Lirika të hershme dhe të vona by Skender Temali

SKENDER TEMALI

Lirika të herëshme dhe të vona 1

Autori: Skender TEMALI Titulli i origjinalit: Lirika të herëshme dhe të vona © Të gjitha të drejtat janë të autorit web: www.skendertemali.com e-mail: skendertemali@katamail.com

Design & Kopertina: Ergys TEMALI

Gruas, Afërditës dhe fëmijëve, Deas dhe Ergysit

Dy fjalë për lexuesit Rrugën time drejt letërsisë e kam nisur me poezinë. Në gjimnaz e më pas ajo m’u bë një bashkëudhëtare, shoqe e mike e kështu, duke ecur, nuk iu ndamë njëri-tjetrit edhe tani në moshën time të tretë, se duke qenë me poezinë, ajo të bën të besosh se për poetët nuk ka moshë të tretë. Po a jam poet?! Të jesh poet është vështirë, është luks që do ta dëshironte gjithkush merr penën në dorë e jo gjithkush zhgarravit mbi letër e vargëzon me tra-la-la! E nisa rrugën letrare me vëllimin poetik “Këngë cigane” në vitin 1972. Zgjoi interes, jo vetëm këtu, por edhe në Kosovë. Studiuesi Selami Tabaku atë mot botoi një shkrim kritik shumë dashamirës për mua me titull: “Në rrugën e individualitetit poetik”, kurse më pas poeti i mirënjohur shqiptar Agim Vinca nga Kosova, poezinë “Puthjet” nga vëllimi im e bëri objekt të një studimi të tij, duke më çmuar si një nga të paktët poetë shqiptarë që në atë kohë kërkonte liri krijimi: Redaktor, në ke dashuruar ndonjëherë, Mos ma hiq këtë puthje nga vjersha, Se zemërohet pranvera e s’më sjell petale, E ndofta më merr mëri edhe vjeshta... 5

Redaktor, në ke dashuruar ndonjëherë Mos ma hiq nga vjersha këtë puthje, Lëre lapsin, në djall të vejë, Dhe mos e kthe poetin në një lutje!... Unë nuk kam qenë desident! Atë që më ka thënë zemra e kam shprehur. Mund të ketë qenë edhe e rrezikshme për kohën, por kam qenë i ri kur e kam shkruar dhe partia ime në atë kohë ka qenë poezia. Për një poezi ziheshim me shokët, për një poezi të bukur e kthenim një birrë me fund, një poet të vërtetë e çmonim më shumë se një kryeministër sot, të bindur se poetët i jepnin shpirtin letërsisë e kush jep shpirtin si mos të mbetej në panteonin e një kombi?! Në vëllimin që keni në dorë kam përzgjedhur. Pa dhimbje e me dhimbje shumë e shumë poezive të shkruara gjatë gjysëm shekulli u kam thënë lamtumirë! Lashë ato që i kisha më pranë zemrës! Autori

GRIS Nën këtë pullaz, Nën këtë çati, Kam shkruar plot Njëmijë poezi. Nën këtë pullaz, Nën këtë çati, Kam grisur njëmijë E një poezi…. Shkodër, 31 dhjetor 2008 7

NUK E DIJA Gjithmonë i kam dashur shoferët, Shofer desha të bëhesha kur isha fëmijë, Të rendja e të rendja udhëve të Shqipërisë, Po ja, u rrita, brisk i rashë fytyrës, Dhe, Siç e shihni, Ec shtegut të poezisë. E dija Se të bëhesha shofer Mjaftonin ca muaj të mirrja patentën, Por nuk e dija se poet Mund të mos bëhesha dot edhe gjithë jetën!.... 1971 8

STACIONI IM Ky është stacioni Askund, Më pret, Feneri i zbehtë. Ç’të bëj Nga të shkoj ? Do të shkoj në shtetin Gjithkund Tek vëllezërit e mi poetë! 1992 9

DIELLI I FJALËS Me fjalën kurrë, Në vargje nuk loz, Se ndryshe do isha Poet karagjoz. Prej shpirtit rrëke Më rrjedh mua fjala, Se ndryshe do m’ngelej Si n’fyt të ngel hala. Po të tjerët, o mik Çfarë thonë për mua? Poet folklorik Që mbeti në krua?! Kakaris një tjetër: Ky mbeti n’furrik, Mes pleshtash e kashtës Kaposh prozaik! O miq të fjalës, Ju thoni ç’të doni, Po rob i saj mbeta, Në daçi m’besoni! 10

Po luajta me fjalën, Me vehten unë loz, Se s’jam kumarxhi, Të luaj bixhoz! Nën diell të fjalës E dua një rreze, Në rrugë të mehallës, Në shpirtin pa reze. M’kuptuat besoj, Të hyj pa trokitur, Dhe kur tej të shkoj N’një zemër t’kem zbritur! 2009 11

PSE-ja Mua s’më ka ndjekur hija ime, Pse-ja më ka ndjekur përjetsisht, Porsi fëmijë qëndroja para saj, Si idiot e doja, marrëzisht. Dhe kur ndonjë herë ajo nuk vinte Ëndrrat me mantel m’i mblonte nata, Vehtja m’dukej si një pyll i dendur, Si një pyll ku kurrë nuk ra sopata. Pse-ja fort më fuste në mendime, Në ktë shekull – dilemë hamletiane, S’dija nga të shkoja, më besoni, Si në piramidat egjyptiane. 12

Herë më jepte n’dorë gjithësinë, Herë m’përbuzte, m’thoshte je askushi, Herë m’i çonte ëndrrat n’giotinë, Herë më thoshte gjurmë lë dikushi. Pse-ja qe për mua rrënjë lisi, Fllad i ngrohtë e zemër e stuhive, Ndaj m’ka hyrë në çdo ind të shpirtit, Pse-ja, kjo mbretreshë e mrekullive. Se t’mos ish ajo, çdo isha unë mbi ktë dhè? Një kafshë, sigurisht, Si nuk rron zgalemi pa furtunë, Unë pa Pse-në nuk rroj përfundimisht! 2008 13

ROZAFA Pikon qumështi yt i bardhë nga gjinjtë e bardhë të legjendave Dhe mbushen bedenat e kullat nga thirrjet e fëmijëve Kur ti ngjit kaq lart, Rozafë, dashurinë e nënave. ...Pikon qumështi yt i bardhë nga gjinjtë e bardhë të legjendave... 1971 14

NËQOFTËSE U RASTIS NË SHKODËR TË VINI… Nëqoftëse u rastis në Shkodër të vini, Në bedena të kalasë a bregut në Bunë, Nëqoftëse kush është më i pasuri këtu doni të dini, O miq, Mos u lodhni, Ai jam unë! Se zotëroj me tapi mijëra mëngjeze E si margaritarë, miliarda pikla vese, Dhe ndjehem i trishtuar, si një murg, Kur më humb një perëndim, kur më humb një muzg. Atje ku të tjerët kanë plantacione të tëra hardhishë Dhe biznes bëjnë me raki e verë Kallmeti, Unë kam mbjellë plantacione dashurishë Dhe kam miq e shokë sa rërë ka deti. Nëqoftëse u rastis në Shkodër të vini… Shkodër, 2002 15

