Tímaritið Sjávarafl 9.tbl 2016

TÍMARITIÐ

SJÁVARAFL Menntun fyrir sjávarútveginn Bera höfuðið hærra Góð aðsókn í skip- og vélstjórnun Makríll

Fisktækniskóli Suðurnesja

Nóvember 2016 9. tölublað 3. árgangur

Efnisyfirlit BLAÐSÍÐA

6 Góð aðsókn í skip- og vélstjórnun 10 Menntun mikilvæg fyrir sjávarútveginn 14 Bleikur dagur hjá Faxafóahöfnum 15 Samið við Björgun um rýmingu lóðarinnar Sævarhöfð 33 16 Fjölþjóðlegur makríleggjaleiðangur árið 2016 20 Mikill vöxtur í fiskeldi kallar á sérhæft starfsfólk 24 Bera höfuðið hærra og öðlast meiri sjálfsvirðingu 26 HIN HLIÐIN Kristgeir Orri Gretarsson 28 Uppskrift Laxasmáréttur Opal Sjávarfangs

Útgefandi: Tímaritið Sjávarafl ehf.

Sími: 6622-600 Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Elín Bragadóttir

elin@sjavarafl.is

Blaðamenn: Finnbogi Hermannsson

Sigrún Erna Gerisdóttr

Magnús Már Þorvaldsson

Alda Áskelsdóttir

Bára Huld Beck Vefsíða: www.sjavarafl.is Netfang: elin@sjavarafl.is Umbrot og hönnun: Logi Jes Kristjánsson logijes@simnet.is

Menntun er máttur

M

ikilvægi þess að afla okkur þekkingar í sjávarútvegi er grunnur fyrir því að geta nýtt sér þann lærdóm og hæfni sem við búum yfir. Að miðla bæði þekkingu og því sem vitað er um rannsóknir og fræðslu. Með því móti eigum við meiri möguleika á að þróa okkur í sjávarútvegi og takast á við áskoranir í síbreytilegu samkeppnisumhverfi. Með því að miðla okkar þekkingu myndast einnig tengslamyndun sem getur verið fyrirtækjum ómetanleg. Því má segja að þekking í sjávarútvegi sé nauðsynleg. Sérfræðingar í menntamálum sjá hvernig við eigum að meta aflamagn sem hefur í heild sinni hætt að aukast en verðamætaaukning samt sem áður haldið áfram.

Fjöldinn allur af sprotafyrirtækjum hefur einnig átt sinn þátt í því að auka framlegð í sjávarútvegi. Allt er nýtt í dag, sama hvort það er roð eða bein. Þetta er mikið gleðiefni fyrir alla. Að mínu mati hefur virðing fyrir þeim takmörkuðu náttúruauðlindum sem við búum yfir hefur stóraukist.

Nóvember útgáfa Sjávarafls er tileinkuð menntun og fræðsluefni í sjávarútvegi. Að miðla og varðveita þekkingu, þá hvort sem hún er leynd eða ljós er Elín Bragadóttir þjóðfélaginu til góða. ritstjóri

Sigrún Erna Geirsdóttir blaðamaður

Logi Jes Kristjánsson grafískur hönnuður

Magnús Már Þorvaldsson blaðamaður

Forsíðumynd: Álfheiður Einarsdóttir Prentun: Prentsmiðjan Oddi

Alda Áskelsdóttir blaðamaður

2

SJÁVARAFL OKTÓBER 2016

Bára Huld Beck blaðamaður

Finnbogi Hermansson blaðamaður

Tvö viðhaldsfrí ár á notuðum Mercedes-Benz. Þú færð tveggja ára ábyrgð og þjónustu innifalda hjá Öskju þegar þú kaupir sérvalinn og viðurkenndan Mercedes-Benz. Þjónustuskoðanir eru framkvæmdar samkvæmt tilmælum Mercedes–Benz um hvað skuli gera miðað við aldur og akstur, sem tryggir áframhaldandi akstursánægju um ókomin ár. Skilmálar og nánari upplýsingar á notadir.is.

Askja notaðir bílar

Klettháls 2 · 110 Reykjavík · Sími 590 2160 · notadir.is Viðurkenndur endursöluaðili Mercedes-Benz á Íslandi

Opnunartímar Virka daga 10–18, laugardaga 12–16

Finnboga Þessi gamli góði Hjallþurrkaður í ferskum vestfirskum vetrarvindi Engin aukaefni

Ísafirði Sindragata 9 Sími: 456-3250

Kæru lesendur

Þeir sem vilja fá tímaritið í blaðaformi, sendið póst á sjavarafl@sjavarafl. is með upplýsingum um nafn og heimilsfang kaupenda. Blaðið kemur út tíu sinnum á ári. Verð kr 14.600 fyrir árið. Einnig er hægt að fá blaðið sent frítt rafrænt en þá þarf einnig að senda póst og biðja um rafrænar sendingar.

Ef þú lummar á ljósmynd sem tengist sjómennsku eða sjávarútvegi á einn eða annan hátt og er tekin standandi (portrait) í 300 punkta upplausn, þá væri það okkar heiður að fá að birta hana á forsíðu blaðsins. Myndum skal skilað á netfangið sjavarafl@sjavarafl.is

4

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

Barónsstíg 11 - 101 Reykjavík Borðapantanir: 551 9555 argentina.is

Lífið er til þess að njóta – veldu steik eins og steik á að bragðast

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

5

Góð aðsókn í skip- og vélstjórnun -Ýmsir möguleikar eru til að mennta sig í greinum í TækniskólanumBára Huld Beck

M

Færri komast að en vilja og þurfti að vísa frá nemendum vegna aðsóknar í Tækniskólann í Reykjavík. Jón Hjalti Ásmundsson, skólastjóri Skipstjórnarog Véltækniskólans, segist hafa verið ánægður með aðsóknina í skip- og vélstjórnargreinarnar og að auðvitað vilji þau alltaf að sem flestir sæki um. Hann settist með blaðamanni og ræddi um möguleika fólks á námi við skólann.

Margir möguleikar í boði Í Skipstjórnarskólanum er boðið upp á skipstjórnarnám á fjórum stigum frá A til D að viðbættu einu stigi fyrir varðskipin. Ef öll stigin fjögur eru tekin þá tekur það allajafna fjögur ár.

Tækniskólinn sjálfur er framhaldsskóli þannig að hann bíður einnig upp á stúdentspróf. „Krakkar geta þannig komið inn í námið beint eftir grunnskólanám og fengið réttindi eftir mismunandi langan tíma, eftir því um hvaða SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

stig er að ræða,“ segir Jón Hjalti. Eftir bóklegt og verklegt nám þurfi nemendur í skipstjórn síðan að bæta við sig siglingatíma sem er mislangur eftir réttindum.

Jón Hjalti segir að vélstjórnarnámið sé byggð upp með svipuðum hætti og skipstjórnarnámið, frá A til D stigum; það er fjögur mismunandi réttindi. Sömu inntökuskilyrði eru í bæði námin en aftur á móti þurfi nemendur í vélstjórn að vera í fimm ár til þess að öðlast öll réttindin og stúdentspróf.

Margir snúa aftur Námið er annars vegar dagnám og hins vegar dreifnám sem er eins konar fjarnám með vinnu. Í skipstjórninni er meira og minna allt námið í boði í dreifnámi. „Þá fer námið fram í gegnum tölvu og svo þurfa menn í einhverjum tilfellum að koma í skólann í lotur, fara í skipstjórnarhermi og læra á tæki og tól. Það sama gildir í vélstjórninni þrátt

fyrir að þar sé einungis boðið upp á dreifnám fyrir fyrstu réttindin,“ segir Jón Hjalti.

A-réttindin koma fyrst en þau gefa mönnum minnstu atvinnuréttindin. Hann segir að þetta sé allt miðað við stærð skipanna, vélarafl og annað. Svo bætist ofan á þau B-réttindi og svo framvegis. Hann bætir við að D-réttindi feli í sér full réttindi á öll skip og að það sama gildi í vélstjórninni. „Þetta eru bara mismunandi stórar vélar og stór skip,“ segir hann.

Jón Hjalti telur að í mjög mörgum tilfellum séu menn að koma aftur í skólann eftir að hafa byrjað á ákveðnum réttindum. „Menn koma svo inn og bæta við sig frekari réttindum en þá bæta þeir við sig þeim áföngum sem upp á vantar. Það er engin krafa að klára það á einhverjum ákveðnum tíma, þannig að fólk getur verið að tína inn áfanga á tveimur til fjórum árum,“ segir hann.

