ÑÌÎËÎÑÊÈÏ Óêðà¿íè
¹ 3-4 (271-272), áåðåçåíü-êâ³òåíü, 2018 ð³ê
1
×ÀÑÎÏÈÑ ÒÂÎÐ×ί ÌÎËÎIJ
Áèê³âíÿ: âèñòàâêà ç ïðîäîâæåííÿì Ìèêîëà ÒÐÅÒßÊ 22 áåðåçíÿ â Ìóçå¿ êíèãè òà äðóêàðñòâà â Êèºâ³ â³äáóëîñÿ â³äêðèòòÿ ÷åðãîâî¿ ðîçøèðåíî¿ ôîòîâèñòàâêè «Ñëîâî, îá³ðâàíå ó Áèê³âí³», ï³äãîòîâëåíî¿ Íàö³îíàëüíèì ³ñòîðèêîìåìîð³àëüíèì çàïîâ³äíèêîì «Áèê³âíÿíñüê³ ìîãèëè» ñï³ëüíî ç³ «Ñìîëîñêèïîì».
Ç
22 áåðåçíÿ äî 27 êâ³òíÿ â³äâ³äóâà÷³ ìóçåþ çìîãëè ïîáà÷èòè ôîòîãðàô³¿, á³îãðàô³÷í³ äàí³, óðèâêè ç ìàòåð³àë³â äîïèò³â ³ îêðåì³ àâòåíòè÷í³ âèäàííÿ óêðà¿íñüêèõ ïèñüìåííèê³â, ùî áóëè ðîçñòð³ëÿí³ ï³ä ÷àñ ñòàë³íñüêèõ ðåïðåñ³é ³ ïîõîâàí³ íà òåðèòî𳿠Áèê³âíÿíñüêîãî ë³ñó. Öüîãî ðàçó íà âèñòàâö³ º ³íôîðìàö³éí³ ñòåíäè ïðî äâàäöÿòü â³ñ³ì òàêèõ ïèñüìåííèê³â: â³ä Ìàéêà Éîãàíñåíà ³ Ìèêîëè Ñêóáè äî ²âàíà Êóëèêà òà Âåðîí³êè ×åðíÿõ³âñüêî¿. Âîíè ïîêàçó-
þòü æåðòâ ðàäÿíñüêîãî ðåæèìó íå àáñòðàêòíèìè ³ìåíàìè ç ðèòóàëüíèõ ïàòð³îòè÷íèõ ôîðìóë, àëå æèâèìè ëþäüìè, ïåðñîíàìè ç êîíòåêñòîì, âëàñíå ïèñüìåííèêàìè. Ðîäçèíêîþ íèí³øíüî¿ âèñòàâêè ñòàëè ïðèì³ðíèêè êíèæîê ïèñüìåííèê³â äâàäöÿòèõ-òðèäöÿòèõ ðîê³â ³ç êîëåêö³¿ Ìóçåþ êíèãè òà äðóêàðñòâà. – Ïîïðè òå, ùî íàø çàêëàä ñòâîðþâàâñÿ ó ðàäÿíñüê³ ÷àñè, â éîãî ôîíäàõ äèâîì çáåðåãëèñÿ êíèæêè ðîçñòð³ëÿíèõ àâòîð³â, ÿê³
ê³ëüêà äåñÿòèë³òü ââàæàëèñÿ «âîðîãàìè íàðîäó». Îòæå, õî÷à ñàìå ¿õíº æèòòÿ áóëî çíèùåíî ñèñòåìîþ, ³ìåíà ³ ñâ³òëî ¿õíüî¿ òâîð÷îñò³ çáåðåãëèñÿ äëÿ íàùàäê³â, – ñêàçàëà ç öüîãî ïðèâîäó äèðåêòîðêà ìóçåþ Âàëåíòèíà Áî÷êîâñüêà. Âèñòóïèëà íà â³äêðèòò³ åêñïîçèö³¿ òàêîæ çàñòóïíèöÿ ãåíäèðåêòîðà «Áèê³âíÿíñüêèõ ìîãèë» Òåòÿíà Øåïòèöüêà: – Ñèìâîë³÷íîþ º ñàìà íàçâà âèñòàâêè – «Ñëîâî, îá³ðâàíå ó Áèê³âí³». ¥âàëòîâíî îá³ðâàíå, àëå íå çíèùåíå. Óïåðøå öèõ ëþäåé íèùèëè ìîðàëüíî ³ ïñèõîëîã³÷íî, êîëè âèáèâàëè ñâ³ä÷åííÿ íå ëèøå ïðîòè ñåáå, à é ïðîòè äðóç³â ³ êîëåã. Óäðóãå – ô³çè÷íî, êîëè ðîçñòð³ëþâàëè â òèõ ï³äâàëàõ ÍÊÂÑ ³ òàºìíî õîâàëè ó áðàòñüêèõ ìîãèëàõ ó Áèê³âíÿíñüêîìó ë³ñ³. Óòðåòº,
êîëè íàìàãàëèñÿ çíèùèòè íàéìåíø³ ñë³äè öèõ ïèñüìåííèê³â, ï³ä ÷àñ îáøóê³â ó íèõ çàáèðàëè ðóêîïèñè, ëèñòè, êíèãè, ïîò³ì ¿õí³ òâîðè çâ³äóñ³ëü âèëó÷àëèñÿ ³ ïðîñòî ñïàëþâàëèñÿ. Ñàì³ ö³ ïð³çâèùà äîâãèé ÷àñ áóëè âèêðåñëåí³ ç ³ñòî𳿠óêðà¿íñüêî¿ ë³òåðàòóðè. ² íàâ³òü ï³ñëÿ ðåàá³ë³òàö³¿ ïðî íèõ áóëî çàáóòî íà äîâã³ äåñÿòèð³÷÷ÿ. Àëå ³ñòèíà çíàõîäèòü ñâ³é øëÿõ, òðèâຠíàóêîâà ðîáîòà, â³äêðèâàþòüñÿ íîâ³ ñâ³ä÷åííÿ é ³ìåíà. Çîêðåìà öÿ, ðîçøèðåíà, âèñòàâêà çáàãàòèëàñÿ ùå íà â³ñ³ì ³ìåí ðåïðåñîâàíèõ ³ ðîçñòð³ëÿíèõ ó Êèºâ³ óêðà¿íñüêèõ ïèñüìåííèê³â.
ÂÀËÅÐ²É ÌÀÐ×ÅÍÊÎ: Ïðàâî íàçèâàòèñÿ Ëþäèíîþ ÷è ëåí³íãðàäñüê³ ÿáëóêà? Ñåðã³é ÑÀ²Í, ñòóäåíò ×óâ ÿ ïðî öüîãî ñì³ëèâîãî ÷îëîâ³êà äàâíî. Àäæå ùîá ñòàòè ñòóäåíòîì áóäüÿêîãî óêðà¿íñüêîãî óí³âåðñèòåòó, ïîòð³áíî çíàòè ïð³çâèùå Âàëåð³ÿ Ìàð÷åíêà, ÿêå âõîäèòü ó ïåðåë³ê ïåðñîíàë³é ç ³ñòîð³¿. Àëå â ïåðåë³ê îáîâ’ÿçêîâîãî âèâ÷åííÿ íå âõîäèòü ñïèñîê òîðòóð çà íàö³îíàëüí³ ïîãëÿäè, ÿêèõ çàçíàâ õëîïåöü çà ñâîº 37-ð³÷íå æèòòÿ. Ùîá ä³çíàòèñÿ á³ëüøå ïðî òå, ÿê áðåæíºâñüêà ñèñòåìà áîðîëàñÿ ç äèñèäåíòàìè, î 8 ðàíêó â ñóáîòó ìè ç ìîºþ ìîëîäîþ ³íòåëåêòóàëüíîþ êîìàíäîþ âèðóøèëè â ð³äíå ñåëî ïîë³òâ’ÿçíÿ – Ãàòíå.
