég titlaður sem starfsmaður meðan hinir sem koma fram eru annað hvort forstjórar eða framkvæmdastjórar!“ Tengist fyrirlesturinn því að eitt stærsta verkefnið sem Sigurður kom að á síðasta ári var að halda utan um Sjávarútvegsskóla Fjarðabyggðar. „Þrátt fyrir að vera ekki með nein kennsluréttindi tókst mér að vera ráðinn rektor skólans en var hinsvegar skarplega bent á af foreldrum mínum, sem báðir hafa verið skólastjórar, að það sé skylda. Þetta tókst nú samt ágætlega þrátt fyrir það, sem betur fer,“ segir hann. Dagleg verkefni Sigurðar eru því margvísleg. „Ég tek mikið saman skýrslur frá rekstri og útgerð. Í þeim tek ég saman tölulegar upplýsingar og geri þær auðlesanlegri þannig að ákvarðanataka á grundvelli þeirra verði auðveldari fyrir aðra. Suma daga fæ ég kannski það verk í hendur að sjá um að ruslagámurinn sé tæmdur og aðra daga að meta fjárfestingarkosti. Sem ungur maður sem er að byrja að vinna tekur maður öllum verkefnum fagnandi, ég er að vinna þau í fyrsta sinn og því eru þau öll áhugaverð.“ Greinin tekur örum breytingum Sigurður segir að sér finnist sjávarútvegurinn mjög áhugaverður enda taki greinin örum breytingum. „Eins og ég horfi á þetta eru fyrirtæki í sjávarútvegi stöðugt að leita sér að nýjum verkefnum. Samhliða því skapast ýmis tækifæri fyrir ungt fólk. Tækniþróun er einnig gífurleg enda má segja að sjávarútvegur sé hátækniiðnaður. Það eitt og sér gerir sjávarútveginn mjög áhugaverðan.“ Með þessum auknu tækifærum er líklegt að meira af ungu fólki streymi í greinina sem sé jákvætt þar sem meðalaldur starfsmanna í sjávarútvegi í dag sé hár. „Stjórnvöld þurfa að fara að taka ákvörðun hvernig stjórn fiskveiða eigi að vera hér á landi. Ef ákveðið verður að halda áfram á þeirri braut sem farin hefur verið, þ.e. að sjávarútvegurinn skuli vera hvað hagkvæmastur, verður hér bylgja af nýjum fjárfest-

14

sj áva r a f l

febrúar 2015

fólk í sjávarútvegi Sem ungur maður sem er að byrja að vinna tekur maður öllum verkefnum fagnandi, ég er að vinna þau í fyrsta sinn og því eru þau öll áhugaverð. ingum sem fyrirtækin verða að fara að ráðast í.

Með þessum fjárfestingum ætlast maður til að ungt menntað fólk muni streyma inn í greinina en hún kallar nú þegar á kynslóðaskipti og fyrirtækin verða að undirbúa sig fyrir það,“ segir hann. Sjávarútvegur sé sú atvinnugrein sem sé að breytast hvað mest og aldrei hægt að stóla á að dagurinn á morgun verði eins og dagurinn í dag. „Þessar breytingar krefjast mikillar vinnu og auðvitað fjölbreytilegra verkefni sem eru mjög spennandi. Ég held að þeir sem hafi áhuga á sjávarútvegi og leggja stund á menntun tengdri honum þurfi því ekki að hafa neinar áhyggjur af því að finna ekki vinnu við sitt hæfi.“ Fræðslan er nauðsynleg Fyrst Sigurður víkur að áhuga á sjávarútvegi er ekki úr vegi að spyrja hann nánar út í starf Sjávarútvegsskólans. „Við töldum að hér á Austurlandi væri að alast upp kynslóð sem þekkti lítið til sjávarútvegs þrátt fyrir að alast upp í sjávarplássi. Þótt fólk alist upp á stað þar sem það sér skip koma siglandi inn fjörðinn á hverjum degi þýðir það ekki endilega að fólk sé meðvitað um sjávarútveg. Ef við tökum Reykjavík sem dæmi þá er borgin mesta útgerðarstöð landsins og samt held ég að ungt fólk þar sé lítið sem ekkert að leiða hugann að sjávarútvegi. Áður fyrr kynntist fólk auðvitað meira sjávarútvegi í gegnum atvinnuþátttöku en núna fer fólk ekki að vinna í fiski fyrr en það er kannski 18 ára.

Menntakerfið er heldur ekki að sinna fræðslu um sjávarútveg eins og maður skyldi ætla“ segir Sigurður. Síldarvinnslan hóf starfsemi Sjávarútvegsskólans árið 2013 og vel þótti takast til. Hún fékk síðan í lið með sér Eskju hf. og Loðnuvinnsluna hf. ásamt Vinnsluskóla Fjarðabyggðar og Austurbrú til að unnt yrði að bjóða upp á námið í allri Fjarðabyggð. „Í skólanum höfum við t.d farið yfir söguna og einnig hefur verið fjallað um hvernig við teljum að sjávarútvegur verði í framtíðinni. Þá er komið inn á það að sjávarútvegur er ekki aðeins veiðar og vinnsla heldur t.d líka gífurlegt markaðsstarf ásamt störfum í stoðgreinum sjávarútvegsins. Með því að fara út fyrir hefðbundið yfirlit um veiðar og vinnslu fengum við t.d ungmenni sem höfðu ekkert verið spennt fyrir sjávarútvegi til þess að sperra eyrun, hvort sem það voru strákar eða stelpur.“ Sigurður segir að Sjávarútvegsskólinn hafi verið mjög vinsæll og nemendur hafi almennt sýnt áhuga á sjávar-

útvegi. „Vonandi höldum við áfram með þetta í ár, það er allavega verið að leggja grunn að því. Í fyrra var skólinn fyrir alla Fjarðabyggð en fram að því hafði hann bara verið fyrir Norðfjörð. Það gekk mjög vel enda er fræðsluþörfin klárlega til staðar.“ Sem dæmi um það hve menntun um sjávarútveg hafi verið lítið sinnt í gegnum tíðina segir Sigurður að það hafi uppgötvast fyrir nokkrum árum að nánast engin kennslubók um sjávarútveg var til hérlendis! Einhver vinna hafi farið af stað til þess að bæta úr því og fróðlegt væri að vita hvernig þau mál stæðu í dag. Þverfaglegt nám Sigurður segir að sjávarútvegsfræðin hafi verið mjög skemmtilegt nám þótt það væri krefjandi líka. Hann fór t.d með fimm öðrum til Nýfundnalands sem hluta af náminu við Háskólann á Akureyri og tók eina önn þar. „Það var auðvitað skemmtileg lífsreynsla og áhugavert að sjá hvað aðstæður þar í sjávarútvegi eru ólíkar því sem hér er og hvað við stöndum í raun framarlega á Íslandi.“ Spurður um ástæður þess að hann hafi kosið þetta nám segir Sigurður að hann hafi ung-