Svo þegar þessir áfangar eru komnir sem og

Jón Hjalti Ásmundsson, skólastjóri Skipstjórnar- og Véltækniskólans

séu mögulega kenndir annars staðar, til dæmis almennir áfangar í náminu eins og enska, stærðfræði og íslenska, bendir Jón Hjalti á. Hann segir að í vélstjórninni séu margir skólar um land allt sem kenna fagið. „Við erum móðurskóli í báðum þessum fögum. Þannig að við eigum að draga lestina og passa upp á að allt sé í samræmi við allar kröfur,“ segir Jón Hjalti. Allt námið fari í raun eftir alþjóðlegum stöðlum eða réttara sagt eftir ákveðnum staðli sem alþjóðasamtökin IMO halda utan um og gefa út. „Við þurfum að hafa námskrá sem uppfyllir þessar kröfur sem gerðar eru.

Reglulega fáum við úttekt frá IMO á okkar námi, þannig að það sé viðurkennt á alþjóðavísu. Svo er skólinn einnig með almenna vottun á sínu gæðastjórnunarkerfi,“ bætir hann við.

siglingatímar þá geta nemendur fengið útgefið skírteini hjá Samgöngustofu, útskýrir hann.

Mörg hundruð manns í náminu Námið er vinsælt, að sögn Jóns Hjalta. Hátt á þriðja hundrað manns eru í vélstjórninni og um 180 í skipstjórninni. Hann segir að fleiri séu skráðir í dreifnámið í skipstjórninni á móti dagnáminu en mun fleiri í dagnámið vélstjórnarmegin því minna sé í boði þar. „Við erum mikið með eldri einstaklinga í náminu hjá okkur. Það er ekki algengt að menn séu að byrja strax eftir grunnskóla en það gerist þó. Það er ekki óalgengt að krakkarnir séu að leita fyrir sér í einhvern tíma til að ákveða hvað þau ætli að gera og koma svo í skip- eða vélstjórn,“ segir Jón Hjalti og bætir við þeir byrji jafnvel í grunnnámi og komi svo yfir. Einnig sé ákveðin aldurskrafa því nemendur geta ekki klárað námið fyrir 18 ára aldur en hann er lágmarksaldur fyrir útgáfu skírteinis.

Gefa út vottuð skírteini Efri stig námsins eru einungis kennd við Tækniskólann en í skipstjórninni bjóða stjórnendur upp á fyrrnefnt dreifnám til að gefa fólki tækifæri til að stunda námið þaðan sem það kýs. Skipstjórnarnám er nánast bara kennt við þennan skóla þó að einstakir áfangar

Skírteinin sem gefin eru út hér á landi byggja á vottuðu námi. Þau eru þar af leiðandi gild og fá menn áritanir á þessi skírteini í öllum aðildarlöndum staðalsins. Þrátt fyrir að kröfurnar séu hugsanlega mismunandi milli landa þá ganga skírteini frá þessum löndum alls staðar í aðildarlöndunum.

Flestir vinna með námi Jón Hjalti segir að langflestir séu þegar í vinnu þegar þeir hefja nám og á meðan námi stendur.

Menn séu þannig eftirsótt vinnuafl um leið og þeir byrja og að margir séu þegar búnir að vera á sjó og fari svo í nám. „Þeir fara flestir á sjó á sumrin og koma aftur í skólann á haustin. Þannig að þetta eru allt menn sem eru eftirsóttir á vinnumarkaði,“ segir hann.

Hann telur að þetta eigi við um nánast allt námið í Tækniskólanum og allt nám til starfsréttinda.

Hann segir einnig að margir séu í vinnu hjá stærri útgerðarfélögum og að menn séu jafnvel kostaðir til náms af vinnuveitenda. Þeir komi í skólann í frekara nám en sumir séu með réttindi og bæti ofan á þau á launum frá atvinnurekanda.

Hvetja konur til að sækja um Kynjahlutfallið er mjög ójafnt í báðum fögum.

Jón Hjalti segir að það halli enn þá mjög mikið á konur í þessum bransa, þannig að aðallega séu karlmenn í náminu. „Það á ekki að vera neitt því

Vökvakerfislausnir Vökvadælur, vökvamótorar og stjórnbúnaður Stjórnbúnaður skipa. Tæknibúnaður sem ætlaður er til notkunar á sjó mætir erfiðustu hugsanlegu skilyrðum. Álag óblíðrar náttúru, miklar hitabreytingar og stöðugur ágangur af söltum sjó, eykur þörf viðskiptavina fyrir áreiðanlegan og skilvirkan búnað.

Danfoss hf. Skútuvogi 6, 104 Reykjavík, Sími: 510 4100

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

7

til fyrirstöðu að konur fari í þetta eins og karlar, hvort sem það er vélstjórn eða skipstjórn,“ segir hann.

Hann telur að hugsanleg skýring sé að þetta séu störf þar sem fólk þurfi að vera langtímum saman í burtu frá heimilinu og að þá þurfi ákveðnir hlutir að gangi upp. „Hægt og rólega er þetta að breytast en við erum allavega ekki að sjá stóran hóp af konum ennþá. Við hvetjum að sjálfsögðu konur til að koma hér inn,“ segir hann.

Kröfur alltaf að aukast Jón Hjalti hefur ekki starfað sem skólastjóri áður en hann er nýtekinn við því embætti. Hann er menntaður vélaverkfræðingur og hefur unnið við stjórnun síðustu 20 ár. Hann var hjá Frumherja og vann einnig við sjálfstæð ráðgjafastörf. Hann segist því vera að prufa alveg nýja hluti núna. „Miklar breytingar hafa orðið á skólastafinu, það er stöðug þróun og meðal annars er skólinn orðinn mjög stór með 2.100 nemendum og tæplega 300 starfsmönnum og kennurum. Það er alltaf verið að breyta og stilla upp öðruvísi ferlum eftir því hvað hentar og gengur vel,“ segir hann.

Að mati Jóns Hjalta er mikilvægi menntunar alltaf að aukast. „Það er aldrei þannig að menn telji að við þurfum að draga úr heldur þarf að auka aðeins í,“ telur hann. Hann segir að núna sé fyrst og fremst verið að leggja áherslu á gæðaog öryggismál. Faglegi hluti námsins sé enn

8

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

mikilvægur en það sem sé nýjast, og alltaf að aukast kröfur til, er að passa upp á öll öryggismál og ferla. Að það séu skýrir ferlar sem liggja að baki öllu og að menn hugsi um ferilinn alla leið, með tilliti til gæða, hvort sem það er eitthvað sem gerist um borð í stórum skipum eða bara einn maður sem þarf að reka sinn eina litla bát. „Menn þurfa að vera læsir á þetta allt saman. Vera með lög og reglur á hreinu og allt það skipulag sem því fylgir,“ bætir hann við.

vél á þýsku. Þetta reynist góður hvati fyrir þessa nemendur; að þurfa að nota það sem þeir hafa þurft að læra.

Skólinn hefur ákveðna fræðsluskyldu Það þarf ákveðna lágmarkseinkunn úr grunnskóla til að komast inn í Tækniskólann og inn á brautirnar. Jón Hjalti telur þó að skólinn hafi ákveðna fræðsluskyldu. Í Hafnarfirði er skólinn til dæmis með grunnnámsdeild fyrir málmiðngreinar og vélstjórn, þar sem verið er reyna að hjálpa þeim sem koma upp úr grunnskólunum og hafa ekki náð lágmarksárangri og munu þar af leiðandi eiga erfitt með að komast almennilega af stað.

Nemendur eftirsótt vinnuafl „Maður heyrir það á nemendum að sumir þeirra eru að pæla í frekari tækninámi hérlendis eða erlendis,“ segir hann um framhaldsmenntun í fögunum. Það sé þó ekki eitthvað sem er venjulega á dagskránni og séu nemendur að taka þessi sérstöku réttindi og vinna að þeim.

Hann bætir við að þetta sé þá greinilega eitthvað sem nemendur ætli sér að vinna við í framtíðinni en að þó sé einstaka nemandi ætlar sér að nota þetta nám sem grunn og fara jafnvel í vélvirkjun, vélfræði eða tæknifræði.

Jón Hjalti segir að þau séu að reyna að hvetja nemendur áfram og vekja áhuga á verklega hlutanum. Það sé eftirsóknarvert að komast í tæki og tól og fá einhverja alvöru í námið. Komast jafnvel inn í einhverja herma eða fara að renna, sjóða eða smíða eitthvað. Um leið sjái nemendur að það þarf að nota eitthvað af þessum grunnfögum eins og stærðfræði. Það þurfi allt í einu að fara að lesa enskar leiðbeiningar sem ekki þurfti áður, eða kynna sér bæklinga um einhverja

„Með auknum þroska gengur stundum betur í náminu. Við reynum að passa upp á það að námið sé krefjandi en ekki leiðinlegt. Og að reyna að hjálpa þeim sem ekki ná að fara beint inn á braut og þurfa smá tíma til átta sig,“ segir hann um þessa nemendur.