TUNGJATËJETA VJESHTË! Vjeshtë tungjatëjeta, Vjeshtë, moj biondinë, Ç’i përzure zogjtë, Morën arratinë. Vjeshtë, vijnë retë, Mbi supe të rrinë, Tek arat dhe vreshtat Në pazar po vijnë. Sot dhe picirukët Ja, shkojnë në shkollë, Ti u fal një dardhë, Një kumbull, një mollë. Nisen montatorët Në tjetër fole, Këtu shih, e lanë, Një fabrikë të re. Vjeshtë tungjatëjeta, Vjeshtë, moj biondinë, Horizontesh lart Pse ma tund shaminë?! 1969 16

PRAG DIMRI… Ja tani dhe vjeshta ikën shtegut Me një krah gjethe përmbi shpinë, Pishat krrusin shtatin përtej bregut, Zogjtë e vonë po marrin arratinë. Thonë se vjen një dimër borë e brymë, Prrenj e pyje i mbush gjithë kristale, Troftat hedhin valle nepër rrymë, Të pastrehët i ngrin rrugë e madhe. Unë lë hapur portën e shtëpisë, Le të vijë kushdo dhe pa trokitur, Kam bërë gati shishen e rakisë, Një mezè të ngrohtë për ta gostitur… 1997 17

SYRI MAGJIK Në derën e shtëpisë Nuk kam sy magjik, Në jetë, vëllezër, Nuk pata armik. Më thanë gabim, Armik do të keshë, Prandaj në treg Një sy shpejt ta gjeshë. E vuri mjeshtri, Oho, bukuri! Tak-tak e tak tak, “Nuk jam në shtëpi!”… 1995 18

PUTHJET Redaktor, Në ke dashuruar ndonjëherë, Mos ma hiq këtë puthje nga vjersha, Se zemërohet pranvera e s’më sjell petale, E ndofta më merr mëri edhe vjeshta. Për atë puthje nuk prisha pesë palë këpucë, Me Anilën u putha ndaj muzgu në vjeshtë, Kur pastrueset vjeshtën e mblidhnin në rrugë, Kur shove ti abazhurin e re për të fjetë. Redaktor, në ke dashuruar ndonjëherë Mos ma hiq nga vjersha këtë puthje, Lëre lapsin, në djall të vejë, Dhe mos e kthe poetin në një lutje! Mundet nga puthja të më lindë vajzë, ty djalë, E ndofta, kur të rriten, do bëjnë dashuri, Po vallë, do mundesh t’u redaktosh ti puthjet Me lapsin tënd të kuq a të zi? 19

Po ti kryq i bie puthjes sime në vjershë E unë i nevrikosur iki nga redaksia, Vet’ i dytë shetis parqeve të vjeshtës Për inatin tënd Me puthje më mbulon Anila! Redaktor, Në ke dashuruar ndonjëherë, Mos ma hiq këtë puthje nga vjersha, Se zemërohet pranvera e s’më sjell petale, E ndofta më merr mëri edhe vjeshta... 1971 20

LIRIKË MBI TASTIERË S’ka më të bukur në Tiranë se rruga e liceut artistik në vjeshtë, Kur ti kalon nepër tunelin e artë të gjitheve të pemëve, Nën dashuritë e zogjve, si një lirikë e thjeshtë, Duke mbartur në sytë e kthjellët, Tingujt e mijëra këngëve. Kur gjethet bien e ar’ i tyre ndrit vjershave të poetëve, Me tingujt e pianos ti më kujton, Më thërret papushim, Në tastierën e shpirtit tënd s’e di se ç’notë jam në pentagram, Furtunë, puhizë, natë apo agim? Po ti bjeri pianos, pianistja ime, Dhe thirrmë e kujtomë në mbrëmjen e fundit të vjeshtës, Unë jam duke të pritur nën parvazin e liceut, Të kthesh fletën e pentagramit të dimrit Dhe t’i biesh sonatës së pranverës! S’ka më të bukur në Tiranë se rruga e liceut artistik në vjeshtë... 1976 21

GRETA Dikush Mbi parmakun e hekurt të urës së Lanës Kish salduar një emër; Greta, Me një saldim gërme siç thuren dy gërsheta, Kish salduar aty dashurinë më të madhe nga jeta, Pagjumësinë dhe tallazet që ngrihen në detra, Greta! Kalojnë njerëzit mbi urë Dhe me duar, si padashje, përkëdhelin emrin tënd, Greta, Sikur përkëdhelin baluket e tua të arta, Sikur përkëdhelin që të gjithë dy gërsheta, Si ti do kesh pasur patjetër dy gërsheta, Greta! Sonte kjo këngë emrin tënd si pa dashje mori, Mbi parmakun e urës mes meje dhe teje Unë vura emrin tënd, Greta, Në vjeshtë, në një kantjer malor iku saldatori, Dhe më la mua në këngë dy gërsheta, Se ti patjetër duhet të kesh pasur dy gërsheta, Greta! 1977 22

TI I NGJET AQ SHUMË ASAJ QË DESHA Ti i ngjet aq shumë asaj që desha, Asaj që iku me një tjetër, Të zënë dorë më dorë hynë mes vjeshtës së pyllit, Në ca lugina e kreshta, Dhe që andej nuk dolën më, I mbajti përgjithnjë vjeshta! Ti më pyet shpesh pse kam kaq shumë vjeshtë në vargje, Pse kam kaq shumë vesë e gjethe kaq shumë, E re që rendin në brigje, Ti s’e kupton, Ajo banon në muzg, në një vjeshtë... Besoj s’do më kërkosh më përgjigje... 1986 23

EJA Çvendosi këto blloqe mjegulle dhe eja, Eja përmes pyllit të shqetësimeve të mia, Ashtu si të ndodhesh, Me flokët e shpleksura nga ërërat, Me sinqeritetin tënd si një lulkuqe mes një fushe me grurë, Me bukurinë tënde si një pikël vese, Eja! 1982 24

NESËR Nesër Kur të agojë, Unë rreze do të bëhem për ty. Në mos u befsha rreze, Fllad do të bëhem. Nëse as fllad s’do të bëhem, Kujtim do të mbetem për ty! 1997 25

SI T’I THEMI? Nënë, Mos i thuaj vajzës mos dashuro! Ke parë si fryshullon pylli në maj, Ke parë si çel bjeshka në maj, Ke parë si harlisen përrenjtë në maj? Ashtu dhe shpirti i saj. Para se t’i thuash vajzës mos dashuro, Thuaju përrenjve ngjituni lart, Thuaji bjeshkës në maj mos çel, Thuaji pyllit mos frushullo! Mos i thuaj kurrë vajzës mos dashuro! 1987 26