„Vonandi höldum við áfram með þetta í ár, það er allavega verið að leggja grunn að því. Í fyrra var skólinn fyrir alla Fjarðabyggð en fram að því hafði hann bara verið fyrir Norðfjörð.“

ur fengið áhuga á sjávarútvegi og þegar kom að því að fara í nám á háskólastigi hafi hann leitað að námi sem tengdist sjávarútvegi. Þessi menntun hafi vakið mestan áhuga enda sé námið mjög þverfaglegt og bjóði upp á mikla starfsmöguleika seinna meir. „Ég ólst upp í Neskaupstað þar sem allt snýst um sjávarútveg. Ef maður vill hafa flesta möguleika opna varðandi búsetu er nærtækast að velja sér nám sem lýtur á einhvern hátt að sjávarútvegi.“ Telur Sigurður líklegt að hann mun enn starfa í sjávarútvegi eftir tíu ár? „Fyrst ég er kominn með þessa menntun þá myndi ég veðja á það! Ekki það að sem sjávarútvegsfræðingur gæti ég starfað á mörgum öðrum sviðum og ég held reyndar að það séu fleiri sjávarútvegsfræðingar sem vinni annars staðar en hjá fyrirtækjum í veiðum og vinnslu. En mér finnst sjávarútvegurinn mjög áhugaverður og held að ég segi ekki skilið við hann í bráð.“ sj áva r a f l

febrúar 2015

15

Útgerðarstjóri hjá Þorbirni hf.

„Tekst á við eitthvað nýtt á hverjum degi í vinnunni“ Ungt fólk í sjávarútvegi

H

rannar Jón Emilsson, 27 ára, er útgerðarstjóri hjá Þorbirni í Grindavík og hefur hann verið í því starfi í tvö ár. Hann sér um daglegan rekstur á fjórum línuskipum og segir að starfið sé bæði fjölbreytt og skemmtilegt. Það krefjist líka talsverðs ímyndunarafls.

Alltaf haft áhuga á sjávarútvegi Starf Hrannars felur í sér að sjá um allan daglegan rekstur á fjórum línuskipum Þorbjarnar hf. „Það má segja að ég sé milliliður milli vinnslu og báta; ég fer yfir það hvað vantar í vinnsluna á hverjum degi og skipulegg löndunardaga, brottfarardaga og fleira. Þetta er mjög áhugavert og fjölbreytt þrátt fyrir að það sé auðvitað ákveðin rútína líka,“ segir hann. Á hverjum degi sé eitthvað nýtt sem hann takist á við. Hrannar hefur verið útgerðarstjóri í tvö ár en hann hefur þó verið viðloðandi sjávarútveg, og fyrirtækið, frá því að hann var fjórtán ára. „Ég byrjaði þrettán ára í humarvinnslunni en fór svo yfir í vélsmiðjuna og var þar á sumrin og með skóla. Maður er alinn upp í sjávarútvegi og það var því alltaf opin leið inn þótt það hafi aldrei verið ýtt á mann. Ég hef samt alltaf haft mikinn áhuga á honum og lærði vélstjórn eftir grunnskólann.“ Eftir að því námi lauk vann Hrannar sem vélstjóri á nokkrum skipa Þorbjarnar en bauðst svo þetta starf sem hann ákvað að prófa. „Ég hef ekki séð eftir því, þetta er spennandi starfsvettvangur og það er alltaf ákveðin framþróun í gangi. Maður er líka alltaf að reyna að finna bestu leiðina til að gera hlutina. Í raun er gott ímyndunarafl nauðsynlegt í þessu starfi því maður þarf alltaf að vera að reyna að sjá fyrir hluti sem erfitt er að sjá fyrir!“ Þörf á að kynna möguleikana Hrannar segir erfitt að segja hvort ungt fólk í dag hafi almennt áhuga á sjávarútvegi. „Maður

16

sj áva r a f l

febrúar 2015

Hrannar Jón Emilsson, 27 ára, er útgerðarstjóri hjá Þorbirni.

þekkir það frá félögum sínum, það er alveg upp og ofan hvað þeir vita um sjávarútveg. Maður áttar sig stundum á því að þeir vita oft lítið um hann þegar maður fer að ræða þessi mál,“ segir hann. Mikil þörf sé á því að fræða krakka meira og sýna þeim að það sé meira í boði en vinnslan og skipið. „Það eru alls kyns störf sem tengjast atvinnugreininni á einhvern hátt, maður sér það t.d hér í Grindavík að hérna er rafmagnsverkstæði sem sérhæfir sig í bátarafmagni og þar er fólk með sérfræðiþekkingu sem ekki er fengin úr skóla.“ Í ljósi þess hve sjávarútvegur er fjölbreyttur sé vöntun á hnitmiðuðu námi fyrir hin ýmsu svið hans, t.d í rekstri sjávarútvegsfyrirtækja. „Hvort fólk myndi sækja það nám er auðvitað ekki gott segja því það vantar nemendur í greinar sem snerta sjávarútveg beint, eins og t.d netagerð, og samt er hún mjög mikil hérlendis. Ég held að margir geri sér ekki grein fyrir því að hversu mikil sú framleiðsla er og að við Íslendingar séum að selja troll og veiðarfæri út um allan heim. Við þurfum að fá fólk í þetta nám

því það er nauðsynlegt að koma þekkingunni áfram.“ Mögulega myndi ungt fólk fara á þessar brautir ef það fengi meiri fræðslu og kynningu á því hvaða möguleikar væru í boði fyrir hverja námsbraut. „Fólk veit oft ekki hvað við erum að gera mikið í sjávarútveginum,“ útskýrir hann.

Alltaf að læra eitthvað nýtt Spurður að því hvort hann telji að hann muni enn vera við störf í sjávarútvegi eftir 10 ár telur hann að svo verði. „Þetta er skemmtileg starf og maður er alltaf að læra eitthvað nýtt. Ég held að það sé erfitt að finna fjölbreyttara starfssvið en þetta. Þótt það sé kannski ekki mikið að gerast í t.d bátaþróun á Íslandi er margt að gerast á öðrum sviðum og við erum t.d sífellt að bæta við okkur þekkingu á gæðum o.fl. Þar hefur orðið mikil þróun enda eru bætt gæði hráefnis gríðarlega mikilvæg. Það er stöðugt verið að hamra á því að gera sífellt betur og kannski á einfaldari hátt en gert hefur verið. Þetta er atvinnugrein í stöðugri þróun.“

„Ég veit að margir krakkar hafa sýnt þessu áhuga en foreldrarnir hafa sett sig upp á móti því vegna þess að þau fá ekki húfu að námi loknu, hún virðist öllu máli skipta.“

Framleiðslustjóri hjá Guðmundi Runólfssyni hf.