Jón Hjalti bendir á að fólk með vélstjórnarréttindin sé mjög eftirsótt vinnuafl. Ekki síður sé mikil eftirspurnin í landi þar fólk með slík réttindi sé eftirsótt í virkjunum og fleiri stöðum þar sem þörf er á stjórnun vélbúnaðar. „Svo eru þeir gjarnan komnir í stjórnunarstörf og hærri stöður.

Möguleikarnir eru því miklir eftir námið,“ segir hann að lokum.

Fær í flestan sjó

Menntun mikilvæg fyrir sjávarútveginn -Rannveig Björnsdóttir bjartsýn á framtíð sjávarútvegs á ÍslandiBára Huld Beck

N

ú eru 85 einstaklingar í sjávarútvegsfræði við Háskólann á Akureyri eða að meðaltali um 30 í hverjum árgangi. Rannveig Björnsdóttir, starfandi forseti viðskipta- og raunvísindasviðs, segir að mikill hugur sé í fólki við skólann. „Okkur líður þannig að allt sé að gerast,“ segir hún um andrúmsloftið í kringum fræðin. Hún hefur unnið mikið með nemendum og finnst henni þau verkefni sem þeir taka þátt í mjög skemmtileg og áhugaverð. Þeir komi með vinkla og lausnir sem sérfræðingar sjái ekki endilega. Þannig sé samstarf skólans og atvinnulífsins hagkvæmt fyrir alla aðila.

Margþætt nám Sjávarútvegsfræði er þverfaglegt nám og nýtast styrkleikar hvers og eins í slíku námi, að mati Rannveigar. Einn þriðjungur af náminu felur í sér ákveðinn grunn í stærðfræði, eðlisfræði og líffræði, annar rekstrar- og markaðstengdar greinar sem er mikilvægur hluti af allri framleiðslu og sá þriðji sérfög tengd sjávarútvegi, til að

10

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

mynda fiskifræði, fiskeldi, sjávarlíffræði, vistfræði, haffræði, veiði- og vinnslutækni. Nemendur kunna þannig skil á mörgu sem tengist sjávarútveginum eftir námið. Þeir læra um alla virðiskeðjuna, allt frá framleiðslunni, meðferð á matvælum, flutningum og sölu. „Við höfum litið á þetta sem mikilvægan hlut fyrir þessa gráðu,“ segir hún.

Sumir nemendanna koma úr sjávarútveginum en í vaxandi mæli er deildin að fá nemendur sem koma úr öðru umhverfi. Rannveig segir að það sé mjög gott að fá einnig fólk með annars konar reynslu inn í námið; þeir komi með víðsýni, aðra möguleika og nýsköpun. Blandan sem úr verður sé einstaklega góð.

Nemendur vinna með atvinnulífinu Skipta má rannsóknum á sviði sjávarútvegsfræða í þrjá flokka. Í fyrsta lagi vinna nemendur að rannsóknum sem hluti af áföngum í náminu sjálfu og í öðru lagi í sumarverkefnum sem ýmist eru styrkt af atvinnulífinu, Nýsköpunarsjóði

námsmanna eða Vinnumálastofnun. Í þriðja lagi vinna nemendur að rannsóknum tengdum lokaverkefnum þeirra og er sú vinna oft og tíðum tengd rannsóknum sérfræðinga við deildina og fræðasviðið. „Það er svakalega flott tækifæri fyrir nemendur að vinna að rannsóknum yfir sumartímann,“ segir Rannveig. Hún segir að stundum komist nemendur að því að það sem þeir eru að gera í sumarvinnunni sé virkilega eitthvað sem þá langar að vinna við í framtíðinni og að þannig sé vinnan eins konar prófsteinn á áhugann.

Sumarvinnan gengur iðulega út á það að starfa með fyrirtækjum sem tengjast sjávarútveginum.

Rannveig bendir á að þar nýti bæði nemendur og sérfræðingar sér samstarfsnetið í faginu þar sem nemendur fara í fyrirtækin og vinna að raunverulegum vandamálum og lausnum á þeim. Hún lítur svo á að þessi sumarverkefni séu gríðarlega mikilvæg.

Vilja fullnýta fiskinn Ýmis samstarfsverkefni eru á döfinni milli Háskólans á Akureyri og atvinnulífsins. Þar má nefna umfangsmikið verkefni í samstarfi við Samherja tengt bólusetningu. „Við höfum verið að prófa hvort bóluefni skilar tilætluðum

árangri með því að mæla ónæmissvörun í fiskinum sjálfum,“ segir Rannveig. Einnig nefnir hún samstarfsverkefni sérfræðinga við atvinnulífið sem snýst um rannsóknir á samþjöppun á aflaheimildum, efnahagslega stöðu sjávarútvegsins og samfélagsleg áhrif slíkrar þjöppunar.

Rannveig segir að samstarf einskorðist ekki við sjávarútveginn heldur sé einnig samvinna við fyrirtæki í kjöt- mjólkur- og grænmetisframleiðslu og vinnslu. Þannig hafi þau verið að einbeita sér að hliðarafurðum og í sjávarútvegi er eitt dæmi þess svil úr þoski. Hún segir að þetta hráefni hafi ekkert verið nýtt en að það sé gífurlega flott næringarlega séð. „Við notum hrognin en gerum ekkert með svilin. Þetta höfum við verið að skoða sem hráefni í fóður fyrir fisk í samstarfi við atvinnulífið og Matís,“ segir Rannveig. Hún nefnir blóð úr eldisfiski sem annað dæmi um hliðarafurð sem ekkert sé nýtt í dag og að þau séu að vinna að því í samstarfi við bleikjueldisfyrirtæki hvort hægt sé að vinna prótein úr blóðvatninu og nota einnig í fóður fyrir fisk. Það sé næringarlega gott og því sé synd að henda því.

Að sögn Rannveigar er nýting alls þess hráefnis sem til fellur sérstaklega góð fyrir fyrirtæki sem að öðrum kosti þurfi að greiða fyrir dýra urðun eða

losa sig við hráefnið með öðrum hætti og þess vegna sé mikill áhugi fyrir þessu samstarfi háskóla og atvinnulífs. Allir hagnist af samstarfinu.

Jákvætt fyrir byggðastefnu Meirihluti viðskipta- og raunvísindasviðs skólans eða um 80% nemenda stunda fjarnám á þessu skólaári og segir Rannveig að það sé sérstaða Háskólans á Akureyri að hægt sé stunda sitt nám hvaðan sem er af landinu. Hún segir að athuganir sýni að nemendur sem stundað hafa fjarnám séu í auknum mæli að setjast að í sinni heimabyggð samanborið við nemendur úr staðnámi við aðra háskóla.

Og hún telur að úti á landi vanti einmitt fólk og vinnuafl til að vinna við hin ýmsu störf í sjávarútveginum en einnig við kennslu og í heilbrigðisþjónustunni. Það sé því jákvætt fyrir byggðastefnu þessa lands að gefa fólki tækifæri til að mennta sig en búa áfram heima hjá sér.

Alþjóðlegt samstarf mikilvægt Rannveig er doktor í Líf- og læknavísindum frá Háskóla Íslands. „Ég er einnig með bakgrunn í ónæmisfræði og fiskisjúkdómum. Áherslurnar mínar í rannsóknum á sviði fiskeldis hafa miðað

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

11

að bættum gæðum; að við séum að framleiða betri efnivið og betri seiði sem vaxa hraðar og eru með betra heilbrigði sem dregur úr afföllum og dauða,“ segir hún. Ein leið til þess sé að gefa fiskinum bestu næringu sem völ er á en einnig sé hægt að efla varnarkerfi fisksins og gera hann betur í stakk búinn að mæta ýmiss konar álagi sem hann lendir í í framleiðsluferlinu. Hún segir að þessar rannsóknir tengist á svo margan hátt inn í greinina enda megi líta á ört vaxandi fiskeldi í landinu sem hluta af sjávarútveginum.

Rannveig lærði í Noregi enda ekkert nám í ónæmisfræði og sjúkdómum fiska til á Íslandi á þeim tíma. Hún segir að það sé ofboðslega mikilvægt að fólk mennti sig í sjávarútvegsfræðum. „Námið er í miklu aðþjóðlegu samstarfi, við erum með nemendur sem koma að verkefnum hjá okkur sérfræðingunum og það er nánast undantekningarlaust í alþjóðlegu samstarfi. Þannig að við fáum aðrar og alþjóðlegar hliðar inn,“ bendir hún á.

Rannveig segir að ekki sé hægt að búast við því að einn einstaklingur viti allt um allt á einhverju sviði að námi loknu en að eftir það kunni nemendur að afla sér upplýsinga og hagnýta þekkingu. Það

sé ekki bara verið að mata nemendur af lærdómi heldur séu þeir að taka þátt. Hún segir að með menntun sé fólk að læra að sigta út mikilvæga þekkingu, hvað hægt sé að nýta og hvað ekki. Það sé ekki bara verið að troða í fólk fróðleik heldur sé það að læra að nýta fróðleikinn og miðla honum áfram.