Â
ãîëîâ³ âæå æèëè ³ìåíà éîãî ìàòåð³ – ͳíè Ìèõàéë³âíè, ¿¿ ñåñòðè – Àëëè, éîãî ïëåì³ííèêà – Àíäð³ÿ, ä³äà-ïðîôåñîðà, çàêîõàíî¿ ³òàë³éêè – Ñàíäðè ³ íàâ³òü ¿¿ áàòüêà Äæîâàíí³, ÿêèé òåæ ñòàâ íà îáîðîíó óâ’ÿçíåíîãî õëîïöÿ. Çà òðè äí³ äî ïîäîðîæ³ ÿ çàïðîïîíóâàâ äîëó÷èòèñÿ äî åêñïåäèö³¿ ñâî¿é Ìóç³ – íàö³îíàë³ñòö³ ³ç ѳìôåðîïîëÿ – ijàí³, ³ â îñòàííþ í³÷ ïåðåä ïî¿çäêîþ ³ñòîð³ºþ Ìàð÷åíêà ïåðåéíÿëàñÿ ìîÿ óëþáëåíà æ³íêà íà âàõòîâ³é çì³í³ – Îëüãà Ëåîí³ä³âíà, ÿêà ñòàëà íàøèì íàö³îíàëüíèì åï³öåíòðîì ³ ïðîâ³äíèêîì, áî äîáðå çíàëà á³îãðàô³þ ³ ì³ñöÿ. Ïîðó÷ ñòàíö³¿ ìåòðî «Âèñòàâêîâèé öåíòð» ìè ï³ä äîùåì øóêàëè 723 ìàðøðóò³âêó, ÿêà îìèíàëà ê³ëüêà ðàç³â çóïèíêó, íà÷å ïðèâèä. Àëå î 10-³é ìè âæå áóëè â ñåë³. Äîù íå ïðèïèíÿâñÿ. Ìè ï³øëè äî ñ³ëüðàäè, äå ³ ïîáà÷èëè äâîõ ÷îëîâ³ê³â îäíå íàâïðîòè îäíîãî. Öå áóëè ïàì’ÿòíèêè Øåâ÷åíêó é Ìàð÷åíêó, ÿêèõ, îêð³ì ÷îðíîãî êîëüîðó êàìåíÿ, ïîºäíóâàëî ñëîâîñïîëó÷åííÿ «ð³äíà ìîâà». ² îäíîãî, ³ äðóãîãî ÷åêàâ ïåðøèé ó æèòò³ àðåøò ÷åðåç ëþáîâ äî ñâ ìîâè. Òðè íåîïóáë³êîâàí³ åñå¿ íà çàõèñò ìîâè Âàëåð³é ïåðåäàâ äðóêàðö³ âîñåíè 73-ãî. ² äî íå¿ íà ïàðêîâó ëàâêó âèïàäêîâî ï³äñ³â ³íîçåìåöü, ÷åðåç ùî ¿¿ é çàòðèìàëè. Óæå 25 ÷åðâíÿ 1973 ðîêó Ìàð÷åíêî áóâ çààðåøòîâàíèé ÷îëîâ³êàìè â ÷îðíèõ ïàëüòàõ, âèçíàíèé ðåöèäèâ³ñòîì, çàñóäæåíèé äî 6 ðîê³â ïîçáàâëåííÿ âîë³ â êîëîí³¿ ñóâîðîãî ðåæèìó ³ 2 ðîê³â çàñëàííÿ. Òîä³ íàâ³òü Îëåñü Ãîí÷àð, ÿêèé ïîâàæàâ Âàëåð³ÿ ³ âëàøòóâàâ íà ðîáîòó äî «Ë³òåðàòóðíî¿ Óêðà¿íè» æóðíàë³ñòîì, í³÷îãî çðîáèòè íå ì³ã. Ç ò³º¿ â’ÿçíèö³, äå â³í ñòàâ ³íâàë³äîì 3-î¿ ãðóïè ÷åðåç íåë³êóâàííÿ õâîðèõ íèðîê, â³í ïèñàâ ñâî¿é ìàòåð³: «Òè ìàëà é
ìàòèìåø ñèíà, êîòðîìó ëþáîâ äî òåáå äîïîìîãëà âèáîðîòè ïðàâî íàçèâàòèñü ëþäèíîþ». Êîëè ìè âèðóøàëè äî ñåëà, íàéá³ëüøîþ ìð³ºþ áóëî çóñòð³òèñÿ ñàìå ç ͳíîþ Ìèõàéë³âíîþ, – ìàìîþ äèñèäåíòà. ×îìóñü ùèðî õîò³ëè â³ðèòè, ùî âîíà æèâà, àëå íà êëàäîâèù³, îêð³ì ìîãèëè Âàëåð³ÿ, ìè çíàéøëè ìîãèëó ìàòåð³, êîòðà, ÿê áóëî âêàçàíî íà ïàì’ÿòíèêó, ïîìåðëà ó 2011 ðîö³. Ïåðåä ìîãèëîþ ïàí³ Í³íè çãàäàâ ÷îìóñü ñëîâà ç ¿¿ ïðîìîâè ïåðåä «ãåëüñèíöÿìè»: «Ìîº áàæàííÿ – áóòè ã³äíîþ ñâîãî ñèíà». Ñàìå ìàòåð³ êîëèñü çàêîõàíà ó Âàëåð³ÿ ñòóäåíòêà-ãåîëîãèíÿ Ñàíäðà Ôàïï’ÿíî çà äâàäöÿòü ðîê³â ïî ñìåðò³ äèñèäåíòà íàïèøå: «...äëÿ ìåíå ñïðàâä³ âåëèêà ÷åñòü – ïèñàòè öüîãî ëèñòà äî ìàòåð³ ëþäèíè, ÿêà ìóæíüî ³ ÷åñíî áîðîëàñÿ ïðîòè çëà. Ñüîãîäí³ Âàëåð³é ñïðàâä³ ïðèñóòí³é ó ìîºìó æèòò³. ß ìîëþñü çà íüîãî, ³ â³í ùîäíÿ ìîëèòüñÿ çà ìåíå...» ...Íà êëàäîâèù³ ìè ïîáà÷èëè ñèíüîîêó ïîõèëó æ³íêó á³ëÿ ìîãèë ³ ïîçíàéîìèëèñÿ. Ïàí³ Ë³ä³ÿ çíàëà Âàëåð³ÿ, õî÷ â³í áóâ ³ ñòàðøèé, òîìó «ïîòàíöþâàòè â êëóá³ ç íèì íå ìîãëà», àëå ðîçïîâ³ëà íàì ïðî ì³ñöåâó â÷èòåëüêó ³ñòî𳿠– Ãàëèíó Ñåìåí³âíó, ÿêà òî÷íî ìàëà á ùîñü çíàòè. Íà ìîãèëüí³é ïëèò³ Âàëåð³ÿ âèêàðáîâàíî: «Áëàæåíí³ ãíàí³ çà ñâîáîäó». ßê ç‘ÿñóâàëîñÿ ï³ä ÷àñ ñï³ëêóâàííÿ ç ò³òêîþ Ìàð÷åíêà, öå ñëîâà ç ïðîìîâè ªâãåíà Ñâåðñòþêà íà ïîõîðîí³. Óñÿ ðîäèíà, äî ñëîâà, Ñâåðñòþêà ïîâàæຠòà ïàì’ÿòຠíàéá³ëüøå, áî â³í ùîðîêó ïðè¿çäèâ ó æîâòí³, â äåíü íàðîäèí. Äèñèäåíòè-ïîë³òâ’ÿçí³ çàâæäè ïðèõîäèëè íà ìîãèëó ç êàïóñíÿêîì. Ìè õîò³ëè çíàéòè öåðêâó, â ÿê³é éîãî â³äñï³âóâàëè. Ìåí³ íàâ³òü ìàðèâñÿ ñòàðèé ñâÿùåíèê, ïåðåä ÿêèì ëåæàëà ó äàëåêî-
ìó 1984 äîìîâèíà Âàëåð³ÿ. Áî ÿ ÷èòàâ, ùî òîãî ñâÿùåíèêà êàäåá³ñòè çàëÿêàëè. Òà êîëè ìè ïîçíàéîìèëèñÿ ç âëàñíèöåþ ñ³ëüñüêî¿ êàâ’ÿðí³ – Ñòåëëîþ Ìèõàéë³âíîþ, ÿêà ãðຠâ øàõè ç³ ñâî¿ìè â³äâ³äóâà÷àìè, ç’ÿñóâàëîñÿ, ùî â ò³ ðîêè â ñåë³ öåðêâè íå áóëî. ϳçí³øå æ ÿ ä³çíàâñÿ, ùî äîìîâèíó ç ò³ëîì â³äñï³âóâàëè â öåðêâ³ Ïîêðîâè â Êèºâ³, íà Ïîäîë³. Âèïèâøè êàâè ç³ Ñòåëëîþ Ìèõàéë³âíîþ, ìè ï³øëè çà âêàç³âêîþ «äâîïîâåðõîâèé â÷èòåëüñüêèé áóäèíîê» ó ãëèáèíó ñåëà, äå æèëà Ãàëèíà Ñòåïàí³âíà, ³ñòîðèê. Ó÷èòåëüêà çäèâóâàëàñÿ, ùî ìè ïðèéøëè ñàìå äî íå¿, à íå äî æèâî¿ ò³òêè Ìàð÷åíêà – Âàëåíòèíè Ãíàò³âíè Äàâèäåíêî, à ÿê ïî÷óëà, ùî ìè âñ³ ç Óí³âåðñèòåòó ³ìåí³ Òàðàñà Øåâ÷åíêà, äå âîíà é ñàìà íàâ÷àëàñÿ, òî