„Ótrúlega margt að gerast í sjávarútvegi“ Ungt fólk í sjávarútvegi

R

ósa Guðmundsdóttir, 33 ára, hefur verið framleiðslustjóri hjá Guðmundi Runólfssyni hf. í Grundarfirði frá 2008.

Hún segir að það séu ekki bara krakkar sem séu ekki nógu upplýstir um sjávarútveg og fjölbreytni hans heldur fullorðnir líka.

Völku sem er mjög spennandi. Það er virkilega gaman að fylgjast með því hvað fólk er vakandi fyrir að prófa nýja hluti og sjá hvaða nýjungar er verið að þróa.“

Með ofnæmi fyrir ýsu Rósa er frá sjávarplássinu Grundarfirði en eftir grunnskólann flutti hún til Höfuðborgarsvæðisins þegar hún byrjaði í Verzlunarskólanum. Eftir stúdent lá svo leiðin í Háskólann í Reykjavík Stöndum á krossgötum þaðan sem hún útskrifaðist sem viðskiptafræðVið spurðum hana hvað felst í því að vera fram- ingur árið 2005. „Á þeim tíma áttu allir að vinna í leiðslustjóri. „Framleiðslustjóri skipuleggur banka en það átti bara ekki við mig og fólk gerði framleiðsluna og ákveður t.d hvaða afurðir þarf grín að mér fyrir að flytja aftur út á land. Ég fór að vinna og hvernig þær eru unnar. Þetta gerir að vinna hjá flutningafyrirtæki og svo hjá tölvumaður á grundvelli þess hvaða afurðir maður fyrirtæki en var svo boðið þetta starf fyrir sjö er að selja og hvert. Það getur t.d verið flókið að árum og ég ákvað að slá til enda hef ég alltaf haft halda utan um ferskar afurðir því þær fara bæði mikinn áhuga á sjávarútvegi. Ég hef sko ekki séð í flug og í skip og það er margt sem þarf að hafa í eftir því.“ Það vill reyndar svo einkennilega til að huga.“ Rósa segir að starfið sé bæði krefjandi og Rósa er með ofnæmi fyrir ákveðinni fisktegund! skemmtilegt. „Ég er alltaf að kynnast nýju fólki „Ég vann í fiski sem krakki, bæði á sumrin og um og nýjum hlutum því við lifum á spennandi tím- jólin. Þegar ég var átján áttaði ég mig hins vegar á því að ég var alltaf lasin. Það kemur svo í ljós um og í sjávarútvegi er stöðug framþróun. Það má eiginlega segja að við stöndum á nokkurs að ég var með heiftarlegt ofnæmi fyrir ýsu! Það konar krossgötum þar sem við sjáum framtíðina var mikið unnið af henni þar sem ég vann svo í greininni. Það er ótrúlegt margt að gerast núna, ég neyddist til að hætta. Þegar ég fór hins vegar t.d kom nýlega á markað vatnsskurðarvél frá að vinna hérna 2008 vann ég mér upp þol fyrir

þessu svo þetta háir mér lítið í dag sem betur,“ segir hún sposk. Á rétta staðnum í lífinu Rósa segir það vera mjög misjafnt hvort ungt fólk hafi áhuga á sjávarútvegi eða ekki. „Ég held að áhuginn hafi hins vegar aukist núna þrátt fyrir að flestir vilji auðvitað vera í 101.“ Það skorti hins vegar enn meiri fræðslu fyrir krakka svo þau átti sig á að það séu fleiri störf í boði en störf á skipum og í vinnslu. „Ásamt fleirum hef ég reyndar staðið að starfsbraut í gæðaeftirliti og baader við Framhaldsskólann í Grundarfirði en það hefur enginn sótt um þar ennþá. Þessar brautir leiða ekki til stúdentsprófs og það virðist standa í fólki. Ég veit að margir krakkar hafa sýnt þessu áhuga en foreldrarnir hafa sett sig upp á móti því vegna þess að þau fá ekki húfu að námi loknu, hún virðist öllu máli skipta. Þau myndu hins vegar ganga beint inn í störf! Þannig að það eru ekki alltaf krakkarnir sem þarf að upplýsa betur heldur oft fullorðna fólkið líka.“ Þegar við spyrjum Rósu hvort hún muni enn verða starfandi við sjávarútveg eftir 10 ár segir hún að svo muni verða. „Ég ætla mér ekki að skipta um starfsvettvang, hér líður mér vel og það er gaman að lífinu. Þegar maður er kominn á þann stað veit maður að það er sé rétti.“

sj áva r a f l

febrúar 2015

17

Ungt fólk í sjávarútvegi

T

anja Dögg Guðjónsdóttir, 24 ára, er á þriðja ári í fjarnámi í sjávarútvegsfræði við Háskólann á Akureyri. Hún segir námið vera mjög skemmtilegt og bjóða upp á mikla möguleika síðar meir.

Rambaði á námið „Ég bý í Vestmannaeyjum og á tvær stelpur, 7 mánaða og 6 ára með manni mínum, Sveini Ágústi Kristinssyni, sem er sjómaður. Mig langaði í nám og kannaði því hvað myndi henta mínum aðstæðum best. Ég komst að því að fjarnám í sjávarútvegfræði væri heppilegast, sérstaklega þar sem sjávarútvegur er mjög mikilvægur hér í Eyjum, og ákvað að skella mér í það,“ segir Tanja. Hún segist ekki hafa haft meiri áhuga á sjávarútvegi en flestir aðrir áður en hún fór í námið en hann aukist jafnt og þétt.

Hún hafði líka tekið þátt í Innovit verkefninu NIMMP sem gekk út á að vinna ákveðið verkefni í Færeyjum á stuttum tíma með alþjóðlegum hópi nemenda. Verkefnið gekk út á að finna lausn á rekjanleika í sjávarfangi og segir Tanja að þetta hafi verið mjög skemmtilegt. „Við skoðuðum fiskeldisstöðvar, fengum kynningar og fleira og í gegnum verkefnið sá maður að það var meiri fjölbreytni í sjávarútvegi en maður hélt.“ Hún fór svo að vinna í fiski til að kynnast atvinnugreininni betur áður en námið hófst.