Framtíðin í fiskeldi Framtíð sjávarútvegs á Íslandi er björt, að mati Rannveigar. „Ég er þeirrar skoðunar að framtíðin í sjávarfangi liggi í framleiðslu í eldi en við erum bara réttbyrjuð þar. Það verður meira eldi en fiskveiðar koma ekki til með að aukast,“ segir hún.

Norðmenn hafi til að mynda verið að efla sitt fiskeldi og séu þjóða fremstir í framleiðslu á laxi í eldi. „Það vantar prótein og omega3 til að fæða heiminn og íbúum heimsins fjölgar hratt þannig að það þarf að framleiða meira en gert er í dag,“ segir hún.

Hún bendir einnig á hina margumræddu hnattrænu hlýnun og þær breytingar sem hafa orðið og verða á umhverfi okkar til að setja í samhengi við sjávarútveg. Hlýnunin sé ekki bara í gráðum heldur verði breyting í hafinu,

sýrustigi og ýmsum fleiri þáttum. Það þýðir að samsetning tegunda við Íslandsmið geti breyst, eins og sjá megi til dæmis með makríl og ýmsar krabbategundir. Með áframhaldandi breytingum megi gera ráð fyrir fleiri nýjum tegundum og að helstu nytjategundir Íslendinga hverfi jafnvel. „Við erum góð í því sem við gerum og kunnum það, enda áratuga rannsókna- og þróunarstarf að baki. Það hjálpar okkur að aðlaga okkur nýjum tegundum og þar liggja tækifæri okkar,“ segir hún. „Við erum líka góð í að líta á fullnýtingu; að nýta allt það sem við öflum eða framleiðum og að leita nýrra tækifæra til þess. Við erum með nýsköpunarhugsunina. En við getum alltaf gert betur og leitað nýrra og betri leiða sem að skila meiri arði. Við erum að vinna gott starf núna og munum gera það áfram,“ bætir hún við.

Frekari fjármögnun þörf Ástandið hjá háskólum á Íslandi veldur Rannveigu áhyggjum en hún telur að starfsemin sé virkilega í hættu. „Við verðum heppin ef við getum haldið áfram því námsframboði sem við erum með á þeim fjárveitingum sem við fáum.

En takmörkuð fjármögnun hamlar framþróun og er það virkilegt áhyggjuefni,“ segir hún. Hún bendir á að með styttingu framhaldsskólanáms fái háskólarnir tímabundið fleiri nemendur og að þeir geti ekki mætt því nema með auknu fjármagni eða heftum aðgangi að háskólanámi sem að hugsanlega verði því miður eini raunhæfi möguleikinn í stöðunni.

Hún telur að háskólamenntun sé mikilvæg til að þróa áfram sjávarútvegsfræði og nýsköpun í greininni. Hún sé mikilvæg fyrir eðlilega þróun í virku samfélagi og að því miður sé menntunin í hættu ef Íslendingar ætli ekki að leggja fjármuni í hana.

12

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

Gefðu vandað íslenskt handverk Við pökkum gjöfinni inn og sendum frítt um allt land

52.900 kr

Demantshringur 15p demantur 156.400 kr

Giftingarhringar 149.900 kr parið

8.900 kr

16.700 kr

18.300 kr

12.900 kr

29.900 kr

8.200 kr

8.300 kr 29.500 kr

9.900 kr

Secrid veskin hindra óæskilega skönnun á kortum.

Meira úrval á www.jens.is 45.100 kr Myndarlegt men með handsmíðaðri festi 15.700 kr

19.900 kr

Íslensk hönnun 19.900 kr

Mikið úrval af sérsmíðuðum skartgripum með íslenskum steinum.

Skoðið úrvalið á www.jens.is

23.700 kr 21.400 kr

Kynslóð eftir kynslóð

síðan 1965

Jens | Grandagarði 31, Kringlunni og Smáralind | sími 546 6446 | sendum frítt um allt land | www.jens.is

FAXAFLÓAHAFNIR

Bleikur dagur hjá Faxafóahöfnum Birt af vef Faxaflóahafna Samkvæmt vef Faxaflóahafna hafa þeir haft 14. október bleikan dag og með þessu vilja þeir styðja alla þá sem glíma við krabbmein. Október er mánuður Bleiku slaufunnar, árveknis- og fjáröflunarátaks Krabbameinsfélags Íslands gegn krabbameinum hjá konum.

Samið við Björgun um rýmingu lóðarinnar Sævarhöfð 33

Samkvæmt vef Faxaflóahafna voru undirritaðir samningar milli Faxaflóahafna sf. og Björgunar ehf. um rýmingu Björgunar ehf. af lóðinni Sævarhöfði 33 og gerð 25.000 m2landfyllingar sem fyrsta áfanga í stækkun Bryggju¬hverfisins.

Samningarnir leysa úr áratuga löngum ágreiningi um gildi samninga aðila frá 1968 og 1994. Þeir Dagur B. Eggertsson, formaður stjórnar Faxaflóahafna sf., Gísli Gíslason, hafnarstjóri og Lárus Dagur Pálsson, framkvæmdastjóri Björgunar ehf. undirrituðu samningana.

Samningarnir fela það í sér að Faxaflóahafnir sf. kaupa þrjár húseignir Björgunar ehf. á svæðinu og laust malarefni á lóðinni, sem notað verður til framkvæmda við gerð 25.000 m2 landfyllingar þegar framkvæmdaleyfi fæst, en Reykjavíkurborg vinnur nú að því að ljúka umhverfismati vegna gerð landfyllinga samkvæmt aðalskipulagi borgarinnar.

Um 36.000 m2 lóðarinnar skilar Björgun ehf. til Faxaflóahafna sf. um næstu áramót, en á meðan framkvæmdum við landfyllingnuna stendur fær Björgun ehf. 40.000 m2 leigða á skammtímaleigu¬samn¬ingi. Leigutíminn er til loka maímánaðar 2019. Þá verður farið í að fjarlægja fínefni sem runnið hafa frá lóð Björgunar ehf., á starfstíma fyrirtækisins og verður það unnið í áföngum utan göngutíma laxfiska á árunum 2017 – 2020. Alls er um að ræða 196.000 m3 af efni, en um leið verður siglingar¬renna að Bryggjuhverfishöfn hreinsuð og dýpkuð.

Samningar við Björgun ehf. hafa það í för með sér að starfsemi fyrirtækisins færist annað, landrými eykst fyrir íbúðabyggð á svæðinu og unnt verður að hefja vinnu við deiliskipulag þess.

Unnið við ventlavél og þéttiflöturinn á ventlinum endurunninn.

SJÁVARAFL OKTÓBER 2016

15

Svifháfnum eða „tundurskeytinu“ komið fyrir borð.

Háfurinn sendir jafnóðum upplýsingar um dýpi, seltu og hitastig jafnóðum upp í rannsóknaskipið.

(Ljósm. Björn Gunnarsson)

Fjölþjóðlegur makríleggjaleiðangur árið 2016 Sigrún Erna Gerisdóttir

M

akríll (Scomber scombrus) er útbreiddur beggja vegna NorðurAtlantshafs. Á undanförnum árum hefur makríll gengið bæði norðar og vestar en áður Evrópumegin í hafinu. Samfara því hefur útbreiðsla og magn makríls á Íslandsmiðum aukist verulega og er það talið tengjast hlýnun sjávar. Verðmæti makrílafla Íslendinga hefur jafnframt aukist og eru tekjurnar af þessum veiðum nú orðnar mikilvægur hluti af heildarverðmæti sjávaraflans.

Makríllinn byrjar að hrygna í febrúar við strendur Spánar og Portúgals og síðan flyst hrygningin smám saman norður með Evrópu fram á vor með hækkandi hitastigi. Hrygningin nær venjulega hámarki í apríl-maí úti fyrir vesturströnd Írlands og suðvesturströnd Englands, en á sama tíma er töluverð en dreifðari hrygning allt frá Biscayaflóa og norður fyrir Færeyjar. Á nyrstu svæðunum hefst hrygningin seinna og stendur fram í júlí.