SHAMIA E NËNËS Kur mora rrogën e parë nënës i bleva një shami, Një shami ku vajzat e kombinatit kishin hedhur pranverën, Ku kishin qëndisur ëndrrat e tyre në trajtën e luleve, Me një harmoni të çuditëshme, me diell. Vrapova me të në duar drejt dashurisë tënde, Erërat ma morën shaminë dhe e ngritën në horizont, Ma morën nga duart dhe e hodhën Mbi kokat e zbardhura të gjithë nënave shqiptare, Mbi shpirtin e tyre hodhën lulet e fushave, të rudinave e maleve! Kur mora rrogën e parë, nënës i bleva një shami! 1968 27

DEA E BUTRINTIT Mes gëzimit të arkeologëve-Dea e Butrinit, Dea e bukur, e dashuruar, Si një nimfë e ndrojtur, e sinqertë, Me bukurinë e saj të pafajshme. Flenë arkeologët. Gjumi i tyre s’është si i gjithë njerëzve, është tjetër gjumë, Në gjumë ata hapin dyert e shekujve Hyjnë në dhoma mbretërore E pushtojnë kohërat pa britma, pa bujë! Dea mes tyre. Prap ka frikë mos vijnë ata që çmendeshin pas saj e ta grabisin, Dea pret të vijë i dashuri ta marrë në kalë, si i kishte thënë, Ka frikë se mos ia vrasin rrugës e vetë robinë e nisin... Po hesht qyteza arkeologe, Veç ëndërrat pshpërisin Këtë natë mesjete pa yj’ e pa hënë.

Diç pëshpërisin dhe arkeologët, E dashurojnë që të gjithë këta njerëz të thjeshtë, hijerëndë, Mes tyre ajo ka hyrë si mes këngëve të aedëve Që çmendeshin pas saj dhe e fusnin në këngë. Po nata arkeologe qënke e gjatë, shumë e gjatë, Për këta profesorë që në gjumë kokën kanë mbështetur tek Dea, në gjoks, Që thënë troç, në ëndrra me Dean i tradhtuan gratë, Dhe s’kuptonin se ç’ish në shekuj ky kaos!! Se turbullirë kishin meridianë e paralele, gjithë bota, Se s’ish kund as trupi, as gjoksi, as krahët, veç koka.... Mes arkeologëve – Dea e Butrintit, Dea e bukur, e dashurueme, Me dlirësinë e bukurinë e saj të rrallë, të pa restaurueme! 29

ELEGJI E MONTATORIT Gëzimet u çmontuan, U thërmuan dhe ranë mbi pëllëmbët tona, si qelq, Shokun e brigadës mbartnim mbi krahë, Shokun do varrosnim mbi një kodër, te një shteg. Që ta shikonim sa herë mbi shtylla të ngjiteshim, Që ta shikonim sa herë mbi to fitore të montonim... Saldatorët atë çast qenë ngjitur mbi konstruksione Dhe saldonin, saldonin, Harqet e shkëndijave si yje pikonin nga qielli ynë i dashurisë, Dhe montatorin tonë e mbulonin, e mbulonin, e mbulonin. 1971 30

ETYD PËR GRUAN TIME, AFËRDITËN Vetëm ti ma di shpirtin, vetëm ti! Ke hyrë aty e kërkund labirnth s’ke gjetur, E as rrugë pa krye, Bardhësinë ma ke parë gjithkund, Si shkumë e si dallgë, Si kreshtë e si çetinë! E kur mbi tavolinë, Mes letrash për një gjimnaziste gjen një vjershë, (Eh ç’do i ngjiste dikujt tjetër, vaj medet!) Ajo me buzëqeshjen si petale pjeshke Ta pushton zemrën, kur thotë: “E po ndryshe s’do ishte poet!”. Vetëm ti ma di shpirtin, vetëm ti! 1998 31

VAJZË Ti ke nxjerrë kokën në dritare të maternitetit Dhe mbi pishat e rrugës zbret jehona, Kur më thua fort nga kati i tretë, aq fort: “Më e bukur nga gjithë çupat që lindën... është e jona!” Të gjegjem. Ti me shenja ma bën s’dëgjoj, Veç kupton se gëzimi im ka sinonim petalet, Të them: Po shkoj me shokët në Kafe të Madhe Ku shkuma e birrës do derdhet si ujëvaret... 32

ETYD PA FIQ E MIQ Një kopsht e kisha E mbolla me fiq, Dhe pata shumë shokë, Dhe pata shumë miq. E kisha një kopësht, Një pjergull gjithë rrush, E pata shumë shokë, Kaq miq si askush. Por një ditë fiku E vreshti u tha, As shokë, as miq Tashti më nuk ka. Dhe n’pjalm të dimrit Nuk ka më fiq puca, As arra, kullana, Veç shokë ladruca. 1993 33

MOSMIRËNJOHËSI Ktë njeri sa herë e ndesh në rrugë Kokën “frrap” e kthen ai mënjanë, Sikur unë këtij, diku pas krahësh T’i kem vrarë nënën a babanë. Nder të “vockël” dje i pata bërë, Një litar s’është pak t’heqësh nga qafa, Se mos t’isha unë, çfarë t’u them, Qafa do i qe bërë si xhirafa! Buzëqesh e kokën s’kthej mënjanë, Buzëqesh, por ndjej edhe pështirë, S’i kam vrarë nënën as babanë, Veç në jetë i bëri një të mirë… Maj, 2003 34

S’U BËRA PISHMAN Në tregun e rrenave gjeta të vërtetën, E bleva, Domosdo, Dhe e pësova... gjithë jetën. S’u bëra pishman, më mirë një ditë me të vërtetën se sa gjithë jetën rrenen ta kisha jorgan... 2008 35

JETË Sonte Nëntë dasma pa gjumë lanë nëntë pallate, Sonte, Nëntë çifte fjetën të shkujdesur në nëntë shtretër, Dhe panë shumë ëndërra të bukura Dhe panë shumë kaltërsi, Mbi duart e tyre si pëllumba gugisnin fëmijët. Fëmijët e tyre të ardhshëm, Të bardhë si shkuma, Në jastekët e virgjër mbështetën kokat e tyre të bukura, Mes mamit dhe babit të ardhshëm fjetën si pëllumba E ëndërra panë me arinj, me lepuj e me flutura. Kështu sonte nën nëntë dasma këndoi e u ça një gërnetë, Kështu sonte nëntë çifte fjetën nën dashuri e nën hënë, Fëmijët e tyre të ardhshëm me të qarat, lumturitë, haretë, Me pagjumësinë e tyre të hareshme kokën mbështetën në këtë këngë. 36

DRURËT E DASHURISË Lëkunden e lëkundën pa mbarim në peizazhet e kujtesës sime, Herë krejt të gjelbërt, herë krejt të verdhë, herë si t’plagosur nepër muzgje, Dhe më kujtojnë gjethet që më ranë mbi lirika, Si puthje. Ju desha kaq shumë, E pra në këngë u lashë kaq pak vend, Ju drurë dashurie, ju foleja ime, Ku vija e ikja si shpend! 1981 37