Námið fjölbreytt og skemmtilegt Tanja segir að námið sé þverfaglegt og byggist á raungreinum, viðskiptafræði og sjávarútvegstengdum fræðum. „Það skemmtilegasta við námið er hvað það er fjölbreytt. Á fyrsta árinu förum við í raungreinar eins og örverufræði, líffræði og svo viðskiptagreinar ásamt áföngum sem tengjast beint sjávarútvegnum. Allt námsefni er reyndar mjög tengt iðnaðinum en maður er samt alltaf spenntastur fyrir fyrirlestrum sem snúast beint um sjávarútveginn. Það eru svo vinnulotur tvisvar á önn og við förum norður og gerum tilraunir í raungreinaáföngunum. Einnig er farið á sjó og tekin sýni sem unnin eru misjafnlega, bæði eru sýnin efnagreind og svo er leitað eftir örverum og svifi. Það er því ekki bara verið að læra eftir bókinni heldur er þetta talsvert verklegt líka og það eykur áhugann á náminu enn meira. Það heldur manni líka við efnið að fara norður,“ segir Tanja. „Það er rannsóknarstofa hér í Eyjum sem við fengum að hafa aðgang að þarna á öðru árinu þegar við vorum að rækta úr þorski og það var mjög skemmtileg reynsla.

Við komum inn á rannsóknarstofuna þrisvar í viku að rækta og allir þar voru ofsalega hjálplegir, hvort sem það varðaði upplýsingar eða aðra aðstoð.“ Tanja segir að námið sé krefjandi og vinnuálagið sé mikið en þrátt fyrir það sé sjávarútvegsfræðin mjög skemmtileg og að hún mæli

18

sj áva r a f l

febrúar 2015

Nemandi í sjávarútvegsfræði við HA

„Námið býður upp á mikla möguleka“ eindregið með því fyrir aðra. Það bjóði upp á svo margt. „Margir halda að þetta snúist um að verða verkstjóri í vinnslu og að vera með puttana í fiskinum en þetta er svo miklu meira en það. Fólk er alltaf að spyrja mig hvað felist eiginlega í þessu námi og maður þarf að útskýra það, það veit enginn út á hvað það gengur.“ Námið nýtist mun víðar en fólk geri sér grein fyrir og sjávarútvegsfræðingar starfi hjá margs kyns fyrirtækjum, t.d

fjármálastofnunum, rannsóknarstofum og fleira, fyrir utan sjávarútvegsfyrirtæki. „Það er svo miklu meira í sjávarútvegi en maður vissi áður, það eru svo margir hlutir sem tengjast honum og þetta er líka svo mikilvægt fyrir landið. Maður tapar heldur aldrei á að þekkja sjávarútveginn eins og hann er, þekking á fiski hefur áhrif; ef vertíð bregst t.d hefur það víða áhrif og því hafði maður ekki gert sér grein fyrir áður.“

það getur verið erfitt að sitja fyrir framan tölvu og hlusta á fyrirlestra og maður missir af umræðutímum sem er galli. Kennararnir eru þó mjög duglegir við að svara pósti og það munar miklu.“ Tanja segir að hún og hin stúlkan sem hafi verið samferða í gegnum námið hittumst líka reglulega í verkefnavinnu og það sé afar hjálplegt. Tanja vinnur hálfan daginn á skrifstofu Vinnslustöðvarinnar við ýmis verkefni á fjármálasviði og segir hún að það kyndi enn frekar undir áhuganum. „Það er rosalega fínt, þá heyrir maður útundan sér hvað er að gerast í greininni og getur tengt hitt og þetta við námið.

Mér finnst sjávarútvegur mjög áhugaverður, sem er gott, því hér í Eyjum gengur flest út á hann.“ Tanja stefnir á útskrift haustið 2015 og mun að öllum líkindum vinna lokaverkefnið í samstarfi við Vinnslustöðina. „Það er erfitt að spá hvað framtíðin ber í skauti sér og ég er ekki með hugmynd í kollinum um hvað felst í draumastöðunni. En ég vona allavega að það

verði starf sem byggir á náminu,“ segir hún. „Mér finnst sjávarútvegur vera mjög spennandi og þar eru hraðar breytingar. Ísland er alltaf að verða stærra og stærra á heimsvísu og það er mikið um nýjungar í geiranum sem áhugavert er að fylgjast með.“ Tanja segir að það sé sín tilfinning að ungt fólk spái almennt ekki mikið í sjávarútvegi og átti sig heldur ekki á því hvað hann og afurðirnar séu mikilvægar. „Þegar ég var sjálf að vinna í vinnslunni held ég að fólk hafi almennt ekki verið að gera sér grein fyrir því hvað það var með mikil verðmæti í höndunum og hvað það er t.d slæmt að missa hnakka í gólfið.“ Fræða þyrfti krakka betur um sjávarútveginn og þá sérstaklega á framhaldsskólastigi. „Það þarf að mennta fólk þannig að það fari í meira mæli inn í tækni, nýsköpun og fleira. Við þurfum að fá sem mest úr hverju kílói sem kemur uppúr sjó, þetta er ekki eins og gamla daga þegar þetta gekk bara út á að veiða fisk í soðið.“

„Allir geta fundið eitthvað við sitt hæfi“ Gísli Kristjánsson, 26 ára, vinnur sem verkefnastjóri hjá HB Granda en hann er útskrifaður með MS í iðnaðarverkfræði frá Háskóla Íslands. Hann segir sjávarútveg vera ótrúlega fjölbreytta atvinnugrein.

Það þarf að mennta fólk þannig að það fari í meira mæli inn í tækni, nýsköpun og fleira.

Við þurfum að fá sem mest úr hverju kílói sem kemur uppúr sjó, þetta er ekki eins og gamla daga þegar þetta gekk bara út á að veiða fisk í soðið.

Stefnir á framtíðarstarf í sjávarútvegi Í Eyjum erum við tvær sem erum í fjarnámi við sjávarútvegsdeildina í HA og tvær bætast við nú í haust, sem er jákvætt að mati Tönju. „Stelpum er að fjölga í faginu þó ég held við séum bara alls fjórar stelpur, staðnemar og fjarnemar á þriðja ári núna. Ef maður hefur sjálfsaga er svona fjarnám mjög góður kostur.

Maður þarf auðvitað að halda sér vel að þessu,

Mörg tækifæri vegna framfara „Hjá HB Granda er ég í ýmsum verkefnum, t.d. ferlagreiningu í vinnslunni, arðsemismati og fleiru. Ég er búinn að vinna hérna í ár og líkar mjög vel“ segir Gísli. Hjá fyrirtækinu hafi hann fengið að kynnast fjölbreyttri starfsemi og sennilega hafi hann unnið með fólki úr flestum deildum HB Granda. Gísli kemur frá Ísafirði og segir að eins og svo margir sem komi frá sjávarplássi hafi hann kynnst sjávarútvegi ungur að árum. „Það má segja að ég hafi alist upp í þessum geira. Afi og pabbi hafa unnið alla tíð í sjávarútvegi og ég byrjaði að vinna í fiskvinnslunni í sumarfríum þegar ég var í grunnskóla. Eftir að ég byrjaði í háskólanum vann ég svo að ýmsum verkefnum sem tengdust fiskvinnslu, vöruþróun og fleiru og síðan hef ég einnig unnið verkefni hjá Matís varðandi markaðssetningu sjávarafurða, kælingu og þurrkun.“ Tvö sumur hafi hann líka unnið fyrir Icelandic Group í Tokyo. Þannig að reynslan af sjávarútvegi hjá Gísla er þegar orðin drjúg. Sjávarútvegur sé einfaldlega spennandi atvinnugrein og þar sé mikið að gerast. „Þegar ég útskrifaðist vissi ég kannski ekki alveg hvað ég vildi gera en ég hafði sjávarútveg sérstaklega í huga því hann er svo fjölbreyttur.“ Miklar tækniframfarir hafi orðið bæði í veiðum og vinnslu á Íslandi sem hafi skilað sér í betri meðhöndlun og lengra geymsluþoli fisksins. Þetta hafi gefið fleiri tækifæri til vöruþróunar sem hámarki virði hráefnisins sem dregið sé að landi. „Afurðirnar eru því alltaf að verða fjölbreyttari og mikil aukning er í virðisaukandi framleiðslu, allt frá niðursuðu á lifur til lækningavara.