16

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

Árið 2010 tók Hafrannsóknastofnunin í fyrsta skipti þátt í stofnstærðarmælingu á makríl á vegum Alþjóðahafrannsóknaráðsins sem byggist á eggjatalningum og R.s. Árni Friðriksson var þá notaður til rannsóknanna en síðan r.s. Bjarni Sæmundsson árið 2013 og svo nú aftur árið 2016. Fyrsta eggjarannsóknin í þeim tilgangi að meta stofnstærð makríls var gerð árið 1977. Þá tóku einungis tvær þjóðir þátt í verkefninu og ekki tókst að rannsaka nema hluta útbreiðslusvæðis stofnsins. Síðan hafa sífellt fleiri þjóðir bæst í hópinn. Árið 2016 voru þannig farnir 19 rannsóknaleiðangrar og tóku alls 15 rannsóknaskip frá 9 þjóðum og ellefu rannsóknastofnunum þátt í rannsókninni og samtals voru notaðir 367 sjódagar í verkefnið.

Löndin sem komu að rannsókninni að þessu sinni voru: Portúgal, Spánn, Írland, Bretland, Holland, Þýskaland, Noregur, Færeyjar og Ísland. Í heild stóðu rannsóknirnar yfir frá því í febrúar og fram í júlí en tilgangurinn var að meta stofnstærðir bæði makríl- og brynstirtlustofna (Trachurus trachurus) í austanverðu Norður-Atlantshafi.

Rétt er að geta þess að brynstyrtla fannst ekki á rannsóknasvæði Bjarna Sæmundssonar.

Björn Gunnarsson, sjávarlíffræðingur á Hafrannsóknastofnun og leiðangursstjóri um borð í R.s.

Bjarna Sæmundssyni í makríleggjatalningunni 2016.

(Ljósm. Stefán Áki Ragnarsson)

Af hverju eggjatalning?

Makríllinn er ekki með sundmaga og er hann því ekki mælanlegur með bergmálstækni, líkt og gert er við síld og loðnu. Jafnframt heldur hann sig mikið uppi í yfirborði sjávar sem gerir alla mælingu mjög erfiða. Í stað bergmálsmælinga á makríl hafa um árabil verið stundaðar umfangsmiklar rannsóknir á eggjaframleiðslu hans. Síðan er stofnstærð makríls bakreiknuð út

Björn Gunnarsson, leiðangursstjóri, kvarnar makríl. Hægt er að lesa aldur fiska í kvörnum.

(Ljósm. Agnes Eydal)

Björn Gunnarsson, leiðangursstjóri, við störf um borð í R.s. Bjarna Sæmundssyni. Öll fiskegg eru týnd úr háfsýnum og ljósmynduð. Þau eru síðan greind til tegunda og makríleggin eru greind til þroskastiga og stærðarmæld. (Ljósm. Valur Bogason)

frá framleiðslugetu einstakra hrygna og þekktu kynjahlutfalli. Vegna stærðar hrygningarsvæðisins og langs hrygningartíma er ásættanlegt mat á eggjaframleiðslu einungis mögulegt með samvinnu fjölmargra þjóða. Mikið umfang verkefnisins og kostnaður veldur því hins vegar að stofnstærðin er einungis metin á þennan hátt á þriggja ára fresti. Auk eggjatalningarinnar styðst Alþjóðahafrannsóknaráðið við

trollmælingar, sem Íslendingar, Norðmenn og Færeyingar framkvæma á hverju ári, og gögn úr veiðiskýrslum til þess að meta stofninn.

Eggjaframleiðslan var metin frá janúar fram í júlí á 7 fyrirfram skilgreindum hrygningarskeiðum á allri hrygningarslóð makrílsins. Hafsvæðinu var skipt upp í reiti, sem voru 0,5 breiddarbaugur x 0,5 lengdarbaugur að stærð (u.þ.b. 30 x 15

Framleiðsla makríleggja fimmta tímabili (fjöldi/m2/dag), 2.-30. maí, í fjölþjóðlegum eggjasöfnunarleiðangri 2016 (bráðabirgðaniðurstöður). Bláir hringir sýna raungildi, rauðir hringir reiknuð gildi, bláir krossar sýna mæld 0 – gildi.

Athafnasvæði rs. Bjarna Sæmundssonar er afmarkað með grænum lit. Appelsínugul brotin lína sýnir mörk íslensku efnahagslögsögunnar. (breytt mynd frá Burns og fleiri, 2016).

sjómílur á okkar svæði) og háfsýni tekin í hverjum reit.

Eggjunum var safnað með háfi, sem dreginn er á eftir rannsóknaskipinu, en hverju rannsóknaskipi er úthlutað ákveðnu rannsóknarsvæði og ákveðnu mælitímabili.

Rannsókn okkar Íslendinga fór fram nyrst á útbreiðslusvæðinu á 5. mælitímabili (2.-15. maí). Á hverju svæði var eggjamagnið metið nokkrum sinnum yfir hrygningartímabilið og samtölur allra svæða eftir tímabilum mynda síðan feril hrygningar það árið.

Markmiðið þessu er að reikna út heildarfjölda hrygndra eggja á öllu hrygningarsvæðinu Afföll makríleggjanna eru mjög mikil, þannig að í útreikningum var einungis miðað við nýhrygnd egg á fyrsta þroskastigi, en þroskastig eggjanna má aðgreina í víðsjá. Eggin klekjast út á u.þ.b. viku, þannig að fara þarf yfir sömu svæðin mörgum sinnum, til að kortleggja alla eggjaframleiðsluna.

Um borð í r.s. Bjarna Sæmundssyni var makríleggjum safnað með háhraða svifháfi, svokölluðum “Gulf_VII” háfi eða „tundurskeiti“ á tímabilinu 2.-15. maí. Þvermál háfopsins er 20

FRAMÚRSKARANDI lausnir fyrir fiskframleiðendur

Samvals- og pökkunarflokkari » Fyrir flök eða bita

» Sjálfvirk kassamötun

» Allt að 80 stk á mín. » Möguleiki á millileggi » Lágmarks yfirvigt

» Frábær hráefnismeðh.

Víkurhvarfi 8 | 203 Kópavogur | S: 519 2300 | valka@valka.is | www.valka.is

Eggin eru tínd úr háfsýnum úti á sjó. Það getur tekið á miklum veltingi.

(Ljósm. Björn Gunnarsson)

cm, lengd netsins 2 m og möskvastærðin 280 μm (0,28 mm) . Háfnum var slakað frá yfirborði niður á 200 metra dýpi og hann síðan hífður upp aftur á meðan skipið sigldi á um 5 sjómílna ferð.

Ferill háfsins niður og upp í sjónum var þannig nokkurn veginn V-laga. Í opi annars háfsins var flæðismælir þannig að hægt var að meta rúmmál sjávarins sem háfurinn síðaði. Alls voru teknar 100 háfstöðvar í leiðangrinum á svæðinu á milli Skotlands og Færeyja. Veður voru válynd á svæðinu og þurfti r.s. Bjarni Sæmundsson að halda sjó í þrjá sólarhringa þegar unnið var norð-vestur af Skotlandi. Fór þar dýrmætur rannsóknatími fyrir lítið.

Um borð voru öll fiskegg tínd úr sýnunum og þau ljósmynduð með stafrænni myndavél. Þá

voru þau greind til tegunda en makríleggin voru auk þess stærðarmæld og greind til sex mismundandi þroskastiga. Þegar komið var í land voru sýnin yfirfarin á ný og tegundagreining og greining þroskastiga staðfest. Á háfinn var festur síritandi hita- og seltumælir (sonda) sem skilaði gögnum í rauntíma upp í skipið. Hitastig í umhverfi eggjanna er notað í útreikningum á eggjaframleiðslu, þar sem hærri hiti flýtir fyrir þroskun og þar af leiðandi eru eggin skemur á fyrsta þroskastigi. Þá voru tekin sýni af hrygningarfiski á nokkrum stöðvum með flotvörpu og makrílafli lengdarmældur, kyngreindur og hrognasekkir teknir til mælingar á frjósemi hrygnanna á svæðinu.

Með vefjafræðilegum aðferðum er síðan áætlað

hversu mörg egg hver hrygna gefur af sér yfir hrygningartímabilið.

Hverju skila þessar mælingar? Þéttleiki makríleggja á rannsóknasvæði Hafrannsóknastofnunar í maí 2016 var margfaldur á við það sem mælt var 2010 og 2013. Vel tókst að afmarka hrygninguna til vesturs en vegna tímaskorts var ekki hægt að komast fyrir norðurmörkin. Færeyingar fóru yfir sama rannsóknasvæði u.þ.b. mánuði síðar og fundu mikinn þéttleika makríleggja á öllu svæðinu, m.a. við landhelgislínu Íslands og Færeyja, en að sama skapi gerði knappur skipatími það að verkum að þeir náðu hvorki

Svifháfurinn eða „tundurskeytið“ kominn um borð og skolaður.

(Ljósm. Björn Gunnarsson)

Háfsýnið í enda „tundurskeytisins“ bíður þess að verða meðhöndlað.

(Ljósm. Björn Gunnarsson) Svifháfurinn eða „tundurskeytið“ sem notað var við makríleggjamælingarnar.