KËSHTU NA SHKOFTË JETA! Flautit të dimrit i bie veriu, Qielli shkund lulebore mbi këngët e mia, Mes kësaj dashurie të bardhë ne ecim të shkujdesur, Mes njerëzish, Mes rrugëve të zhurmshme ku s’flë dashuria. Kështu na shkoftë jeta, mes fluturave të borës, e dashur, Le t’i bjerë flautit të dimrit veriu sa të dojë, Ne jemi bij të pranverës Dhe s’ka ç’na bën dimri i ashpër, Ne jemi bij të pranverës dhe mes petalesh rrojmë! 1971 38

THONË SE TI... Thonë se ti je shumë e bukur, thonë, Se sytë e tu vajzë tjetër s’i ka kush në katund, Se kur pulit qepallat e bukura, thonë, Pranver’ e dashurisë vetëm petale shkund. E çfarë s’thonë për ty, Hadije, çfarë nuk thonë, Kur ti kalon fshatit pas lopëve me gjinjtë e mbushur, Pleqtë, plakat, burrat, çupat dhe çunat Sikur kushedi ç’faj ke bërë që ke sytë kaq të bukur! 1970 39

PAS NATËS -Mësuesit tim të letërsisë, Nexhmi BushatiTani që nxënësit kanë hartim Unë nisa, shkrova këtë vjershë, E vehten ndjeva gjimnazist Plot me ëndrrime, gaz e shpresë. Po komentojnë ata Bajronin, Se “Çajld Haroldin” temë kanë, Dikush zë flet me tamburxhinë, Një tjetër me Ali Pashanë. Ç’mu kujtua mësues Nexhmiu Kur këtë temë na dha n’gjimnaz, Ndaj Çajld Harold në çast u bëra E çava detin me tallaz. Se n’cilat brigje do të përplasem Sot sigurisht atë s’e di, Po që diku do të arrij Këtë e them me siguri. 40

Nuk pashë vise si Çajld Haroldi, Për sulme kënd nuk ngrita peshë, Unë një poet stuhishë mbeta E jetën gzova si një murgeshë. Porse pas natës mëngjesi vjen E dita shpraz si shend fëmije, Mbase në këmbë ajo më gjen, Ose t’përplasur si zog stuhie. ...Derdhen mendimet tallaz-tallaz, N’fletore hidhen mendime t’mëdha, Gjithçka do jepja unë këtë çast Veç që të isha sot si ata! 1999 41

ELEGJI E NËNËS ITALIANE Trupi im në Romë, Zemra n’Shqipëri, Deti mal me dallgë, Qielli pus i zi. Fluturojnë avionët, Turren si të marrë, Asgjë nga ty s’mbet, Vetëm një kitarrë. Ajo që ti deshe Iku me një tjetër, Ai s’shkoi në luftë Se ësht’ ujk i vjetër. Shkuan plot tri vjet, Nga ai prill i zi, Sa nëna shqiptare Të mallkojnë ty!? 42

Thonë Shqipëria Është shkëmb e gurë, Se kush shkoi si hasëm S’u kthye më kurrë! Unë ec përmes natës, Porsi korb shtegtar, Asgjë s’mbet nga ty Vetëm një kitarrë, Porsi lule dielli Kokë e nënës varë... 1989 43

LETËR NËNËS -Mikut dhe fqinjit tim Qemal Zeneli, refugjat në Itali E dij se letrën time, nënë, Ti në dritare rri e pret, Teksa kjo natë kaq tinzare Këtu mbi Romë nis e zbret. Letrën tënde sapo e mora, Përse ta fsheh, me lotë e lava, Po ç’dreq jam, burrë a fëmijë Që përmbi të kaq shumë qava? Se m’u kujtuan rrugët e shokët, Skami që rendte shtëpi n’shtëpi, O nënë Ije, flokbardha ime, Që me thonj duarve na rrite ti! Ja pse, sa mora sot letrën tënde Lotët si breshër aty më ranë, Se Roma mund t’bëhet imja, Po çfarë më duhet pa ty, o nanë? 44

Se vjen nata, Kush s’më mbulon, Se vjen mëngjesi, Kush nuk më zgjon, Se më shtyp lodhja, Kush s’më freskon, Vjen dreka, darka, Kush nuk më shtron. Po mos kij frikë, Në drrasë të kalbur S’kam për të shkelur Se jam yt bir, Edhe gjithë Romën Për mua t’pyesësh Ka për t’më njohur Shqiptar të mirë! Se përtej Romës Je ti, o nënë, Se përtej Romës Është Shqipëria, Se nqoftëse s’rron Njeriu pa zemër, Ashtu s’rroj unë Pa ju të dyja! 45

Aty n’dritare Ku pret ti mbrëmjesh Për ditë me mendje O nënë kam ardhë, E jam mbështetë Mbi prehërin tënd E t’i kam puthur Flokët e bardhë! Porse një ditë Do vij patjetër Edhe plot gjëra Kam për të thënë, Tash po e mbyll Edhe ktë letër, Të puth duart Përjetë, o nënë! 1992 46

SI NUK U PUSHKATUA NJË MËNGJES Nga barku i natës si lugetër ata dolën E mëngjesin e morën rrëshqanë nepër gurë, Me gojën e armëve ditës i folën: Katër shkurt s’do kesh mëngjese kurrë! Dhe mëngjesin ta pushkatuan, 4 shkurt, Ai mëngjes gjakun e kishte të kuq. Nga ulluqet e çative rrëketë ngrinë atë çast, Në prag të ditës pushoi rrahjen zemra e Tiranës, Pëllumbat e shqipet ngritën krahët tallaz, Gjamë lëshoi toka e deti e shpirti i nënës. E mëngjezi shprazi sërish më pesë, me gjashtë shkurt, Po dhe më katër shkurt të vitit pasardhës, Kjo do të thoshte se pa mëngjese ditët kanë Veç lugetërit që dalin nga barku i natës. Shkurt, 1982 47

TRIPTIK TRISHTIMI -Nga ditari i një studenteje shqiptare në ditët e pushtimit të Çekosllovakisë nga sovjetikëtVençesllav, 1958 Të kujtohet? Në këtë shesh takoheshim çdo ditë Ne, Tre shokët në trolejbus: Unë, ti Mari dhe shoku ynë rus. Nga ky shesh ti më përcolle për në atdhe, pas studimesh, Shaminë si një copë qiell të kaltër e tundje në dorë, Praga përshkohej tek ky shesh i zhurmshëm Me studentë, gjyshe, dashnorë... 48

Vençesllav, 1968 Mari! Të thirrën shokët, mos! Nënë! Të thirri fort, yt bir! Ti si shqiponjë nën të tankut zinxhirë re Dhe gjaku rrodhi mbi Vençesllav, i dlirë! Aty kapakun e tankut çelën tankistët, Aty ku qe stacioni, ku qe një trolejbus, Dhe kokën nxorri që andej tankisti që të shkeli, Shoku ynë, shoku ynë rus. Vençesllav, 1998 Nuk ka trolejbus, nuk është as stacioni, Qoftë as emri yt, Mari, në një pllakë, Më rrjedhin lotë, tund kokën polici, Mendon se ç’hall të fortë ka kjo plakë! Ndërkohë me sirena një eksortë Gjarpëron ku dje përshkohej një trolejbus, Mban qëndrim gatitu polici Kalonte shoku ynë, ambasadori rus... 1998 49

ËNDËRR E pata një ëndërr Të mbillja ulli, Tokën e kisha, Po s’kisha liri. Pata një ëndërr Të mbillja dafinë, Tokën e kisha, Po s’kisha lirinë. Atëherë u nisa Në luftë të shkoj, Pa ullinj, dafina Ktë jetë si ta rroj? Në luftë në u vritsha Gjithë njerëzit le ta dinë, Dëshmor rashë për ullirin, Hero për një dafinë. 2003 50

SI NJË MUZG Më 12 mars 1965 vdiq në kopështin e shtëpisë së tij, Fan S.Noli -Nga shtypi i kohësTi s’mund të vdisje në shtrat! Në kopështin e shtëpisë mbylle sytë e humbe si muzg, Edhe vigan, edhe njeri, edhe poet, edhe murg. Lulet ulën kokatBari uli kokën-

Lamtumirë!