Síðan er alltaf verið að vinna dýpra inn á markaði og búa til nýja markaði þannig að það er gríðarlega margt í gangi í íslenskum sjávarútvegi,“ segir hann.

Mikil fjölbreytni Gísli segir að sé virðiskeðjan skoðuð í heild sinni ættu allir að geta fundið starf á sínu áhugasviði í sjávarútvegi, hann sé það fjölbreyttur. „Hvort sem þú hefur áhuga á líffræði, verkfræði, tölvunarfræði, sölu- og markaðsfræði, viðskiptafræði eða lögfræði, þá getur þú fundið áhugaverð störf á þínu sviði í greinum tengdum sjávarútvegi.“ Aðspurður hvort hann sjái það fyrir sér að starfa enn við sjávarútveg eftir 10 ár svarar Gísli játandi. „Ég er í mjög skemmtilegu starfi sem getur að auki leitt út í svo margt, hvort sem það tengist veiðum, vinnslu eða markaðssetningu. Svo ég held að það sé ekki ólíklegt að ég verði enn í greininni þá.“

sj áva r a f l

febrúar 2015

19

Nýting sjávargróðurs er vaxandi atvinnugrein

Spáir því að þetta verði Sigrún Erna Geirsdóttir

M

argir telja að sjávargróður sé vannýtt auðlind þar sem mikill heilsufarslegur ábati felst í að neyta hans.

Sjávarfangið er t.d ríkt af andoxunarefnum og vítamínum og segja margir að neysla þess hafi bjargað Íslendingum á tímum móðurharðinda. Til langs tíma nýttum við sjávargróðurinn vel til matar, bæði fyrir menn og dýr, og eins til eldiviðar. Annar hver maður borðaði t.d söl og segja má að þau séu eina tegundin sem eru eitthvað nýtt í dag. Við borðuðum líka fjörugrös og stórþara, og marínkjarni var einkar vinsæll, sérstaklega í grauta og brauð. Þótt nýting sjávargróðurs hafi að mestu horfið hér við land á hið sama ekki við um heiminn því í dag eru fjölmargar vörur framleiddar t.d úr sjávarþörungum víðsvegar. Ræktun hefur aukist mikið undanfarna áratugi með aukinni eftirspurn og nemur milljónum tonna. Japanir hafa verið einkar duglegir við framleiðsluna og er þar japansþari; kombu, fremstur í flokki. Einungis um 0,01% sjávarþörunga er hins vegar ræktað í Evrópu. Á Íslandi erum við svo lánsöm að eiga gnótt af beltisþara en hann líkist japansþara mikið, bæði hvað varðar útlit og bragð.

Kafari sagar þarann Undanfarin ár hafa nokkur fyrirtæki haslað sér völl í nýtingu sjávagróðurs og má þar t.d nefna Íslenska bláskel og sjávargróður sem stofnað var í Stykkishólmi árið 2007, af Símoni Má Sturlusyni og Alex Páli Ólafssyni. Markmið fyrirtækisins var í upphafi að safna og rækta bláskel á sjálfbæran hátt á línum í Breiðafirði. Þari, marínkjarni og söl hafa síðan bæst við. Hvað söl og marínkjarna varðar þá eru þau tínd með því að rölta um fjörurnar á vöðlum. Segir Símon að yfirleitt sé einn maður að ná um 100kg í hverri ferð. „Þaravinnsla okkar byrjaði hins vegar þannig að Eyjólfur Friðgeirsson, frá Íslenskri hollustu, kom til okkar og spurði hvort við værum ekki alltaf að fá þara á kræklingalínurnar. Við svöruðum játandi, þarinn hafði sest mikið á línurnar og þetta var óttalegt vesen. Við vorum alltaf að reyna að losa okkur við þarann og þarna vildi Eyjólfur kaupa hann!“ Til viðbótar því að tína þarann af skeljalínunum eru þeir komnir með sjö sérstakar þaralínur sem þeir hafa þróað sjálfir eftir að hafa lesið sér til og prófað sig áfram. „Þetta eru 200m línur og eru af sömu gerð og skeljalínurnar,“ segir Símon. Fer tínslan þannig fram að farið er út á pramma og síðan fer kafari niður með sög og sagar þarann. Er þetta talsvert erfitt verk þar sem stórstreymt er á svæðinu. ,,Þetta hentar okkur vel. Í upphafi var þarinn aukaafurð en ég er sannfærður um að þetta á eftir að verða enn verðmætara en bláskelin. Eftirspurnin á bara eftir að aukast.“

20

sj áva r a f l

febrúar 2015

Símon sýnir óvenju stóran þara.

finna góða aðferð til þess að salta þarann,“ segir Símon. Nú sé því búið að þróa gott verkferli, allt frá tínslu þar til þarinn er þurrkaður við lágan hita svo sem mest haldist í honum af næringarefnum. ,,Við höfum mikið unnið með Matís í rannsóknarvinnu, þar er mjög hæft fólk. Bæði Sigurjón Arason og Þóra Valsdóttir hafa reynst okkur mjög vel. Það er algerlega nauðsynlegt fyrir okkar vinnu að hafa aðgengi að svo mikilli þekkingu sem þar er.“ Gaman er að geta þess að fyrirtækið hefur líka gert tilraunir með að búa til þarapestó og var það selt í Búrinu. Segir Símon pestóið hafa runnið út og gaman væri að halda áfram með framleiðsluna. Eldhúsið vanti hins vegar.