ùå é ïðîâåñòè äî ò³ò÷èíèõ âîð³ò íàñ çàáàæàëà. Ïàí³ Ãàëèíà ðîçïîâ³ëà, ùî ä³ä Ìàð÷åíêà – ïðîôåñîð Ëüâ³âñüêîãî óí³âåðñèòåòó, âèêëàäàâ íà ¿¿ êóðñ³. Êàæå: «Æ³íîê ëþáèâ íåòÿìíî. À â íàñ áóëà ñòóäåíòî÷êà ͳíà, í³æêè êðàñèâåçí³. Òî ìè çíàëè öå âñå ³ äàâàëè ¿é íàâ³òü êîíñïåêò: ëèøå ùîá âèéøëà ³ ïðî÷èòàëà! À ïðîôåñîð ñèä³â ÷åðâîíèé, ðîáèâ âèãëÿä, ùî ÷óº. – À ìè ͳíö³ êðè÷àëè: «Îäèí ðàç ïðî÷èòàëà, ÷èòàé ïî äðóãîìó êîëó»! ² îò íàðåøò³ ìè á³ëÿ âîð³ò ò³òêè Âàëåð³ÿ – Âàëåíòèíè. Á³ëÿâà ïàí³ â³ä÷èíèëà, çàïðîñèëà äî ñåáå. Äàë³ ïîäàþ ïðÿìó ìîâó: «Êîëè ìè éîãî ïîõîâàëè, íà äðóãèé äåíü ÿ éäó äî ÷îëîâ³êà, ³ â³í çàïèòóº, ÷è áóëà ÿ íà ïîõîðîí³? ß â³äïîâ³ëà, ùî áóëà, à â³í ìåí³ êàæå: “Îò ÿê çàáåðóòü òåáå, – òî ï³äó ÿ òåáå âèðÿòîâóâàòü”. À äóæå æ õâèëþâàëèñÿ: ðàïòîì çàáåðóòü çà òå, ùî ÿ ï³øëà, à ÿê æå òðîº ä³òåé òà õâîðèé ÷îëîâ³ê? Àëå í³÷îãî... Äî ìåíå í³ÿêèõ ïðåòåíç³é íå áóëî... À ìîæå, ùîñü òàì ³ áóëî, áî äî ìåíå ³ ïàðòîðã íà óðîê ïðèõîäèëà (óæå ÿ òåïåð îöå çãàäóþ), ³ ïèòàëèñü òóò ä³òè çà Îñòàïà Âèøíþ... Ãàëêà, ìåíøà, áóëà ó íèõ íà÷å çâ’ÿçêîâà, à ͳíà Ìèõàéë³âíà, êîëè ¿çäèëà äî íüîãî, òî âîíè æ òàì ïèñàëè ùîñü ³ ñêëàäàëè â ï³ãóëî÷êè-êàïñóëè. ² âîíè áóëè íà ïîáà÷åíí³, à ͳíà Ìèõàéë³âíà çáåð³ãàëà ¿õ ó áàíî÷ö³ íà ïîëè÷ö³, ³ òóò âðèâàþòüñÿ ç îáøóêîì ³ ÿêðàç òóäè ðóêè ïðîñòÿãàþòü,
², çâè÷àéíî æ, òðàäèö³éíî âçÿëè ó÷àñòü ó ïî䳿 ïîåòè, àâòîðè íàøîãî âèäàâíèöòâà – Îëåã Êîöàðåâ, Îëåêñàíäð Ìèìðóê ³ Âàíî Êðþ´åð. Âîíè ïðî÷èòàëè ïî ê³ëüêà òâîð³â ðåïðåñîâàíèõ ïîåò³â, ÷èì, áåçóìîâíî, â³äòâîðèëè äóõ ¿õíüî¿ òâîð÷îñò³ é ñàìó êóëüòóðíó àòìîñôåðó äîáè. Ïðîçâó÷àëè â³ðø³ Ìèõàéëÿ Ñåìåíêà, Ìèðîñëàâè Ñîï³ëêè, ²âàíà Ìàëîâ³÷êà, Ìàéêà Éîãàíñåíà òà Ìèêîëè Ñêóáè.
à âîíà Áîãó ìîëèòüñÿ... ³ â³í îïóñòèâ ðóêè, íå ï³øîâ ïî ò³ ï³ãóëî÷êè. Âîíè âñå çàïèñóâàëè, ³íôîðìàö³þ ïðî òå, ÿê ¿õ òàì òðèìàëè, òî âîíà ¿õ êîâòàëà, ïðèõîäèëà äîäîìó, òàì ¿õ âèéìàëà. Ãàëêà áðàëà ö³ ï³ãóëêè ³ â Ìîñêâó ïåðåäàâàëà, çâ³äêè ³íø³ äèñèäåíòè ïåðåäàâàëè çà êîðäîí. Óñ³ çàïèòóâàëè: “Ùî òè ïîñòàâ îäèí ïðîòè ³ìïå𳿠çëà?” À â³í â³äïîâ³äàâ: “² ìåí³ ñàìîìó íåçáàãíåííà îòà ëþáîâ äî Óêðà¿íè, äî íàðîäó”. ³í æå â ðîñ³éñüêîìîâí³é ñ³ì’¿ íàðîäèâñÿ, áàòüêî éîãî – “êàöàï” íàòóðàëüíèé! Çà áàòüêîì â³í Óìðèëîâ, àëå ïîò³ì çì³íèâ ïð³çâèùå íà Ìàð÷åíêî... ...Ó 75-ìó Âàëåð³ÿ ïðîñèëè íàïèñàòè ëèñòà – îò ÿê Äçþáà, çäàòè... ³ Âàëåðà êàæå: “Ìàìî, ³ òè ¿ì â³ðèø? Ñâåðñòþê, Ñâ³òëè÷íèé, ³ç ÿêèìè øìàòêîì õë³áà ä³ëèâñÿ, ³ ÿ áóäó ùîñü íà íèõ ïèñàòü?” Êîëè ïåðåäàâ õòîñü çà êîðäîí, ùî â³í ïîìåð, ó ìàòåð³ ïåðåäà÷êè áðàëè ³ íà äðóãèé äåíü ï³ñëÿ ñìåðò³, ³ íà òðåò³é. Çà 8 äí³â ï³ñëÿ ñìåðò³ ïðî íüîãî ñêàçàâ ïðåçèäåíò Ðåéãàí. ² âîíè éîãî â³ääàþòü ó òðóí³. Öå áóëî áîæå ïðîâèä³ííÿ. Ïðèâåçëè éîãî ó çàêðèò³é òðóí³, àëå ìàò³ð ïåðåâ³ðèëà, ÷è öå â³í ä³éñíî, ïî øêàðïåòêàõ, ÿê³ ñàìà æ éîìó ïåðåäàëà». Ìè öå ñëóõàëè ìîâ÷êè. Íàâ³òü äîù ïåðåñòàâ. ² áóëî òå, ùî ïðîñòî âáèëî. Ñïåðøó íàì ì³ñöåâ³ êàçàëè, ùî âîíè íà ìîãèëêó äî íüîãî ÿáëóêà íîñÿòü, àëå íà öå í³õòî îñîáëèâî íå çâåðíóâ óâàãè. Àëå Âàëåíòèíà Ãíàò³âíà ðîçïîâ³ëà, ùî Âàëåð³é óæå â ëåí³íãðàäñüê³é â’ÿçíè÷í³é ë³êàðí³ ïîñò³éíî ïðîñèâ ÿáëóêà. Îïóõëèé âæå ëåæàâ ³ ïðîñèâ. Öå òîä³, êîëè ÿáëóíåâ³ ïåðåäà÷êè â³ä ìàòåð³ í³õòî íå äîçâîëÿâ ïðèéìàòè. ² ëåí³íãðàäñüê³ êîíâî¿ðè íàâ³òü äðàæíèëèñÿ. Ïîêàçóâàëè ÷åðåç ´ðàòè ÿáëóêà é íå äàâàëè. Äî ñàìî¿ ñìåðò³. Òîìó, ïèøó÷è öåé ìàòåð³àë, ÿ çàïèòóâàâ ñåáå: «Ëåí³íãðàäñüê³ ÿáëóêà ÷è ïðàâî áóòè ëþäèíîþ?» Ñâîºìó ä³äó, ÿêèé ñèä³â ó ðàäÿíñüêîìó òàáîð³, Âàëåð³é ÿêîñü åìîö³éíî íàïèñàâ: «ßê ìîæíà áóäóâàòè äåðæàâó é íèùèòè áóä³âíè÷èõ – ðîäèòè ³ òóò æå ¿ñòè âëàñíèõ ä³òåé? Ðóáàëè ë³ñ, à â³ä íüîãî ëåò³ëè òð³ñêè.  êîìóí³ñò³â øëÿõ äî ñâ³òëîãî ìàéáóòíüîãî âåäå ëèøå ÷åðåç öå...» Ñàìå òîìó, äðóç³, ìè – òðè âòîìëåí³ êè¿âñüêèì æèòòÿì «äîñë³äíèêè», íå ñïàâøè âíî÷³, ïî¿õàëè íà áàòüê³âùèíó Âàëåð³ÿ Ìàð÷åíêà, áî áîðö³â ïðîòè çëà òðåáà çíàòè â îáëè÷÷ÿ. Õàé íàâ³òü ÷åðåç ìîãèëó ÷è ïàì’ÿòíèê.