Lamtumirë! Zogjtë lanë cicëriminLamtumirë! Oqeanet ngritën kreshtat e dallgëve e rritën gjëmimin Lamtumirë! Mars, 1990 51

ELEGJI Dy shokëve të mi, inxhinierëve të pyjeve, Lulzim Mandisë dhe Zef Shporit I kisha shokë, Tani s’janë më, Takim për një kafe Me ta më nuk lë. Rininë ia falën, Një lisi, një pishe, Se si do t’jetonin, Si t’jetonin ndryshe? Për ta një varg, Një poemë është pak, Kush mbjell një fidan, Jeton në çdo prak. Jeton në çdo rrënjë Në çdo fletë jeton, Në gryka e hone, Ku pylli gjelbron. 52

Në dheun e ftohtë Domosdo s’janë mirë, Po duart drejt rrënjve Të dy kanë shtrirë. Njëri nën një rrap, Tjetri nën një lis, Sikur i thonë pyllit, Vdes unë, ti mos vdis! Se ta dhamë rininë, Ta dhamë një jetë, Ndaj jetojnë n’çdo lis, Pishë e në çdo fletë. 2005 53

MOTIVE KOSOVARE

SHOTA Ra një shkëmb nga malet Dhe në të gdhendëm trimërinë tënde, Me fytyrën e ëmbël dhe të ashpër si të Kosovës, Me duart mbi dhjetëshe si të Kosovës, Me dashurinë dhe urrejtjen si të Kosovës, Me kokën lart si të Kosovës, Shote Galica! 1971 54

NDANË SENËS, MBI SHARKI Unë jam miku më i ngushtë i shtegtimit të reve, Jam bir i kësaj toke, që quhet Kosovë, Unë jam këngëtari më i rrallë i mallit të mërgimtarëve, Që tok me këngët Kam futur shtëpitë, të dashurit, të vrarët, në një torbë. Ndanë Senës, mbi sharki, nga dhimbja bulojnë këto këngë, Nën minaretë e Stambollit diç thonë gishtërinjtë e mi, Rendin retë e zeza në horizontet e mbyllura të këngëve Dhe dhimbja rend mbi tela, Rend dhimbja mbi sharki. 55

Vë kokën mbi sharki, si mbi një trung të stërlashtë, (sharkinë e pata bërë nga një trung, atje larg, në Kosovë), Më rrahin brinjët valët e Senës, erërat e forta të kurbetit, Mbeta pa atdhe, pa grua, pa vatër, pa të dashur, Si një plep që e fshikullojnë mallkimet e anëdetit. Dhe në bel të plepit lëkundet e lëkundet një torbë, një torbë, një torbë… 1971 56

RUGOVASIT E PEJËS Rugovasit e Pejës dhanë një shfaqje në Shkodër. Në kokë mbanin 12 kut qefin. Në kokë tetë metra qefin. Tetë metra mjaftojnë për të mbështjellë një rugovas, Tetë kilometra s’mjaftojnë për të mbështjellë hallet e tij, dertet e tij, Tetë mijë kilometra s’mjaftojnë për të mbështjellë fyerjen që i është bërë gjatë jetës. Në kokë tetë metra qefin të bardhë, Me të endet në Stamboll, Gjermani, Amerikë, Grataçielet i rrinë mbi krye, Vdekja i rri mbi krye, Pranvera i rri nën këmbë. 57

Jeta e tij është vetëm tetë metra, Vetëm tetë metra rreth tij mund të lulzojë pranvera, Tetë metra larg tij ngrë kosën vdekja. Tetë metra është toka e tij, Tetë kilometra është votra e tij, Tetë mijë kilometra është shpirti i tij, E gjithë toka e gjithë Rugovës është e lashtë sa ç’është jeta, Brenda saj lulëzon edhe dashuria, edhe urrejtja ! Shkodër, 1972 58

SI E PASHË FUSHË KOSOVËN Bari zhar e kallza plot, zemra zjarr e sy pa lot. Një grusht dhè mora, e putha, m’u skuq balli, m’u skuq buza. Fushë Kosovë, të qofsha falë Ti lind çikë, të bëhet djalë! Edhe fmija t’bëhet burrë Për at’ shqipe në flamur! Ke kaq grurë, më shumë trimëri, Fushë Kosova, kuq e zi! Prishtinë, qershor 1988 59

NË BOZHURE -Mikut tim, Dedë MirditësTë kërkova... Më thanë se je nisur shumë larg... Dikush se në Këln A se në Shtutgard. Takova njerëz, Mirë se erdhe, o Shkodër, më thanë! Takova mbrëmjen mbi Prishtinë, Me retë që shtegtonin nga Fushë Kosova, Takova mëngjesin në Prishtinë, Mëngjesit – mirëmëngjes i thashë, Në bozhuret që çelnin të pashë! Prishtinë, 22 qershor 1988 60

TEK GRYKA E KAÇANIKUT Ndanë rruge, Në një dyqan, Me pronarin Ndrrojmë duhan. Ai më jep “Lord”, Unë “Tarabosh”, Pyesim sho-shoqin A jemi shndosh. Kam qenë thot’ n’Shkodër Tek thith cigarë, Ti Shkodrën sot M’solle, o djalë! Ky duhan burrash, Prej burrash vjen, Dhe n’Kaçanik Ai burra gjen. I lashë paqetën Si mal me mallë, “Ti prap sot Shkodrën, M’sollë, o djalë!...” Qershor, 1988 61

PËRGJIGJE DJALIT Kur u ktheva nga Kosova Im bir më pyeti Për njerëzit, për fushat e malet, për cirqet, dyqanet. Si ishte Kosova, o atë? Dëgjo, bir! Shetita shumë, shetita pak, Kosovën e pashë në sy, në çdo prak, Po askund një pëllëmbë fushë s’e pashë, Gjithkund ishte mal, Me gjoks nga era, Me ballë të gurtë nga era. Kosova ishte gur e unur, Ish gjak e flamur! 62