(Ljósm. Björn Gunnarsson)

18

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

Fullorðinn makríll var veiddur í flottroll. Hér eru verið að undirbúa makrílhrygnur fyrir sýnatöku.

(Ljósm. Björn Gunnarsson)

loknum fundi makríl- og brynstirtluvinnunefnd Alþjóða hafrannsóknaráðsins (WGMEGS – Working Group on Mackerel and Horse Mackerel Egg Survey) sem fram fer í apríl 2017. Samkvæmt bráðabirgðaniðurstöðum úr öllum rannsóknaleiðöngrum ársins 2016 er áætlað að heildareggjaframleiðsla makríls hafi verið af stærðargráðunni 2.15 x 1015 egg. Þetta er 29% minnkun frá árinu 2013. Alþjóðahafrannsóknaráðið nýtir síðan þessar niðurstöður ásamt trollmælingum og aflaskýrslum þegar ráðlögð veiði í NorðausturAtlantshafi er ákveðin. Árið 2013 kom í ljós að þungamiðja hrygningarinnar hafði færst frá hafsvæðunum vestan við Bretlandseyjar til suðurs inn í Biscayaflóa. Árið 2016 virðist þetta hafa snúist við á ný og þungamiðja makrílhrygningarinnar flust til norðurs vestur af Bretlandseyjum. Þrátt fyrir að makrílstofninn mælist minni nú en árið 2013 samkvæmt eggjatalningunni virðist hann sterkur. Trollmæling Íslendinga, Norðmanna og Færeyinga frá því í sumar styður þær niðurstöður.

Kassagrein: að afmarka hrygninguna til vesturs eða norðurs. Það er því ljóst að makrílhrygningin hefur teygt sig inn í íslenska lögsögu og sennilega í meira mæli en 2010 og 2013. Trollmælingar Hafrannsóknastofnunar í júlí og ágúst s.l. sýndu að aldrei hefur mælst meira af makríl í íslenskri lögsögu frá því makríllinn fór að gera þar vart við sig í árið 2007. Þessar niðurstöður ríma einnig

vel við þá staðreynd að á undanförnum árum hefur orðið vart við makrílungviði við Ísland. Það bendir til þess að makríllinn hrygni við landið, klekist hér út og alist upp á Íslandsmiðum.

Frjósemisrannsóknir á vefjasýnum úr fullorðnum makríl eru tímafrekar og lýkur þeim ekki fyrr en á næsta ári. Endanlegar niðurstöður úr eggjarannsóknunum munu liggja fyrir að

Af hverju egg en ekki hrogn?

Ekki eru allir sáttir við að tala um egg fiska en ekki hrogn. Á Hafrannsóknastofnun er þumalputtareglan sú að þegar eggin eru í hrognasekkjum, inni í fiskum, þá er talað um hrogn. Þegar eggin losna úr hrognasekkjunum og berast út í hafið tala fiskifræðingar um egg. Þessa venju má rekja aftur til Bjarna Sæmundssonar og sami háttur er hafður í enskri tungu og á Norðurlöndum.

Ný bryggja og bætt þjónusta Fiskmarkaður Siglufjarðar Mánagötu 2-4 580 Siglufjörður Sími 422-2442 steini@fiskmarkadur.is

fmsi.is SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

19

Mikill vöxtur í fiskeldi kallar á sérhæft starfsfólk

Kynnisferð Fisktækniskólans til Færeyja þar sem skoðað var fiskeldi.

Sigrún Erna Gerisdóttir

F

isktækniskóli Íslands hefur starfað í Grindavík frá árinu 2010 og hefur hann boðið upp á grunn- og framhaldsnám tengt sjávarútvegi, sem og tvær starfstengdar brautir. Eftir áramót bætist við nýtt framhaldsnám í fiskeldisfræðum.

Gott að vera í Grindavík Við Fisktækniskólann starfa þrír kennarar í fullu starfi en að auki er þar nokkur fjöldi stundakennara.

Við skólann eru nú ríflega hundrað nemendur, bæði í grunn- og framhaldsnámi. Grunnnám í fisktækni er tveggja ára nám og velja nemendur sér leið í sjómennsku, fiskvinnslu eða fiskeldi. Á framhaldsstigi stendur valið milli gæðastjórnunar, Marel vinnslutækni eða fiskeldis, sem er ný námsleið. Um helmingur nemenda kemur af

20 12

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

Höfuðborgarsviðinu og Suðurnesjum en hinn helmingurinn dreifist um landið. Við spurðum Klemenz Sæmundsson, kennara við skólann og forstöðumann Fiskeldisdeildar, út í staðsetningu skólans og hvort nemendur settu hana eitthvað fyrir sig. „Alls ekki, fólki finnst mjög gott að skólinn sé hér enda er Grindavík eitt af stærstu sjávarplássum landsins. Skólanum var líka strax í upphafi tekið mjög vel af bæjarfélaginu og ekki síst fyrirtækjunum svo hér er mjög gott að vera.“ Margir nemendur séu þess fyrir utan í fjarnámi enda komi þeir víða að, einn sé t.d í Noregi.

Markhópur skólans er ungt fólk sem hefur byrjað nám í framhaldsskóla en ekki lokið námi, sem og fólk sem hefur verið að vinna en vill breyta til.

Námið við skólann tekur mislangan tíma. „Það er mjög mismunandi, nemendur geta tekið tveggja

ára grunnnám og farið svo í framhaldsnám og eins geta þeir tekið bara eitt fag. Margir eldri nemendanna hafa farið í raunfærnimat hérna og taka í framhaldinu þá kúrsa sem vantar upp á svo þeir geti lokið stúdentsprófi. Það er mjög mismunandi hvað þeim vantar, stundum er það einn kúrs og stundum eru þeir hér í tvö ár.“ Kynjaskipting við skólann er nokkuð jöfn í grunnnámi og í gæðastjórnun en í Marel vinnslutækni hafa karlmenn verið fleiri. Það kemur svo í ljós hvernig þetta verður í fiskeldisnáminu. Aldursbil hefur verið mjög breitt, yngsti nemandinn við skólann í dag er átján ára og sá elsti rúmlega fimmtugur og segir Klemenz að þetta gefi skólanum skemmtilegan brag. Nemendur á framhaldsbraut skólans eru um þessar mundir á leiðinni til Portúgals og

Steingrímur Óli Hákonarson

Í Fisktækniskólanum fer fram afar hagnýtt nám sem nýtist vel í fiskvinnslum

munu þeir dveljast þar í tíu daga í þeim tilgangi að kynna sér saltfiskvinnslu en saltfiskur er jú þjóðarréttur Portúgala. Áður hafa nemendur skólans t.d farið til Danmerkur og segir Klemenz að stefnan sé að fara eitthvað á hverju ári.

Svar við kröfum atvinnulífsins Fisktækniskólinn er í miklum tengslum við atvinnulífið og æðri menntastofnanir og gildir það fyrir bæði grunn- og framhaldsnámið.

Fiskeldisdeildin er kennd í samvinnu við Hólaskóla og þá er gæðastjórnarnámið unnið í samvinnu við matvæladeild rannsóknarstofunnar Sýnis sem stendur framarlega í gæðamálum hérlendis. Marel vinnslunámið er svo að sjálfsögðu unnið í nánu samstarfi við Marel og fer að talsverðu leyti fram þar og í fiskvinnslum.

Klemenz segir að námsframboð skólans sé svar við kröfum atvinnulífsins um að mennta fólk á sviði sjávarútvegs. „Áður fyrr gat fólk farið að vinna á ýmsum sviðum sjávarútvegs án þess að vera með neina formlega menntun en eftir því sem fiskvinnslan hefur orðið sérhæfðari og tækjakosturinn og gæðavitundin aukist hefur krafan um sérhæft og menntað starfsfólk aukist.“ Fiskeldisfyrirtækjum hefur sömuleiðis verið að vaxa fiskur um hrygg undanfarin ár og þar skipti fóðrun og hreinlæti gríðarmiklu máli. Þetta kalli sömuleiðis á sérhæft starfsfólk og því hafi skólinn ákveðið að svara því kalli og stofna framhaldsbraut í fiskeldisfræði.

Mikið lagt upp úr verklegu námi Um áramótin útskrifast hópur í annað sinn frá

bæði Marel náminu og gæðastjórnunarbrautinni og standa vonir til þess að eftir áramótin fari af stað nýir hópar á báðum brautum. Boðið verður upp á nám á fiskeldisbraut í fyrsta sinn í janúar og líkt og hinar starfsbrautirnar er það nám tvær annir. Marelnámið er að miklu leyti verklegt og bæði gæðastjórnunar og fiskeldisnámið er sömuleiðis verklegt að talsverðu leyti. „Bóklegur hluti er þó áberandi á báðum brautum, og í fiskeldinu verður t.d farið vel í efnafræði, líffræði, sjúkdóma- og fóðurfræði,“ segir Klemenz. Hann segir að skólinn leggi mikla áherslu lifandi nám og brautirnar séu endurskoðaðar reglulega. ,,Þegar við sjáum að við getum gert betur breytum við í samræmi við það og það hefur gefist mjög vel.“

Klemenz Sæmundsson.