Jens Uwe Friðriksson á heiðurinn af þessari framreiðslu

Þurrkaður á vistvænan hátt Þegar komið er með þarann að landi er honum raðað á sérstakar grindur sem eru í þurrkklefa. Þar er hann þurrkaður á vistvænan hátt, við gufu frá heitu vatni. Yfirleitt er þari sólþurrkaður svo þessi aðferð veitir þaranum þeirra mikla sérstöðu, segir Símon. „Við fengum styrk frá AVS til að þróa þarabakkana og sömuleiðis til þess að

Hrein vara úr hreinum sjó Þarinn er seldur bæði saltaður og þurrkaður í nokkrum stærðum og kemur hann t.d í flögum. Brátt verður hægt að kaupa hann malaðan líka og segir Símon að draumurinn sé að koma þaradufti í pilluform einn daginn og selja sem bætiefni. Símon segir að hérlendis sé þarinn lítið notaður enn, einna helst sé það Rúnar Marvinsson og veitingastaðurinn Dill sem hafi hann í sínum réttum. Annars staðar á Norðurlöndum sé þetta hins vegar vinsælt hráefni. Hann segir nauðsynlegt að bjóða upp á þarann saltaðan og þurrkaðan líka. Ferskur geymist þarinn í c.a fimm daga en saltaður og þurrkaður lengist geymslutíminn upp í ár eða

að stóriðju Ísland er hreint og þetta veit fólk. Þetta á svo sérstaklega við Breiðafjörð því þar eru engir bændur og engin stóriðja. Frá bændum kemur t.d Cadmium út í náttúruna en hér er ekki um neitt slíkt að ræða. Hér er ekkert sem getur mengað eða ógnað lífríkinu. meira. Frakkar t.d vilja hann frekar saltaðan og borða mikið af honum sem snakk. Nokkuð sem Íslendingar eigi alveg eftir að tileinka sér.

Sömuleiðis séu súpur oft kryddaðar þar með þara og þá sé hann oft á borðum sem meðlæti með mat. Í dag selur fyrirtækið allan sjávargróður sem þeir vinna. „Við erum líka alltaf að fá fyrirspurnir frá nýjum aðilum en við viljum frekar vera litlir og dýrir og ekki selja í miklu magni.“ Þari frá fyrirtækinu er t.d keyptur af veitingastaðnum Noma í Kaupmannahöfn sem þykir vera einn besti veitingastaður í heimi. Þeir kaupa þarann bæði þurrkaðan og saltaðan, og sömuleiðis söl. Símon segir að hingað til hafi ekki verið nauðsynlegt að leggja út í neina auglýsingavinnu. Danskur prófessor hafi t.d komið vörum þeirra til Noma sem sérhæfir sig í norrænum mat. ,,Prófessorinn hefur auglýst okkur út um allt og talar mikið um hversu góð vara komi frá Íslandi.“ Fyrirtækið hefur líka selt söl

Viktor Alexandersson tekur þara af línu.

Tilvalið er að sjóða hörpuskelina eins og bláskel . Hvoru tveggja er hreinasta lostæti.

til Spánar og er að færa sig til Noregs líka. Símon segir dæmi um að kaupendur sem hafi áður keypt sjávarfang frá Kanada og Írlandi hafi fært sig yfir til þeirra vegna hreinleika vörunnar. ,,Við þykjum dýrari en betri.“ Vistvæn stóriðja hugsanleg Íslenski þarinn þykir einkar góður og segir Símon ástæðuna vera m.a þá að hér þurfi þarinn að hafa fyrir lífinu og við það verði hann bragðmeiri og betri. Hann segir fyrirtækið og

vörur þess vera orðið töluvert þekkt erlendis og margir viti af þeim. Nýverið hafi t.d verið haft samband við þá frá Frakklandi en þar sé flottur markaður með mikinn metnað. Miklar kröfur séu gerðar til hollustu varanna sem þar séu á borðum og litið sé til bakteríuinnihalds. Þá komi sér vel hvað sjórinn sé hreinn við Ísland.

Sjór er almennt flokkaður í nokkra flokka út frá bakteríuinnihaldi og íslenski sjórinn er yfirleitt í A flokki þar sem undir 200 gerlar eru í líter af sjó. „Það þykir alls ekki sjálfsagt erlendis, þar er sjórinn oft í D flokki þar sem verið er að rækta bláskel.“ Á Breiðafirði sé búið að prófa sjóinn vegna bláskeljarinnar og þar sé hann einstaklega hreinn. „Ísland er hreint og þetta veit fólk. Þetta á svo sérstaklega við Breiðafjörð því þar eru engir bændur og engin stóriðja. Frá bændum kemur t.d Cadmium út í náttúruna en hér er ekki um neitt slíkt að ræða. Hér er ekkert sem getur mengað eða ógnað lífríkinu.“ Hann segir það sömuleiðis sérstakt við þaravinnslu fyrirtækisins að þeir nái í þara til manneldis. „Við handvinnum allt okkar hráefni öfugt við suma aðra og það hefur sitt að segja.“ Hann nefnir líka að erlendis sé víða farið með vélar á þarasvæði og þau algerlega hreinsuð. Það megi alls ekki gera hérlendis, vistkerfi sjávar sé viðkvæmt og mikilvægt að ganga vel um það. Símon segir Breiðafjörð henta einkar vel til nýtingu sjávargróðurs en Faxaflóinn sé góður líka, sem og suðurströndin. Þá gætu ákveðin svæði við Vestfirði verið heppileg líka.

Símon segir framtíðina í nýtingu sjávargróðurs vera bjarta og spáir því að hún verði að stóriðju við Breiðafjörð. „Ég vona a.m.k að svo verði og að þetta verði allt nýtt á sjálfbæran hátt.“ sj áva r a f l

febrúar 2015

21

Afli undanfarinna ára hefur verið allt frá nokkuð hundruð tonnum og upp undir 2000 tonn. Tindaskata er að einhverju leyti veidd til útflutnings en einnig eru tindabikkjubörð innan um kæstu gráskötuna á borðum á þorláksmessu.

Skata er ekki bara skata

Náskata

Klara Jakobsdóttir og Jónbjörn Pálsson, sérfræðingar á Hafrannsóknastofnun

S

kötur eru brjóskfiskar (beinagrind þeirra er úr brjóski en ekki beini) og eru eyruggar samvaxnir haus og bol þannig að þeir mynda flata skífu sem gefur skötum hið sérstæða en auðkennanlega útlit. Orðið „skata“ er í daglegu tali notað um hina eiginlegu skötu en er hins vegar einnig notað sem samheiti yfir allar skötutegundir. Þetta hefur haft í för með sér ýmis konar rugling og nú er svo komið að margir sjómenn eru farnir að kalla hina eiginlegu skötu gráskötu og er það við hæfi. Hér við land finnast allmargar tegundir en af þeim algengustu ber helst að nefna tindaskötu (tindabikkja) og skötu eða gráskötu en einnig geta maríuskata, hvítaskata og skjótta skata veiðst í einhverju magni. Allar þessar skötur geta orðið vel stórar eða yfir 100-150 cm nema tindaskata sem sjaldan verður stærri en 70 cm.