Ti më thua se në hartë ke parë Fushë Kosovën. Kështu ishte dje, o bir! Fushë Kosova më s’mbillet me grurë, Është mbjellë me lisa. Mbillnin grurë e mbinin lisa. Ua vrisnin djemtë, Ua vrisnin çikat, Edhe ato bëheshin lisa. Muranë këtu, muranë atje, Pranë çdo murane një lis, Mbi çdo lis një shqiponjë. Fushë Kosova u bë mal me murana, U bë bjeshkë me lisa. E tash s’e di, ka ra dielli e ka ra gjaku mbi plisa? 25 qershor 1988 63

ANTON ÇETA Anton Çeta! Anton Çeta s’është perendi, Është njeri! Ku është Anton Çeta Qaty, or mik, vdes vdekja, Qaty, or mik, nis jeta, Qaty, or mik, është burrëria, Qaty, or mik, është liria, Është besa e shpresa, Është plaku e fëmija, O Anton Çeta Anton bukuria, Ku je ti Është Shqipëria! 1998 64

UÇK Frëngjisht – Rambuje, Shqip – UÇK ! Në këtë muzg shekulli Vjen e më shfaqet si triumf i agimit, UÇK-ja, Koburja e Isë Boletinit ! Frëngjisht – Rambuje, Shqip – UÇK ! 1999 65

KOSOVA, ZEMRA E TIJ Aty ku unë piva kafe vjet, Këtë pranverë ty të vranë. Mos ishe ti që në klub më servire kafenë, Ai që përmendësh dinte Kadarenë, Mos qe poet që më pe thellë në sy Tek mbrëmja e kaltër na mblonte aty? S’e di këtë, po tjetrën e di Se për lirinë ti e fale jetën, Se kur të vranë e gjoksin ta çanë, Në vend të zemrës, Kosovën të gjetën. 1999 66

KA ARDHË PRANVERA Ka një shekull, Ka një shekull që bie Borë e zezë mbi Prishtinë, Ka një shekull Që korbat për rreth krrakëllijnë… Një shekull që bora nuk shkrinë… Dimri – një shekull, Fati – si shtregull… Po do ta hedhim dhe këtë dimër, oj loke, Ja do tronditen rranjët e ksaj bote! Ja Isë Boletini do zbresë nga peidestali, Dhe si me gjeth, me djem do mbushet mali! 67

Le të fryjë nga stepat llohë e borë, Pas dimrit është pranvera me dasmorë, Krushqit janë nisë e n’Lugje t’Verdha kush s’i ngrinë, Si nuse me duvak do sjellin Pavarsinë ! Dhe në dasëm një minutë do mbajmë heshtje, Për mijra djem të rënë në përleshje, Do biem në gjunjë ne, bijtë e lirisë, Që n’aortë na rrjedh gjak’ i shqiptarisë ! Mandej rrugës kryesore të Prishtinës Do i vemë emrin Adem Jashari, Dhe rrugës me fytyrë nga Perendimi, Mati Ahtisari… Po bie prap borë mbi Prishtinë, si përhera, Jo, qenkan petale, Paska ardhë pranvera! Dhjetor 2007 – 17 shkurt 2008 68

BALADA

VAJZA DHE PASHAI Bjen muzika pa ja nda, Rrjedhin këngët popullore, Hasan Pasha në kala Feston sonte një fitore. U therën njëqind ogiça, Vera rridhte në gurmaze, Fresk i bënin dy robina Hasan Pashës mbi atllase. Në një sofër alla turka Porsi gjel ngrihet ai, Rreh shuplakat, lihet buka: “Bukuroshen, silleni!”

Dy zabitë sjellin vashën, Thua dielli ra n’kala, Flak’ e trupit mbulon pashën Perri t’tillë kurrë s’ka pa! “Fol robinë, ç’ke për të thënë, Do të bëhesh gruaja ime?” Mehen në kala muzikat, Mbi shilte ranë tespijet! “Do të mbush me xhevahire, Princeshë bëhesh në kto ana...”, Ajo heshtëte si statujë, Vera ngriu në domixhana. “Fol robinë, më s’mund të pres, Do të bëhesh gruaja ime?” Leht’ pulit ajo qepallat, Mbushet oda plot shkëlqime. Flok i gjatë si pend e korbit I mbulon një gjoks të bardhë, Merr një kupë e mbush me verë N’kupë të pashës gjysmën shprazë. Turbullohet Hasan Pasha, S’e kupton at’ marifet, Po, përgjigje i dha vasha, T’shkojë në tendë po e pret.

Pasha rreh prap shuplakat, Doli jashtë kush qe brenda, Dy zabitët marrin vajzën Dhe e çojnë gjer tek tenda. Mandej ikën, e lanë vetëm, Ajo shpejt kamën e nxjerr, Një kandil me gjuhë të tij Rrekej t’zbonte atë terr. Po s’e di e gjora vajzë, Se pas tendës feksi thika, Një lulkuq iu çel në gjoks, Në kala ra prap muzika. Shtrat i pashës n’pupla pllumbi, Ku ra vajza u përgjak, Kupë e verës që piu pasha Pse i erdhi si farmak?! Ah, moj kuçkë arnaute, Pikn’ e helmit m’hodhe n’verë, S’të mjaftoi kama që fshehe, Ti më vrave plot dy herë. Dhe pishtarët nepër mure Iu bënë zjarre, flakadan... Thonë një tyrbe diku ka, Hasan Pasha me ferman! 1973 71

SHKODRA TË MOS VDESË! -Kushtuar Sheh ShamisëNepër rrugë të Shkodrës Si qen rend uria, Tamel s’ka n’gji nëna, Qan’ e s’pranë fëmija. Furrat nuk u ndezën, Tavat u lanë bosh, Fërkohet tregtari, Lëpihet si kodosh. Dinga i ka depot Me misër dhe grurë, Do e mbush’ kuletën Siç s’i mbushi kurrë!1)

1 ) Më 8 gusht 1854 në Shkodër shpërtheu një revoltë e masave popullore kundër spekulatorëve të drithit e autoriteteve osmane, ku Hasan Alia, i njohur si Sheh Shamia, u bë një nga protagonistët e udhëheqësit e saj.

Bien fort këmbanat, Tej shkon një tabut, Kndej qahet një Kolë, Andej një Maksut. Një fe seç i ndanë, Tjetra i bashkon, Janë të dy shqiptarë, E kjo fe sundon. Para sofrës n’shpi, Mendon Sheh Shamia, Ç’i bashkon të gjithë? I bën grusht uria. Porsi gji i nanës, Shterri Drini, Buna, Ha, i thotë, i ati Simite, samuna. Ha e pi, Hasan, Ndrro e shtro sahan, Zoti kshtu ka nda, Zot e fukara. Sofrën e përmbys, Rrugve del me turr, Vdekjen ndesh n’çdo hap, Djelli djeg si furrë. 73

Nepër rrug’ të Shkodrës Kos’ e vdekjes pret, Shehu majë kodrës Vikat: “O milet!”. Tundet bezisteni, Kallfë edhe çirakë, Kovaçë, terzi, Qënkan shpuz’ e flakë. Ngrihuni, vllezër, Thërret Sheh Shamia, Turruni të parët Mbi depot e mia! T’më mallkojë babai, Shkodra të mos vdesë, Djali n’gji të nënës T’ndjejë një rreze shpresë. Bini me vare, Bini me qysqia, Mbi kal’ të urrejtjes Rend ky Sheh Shamia!