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

21

Miklir möguleikar að námi loknu Þegar skólavist í Fisktækniskólanum lýkur hafa nemendur skólans bæði haldið áfram námi og eins haldið til beint til starfa. „Sumir okkar nemenda, einkum þeir eldri, eru þegar í starfi þegar þeir byrja sitt nám hjá okkur og margir þeirra fara þangað aftur. Mörgum þeirra hefur verið boðin meiri ábyrgðarstaða innan þess fyrirtækis svo námið hefur ýtt þeim upp. Sumum hefur líka verið boðið nýtt starf annars staðar. Það hefur verið sérstaklega jákvæð þróun að sjá að nemendur frá okkur hafa verið ráðnir strax að loknu námi.“ Þetta sýni glögglega þörfina fyrir námið og hvað það sé mikil gæðavitund í fiskvinnslunni. Það sé hreinilega verið að bíða eftir fólki með þessa menntun. Þeir sem halda áfram í námi fara t.d á fiskeldisbrautina í Hólaskóla og síðar jafnvel í sjávarútvegsfræðina við Háskólann

Nanna Bára Maríasdóttir, aðstoðarskólastjóri, kynnir skólann

á Akureyri en þar eru nemendur metnir inn. ,,Það opnast því ýmsir möguleikar fyrir nemendur okkar og það verður gaman að sjá hvar þau verða eftir nokkur ár,“ segir Klemenz. Spurður um það hvort skólinn hyggist bæta við sig fleiri námsbrautum segir hann að það kæmi sér ekki á óvart að svo yrði. ,,Okkur finnst mikilvægt að mæta kröfum atvinnulífsins um það sem er mest aðkallandi hverju sinni og það var mikið framfararskref þegar þessi skóli var stofnaður.

Fiskvinnslan er að breytast svo hratt og það þarf mikið af fólki með sérhæfða þekkingu sem nýtist til framtíðar svo vöxtur og þróun haldist eins öflug og verið hefur.“

Starfsfólkið. Gunnlaugur, Eydna, Klemenz, Nanna Bára, Ásdís og Ólafur Jón..

22

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

KLASSÍSK ÍSLENSK ÚR FYRIR ÖLL TÆKIFÆRI

Úrsmíðameistari okkar missir aldrei einbeitinguna

Vegna annálaðrar einbeitingar, nákvæmni og 45 ára reynslu, tryggir úrsmíðameistarinn gæði íslensku úranna. Gilbert Ó. Guðjónsson úrsmíðameistari og alþekktur fagmaður grandskoðar hvert einstakt úr áður en það yfirgefur verkstæði okkar.

JS úrin eru íslensk hönnun og framleiðsla, sett saman á úrsmíðaverkstæði Gilberts, þar sem viðskiptavinir geta komið og hitt úrsmiðina sem setja saman úrin þeirra.

Úrvalið af JS úrum hefur aldrei verið meira og ættu flestir að geta fundið íslenskt úr við sitt hæfi en úrvalið má skoða á vefsíðu www.gilbert.is eða www.jswatch.com.

Bera höfuðið hærra og öðlast meiri sjálfsvirðingu Sigrún Erna Gerisdóttir

B

ráðsniðugt og skemmtilegt samstarf á milli Sjómenntar, fræðslusjóðs sjómanna, og símenntunarmiðstöðva víða um land hefur kveikt námsáhuga hjá sjómönnum. “Sjómenn voru fátíðir gestir hjá okkur á símenntunarmiðstöðvunum,” segir Valgeir B. Magnússon, framkvæmdastjóri SÍMEY, símenntunarmiðstöðvar Eyjafjarðar.

“Nú koma þeir hins vegar af sjálfsdáðum til að afla sér upplýsinga um raunfærnimat og námsmöguleika.”

24

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

Á tímum hraðra breytinga og tækniþróunar getur þekking og kunnátta úrelst á skömmum tíma. Störfin breytast og krefjast annars konar þekkingar en áður – það sem áður þótti gott og gilt þykir það ekki lengur. Í slíku umhverfi er gott að bæta í viskubrunninn og sækja sér menntun – símenntun. Störf sjómanna eins og margra annarra starfsstétta hafa tekið miklum breytingum undanfarna áratugi enda hefur tækniþróunin verið hröð. Sumir ná að halda

dampi og þróast í starfi og tileinka sér nýjungar á meðan aðrir staðna. Símenntun getur verið lykill að betra starfi og aukinni starfsánægju. “Það er hvorki gott fyrir starfsmanninn né fyrirtækið sem hann vinnur hjá að starfsmaðurinn brenni út. Hætta er á slíku þegar menn vinna árum eða áratugum saman við sama starfið og ná ekki að tileinka sér tæknibreytingar og nýjungar. Þar með verður starfsþróun nánast útilokuð. Það er því beggja hagur að starfsmenn leiti sér

símenntunar,” segir Valgeir og bætir við: “Það eykur möguleika þeirra á að þróast í starfi eða veitir þeim tækifæri til að leita á ný mið.” Átak í símenntun sjómanna Sjómenn eiga rétt á að sækja um námsstyrki til Sjómenntar. Undanfarin misseri hafa færri nýtt sér þennan möguleika en æskilegt er og því var ákveðið að gera gangskör í þeim efnum.

Sjómennt leitaði eftir að SÍMEY tæki verkefnið að sér og veitti því forstöðu. “Við fengum símenntunarmiðstöðvar um allt land í lið með okkur og þar með var boltinn farinn að rúlla,” segir Valgeir. Ákveðið var að leggja áherslu á að bjóða sjómönnum upp á að fara í svokallað raunfærnimat en það gengur út á að meta þekkingu og reynslu einstaklinga sem hluta af ákveðnu námi. Þannig þarf t.d. sá sem hefur starfað sem netagerðarmaður til margra ára ekki að taka námið frá grunni vilji hann afla sér starfsréttinda á því sviði. Hann fær þess í stað reynslu sína og þekkingu metna og bætir svo við því sem upp á vantar. “Við hrintum verkefninu af stað árið 2015 og buðum sjómönnum upp á raunfærnimat í greinum eins og fisktækni, fiskveiðum, netagerð, skipstjórn og í ýmsum iðngreinum enda hafa margir sjómenn reynslu af þeim í gegnum starf sitt.”

Valgeir segir að leitað hafi verið til útgerðarfyrirtækja til að ná til sjómannanna. “Hér í Eyjafirði áttum við t.d. mjög gott samstarf við Samherja og náðum til fjölmargra sjómanna sem komu til okkar á kynningarfundi og ákváðu í framhaldinu að fara í raunfærnimat. Flestir sóttu

um mat í fisktækni sem er tveggja ára nám hjá Fisktækniskóla Íslands, auk mats í netagerð, skipstjórn, matartækni og í ýmsum iðngreinum.”

Valgeir segir að raunfærnimatið hafi kveikt löngun hjá sjómönnum eftir því að hefja nám og afla sér starfsréttinda. “Þeir sáu að þeir kunnu ýmislegt fyrir sér og áttu ekki svo langt í land með að ná sér í fullgild starfsréttindi. Nú eru sumir þessara manna í námi sem þeir hefðu annars ekki farið í.”

Námsleiðir sérsniðnar að sjómönnum Samhliða átaki um raunfærnimat á meðal sjómanna var ákveðið að þróa og sérsníða fjarnámsleið að þörfum sjómanna.

“Sjómenn höfðu ekki verið tíðir gestir í símenntunarmiðstöðvum enda er starf þeirra þess eðlis að þeir eiga erfitt með að sækja t.d. kvöldnámskeið þar sem þeir eru oft lengi í einu úti á sjó. Sumir hafa þó tekið fjarnám en sá hópur sem er einna mest til baka sækir ekki í slíkt nám. Við vildum ná til þeirra og aðlöguðum fjarnámsleið sem við köllum menntastoðir, að sjómönnum og þörfum þeirra. Þeir fengu til að mynda rýmri tíma til að ljúka áföngum eða 17 vikur sem er mun lengri tími en gengur og gerist. Þeir gátu því nýtt frítúrana sína til að sinna náminu. Sjómönnunum bauðst einnig að hitta náms- og starfsráðgjafa reglulega sér til stuðnings, auk þess sem þeir gátu haft samband við kennara símleiðis og í gegnum tölvupóst.”