Aðrar tegundir eru fátíðari í afla. Í gegnum tíðina hafa Íslendingar stundað skötuveiðar, þótt lítið beri á skötum á borðum landsmanna nema á þorláksmessu, þegar stór hluti þjóðarinnar leggur sér skötu til munns.

Skata þykir hið mesta lostæti í allmörgum löndum og stunduðu nokkrar þjóðir ásamt Íslendingum skötuveiðar við landið fyrir útfærslu landhelgarinnar. Mætti þar helst nefna Belga, Þjóðverja og Englendinga. Veiðar á skötu náðu

22

sj áva r a f l

febrúar 2015

hámarki skömmu eftir síðari heimsstyrjöldina en á áttunda áratugnum, eftir útfærslu landhelgarinnar, minnkaði skötuafli hratt enda er líklegt að hún hafi verið ofveidd á áratugunum á undan. Aflinn var í lágmarki 2002 eða um 84 tonn en undanfarin áratug hafa veiðarnar verið að meðaltali 140 tonn á ári (sjá 1.mynd).

Veiðar á skötu hafa sjaldnast verið stundaðar beint en hún er algengur meðafli í ýmis konar veiðarfæri. Á níunda áratugnum hófu Íslendingar einnig að landa tindaskötu sem er líklega tíður meðafli á flestum miðum í kringum landið. Afli undanfarinna ára hefur verið allt frá nokkuð hundruð tonnum og upp undir 2000 tonn. Tindaskata er að einhverju leyti veidd til útflutnings en einnig eru tindabikkjubörð innan um kæstu gráskötuna á borðum á þorláksmessu. Fæstir taka eftir því en sumir

telja sig þó geta greint muninn á tegundunum á bragðinu. En hvort sem bragðmunur finnst á hinum ýmsu skötutegundum eða ekki, þá er mikilvægt að þekkja mun á tegundum svo þær séu rétt skráður við löndun. Undanfarna áratugi hefur verið hafist handa við að skrá afla á fleiri tegundum en tindaskötu og gráskötu, eins og hvítaskötu og náskötu. Því miður hefur borið nokkuð á að skötuafli sé ekki rétt skráður (tegundir rangt greindar). Til dæmis má nefna að það hefur borið við að „skötu“afli af grálúðuslóð fyrir vestan hefur verið skráður sem hin eiginlega skata (sem sagt gráskata) þótt það þyki afar ólíklegt að rekast á hina eiginlegu skötu á þessari veiðislóð í ljósi áhrifa dýpis, hitastigs og annarra þekktra þátta á líffræði hennar. Líklegra að þessar „skötur“ séu maríuskötur eða jafnvel einhverjar aðrar. Á sama hátt má nefna að „skata“ af veiðislóð norður af landinu gæti stundum í raun verið hvítaskata.

Náskata er enn ein tegundin sem verið skráð í afla um nokkurt skeið. Þessi tegund var alltíð

Hvítskata

maríuskata

tindaskata

skjóttaskata

fyrr á árum en telst frekar sjaldgæfur fengur í dag og er því ósennilegt að þessi tegund veiðist í því magni sem skilar sér sem skráðum afla. Það er afar mikilvægt að tegundir í afla séu í fyrsta lagi færðar til bókar og í öðru lagi rétt skráðar. Þær upplýsingar nýtast til að fylgjast með veiðisögu einstakra tegunda en líka til að fylgjast með líffræðilegum þáttum eins og útbreiðslu og jafnvel má hindra

ofveiði ef svo ber undir. Sem dæmi má nefna að fyrir stuttu gerðu vísindamenn sér fyrst grein fyrir að hin eiginlega skata í Norðursjó væri í raun tvær tegundir; gráskata (skatan sem finnst hér) og skelliskata. Sú uppgötvun var að öllum líkindum gerð of seint því að skelliskatan gæti verið nær útdauð í Atlantshafi en sú tegund hefur að öllum líkindum verið viðkvæmari fyrir veiðum en hin. Þótt hinar ýmsar tegundir skötu virðist mjög

svipaðar við fyrstu sýn þá er tiltölulega einfalt að greina á milli þeirra ef maður veit að hverju þarf að huga. Myndirnar hér til hliðar sýna helstu einkenni þeirra skötutegunda sem líklegt er að veiðist sem meðafli hér við land. Við vonum að myndirnar geti hjálpað sjómönnum að greina á milli tegundanna og þar með bætt skráningu afla og einnig orðið til gamans fyrir fróðleiksfúsa veiðimenn og aðra áhugasama. sj áva r a f l

febrúar 2015

23

Nútímalegar gamaldags fiskibollur Fiskibollur eru alltaf vinsælar og hafa þær verið fastur liður í matarvenjum Íslendinga frá alda öðli.

Hér er uppskrift að fiskibollum þar sem örlítið er búið að breyta til og nútímavæða bollurnar sígildu.

Það sem þú þarft: »» 1,5 kg þorskur »» 2 laukar »» 1 hvítlaukur (heill) »» 3 msk fljótandi kókosolía »» 2 msk maldon salt »» 2,5 tsk hvítur pipar »» 1 msk turmerik »» 2-3 tsk Best a allt krydd »» 2 egg »» 7 msk kartöflumjöl »» Ca 3 dl mjólk

Aðferð Hakkaðu fiskinn og laukinn en það er gott að kreista fiskinn aðeins áður til að minnka vökvamagnið í honum. Allt nema mjólk er hrært vel í hrærivél og svo er mjólkinni bætt saman við smátt og smátt. Það þarf að hræra þó nokkra stund til að fá góða áferð en svo verður maður bara að fara eftir tilfinningunni varðandi þykktina; mjólkurmagnið fer aðeins eftir því hversu mikill vökvi kemur frá fiskinum. Svo er um að gera að smakka líka til að tryggja að það sé nóg krydd. Æfingin skapar meistarann.

Steikið bollurnar á vel heitri pönnu í smjöri (með pínu olíu svo þær brenni ekki). Ég set þær svo í pott með smá vatni og sýð í 2-3 mínútur. Notið soðið í sósu.

Kartöflur, hrásalat og brún sósa passa auðvitað alltaf með. Önnur uppástunga að meðlæti er nota þessa nýstárlegu sósu sem er svona “fullorðins” og er í bókinni Heilsuréttir Hagkaups en ég held að ég hafi notað fáar Hagkaupsbækur eins mikið eins og hana. »» 2 hvítlauksrif »» 1 stk skallottulaukur (eða smá laukbiti) »» 1 msk fínt saxaður engifer »» 3 msk tamarisósa »» 2 msk hvítvínsedik »» 400 ml kókosmjólk (ein dós) »» 1 tsk kjúklingakraftur »» kókosolía til steikingar (eða önnur hitaþolin) »» salt og nýmalaður svartur pipar »» 1/2-1 búnt kóríander, saxað

Um höfundinn: Hrönn er sjálfstætt starfandi heilsumarkþjálfi sem hefur einlægan áhuga á matargerð þar sem hollusta og einfaldleiki er í fyrirrúmi. Hrönn er með heimasíðuna www.hronn-hjalmars.wordpress.com þar sem hún setur inn uppskriftir og ýmsan fróðleik sem tengist hollustu og heilsufari, ásamt því að bjóða upp á einstaklingsráðgjöf, námskeið og fyrirlestra.