ÑÌÎËÎÑÊÈÏ Óêðà¿íè
2
¹ 3-4 (271-272), áåðåçåíü-êâ³òåíü, 2018 ð³ê ×ÀÑÎÏÈÑ ÒÂÎÐ×ί ÌÎËÎIJ
«Ïîåç³ÿ. Ïåðåêëàä. Ïåðôîðìàíñ» ó Õàðêîâ³ Îëüãà ÀÐÒÅÌ×ÓÊ Íåùîäàâíî â Õàðêîâ³ â³äáóâñÿ äåáþò ïðîåêòó «Ïîåç³ÿ. Ïåðåêëàä. Ïåðôîðìàíñ». Ñåðåä éîãî îðãàí³çàòîð³â – íàø³ ëàóðåàòè, àâòîðè Ëåñèê Ïàíàñþê ³ Äàðèíà Ãëàäóí. «Ìè – ïîåòè. Îáîº – ïåðåêëàäà÷³. Ëåñèê – ç ðîñ³éñüêî¿, á³ëîðóñüêî¿ òà ïîëüñüêî¿, ÿ – ç àíãë³éñüêî¿ (³ íàâïàêè). À ùå ìè – ïåðôîðìåðè. Ïîïðè òå, ùî íàðàç³ òåîðåòè÷íî¿ îñâ³òè íå áðàêóº, ïðàêòè÷íèõ ïîðàä, ÿê³ áóëè á íàñïðàâä³ êîðèñíèìè òóò ³ çàðàç, ìàéæå í³õòî íå äàº. Òîìó ìè âèð³øèëè çðîáèòè ïðîåêò, ÿêèé áóâ áè ö³êàâèì äëÿ íàñ ³ êîðèñíèì äëÿ ³íøèõ», – ðîçïîâ³ëà Äàðèíà Ãëàäóí.
âèäàâíèöòâà «Ñìîëîñêèï» ³ ïðî ë³òåðàòóðíèé êîíêóðñ âèäàâíèöòâà. Àâòîðè äàëè ê³ëüêà ïîðàä ñâî¿ì ìîëîäøèì êîëåãàì. Áàãàòî ÷èòàòè. ² íå ëèøå ñó÷àñíèê³â, àëå é êëàñèê³â, ëàóðåàò³â ïðåñòèæíèõ ë³òåðàòóðíèõ ïðåì³é. Ö³ ëþäè íå ïðîñòî òàê îòðèìàëè ñâ³òîâó ñëàâó – ó ¿õí³õ òåêñòàõ áóëî ùîñü îñîáëèâå. Òå, ùî âèð³çíÿëî ¿õ ñåðåä ðåøòè. ×èòàþ÷è õîðîøó ë³òåðàòóðó, ïî÷èíàºø ñàì ïèñàòè êðàùå. Áðàòè
Ïðåçåíòàö³ÿ êíèã Ëåñèêà Ïàíàñþêà ³ Äàðèíè Ãëàäóí Ïðîåêò «Ïîåç³ÿ. Ïåðåêëàä. Ïåðôîðìàíñ» òàêîæ ìàâ íà ìåò³ ìàêñèìàëüíî çàëó÷èòè ì³ñöåâó òâîð÷ó ìîëîäü. Ñàìå òîìó äëÿ îðãàí³çàö³¿ 6 çàõîä³â ó Õàðêîâ³ âèêîðèñòîâóâàëè 6 ð³çíèõ ìàéäàí÷èê³â (îñê³ëüêè â êîæíîãî – ñâîÿ ö³ëüîâà àóäèòîð³ÿ). Ïîåòè÷íà ÷àñòèíà ïðîåêòó ñêëàäàëàñÿ ç äâîõ çàõîä³â. Ïåðøèé â³äáóâñÿ â ðàìêàõ ˳òåðàòóðíî¿ ñòó䳿 ô³ëîëîã³÷íîãî ôàêóëüòåòó Õàðê³âñüêîãî íàö³îíàëüíîãî óí³âåðñèòåòó ³ì. Â. Í. Êàðàç³íà. ϳä ÷àñ âèñòóïó Äàðèíà Ãëàäóí ³ Ëåñèê Ïàíàñþê ïðåçåíòóâàëè ñâî¿ êíèãè, ðîçïîâ³ëè ïðî Ñåì³íàð òâîð÷î¿ ìîëîä³
ó÷àñòü ó ë³òåðàòóðíèõ êîíêóðñàõ. Êîëè òè âæå çâàæèâñÿ ùîñü íàïèñàòè, òî íàñòóïíèì êðîêîì ñòຠïðåçåíòàö³ÿ ñâî¿õ òåêñò³â: íà ÷èòàííÿõ àáî ë³òåðàòóðíèõ ñòóä³ÿõ. Ïðîáëåìà â òîìó, ùî íå íà âñ³õ ÷èòàííÿõ ïðèñóòí³ ë³òåðàòóðîçíàâö³, ôàõîâ³ êðèòèêè, âèçíàí³ ïèñüìåííèêè àáî âèäàâö³. Òóäè, ÿê ïðàâèëî, ïðèõîäÿòü òàê³ æ ìîëîä³ àâòîðè. Äëÿ òîãî, ùîá ïðî òåáå ïî÷óëî ÿêîìîãà á³ëüøå ëþäåé, òðåáà ïîäàâàòèñÿ íà âåëèê³ ë³òåðàòóðí³ êîíêóðñè. Ìîæëèâî, òè íå ïåðåìîæåø ó ïåðøèé ð³ê. Àáî â äðóãèé. ² íàâ³òü ó òðåò³é. Ðîç³áðàòèñÿ â êíèæêîâîìó ðèíêó. Êîæíå âè-
äàâíèöòâî ìຠñâîþ ïîë³òèêó ³ ö³ëüîâó àóäèòîð³þ. ßêùî õî÷åø êîëèñü âèäàòè âëàñíó êíèæêó, òî ñë³ä ðîç³áðàòèñÿ â òîìó, ÿêå âèäàâíèöòâî ó ÷îìó çàö³êàâëåíå. Íàñàìê³íåöü Äàðèíà Ãëàäóí ³ Ëåñèê Ïàíàñþê ïîäàðóâàëè ñâî¿ êíèæêè á³áë³îòåö³ óí³âåðñèòåòó ³ äîìîâèëèñÿ çíîâó çóñòð³òèñÿ ç ó÷àñíèêàìè ë³òñòó䳿, íàïðèêëàä, íà íàãîðîäæåíí³ ïåðåìîæö³â ë³òåðàòóðíî¿ ïðå쳿 âèäàâíèöòâà «Ñìîëîñêèï» íàñòóïíîãî ðîêó. Äðóãèé çàõ³ä ïîåòè÷íîãî áëîêó ïðîåêòó â³äáóâñÿ ó êíèãàðí³ «Vivat». Öüîãî ðàçó çâó÷àëî á³ëüøå ïîå糿. Òàêîæ àâòîðè ðîçïîâ³ëè ïðî ñâ³é øëÿõ äî ïåðøî¿ çá³ðêè. Ìè ä³çíàëèñÿ, ùî Ëåñèê Ïàíàñþê áðàâ ó÷àñòü ó ë³òåðàòóðíèõ îá’ºäíàííÿõ, ïóáë³êóâàâ ñâî¿ òåêñòè íà ïëàòôîðì³ «Ðîæåâèé ñëîíèê», äå ïîçíàéîìèâñÿ ç ³íøèìè ìîëîäèìè ïîåòàìè, áðàâ ó÷àñòü ó ð³çíîìàí³òíèõ ôåñòèâàëÿõ (ñïåðøó, ðåã³îíàëüíèõ, ïîò³ì – âñåóêðà¿íñüêèõ). ² ï’ÿòü ðîê³â ïîñï³ëü ïîäàâàâñÿ íà êîíêóðñ âèäàâíèöòâà «Ñìîëîñêèï», ïåðø í³æ îòðèìàòè ²² ïðåì³þ. Äàðèíà Ãëàäóí â³äçíà÷èëà, ùî ó ¿¿ òâîð÷îìó øëÿõó âèçíà÷àëüíèì ñòàëî íàâ÷àííÿ íà ñïåö³àëüíîñò³ «Ë³òåðàòóðíà òâîð÷³ñòü» â ²íñòèòóò³ ô³ëîëî㳿 ÊÍÓ ³ìåí³ Òàðàñà Øåâ÷åíêà. Âîíà ìàéæå íå áðàëà ó÷àñò³ í³ â ë³òåðàòóðíèõ ñòóä³ÿõ, àí³ ó ôåñòèâàëÿõ. Íàòîì³ñòü ïåðåìàãàëà ó ð³çíèõ êîíêóðñàõ, çîêðåìà â «Êîðîíàö³¿ ñëîâà» ³ ˳òåðàòóðíîìó êîíêóðñ³ âèäàâíèöòâà «Ñìîëîñêèï» (ùîïðàâäà, òàêîæ íå îäðàçó, à ëèøå ç òðåòüî¿ ñïðîáè). Ó ðàìêàõ ïåðåêëàäíîãî áëîêó ïî䳿 êè¿âñüê³ ãîñò³ ïðîâåëè ³íòåðàêòèâíó ëåêö³þ «Ïðàêòè÷íèé ïåðåêëàä â Óêðà¿í³», ï³ä ÷àñ ÿêî¿ ðîçãëÿíóëè ñó÷àñíèé ñòàí ðèíêó ïåðåêëàäíî¿ ë³òåðàòóðè, ðîçïîâ³ëè ñëóõà÷àì, ÿê íà àñîðòèìåíò ³ ö³íó êíèã ³íîçåìíèõ àâòîð³â âïëèâàþòü ãðàíòè. Ùå îäí³ºþ âàæëèâîþ òåìîþ ñòàëà ÿê³ñòü ïåðåêëàäó, ùî çàëåæèòü íå ëèøå â³ä êâàë³ô³êàö³¿