Rétta úr kútnum Þó að átaksverkefninu sé lokið segir Valgeir að það sé enn að skila sér í því að sjómenn komi til að afla sér upplýsinga um raunfærnimat og námsmöguleika. “Þetta er alveg nýtt hjá okkur. Sjómenn leituðu sjaldan til okkar á símenntunarmiðstöðvunum en nú hefur orðið breyting á. Hingað koma menn sem hafa fylgst með félögum sínum taka þátt í verkefninu og mennta sig og það virkar hvetjandi fyrir þá.”

Hann segir að það sé mjög ánægjulegt að verða vitni að slíku og nú sé í undirbúningi að hrinda öðru átaki af stað. “Við erum að fara yfir hvernig til tókst og hvað betur má fara. Strax á næsta ári er svo ætlunin að fara af stað á nýjan leik. Við erum ákaflega ánægð með hvernig til tóks og hversu miklum árangri átakið skilaði,” segir Valgeir og bætir við: “Það gefur okkur sem komum að þessu verkefni mikið að fylgjast með fólki vaxa og dafna í starfi. Þá sjáum við að raunfærnimatið veitir fólki lífsfyllingu og ekki síður viðurkenningu, að sjá svart á hvítu að það kann heilmikið fyrir sér. Sá sem hefur t.d. fengið 40 til 50 einingar metnar til náms í fiskveiðum ber höfuðið hærra þegar hann mætir til vinnu þar sem hann veit að hann er fagmaður á sínu sviði.” Valgeir segir einnig að stjórnendur sjávarútvegsfyrirtækja finni mun á þeim sem hafa sótt nám eða raunfærnimat. “Þeir tala um að starfsmennirnir séu meðvitaðri um stöðu sína og að hugarfarsbreyting eigi sér stað hjá þeim sem fá þessa viðurkenningu.”

Átt þú rétt á styrk ?

Sjómennt er fræðslusjóður sjómanna og útgerðarfélaga Sjómennt styrkir starfsmenntun sjómanna beint til fyrirtækja í útgerð.

Sjóðurinn veitir styrki í fræðsluverkefni á vegum stéttarfélaganna.

Sjóðurinn veitir styrki til einstaklinga og sjá stéttarfélögin um afgreiðslu þeirra í umboði Sjómenntar Kynntu þér rétt þinn á www.sjomennt.is

Sjómennt Skipholti 50 b, 3. hæð • 105 Reykjavík • Sími 599 1450 • sjomennt@sjomennt.is

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

25

HIN HLIÐIN

Kristgeir Orri Gretarsson Fullt nafn: Kristgeir Orri Gretarsson

Fæðingardagur og staður: 15. október 1992. Vestmannaeyjar

Fjölskylduhagir: Einhleypur Fallegasti staður sem þú hefur komið á: Útskriftarferðin til Kúbu stendur uppúr og Thrachian cliff golfsvæðið í Búlgaríu Starf: 2 stýrimaður á Berg VE

Hvað er það sem heillaði þig mest við sjóinn: Launin Eftirminnilegasti samstarfmaðurinn á sjó og hvað er það sem gerir hann eftirminnilegri en aðra : Svenni Óðins á Huginn VE því hann er svo góð fyrirmynd, reykir, er aldrei í björgunarvesti og rífur kjaft við alla.

Stundar þú einhverja líkamsrækt á sjónum : Nei sem betur fer ekki.

Ef þú mundir smíða þér skip/bát hvað mundir þú láta það heita: Benóný F. VE

Hvað var draumastarfið þitt sem lítill strákur: Ég er nú ennþá lítill og sé ekkert fram á það að vera að fara að stækka eitthvað, þannig að ég hef nægan tíma til að hugsa um draumastarfið...

Skemmtilegasti árstíminn á sjó: Veturinn því þá er ekkert að gerast í landi.

Hvað finnst þér erfiðast við sjómennskuna ? : Að geta náð laugardegi í landi en koma ekki fyrr en á sunnudegi.

Eftirminnilega atvikið á sjó: Það er nú ekkert eitt sem stendur uppúr.

Hvaða lið verður Englandsmeistari í ár : Allavegna ekki mitt lið Man Und. Ef þú ættir að velja eina íþrótt til þess að keppa með áhöfninni þinni í hvaða íþrótt yrði fyrir valinu : Einhver góð íþrótt á októberfest, held að áhöfnin mín væri í góðum málum þar Stolt siglir fleygið mitt með Gylfa Ægis eða Ship-o-hoj : Bæði þessi lög orðin mjög þreytt, íslenskir sjómenn hlusta bara á rapp í dag Siginn fiskur eða gellur: Bara pizza.

Smúla eða spúla: Það er bara smúla og pulsa Ef þú mætir breyta einhverju á Íslandi í dag, hvað væri það : Veðrinu og fá fólk til að hætta að röfla á samfélagsmiðlum og koma sér bara inn á þing ef það vill breyta svona miklu.

Eitthvað að lokum : Takk fyrir mig

26

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

Skipstjóra og stýrimannafélagið

Verðandi

Sjálfstæðir og engum háðir frá stofndegi 27.nóvember 1938 Ef þú ert skipstjórnarmaður þá ert þú velkominn í félagið okkar. Félagsgjöld okkar eru lægri en annarsstaðar.

Greitt er 2,5% af kauptryggingu hvern skráðan úthaldsdag. Þeir sem eru í skiptikerfi greiða ekkert á meðan þeir eru ekki skráðir á skipið.

Félagið stendur vel og hefur nýverið keypt tvær íbúðir í Sóltúni 12 Reykjavík og glæsilegan sumarbústað í Ásgarðslandi Grímsnesi.

Launakostnaður félagsins telur um eitt stöðugildi, enda ætlunin að félagar sjálfir geti nýtt sér sjóðina, fremur en starfsmenn.

Sumarbústað í Ásgarðslandi Grímsnesi.

Íbúð, Sóltúni 12

Skrifstofa Goðahrauni 1 Vestmannaeyjum Sími:4811313 Netfang: verdandi@simnet.is Skrifstofustjóri: Ómar 8433144 Gjaldkeri: Andrés 6913300 Formaður: Bergur 8992531

Þessi mynd er frá síðasta aðalfundi, þar sem samþykkt var að halda sjálfstæði.

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

27

UPPSKRIFT

Laxasmáréttur Opal Sjávarfangs Linda Hannesdóttir

Nú styttist óðum í jólin og eru matgæðingar farnir að sanka að sér eðal uppskriftum. Á dögunum litum við hjá Opal Sjávarfangi og ræddum þar við markaðsstjórann Lindu Hannesdóttur. Fengum við uppskrift hjá henni að smáréttii sem slær alltaf í gegn. Rétturinn stóðst allar væntingar og rúmlega það. Bragðið var alveg jafn gott og rétturinn í útliti.

Linda Hannesdóttir

Það má líka bera fram þrjá til fjóra smárétti á mann sem forrétt. * Blinis forrétta, frá Ópal Sjávarfang * Reyktar laxasneiðar frá Ópal Sjávarfang * Hlynsýróp * Sýrður rjómi frá Mjólku 18% * Hrogn ( gott er að nota laxa eða silungahrogn en svört eða rauð loðnuhrogn eru líka góð í þessa uppskrift) * Dill eða steinselja til að skreyta.

Aðferð: Hitið blinis samkvæmt leiðbeiningum. Dreifið smá sýrópi yfir hverja köku. Leggið laxinn yfir þannig að hann þeki vel hverja köku. Setjið þá sýrða rjómann ofan á laxinn og endið á að setja hrogn á sýrða rjómann.

Fallegt er að skreyta með fersku dilli eða klípu af steinselju.

Gott að vita; það þarf að hita bliniið fyrir notkun til að bræða fituna sem er í því. Það þarf til að verða mjúkt. Eftir það er í fínu lagi að bera það fram kalt.

28

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

Arnar Heiðar Sævarsson leggur lokahönd á réttinn.

Handsneiðing

Þurrsaltaður lax.

Frumkvæði og fagmennska í íslensku atvínnulífi

Pantone 2748

SJÁVARAFL NÓVEMBER 2016

29

Stígðu ölduna með okkur

Fullbúin sjávarútvegslausn í áskrift Microsoft Dynamics NAV Wise hefur verið leiðandi í þróun hugbúnaðarlausna fyrir sjávarútveg með WiseFish í fararbroddi sem er vottað af Microsoft. Þú færð sjávarútvegslausnir í áskrift á navaskrift.is

kr.

24.900

pr. mán. án vsk.

Bjóðum einnig Office 365 í áskrift.

Wise lausnir ehf. » Borgartún 26, 105 Reykjavík » Hafnarstræti 93-95, 600 Akureyri sími: 545 3200 » wise@wise.is » wise.is

1

2

5

4

6

3

Skólavörðustígur 3, Reykjavík Sími 551 0036 www.annamariadesign.is

7