Depot bëhen trokë, Trokë nga vegjëlia, Tregtarët vistër I zuri zjarmia. I luten pashait, Dreqit e të birit, T’i bëj’ zap qafirët, Deri dhe Vezirit! Tamli iu kthy gjirit, Gazi iu kthy votrës, Sheh Shamia ecë Rrugëve të Shkodrës. Ato rrugë e deshën Dhe e bënë burrë, Shekuj lëmë pas Dhe s’e harrojnë kurrë. Shkurt, 1990

NJË GLLËNKË UJË Vapë. Gusht. Tokë e çarë, Tokë e çarë, buzë e çarë, Në pagure s’ka më ujë, Një gëllënk’ për pesë ushtarë. Dhe burimet kanë shterruar, Krojet s’rrjedhin si më parë, Në pagure s’ka më ujë, Një gëllënk’ për pesë ushtarë. Ecën toga përmes gushtit, Ecën toga, udh’ e gjatë, Duhen plot edhe tri orë Për t’arritur në repart. Edhe pak ta ruaj ujin Ka vendosur e gjithë toga, Ja së paku, të kaptojnë Këtë breg e këto kodra. Vapë. Gusht. Tokë e çarë, Tokë e çarë, buzë e çarë, Në pagure s’ka më ujë, Një gëllënk’ për pesë ushtarë. Ndanë udhe, bri një shtegu, Nën një rrap që hije lshon, I mbështetur mbi një shkop, Një fshatar plak qëndron. 76

E ka lodhur vap’ e rëndë Dhe andej s’bën një hap dot, Vapë e tillë nuk ka bërë Asnjë vit si gjer më sot. Dhe ushtarët ç’e shikojnë Njëri-tjetrin sy më sy, Dhe ia zgjaten paguren Plakut t’etur shpejt aty. Pi, o bacë, nuk është shumë, Neve pimë e na teproi, Dhe e pimë dhe s’e pimë Në pagure dëm do shkojë... Nën at’rrap një gllënkë ujë Shpejt pi plaku, e freskon, Pesë ushtarët ngrihen, nisen, Ku detyra ata fton. Vapë. Gusht. Tokë e çarë, Tokë e çarë, buzë e çarë, Në pagure s’ka më ujë, Po ka hymn për pesë ushtarë!... 1977 77

XHAMBAZI Kuaj shes, ndaj jam xhambaz, Jeta ime vaj e gaz, Njëmijë herë gruan tradhtoj, Por për të jetën flijoj. Se kur mbes krejt fillikat Mrekullinë ma sjell në shtrat, Dhe pse djall e sarahosh, Djepin kurrë nuk ma lë bosh. Ç’fitoj ditën, ma merr nata, Me një gotë, saraga të thata, Me dashnore që më buzqeshin Lakuriq xhepash më çveshin. Në shtrat të pistë, oh hark ylberi Dy dollarë ktu shitet nderi, Unë me këtë mut karakteri Jam sheqer e mal zeheri! Në mejhane, buzë lumi, Në cica të kuçkës më zë gjumi, Edhe vehtja më duket mbret Sa s’më tund asnjë tërmet! 78

Porse shpesh më dikton gruaja Plas shamata dhe rrëmuja, Klithin vajzat, vrrasin djemtë, Hingllijnë kuajtë nga përrenjtë. Komshinjtë qeshin, hedhin spilca, Lakuriq më zbon kurvica: Para fmijve, krejt njomishte, Bythjasht’ fshihem n’ kallamishte. E ashtu vjen gruaja, më merr, Me çarçafë më mbështjell, Dhe të dy, si zogj të truar, Për në shtëpi ecim në terr. I betohem, përgjërohem, Njëmijë herë i gjunjëzohem, Ditve, netëve pa hënë, Fëmijët thrrasin: “Boll, moj nënë! Mjaft më, fute prap në shtrat, Fute dreqin, mos e zgjat! 79

Kuajt e mij s’kanë yzengji, Yzengji s’ka as i zoti, Jam njeri që s’njeh kufi, Që s’njeh kishë e s’njeh xhami. S’jam i pari, s’jam as n’ bisht, Kam dëftesë, firmë hedh me gisht. S’më gjunjëzoi kurrë varfëria, Më gjunjëzon veç dashuria, Dy sy të shkruar, një belhollë, Dy gjinj të fryrë, erë mollë M’ bëjnë të harroj fëmijë e grua, Shtrat e sofër, mish e thua. Jam rebel, cigan, xhambaz, Jeta ime vaj e gaz, Nëpër fushat pa kufi Shpirtin tim si kuajt ngas! 1994 80

OH, Ç’MË BËRE, NATALI! “Fort të desha, lirë të shita...” -Nga një këngë ahengxhinjshN’një mejhane ku s’ka gra Unë po pi një gotë raki, Fitova një thes para, Se një thes të shita ty, Natali, Natali! Eks nga t’gjithë ktu kthehet gota, Nuk është burrë kush duhan s’pi, Jashtë rreh shiu e fryn shqota, Tek unë pi një gotë mërzi, Natali, Natali! Dallga rreh klubin në shkallë, Shpirti im shfren si furtuna, Më kuptojnë, se s’janë të marrë, M’qasen pranë katër burra, Më ofrojnë një gotë raki, Natali, Natali! 81

Unë në hon të shpirtit zbres, S’ka ç’më duhen kto para, Burrat mbajnë sytë në thes, Dhe zgërdhihen ha-ha-ha, Me kto pare që ke ti T’sjellim njëqind Natali! Kur të kisha nuk të çmova, Si pulbardhë ike ti, Shkoi gomonja, u pendova, Më mbet shpirti, zift i zi, Natali, Natali! Me thas n’shpinë dal nga klubi Dhe nga ura n’ujë e flak, U rrek pak e mandej humbi Unë u ndjeva dhe më plak, Ike larg në Itali Natali, Natali! 82

UNË, BALLKANI DHE EUROPA (Poemë ) Ballkani Vullkani, Homeri, Skenderi, Ylberi, Shtërngata, Dhe dita, E nata, Dhe kripa, Dhe mjalta, Dhe pena, Dhe shpata! 83

Ballkani Zhegani, Stuhia, kallkani, Fuçi e barotit Dhe pika e lotit, Gadishull pa ujë E keqja e kërkujë, E keqja e vetes, Greminë e ndërgjegjes! Qyq mbeta me shekuj Tek portë e Europës, Porsi muhaxhir Unë biri i Shkodrës, I lashtë Sa ç’është Çdo bir i Romës. Për ty, Europë Gjëmova n’beteja, Se kur Azia T’afrohej si reja, Kur përtej detit Do t’ishe ti preja, Mburojë t’u bëra, T’mos binte n’ty ploja, T’mos kishe at fat Që pat dikur Troja!