ïåðåêëàäà÷à, àëå é â³ä ðîáîòè ðåäàêòîðà, à ³íîä³ íàâ³òü êîíñóëüòàíòà. Ïîãîâîðèëè ³ ïðî ôàõîâ³ ³íñòèòóö³¿ â Óêðà¿í³, à òàêîæ ïðî íîâ³ ìîæëèâîñò³ äëÿ ïåðåêëàäà÷³â: ôåñòèâàëü «Translatorium» òà îíëàéí-ïëàòôîðìó «Umbrella». Íàïðèê³íö³ ëåêö³¿ öåíòð ïåðåêëàä³â «Prof²T» ðîç³ãðàâ ñåðåä ñëóõà÷³â ñåðòèô³êàò íà êóðñ ä³ëîâî¿ àíãë³éñüêî¿. Ïåðôîðìàòèâíèé áëîê ïðîåêòó îðãàí³çóâàëà Ìàð³ÿ Ñòåïàíþê (ïîåòêà ç Õàðêîâà). Âîíà çàïðîïîíóâàëà ³ éîãî íàçâó: «Öå ò³ëüêè ïî÷àòîê». Óñå ðîçïî÷àëîñÿ ç ³íòåðàêòèâíî¿ ëåêö³¿ ïðî ñó÷àñíèé ïîåòè÷íèé ïåðôîðìàíñ â Óêðà¿í³ â³ä Äàðèíè Ãëàäóí. ϳä ÷àñ ëåêö³¿ êîðîòêî áóëî îêðåñëåíî â³õè ðîçâèòêó ìèñòåöòâà ïåðôîðìàíñó â Óêðà¿í³, à òàêîæ íàâåäåíî êëàñèô³êàö³þ ïîåòè÷íèõ ïåðôîðìàíñ³â, ðîçðîáëåíó ëåêòîðêîþ. Îäðàçó ï³ñëÿ ëåêö³¿ ðîçïî÷àâñÿ ïåðôîðìàíñ â³ä õàðê³âñüêîãî ë³òåðàòóðíîãî îá’ºäíàííÿ «NETWOR÷³», ñòâîðåíîãî Þ볺þ Áàòê³ë³íîþ, Ñâ³òàíêîþ Çàãðåáîþ, Àííîþ Êèñåëüîâîþ, Ìàðêîì Òåðåíîì òà Êàòåðèíîþ ªãîðåíêîâîþ. ϳä ÷àñ êâàäðîêàçêè «Ï³ñëÿ ãåï³-åíäó âñå ò³ëüêè ïî÷èíàºòüñÿ...» ó÷àñíèö³ ÷åðåç ïðèçìó æèòòÿ êàçêîâèõ ïðèíöåñ
ðîçïîâ³äàëè ïðî çîâñ³ì íå êàçêîâå æèòòÿ äîìîãîñïîäàðîê. Àòìîñôåðíîñò³ äîäàâàëà ìóçè÷íà ³ìïðîâ³çàö³ÿ ²ðèíè Áîíäàðåíêî. «NETWOR÷³» çðîáèëè àêöåíò íå ëèøå íà òåêñòàõ, àëå é íà ðåêâ³çèò³. Êîæíà ïåðôîðìåðêà ìàëà ïåâíèé êàçêîâèé îáðàç (Ðàïóíöåëü, Àð³åëü, Ïîïåëþøêà òà Ìåð³äà), âäàëî ï³äêðåñëåíèé êîñòþìîì. Ó öåíòð³ ïåðôîðìàíñó, îòæå, îïèíèëàñÿ òåìà ñòîñóíê³â çàêîõàíî¿ ïàðè, ÿê³ íàâ³òü ó êàçêîâèõ ïðèíöåñ ìîãëè áóòè äàëåêèìè â³ä ³äåàëó. Ô³íàëüíèì çàõîäîì âå÷îðà ñòàâ êîíöåïòóàëüíèé ïåðôîðìàíñ «Çíèêîì³» çà òåêñòàìè ç³ ñìîëîñêèï³âñüêî¿ çá³ðêè «Ðóáàòè äåðåâî» Äàðèíè Ãëàäóí. Ó ïðîöåñ³ íàïèñàííÿ ñöåíàð³þ â³ðø³ çàçíàëè çì³í â³äïîâ³äíî äî òâîð÷îãî çàäóìó àâòîðêè ³äå¿ ïåðôîðìàíñó Ìà𳿠Ñòåïàíþê. Ïîå糿 äîïîâíþâàëà ìóçè÷íà ³ìïðîâ³çàö³ÿ Ìàêñèìà Áàãè (áàñ-ã³òàðà) ³ Þð³ÿ Øòàéäè (åëåêòðîã³òàðà), à òàêîæ ïëàñòè÷íà ³ìïðîâ³çàö³ÿ Îëåíè Åðì³øê³íî¿. Âñ³ ïåðôîðìåðè áóëè îäÿãíåí³ â òåìíèé îäÿã. Îáëè÷÷ÿ Îëåíè ïðèõîâóâàëà ÷îðíà òêàíèíà. «Çíèêîì³» ïîñòàâèëè åôåêòíó êðàïêó â õàðê³âñüêîìó ïðîåêò³ «Ïîåç³ÿ. Ïåðåêëàä. Ïåðôîðìàíñ».
Áþëåòåíü «Ñìîëîñêèï» ó Õàðêîâ³
ÍÅÇÀËÅÆÍ²É ÄÅÐÆÀ² – ÍÅÇÀËÅÆÍÓ ÖÅÐÊÂÓ! ²âàí ÊÎËÎ̲ªÖÜ «Ñîáîðè äóø ñâî¿õ áåðåæ³òü, äðóç³… Ñîáîðè äóø!» Îëåñü Ãîí÷àð
Ò
å, ùî ñâÿòêóâàííÿ ñòîë³òíüîãî þâ³ëåþ êëàñèêà óêðà¿íñüêî¿ ë³òåðàòóðè Îëåñÿ Ãîí÷àðà, ÷èé ðîìàí «Ñîáîð» âõîäèòü ó øê³ëüíó ïðîãðàìó, çá³ãëîñÿ ç ³ñòîðè÷íîþ çàÿâîþ Ïåòðà Ïîðîøåíêà ïðî òå, ùî ñïðàâà ç íàäàííÿì Âñåëåíñüêèì – Êîíñòàíòèíîïîëüñüêèì – ïàòð³àðõàòîì Òîìîñó ïðî àâòîêåôàë³þ óêðà¿íñüêî¿ öåðêâè íàðåøò³ çðóøèëà ç ì³ñöÿ, ñâ³ä÷èòü, ùî âñå ó öüîìó Âñåñâ³ò³ ïîâ’ÿçàíå ³ â³äáóâàºòüñÿ çàêîíîì³ðíî. Îäí³ºþ çàÿâîþ ïðåçèäåíòà Ïîðîøåíêà ñïðàâà íå îáìåæèëàñü: ³ç çàÿâàìè ç ïðîõàííÿì íàäàòè óêðà¿íñüê³é öåðêâ³ àâòîêåôàë³þ âèñòóïèëè Âåðõîâíà Ðàäà – 268 ãîëîñ³â «çà», – à òàêîæ âñ³ àðõ³ºðå¿ Óêðà¿íñüêî¿ ïðàâîñëàâíî¿ öåðêâè Êè¿âñüêîãî ïàòð³àðõàòó, âñ³ àðõ³ºðå¿ Óêðà¿íñüêî¿ àâòîêåôàëüíî¿ ïðàâîñëàâíî¿ öåðêâè é îêðåì³ àðõ³ºðå¿ Óêðà¿íñüêî¿ ïðàâîñëàâíî¿ öåðêâè â ºäíîñò³ ç Ìîñêîâñüêèì ïàòð³àðõàòîì.