24

sj áva r a f l

febrúar 2015

Fínskerið hvítlauk og engifer og steikið svo í olíu á pönnu. Bætið ediki, tamarisósu og kjúklingakrafti á pönnuna og látið sjóða í smá stund. Kókosmjólk er sett saman við og látið síðan sjóða niður í smá tíma. Þetta er kryddað með salti og pipar og að lokum er fullt af kóríander sett saman við.

Samsung Galaxy S5 Active er sรญmi sem er hannaรฐur fyrir รญslenskar aรฐstรฆรฐur. Meรฐ IP67 vรถrn og harรฐgerรฐa skel Dร YRSQL WHNVW 6 $FWLYH ยฝ YLร QยฝWWXUXร ฦญ RJ NUHIMDQGL Dร VWร ร XU ยฝ KYHUMXP GHJL (NNL Qร J PHร Dร YHUD HLQQ Vยฝ VWHUNDVWL ร EUDQVDQXP ร ยฝ HU KDQQ HLQQLJ PHร ร HLP ร ฦญXJXVWX

Vatns - og Rykvarinn 16MP myndavรฉl Fjรถgurra kjarna รถrgjรถrvi

Samsung Galaxy S5 Active STร RIKERFI $QGURLG .LW.DW 0Hร ร VOHQVND YDOP\QG RJ O\NODERUร TENGIMร GULEIKAR * 4XDG %DQG * ODQJGUร JW * /7( :L )L D E J Q DF GXDO EDQG

$ *36 */21$66 %HLGRX '1/$ :L )L 'LUHFW :L )L KRWVSRW 1)& 0LFUR 86% SKJร R q +' 6XSHU $02/(' PHร *RULOOD *ODVV [ SL[OD XSSODXVQ SSL VINNSLUMINNI *% 5$0 ร RGJร RVI *+] IMร JXUUD NMDUQD .UDLW 4XDOFRPP 6QDSGUDJRQ MINNI *% LQQE\JJW PLQQL RJ VW\ร XU DOOW Dร *% minniskort MYNDAVร L 03 [ SL[HO PHร # ISV P\QGEDQGVXSSWร NX 8+' N# ISV 'XDO YLGHR XSSWDND 0\QGDYร O Dร IUDPDQ 03 # ISV RAFHLร ร UENDING %Lร Wร PL DOOW Dร NOVW * RJ WDOWร PL DOOW Dร NOVW * P$K

í landi og ég varð nú bara pínu smeyk um að vera ekki að standa mig.

Stundar þú einhverja líkamsrækt á sjónum? Nei það er engin aðstæða til þess, en ég var með skrefmælirinn minn um daginn á sjó og það var merkilegt hvað ég fór langt miðað við að báturinn er ekki nema rúmir 11 metrar.

Ef þú myndir smíða þér skip/bát hvað myndir þú láta það heita? Báturinn okkar heitir Blossi svo ég myndi örugglega láta hann heita Neisti.

Hin hliðin

Hvað var draumastarfið þitt sem lítil stelpa? ætlaði nú fyrst að verða hárgreiðslukona, en annars var það aðalmálið að ég ætlaði ALDREI að vinna nálægt fiski! Það rætist aldeils ekki…

Skemmtilegasti árstíminn á sjó? Klárlega sumarið.

Hvað finnst þér erfiðast við sjómennskuna? Helvítis sjóveikin en hún ætlar seint að gefa sig, svo kuldinn brrr

Fullt nafn? Steinunn Guðný Einarsdóttir Fæðingardagur og staður? 1. janúar. 1983, Reykjavík Fjölskylduhagir: Maki: Egill Ólafsson, Sonur: Benedikt Einar svo er von á nýjum fjölskyldu meðlim í júlí.

Draumabíllinn? Sem fjölskyldubíl vil ég Land Rover Discovery (er að leita mér af slíkum ef einhver á flott eintak) svo væri nú draumur að eiga eina Teslu sem frúarbíl.

Hvaða lið verður Englandsmeistari í ár? Manchester United þótt mér sé nú nokkuð sama.

Besti og versti matur? Pizza klárlega upphaldið, er bölvaður gikkur þannig það er ansi margt sem mér finnst vont.

Ef þú ættir að velja eina íþrótt til þess að keppa með áhöfninni þinni í hvaða íþrótt yrði fyrir valinu?

Sund

Fallegasti staður sem þú hefur komið á? Önundarfjörðurinn er nú er bara þar eftst á blaði.

Stolt siglir fleygið mitt með Gylfa Ægis eða Ship-o-hoj?

Stolt siglir fleygið mitt.

Starf? Sjómaður

Siginn fiskur eða gellur? Hvortugt oj

Hvað er það sem heillar þig mest við sjóinn? Logn, sól og mikið fiskerí, það er örugglega svipuð tilfinning og vinna í lottó.

Smúla eða spúla? Smúla

Eftirminnilegasti samstarfmaðurinn á sjó og hvað er það sem gerir hann eftirminnilegri en aðra? Ég hef nú mest verið með bróðir mínum á sjó en þó líka farið á stærri línubáta, þar kom mér mest á óvart hvað skipstjórinn hafði mikið skap miðað við hvað hann er alltaf ljúfur sem lamb

26

s j áva r a f l

Eftirminnilegasta atvikið á sjónum? Hugsa að það sé orðin sirka tíu ár síðan, vorum að sigla út á miðin á spegilsléttum sjó og vorum bæði hálf sofandi þegar ég sé (dreymdi) hvítan sóma bát beint fyrir framan okkur. Ég öskra svoleiðis að bróðir minn fær vægt áfall og setur allt í bak og spyr mig svo hvar báturinn sé… en höfum ekki sofnað bæði í einu síðan.

desember 2014

Ef þú mættir breyta einhverju á Íslandi í dag, hvað væri það? svona efst í huga núna lengja og hækka fæðingarorlofið. En vá það er sko margt sem mætti breyta en sumt sættir maður sig bara við.

Eitthvað að lokum? Dettur ekkert í hug núna...

Snjór. Frost. Ís.

Skiptir engu!

Audi Q5. Fullkominn fyrir íslenskar aðstæður.

Verð frá kr. 7.990.000,-

2.0 TDI quattro, sjálfskiptur

HEKLA · Laugavegi 170-174 · Reykjavík · sími 590 5000 · www.audi.is