Kush erdhi Më la T’zharitur, T’përgjakur, Po kurrë Europë S’ma dha mua hakun! Se haku është gjaku, Është praku, oxhaku, Është fisi, është lisi Është bari dhe plisi, Është Drini dhe Buna, Qeleshja dhe guna, Është A-ja Dhe B-ja, Dhe S-ja dhe Zh-ja, Buzuku De Rada, Dhe pena Dhe shpata! Eca e eca Mes territ E natës Në shekuj Kryelartë Mbi tehun e shpatës, Në shkallë të mjerimit

Që s’njohën kurrë zbritje, Me zjarret e ndezur Në treqind kryengritje! I mbrapshti Ballkan, I miri Ballkan, E keqja E mira Na mblojnë me jorgan, Sa herë vehten çove Në buzë të varrit Kur kulmin e dogje Me unat e zjarrit. Në epin tënd Pi ujë e gjithë bota, Mbi djep të këndoi Ninullë Evropa, Edhe pse shpesh T’ofroi këngn’ e vdekjes, Se t’pau deri sot Me syrin e njerkës! Më ndau me vëllain, Me vllain tim dardan, Andej më ndau Me vëllain tim çam, Liqenin e Shkodrës Ma ndau me shpatë, 86

M’i vrau agimet, Më la vetëm natë! Dhe shekujt vinin, Dhe shekujt shkonin, Kufinjtë kongreset Si qentë m’i kafshonin, Më mblonin n’barot, S’më dilte kush zot, Veç gishti i pushkës E gryka e hutës! Rrojta, S’u shova, Ashtu i përgjakur, Me shpatë e me hutë, Me flamur t’përflakur, Një pllëmbë qiell Një pllëmbë dhé, I mbrojta Me jetë Se quhej atdhe! U treta, Por mbeta N’shkëmbinjtë e thepisur, Nga erërat, furtunat Me gjoksin e grisur, Me ftyrën nga deti 87

E kokën në male, Me hutën e mbushur E torbën me halle! Që nga dardanët E der’ nga Preveza, Pesë shekuj qëndroi Nanlokja n’të zeza, Pesë shekuj, O Zot, Pesë shekuj n’zinxhirë, Pesë shekuj pa dritë, Pa ngrënë e pa pirë. Kaptova sa shekuj, U enda mbi dete, M’u shprish gjak i arbrit Në pesë kontinente, Një ditë Të bukur Në jetë nuk e pashë, Ku vllezër E motra Të mblidheshim bashkë. Dhe eca e eca E s’dija se ku, Shpesh shkjau ma vuri Dhe kokën në hu, 88

Fashisti, esesi, Sovjeti, E dreqi, Dhe eca e eca E mbrrita këtu! Tek portë e Evropës Kam ardhur, trokas, Se jam europian E ty të përkas, Kam flakur tej torbën, At torbë lypsari, Hej, bëjini zë, Ka ardhur shqiptari! Po s’jam i vetëm, Me plot Shtatqind breza, Na prin Skenderbeu, Na prin Nënë Tereza, Luftarë, shkenctarë, Puntorë, Shkrimtarë, Me duart e bardha E zemrën si ar. Tek port’ e Evropës, Tek portë E shpisë sime, 89

Më presin Më ftojnë Të dritshmet agime, Në brazdën e çelur Me mijra mundime T’pikojë E të ndrijë Dhe djersa e ime! Kjo rrugë e Evropës T’tatpjeta, T’përpjeta, Kjo rrugë e Evropës E shtrenjtë Sa jeta, Në shekuj e humba, Në shekuj e gjeta, Unë Arkimedi Që thirra Eureka! Trokas e trokas, Në der’ të Evropës, I lashtë sa ajo Unë biri i Shkodrës, Trokas Edhe pres T’ma çelin ktë portë, Të rrjedh 90

Ashtu vrullshëm Si gjaku n’aortë. Nuk dua mëshirë, Mëshirën s’e njoh, Unë dua mëngjesin Në sy që ta shoh, Unë dua në udhë Ku ecën im bir, Far’ e urrejtjes Kurrë të mos mbijë! Jetoj n’ Europë, Jetoj në Ballkan, N’ktë tokë Të stërlashtë Që quhet atdhe, Fuçinë e barotit Që shekujt përgjaku, E ruaj fort, Ta çoj në muze. Ballkan-djepi im, Atdhe-varri im, Ti s’shitesh As blihesh As ndahesh më dysh, Tapi e përgjakur, Me gjysh, katragjysh 91

Të dua pa pytur Si edhe qysh. Shqipëri e lashtë, E lashtë sa bota, Rrethuar me mite, Stuhi edhe shqota, Me rrënjë futur thellë Ku nisin vargmalet, Pranverën paç stinë, Dhe shtrat paç petalet! Shkodër, 2009

PASQYRA E LËNDËS Gris.........................................................................5 Nuk e dija................................................................6 Stacioni im.........................................................7 Dielli i fjalës..............................................................8 Pse-ja................................................................10 Rozafa...............................................................................11 Nëqoftëse u rastis në Shkodër të vini…................13 Tungjatëjeta vjeshtë!........................................14 Prag dimri….....................................................15 Syri magjik............................................................16 Puthjet....................................................................17 Lirikë mbi tastierë...............................................19 Greta ................................................................20 Ti i ngjet aq shumë asaj që desha.........................21 Eja...............................................................22 Nesër.........................................................................23 Si t’i themi?............................................................24 Shamia e nënës.....................................................25 Dea e Butrintit.......................................................26 Elegji e montatorit.................................................28 Etyd për gruan time, Afërditën............................29 Vajzë.................................................................30 Etyd pa fiq e miq...................................................31 Mosmirënjohësi.......................................................................32 S’u bëra pishman...................................................33 Jetë......................................................................................34 Drurët e dashurisë................................................35 Kështu na shkoftë jeta!.........................................36 93

Thonë se ti..........................................................37 Pas natës..........................................................38 Elegji e nënës italiane............................................40 Letër nënës............................................................42 Si nuk u pushkatua një mëngjes..................45 Triptik trishtimi..................................................46 Ëndërr.....................................................................48 Si një muzg............................................................49 Elegji.......................................................................50 Motive kosovare Shota...........................................................52 Ndanë Senës, mbi sharki......................................53 Rugovasit e Pejës..................................................55 Si e pashë Fushë Kosovën....................................57 Në bozhure...........................................................58 Tek Gryka e Kaçanikut.........................................59 Përgjigje djalit.......................................................60 Anton Çeta...........................................................62 UÇK.........................................................................................63 Kosova, zemra e tij................................................64 Ka ardhë pranvera...............................................65 Balada Vajza dhe pashai..................................................67 Shkodra të mos vdesë!..........................................70 Një gllënkë ujë...................................................74 Xhambazi.......................................................76 Oh, ç’më bëre, Natali!............................................79 Poemë Unë, Ballkani dhe Europa...................................81 94

CIP Katalogimi në botim BK Tiranë Temali Skender Lirika të herëshme dhe të vona SKENDER TEMALI Shkodër, 2009 93fq f. 21 cm ......................................

Lirika të herëshme dhe të vona SKENDER TEMALI Botuar: 16 Qershor, 2009