Ñàìå öüîãî âèìàãຠïðîöåäóðà íàäàííÿ àâòîêåôà볿 – ³ âïåðøå âèêîíàííÿì ö³º¿ ïðîöåäóðè ïðîäåìîíñòðîâàíî, ùî ñàìîñò³éíà ³ íåçàëåæíà öåðêâà íåîáõ³äíà â Óêðà¿í³ ÿê âëàä³ ñâ³òñüê³é, òàê ³ âëàä³ öåðêîâí³é. Òîáòî – ùî ï³äñòàâè äëÿ íàäàííÿ àâòîêåôà볿 òàêè º. Óæå çàÿâëåíî, ùî ò³, õòî çàõî÷óòü â ðàç³ íàäàííÿ óêðà¿íñüê³é öåðêâ³ àâòîêåôà볿 çàëèøèòèñÿ â ºäíîñò³ ç Ìîñêîâñüêèì ïàòð³àðõàòîì, çìîæóòü öå çðîáèòè – ëèøåíü ¿õíÿ öåðêâà òàê ³ íàçèâàòèìåòüñÿ: Ìîñêîâñüêèé ïàòð³àðõàò. Áî ç òî÷êè çîðó ñâ³òîâîãî ïðàâîñëàâ’ÿ íàðàç³ êàíîí³÷íî¿ óêðà¿íñüêî¿ öåðêâè íåìຠâçàãàë³: ÓÏÖ â
ºäíîñò³ ç Ìîñêîâñüêèì ïàòð³àðõàòîì ðîçãëÿäàºòüñÿ ñâ³òîâèì ïðàâîñëàâ’ÿì ïðîñòî ÿê ÷àñòèíà Ìîñêîâñüêîãî ïàòð³àðõàòó. Ñàìå öå ³ áóëî ñâîãî ÷àñó çàÿâëåíî Áëàæåíí³éøîìó Âîëîäèìèðó: «Âàøà öåðêâà – ïðîñòî ÷àñòèíà Ìîñêîâñüêîãî ïàòð³àðõàòó çà êîðäîíîì». Ìîæíà ëèøå óÿâèòè, ÿêèé êîëîñàëüíèé òèñê ÷èíèòü Ìîñêîâñüêèé ïàòð³àðõàò íà Âñåëåíñüêèé – çîêðåìà ³ ÷åðåç îô³ö³éíó Àíêàðó – ùîá íå äîïóñòèòè âèäàííÿ Òîìîñó ïðî àâòîêåôàë³þ óêðà¿íñüêî¿ öåðêâè. Íà ùàñòÿ, Ìîñêîâñüêèé ïàòð³àðõàò ñàì ðîçñâàðèâ ñåáå ³ç Âñåëåíñüêèì, íàìàãàþ÷èñü «ç³ðâàòè» Âñåïðàâîñëàâíèé Êðèòñüêèé ñîáîð. Òà é ïðîñò³ð äëÿ ìàíåâðó â Ìîñêîâñüêîãî ïàòð³àðõàòó îáìåæåíèé – àäæå ðîçêîë â óêðà¿íñüêîìó ïðàâîñëàâ’¿ º æèâîþ ðàíîþ â Ò³ë³ Õðèñòîâîìó – äî òîãî æ ðàíîþ íàéá³ëüøîþ. ² ñâÿòèì îáîâ’ÿçêîì êîæíîãî ïðàâîñëàâíîãî õðèñòèÿíèíà º ñïðèÿòè çàë³êîâóâàííþ ö³º¿ ðàíè, à íå îáåð³ãàòè «êàíîí³÷íèé» status quo, ùî îçíà÷ຠíåîáõ³äíî ³ çáåðåæåííÿ ðàíè. Öå æ ³ ìàâ íà óâàç³ Áëàæåíí³éøèé Âîëîäèìèð, êàæó÷è: «Àâòîêåôàë³ÿ íå ìîæå áóòè ñàìîö³ëëþ, àëå ³ äåìîí³çóâàòè ¿¿ íå âàðòî». Ïðîòå Ìèðî-
ñëàâà ¥îí´àäçå, ìàâøè íàãîäó ïîñï³ëêóâàòèñü ³ç Âñåëåíñüêèì ïàòð³àðõîì â àåðîïîðòó Àòàòþðêà, ïîøèðèëà ó ñâî¿õ ñîö³àëüíèõ ìåðåæàõ ³íôîðìàö³þ, ùî ïàòð³àðõ Âàðôîëîì³é çàÿâèâ, ùî «â³ä÷óâຠòèñê â³ä ïðîòèâíèê³â àâòîêåôà볿 óêðà¿íñüêî¿ öåðêâè, ïðîòå öå íå çàâàäèòü óõâàëèòè ïðàâèëüíå ð³øåííÿ». Öåðêîâí³ ñïðàâè íå âèð³øóþòüñÿ ïðîòÿãîì äåñÿòèë³òü. Ïðîòå ³ «óêðà¿íñüêå ïèòàííÿ» â ïðàâîñëàâ’¿ âèíèêëî íå â÷îðà, ³ íàâ³òü íå â äåâ’ÿíîñòèõ: âîíî âèíèêëî àáî â 1685 ðîö³ ³ç ï³äïîðÿäêóâàííÿì Êè¿âñüêî¿ ìèòðîïî볿 Ìîñêîâñüêîìó ïàòð³àðõàòó, çä³éñíåíîìó ñóìí³âíèì ÷èíîì, àáî 1919 ðîêó, êîëè çíà÷íà ÷àñòèíà äóõ³âíèöòâà çàÿâèëà ïðî óòâîðåííÿ àâòîêåôàëüíî¿ óêðà¿íñüêî¿ öåðêâè, íà ùî íå ï³øîâ æîäåí ç ºïèñêîï³â-ðîñ³ÿí. Çàÿâà Ïîðîøåíêà â³äð³çíÿºòüñÿ â³ä óñ³õ ïîïåðåäí³õ ³í³ö³àòèâ, çîêðåìà Þùåíêà, òèì, ùî çàðàç Óêðà¿íà âïåðøå çàÿâèëà ïðî êîíñåíñóñ äâîõ âëàä: ñâ³òñüêî¿ ³ öåðêîâíî¿ ùîäî áàæàííÿ ìàòè àâòîêåôàëüíó öåðêâó. À äîñÿãíåííÿ ³ äåìîíñòðàö³ÿ ïîä³áíîãî êîíñåíñóñó – öå âæå ð³øó÷èé ³ âïåâíåíèé êðîê âïåðåä ó ïèòàíí³ çäîáóòòÿ àâòîêåôàëüíî¿ öåðêâè.
ÑÌÎËÎÑÊÈÏ Óêðà¿íè
¹ 3-4 (271-272), áåðåçåíü-êâ³òåíü, 2018 ð³ê
3
×ÀÑÎÏÈÑ ÒÂÎÐ×ί ÌÎËÎIJ
Àííà Ìàë³ãîí Îäíà ç î÷åâèäíèõ ë³äåð³â ìîëîäî¿ óêðà¿íñüêî¿ ñèëàáî-òîí³÷íî¿ ë³ðèêè öüîãî ðàçó äåìîíñòðóº íàøèì ÷èòà÷àì ³ ñâî¿ ïðàö³ â ³íøèõ ïîåòè÷íèõ ôîðìàõ. Àëå íåçàëåæíî â³ä îáðàíîãî ðèòìó, ðîçì³ðó ÷è ³íøèõ «òåõí³÷íèõ» îçíàê, ó òâîðàõ Ìàë³ãîí, ÿê çàâæäè, íà âàñ ÷åêàþòü åêçèñòåíö³éí³ ñèòóàö³¿, ìåæîâ³ ïñèõîëîã³÷í³ ìîìåíòè òà åôåêòí³ ìåòàôîðè.
*** ̳ñÿöåâà ò³íü íå õîäè â íàø ñàä Íå òðèâîæ äâåðåé íå ãîéäàé ëàìïàä Íå ëÿêàé êîò³â íå ö³ëóé ä³òåé Íà ìî¿ ñëîâà íå øòàìïóé ö³íó – Íå áóâຠïðîá äå íåìຠñïðîá ß æ òåáå ïîâ³ê ïîò³ì íå ñòÿãíó ×óºø íå çàõîäü â íàøó ãëèáèíó Ùî òîá³ íàø äèì? Ùî òîá³ íàø äàõ? Ç𳺠ïîì³æ òèì ðîçïà÷ íà ãóáàõ... ß òîá³ íå Áîñõ ÿ òîá³ íå Áàõ ³äíàéäè ñâîãî ³ âêëàäèñÿ â ìîõ Ò³ëüêè íå ÷³ïàé ì³é õèòêèé ïðè÷àë Òà çàëåäâå ñâ³ò – ÿê óæå ñòî¿òü ³äïóñêຠôëîò ïðèì³ðÿº ïëîòü Ïîãëèíຠñòðàõ Âòàìóâàâøè õ³òü Âèáèëîñü ³ç ñèë ñòàðøå ç³ ñâ³òèë Âèðîñëà ñåñòðà... *** ßêà ù³ëüíà ôåòðîâà í³÷ Ãîä³ ìåòàòèñü ÿê ðèáà
Ïðîñòî çàëÿæ ³ òåðïè ãà÷îê ó ñîá³ Ìîâ ÿê³ð Òåðïè ³ìáèð éîãî ³ìåí³ ï³ä ÿçèêîì ² ìîâ÷è ìîâ÷è Ðèáàì äàíî ìîâ÷àòè Êîìóñü ïîäàðóþòü øîâê ³ áàòèñò Ñð³áëî é íîâ³ âàçîíè íà ï³äâ³êîííÿ À òè ñîá³ ñïè íå ñòóëèâøè î÷åé Ó òåáå íåìຠäîìó Õ³áà ùî ï³ñíÿ ðèáàëêè Ïðîõðîìëåíà î÷åðåòîì Òà ÿê³ð íåîáåðåæíèé Âàì áè ðàçîì ïåðåòîâêòè öåé ìóë Âàì áè ïîðÿä ïåðåïëèâòè öþ ð³êó Îõ ÿêà ù³ëüíà ôåòðîâà í³÷! À òè çíîâó ç³ðâàëàñü... *** ³í ö³ëóº ¿é ðóêó, ïîâ³ëüíî, ìîâ õî÷å âèòÿãíóòè ãóáàìè æîâòîê áóðøòèíó ç êàáëó÷êè. Íå çàðàç, ÷óºø, äàâàé íå òóò, – íàñ ìîæóòü ïîáà÷èòè. Âèáà÷òå, ìîæíà ðàõóíîê, áóäü ëàñêà! Äåñü äàëåêî ÷óºòüñÿ äð³áîò³ííÿ äæåìáå, ³ õìàðè îñü-îñü ðîçðîäÿòüñÿ ã³ðëÿíäàìè æóðàâë³â. ßê òóò íå âçÿòè ùå ïî îäí³é?.. Âîíà çãàäàëà ÷îìóñü êèëèìîê ³ç îëåíÿìè ùî âèñ³â ó ä³ä³âñüê³é õàò³ – çàâæäè çàñèíàëà, âäèâëÿþ÷èñü ó òó îëåíÿ÷ó ³äèë³þ...
óÿâëÿëà ñåáå îëåíÿòêîì ³ áà÷èëà ñèí³ âåñíÿí³ ñíè... À òóò, ó êàôå, ò³ëüêè ðîãè âèñÿòü, ³ ùå öåé äèâàê ³ç éîãî íåíàñèòíîþ í³æí³ñòþ... Âðåøò³, âîíè íàïèâàþòüñÿ, à ïîò³ì ðîçõîäÿòüñÿ âð³çíîá³÷. Õîäà ¿¿ ìèëà é õèòêà, ìîâ äèòÿ÷èé ïî÷åðê... *** ̳é íåð³äíèé ä³ä ãîâîðèâ òàê ãîëîñíî, ùî ñîðîêè çë³òàëè ç ïàðêàíó, çàáóâøè ö³êàâ³ñòü. Òîìó ìè ä³çíàâàëèñÿ âñ³ íîâèíè ï³çí³øå çà ³íøèõ. ³í áðàâ íàòîìëåíó ïóãó, âèõîäèâ íà âèã³í ³ äîâãî ñòîÿâ, íåâ³äîìî êîãî ÷åêàþ÷è – êîðîâó ³ç ïàñîâèñüêà ÷è ñîííå, íàãóëÿíå ñîíöå, ÷è ùå êîãîñü, õòî äàâíî çàáàðèâñÿ… Áàáà íàçèâàëà éîãî ïðèøèáëåíèì ³ êàçàëà, õî÷ áè âæå ä³æäàâñÿ. ̳é íåð³äíèé ä³ä ïðîïèâàâ ïîòðîõó ìåäàë³, ëàÿâñÿ, âèáèðàþ÷è ïîñë³ä ùóðÿ÷èé ç òîð³øíüîãî òþòþíó, â÷èâ ìåíå çëàçèòè ç âåëîñèïåäà (¿çäèòè ÿ ³ ñàìà íàâ÷èëàñü), ïîêàçóâàâ Áåðë³íñüêèé àëüáîì, çàïàäàþ÷è â ðàïòîâó ìîâ÷àíêó, à ïîò³ì, íàáðàâøèñü ãîëîñó, çíîâó âèêðèêóâàâ, òàê, ìîâ õîò³â ïåðåêðè÷àòè ÷àñ: «Áà÷, ÿê áàãàòî ðîäèòüñÿ õëîïö³â. Öå äî â³éíè...» À ñàì, ëèáîíü, æàëêóâàâ, – çàì³ñòü îíóêà – ÷óæà íåäîëóãà ä³â÷èíêà, â³äëþäüêóâàòà, ÿê ðàâëèê... ß ìàëþâàëà ïàëü÷èêîì ñåðöå íà ìîêð³ì ï³ñêó. Çäàºòüñÿ, òî âñå, ùî çíàëà òîä³ ïðî ëþáîâ. Ïîãàíèõ ä³òåé â³äïóñêàþòü ãóëÿòè â äîù, Àáè øâèäøå çðîñëè òà ïîêèíóëè ä³ì... À ÿ âòåêëà íà âåëîñèïåä³. ...Âîíà ïðèéøëà äî íüîãî ââ³ ñí³, ñòèøèâøè ì³äí³ äçâ³íî÷êè íà êàïòóð³ Çà òðè äîáè äî âåñíè. Çà òðè äîáè äî â³éíè...
Ñþæåò ÿê äèøëî: íå äèòÿ÷èé íå äåòåêòèâ Ñåðã³ÿ Îêñåíèêà Ñåðã³é Îêñåíèê. Âáèâñòâî ï’ÿíî¿ ï³îíåðêè. – Ëüâ³â: Âèäàâíèöòâî Ñòàðîãî Ëåâà, 2018.
Êàòÿ ÐÓÄÈÊ Ñåðã³é Îêñåíèê (ïèñüìåííèöüêå àëüòåð-å´î ïåðåä÷àñíî ñïî÷èëîãî äîöåíòà êàôåäðè ë³òåðàòóðîçíàâñòâà Êèºâî-Ìîãèëÿíñüêî¿ àêàäå쳿 é ãîëîâíîãî ðåäàêòîðà æóðíàëó «Îäíîêëàñíèê» Ñåðã³ÿ ²âàíþêà) â³äîìèé ïåðåäóñ³ì ÿê äèòÿ÷èé ïèñüìåííèê – àâòîð ôåíòåç³éíî-ôàíòàñòè÷íî¿ òðèëî㳿 «Ë³ñîì. Íåáîì. Âîäîþ», äå åòíîãðàô³÷í³ ìîòèâè ïîºäíàëèñÿ ³ç ïîñò-àïîêàë³ïñèñîì, à áàáà ßãà (ïðîñòî-òàêè ïåðåáðàíèé Ïðîïï!) ö³ëêîì ãàðìîí³þâàëà ç ìàøèíîþ ÷àñó. Îòîæ äåòåêòèâ «Âáèâñòâî ï’ÿíî¿ ï³îíåðêè» ç â³êîâèì îáìåæåííÿì 18-100, ÿêèé âèéøîâ ó Âèäàâíèöòâ³ Ñòàðîãî Ëåâà, áóâ äëÿ éîãî ïðèõèëüíèê³â íåñïîä³âàíêîþ. Ùå á³ëüøèì ñþðïðèçîì ñòàëî, ùî ïåðñîíàæ³ öüîãî «äåòåêòèâó äëÿ ï³äë³òê³â áóäü-ÿêîãî â³êó» ðîçñë³äóþòü íå âáèâñòâî, à… êðàä³æêó êóðêè.
Ä
³ÿ â³äáóâàºòüñÿ âë³òêó 1965 ðîêó â ñåë³ Âàðâàðêà. Îïîâ³äà÷³â äâîº: 13-ð³÷íèé Âîâà, ÿêèé ìຠ8-ð³÷íîãî áðàòà Þðó, ³ ä³ëüíè÷èé ñòàðøèíà ì³ë³ö³¿ Ðåâì³ð. Îäíîãî âå÷îðà Þðêî áà÷èòü á³ëÿ êóðíèêà äèâíó ä³â÷èíó. Çãîäîì âîíè ç’ÿñîâóþòü, ùî îäíà êóðêà çíèêëà, ³ òå ñàìå â³äáóâàºòüñÿ ïî âñ³é Âàðâàðö³. Çáèâຠç ïàíòåëèêó Àãåíò – ïîíóðèé ïàðàíî¿äàëüíèé òèï, íàéòàºìíè÷³øèé ç óñ³õ ïåðñîíàæ³â: çàìèêຠîñîáèñòèé òóàëåò íà êëþ÷, íàâ³ùîñü ñêðàäàºòüñÿ ÷óæèì ïîäâ³ð’ÿì, ãîñòåé çóñòð³÷ຠç ñîêèðîþ, ï³äãëÿäຠçà ñóñ³äàìè ³ âèÿâëÿº íåêîíòðîëüîâàíó àãðåñ³þ äî Âîâèíîãî äðóãà Ñàøêà. Ñàøêî, âò³ì, çàâäÿêè éîìó ä³çíàºòüñÿ ïðî ñâî¿õ ñïðàâæí³õ áàòüê³â «áàíäåð³âö³â» ³ òàê âïåð-
øå äîâ³äóºòüñÿ ïðî íåñïðàâæí³ñòü íàâêîëèøíüî¿ ä³éñíîñò³. ßê ³, çðåøòîþ, Ðåâì³ð, ÿêèé äî îñòàííüîãî â³äìîâëÿºòüñÿ ðîçóì³òè, ùî ñàêðàìåíòàëüíà ôðàçà éîãî íà÷àëüíèêà «çàêîí íå äèøëî, àëå ìîæíà é ïîâåðíóòè, ùîá ÷îãî íå âèéøëî» – íå æàðò, à ãîëîâíà íàñòàíîâà âñ³º¿ êàðàëüíî¿ ñèñòåìè â ö³é äåðæàâ³. Ðåâì³ðîâà îïîâ³äü äîâåðøåíà ñâîºþ ìîâîþ – êîíäîâèì ñóðæèêîì, ÿêèé àâòîð ÿâíî íå âèãàäàâ. ² ïîïðè âïº÷ÿòëºí³º íåäîóìêóâàòîãî øï³êà, ÿêå ñíà÷àëà ïðî³çâîäå ïðî íüîãî öåé ÿçèê, äîâîë³ ñêîðî ñòຠÿñíî, ùî ïåðåä íàìè íå ïðîñòî õèòðèé ³ ìàòüîðèé ïðîäóêò ñèñòåìè, ÿêèé ùèðî â³ðèòü ó ïàðò³þ é êîìóí³çì, à êì³òëèâà é íåïîãàíà ëþäèíà. Ìîâà ï³äë³òê³â òåæ ñòè-
ë³çîâàíà âäàëî: â³ä ñëåíãîâèõ ñë³âåöü, ÿê³, ìàáóòü, ó êîæíîãî ïîêîë³ííÿ ð³çí³, øòèáó «çàêîííî», òîáòî êëàñíî, êðóòî – äî ñ³ëüñüêèõ îáñöåííèõ ïðèêàçîê ³ âñ³ëÿêèõ ïåéîðàòèâ³â, ÿê³ äîðîñë³ áîÿòüñÿ âæèâàòè ïðè ä³òÿõ, à ä³òè ïðè äîðîñëèõ (ïðî 18+ ÂÑË, çâ³ñíî, çàãíóëî – òóò îïòèìàëüíî 12+). Óçàãàë³ Îêñåíèêîâ³ ä³àëîãè – öå îêðåìà íàñîëîäà, ÿê ³ âñ³ ö³ âñòàâí³ ì³êðî³ñòî𳿠– ïðèíàã³äí³ Âîâ÷èí³ ñïîãàäè, ÿê³ äàþòü çðîçóì³òè, ùî ïåðåä íàìè äå-ôàêòî íå äåòåêòèâ, à Îêñåíèêîâ³ ìåìóàðè íà êøòàëò «Òàºìíè÷îãî ïîëóì’ÿ öàðèö³ Ëîàíè» Óìáåðòî Åêî, ò³ëüêè ç àëþç³ÿìè íå íà ³òàë³éñüê³ êîì³êñè, à íà ðàäÿíñüê³ ô³ëüìè é ï³ñí³, ÿê³ íå çðîçóì³òè áåç ¥ó´ëà àáî áàáóñ³, ³ ðåàë³ÿìè, â ÿê³ ñêëàäíî ïîâ³ðèòè (òîé ìîìåíò, êîëè âèñë³â «áîñîíîãå äèòèíñòâî» íå ïðî Øåâ÷åíêà). Äî ðå÷³, Øåâ÷åíêî â òåêñò³ íàéïðèñóòí³øèé ³ç ïèñüìåííèê³â, ³, ìîæëèâî, Ñàøêî ï³ñëÿ âñüîãî òàêè ïðî÷èòຠ«Êîáçàð». Ñïîéëèòè, òî âæå ñïîéëèòè. Äðóãèé ïèñüìåííèê, àëå ïðèñóòí³é ó òåêñò³ íåçðèìî, – Äæîí Ôàóëç. ² íå òîìó, ÿñíà ð³÷, ùî ç ²âàíþêîì âîíè äóæå ñõîæ³ çîâí³, à òîìó, ùî, áåçñîâ³ñíî çàñòîñîâóþ÷è â³äêðèòèé ðåöåïòèâíîþ åñòåòèêîþ ïðèéîì îáìàíó ÷èòàöüêèõ î÷³êóâàíü, àâòîð, çàì³ñòü ï³äâèùóâàòè ãðàäóñ êóëüì³íàö³¿, â³äïðàâëÿº áðàò³â äî áàáóñ³ íà Äîíáàñ – ïî¿çäîì. ²íòðèãà çàâìèðàº, ÿê òîä³, êîëè
×àðëüç ó «Æ³íö³ ôðàíöóçüêîãî ëåéòåíàíòà» çóñòð³÷ຠó âàãîí³ àâòîðà êíèæêè, ÿêèé ïèòຠâ íüîãî, ÿê êðàùå ¿¿ çàê³í÷èòè. Îêñåíèê êðóòèòü ñþæåò, ÿê äèøëî, äåìîíñòðóþ÷è, ùî êðèì³íàëüíà ñêëàäîâà ðîìàíó äàëåêî íå ãîëîâíà. Àâòîð – ìàéñòåð êîìïîçèö³¿ ³ ÿê í³õòî ç ñó÷àñíèõ óêðà¿íñüêèõ ïèñüìåííèê³â äáຠïðî «ìîíòàæí³ ñêëåéêè», êîëè êîæåí íàñòóïíèé ðîçä³ë ïî÷èíàºòüñÿ ñëîâàìè îïîâ³äà÷à ç ïîïåðåäíüîãî. Òàêîæ â³í äîñêîíàëî âîëî䳺 ò.çâ. cliffhanger’îì – çóïèíêîþ ðîçïîâ³ä³ íà íàéö³êàâ³øîìó ì³ñö³ òà – ó ìóçèö³ öå íàçèâàºòüñÿ ritardando – óïîîâ³³³ëüíåååííííÿÿÿÿÿÿìììììììì 䳿, à ºäèíà êâàç³åðîòè÷íà ñöåíà âèéøëà – ÿ äóìàëà, òàê ó쳺 ò³ëüêè Óëüô Ñòàðê – ãàðíîþ ³ äóæå îáåðåæíîþ. Íàîñòàíîê õî÷ó ïîâåðíóòèñÿ äî ì³ñòèêè â òåêñò³, áî âñ³ ìîòîðîøí³ åï³çîäè âèïèñàíî îñîáëèâî ñìà÷íî. Ìîëîäøèé áðàò, Þðêî, ìຠïîâòîðþâàíèé ñîí ïðî «ìàëå, çóáàòå, ç âåëèêèìè î÷èìà é äóæå çëå, îøê³ðåíå» «îäîðîáëî». Âîâà ñïåðøó â÷èòü ìàëîãî, ÿê ïîáîðîòè öåé êîøìàð, à çãîäîì ùå é ñêëàäຠçà éîãî ìîòèâàìè êàçêó, äå îïèñóº «äîðîáëèê³â»: «Âîíè áóëè ñõîæ³ íà çàé÷èê³â, äîêè íå ðîççÿâëÿëè ñâî¿ êðèõ³òí³ ïàù³». Äëÿ àíàë³çó öèõ ñí³â íàéêðàùå íàäàºòüñÿ àðõåòèïíà êðèòèêà. Ïîïðè íèí³øíþ ñëàâó çàé÷èêà-ïîá³ãàé÷èêà òà ñèìâîëó ôåðòèëüíîñò³,
ðàí³øå îáðàç çàéöÿ ñïðàâä³ ìàâ äåìîí³÷í³ êîíîòàö³¿.  óêðà¿íñüêèõ êàçêàõ çàéöåì ìîæå ïåðåêèäàòèñÿ ÷îðò, à çàºöü, ùî ïåðåá³ã äîðîãó, íåçãð³øå çà ÷îðíîãî êîòà â³ùóº íåâäà÷ó. Ó êíèç³ Âòîðîçàêîííÿ éîãî íàçâàíî ñåðåä íå÷èñòèõ òâàðèí, à íà ìàðã³íàë³ÿõ çàõ³äíèõ ñåðåäíüîâ³÷íèõ ðóêîïèñ³â éîãî íåð³äêî çîáðàæàþòü êðîâîæåðëèâèì óò³ëåííÿì ãð³õà. Ç ³íøîãî áîêó, ö³ ãðîòåñêí³ ì³í³àòþðè ìàëþâàëè ÿâíî íå ëèøå äëÿ íàïó÷óâàííÿ. Êëàñè÷íå áàõò³àíñüêå ïåðåâåðòàííÿ, äå çàéö³ çíóùàþòüñÿ íàä ãð³øíèêîì, ìàëî é ðîçâàæàòè. Ïåðåâåðòàííÿ çàñòîñîâóº â ñâî¿é êàçö³ é Âîëîäÿ, ïðàâäà, ðîáëÿ÷è ìîíñòðèê³â íå ñì³øíèìè, à çâîðóøëèâèìè.
ÑÌÎËÎÑÊÈÏ Óêðà¿íè
¹ 3-4 (271-272), áåðåçåíü-êâ³òåíü, 2018 ð³ê
4
×ÀÑÎÏÈÑ ÒÂÎÐ×ί ÌÎËÎIJ
³ðø³ ç ïàóçàìè: äëÿ äèõàííÿ ³ äëÿ çàãàäêè ²ðèíà Çàãëàäüêî. Ëåìåíò ³ ëåã³ò. – Êè¿â: Ñìîëîñêèï, 2018.
Àííà ÐÀÒÓØÍÀ Öå – äóæå î÷³êóâàíà êíèæêà. Ïîåòêà ²ðèíà Çàãëàäüêî âæå ê³ëüêà ðîê³â ïîñï³ëü áðàëà ó÷àñòü ó ñìîëîñêèï³âñüêîìó ë³òåðàòóðíîìó êîíêóðñ³, ïðîòå ç³ðêè âñå í³ÿê íå õîò³ëè ñòàòè â ïðàâèëüíîìó ïîðÿäêó. Àæ îñü 2017-ãî âîíà íàðåøò³ îòðèìàëà äðóãó ïðåì³þ, ³ ìè ìàºìî çá³ðêó «Ëåìåíò ³ ëåã³ò».
Ï
ðî ²ðèíó Çàãëàäüêî ìîæíà ñêàçàòè, ùî âîíà íàðîäèëàñÿ â Ëóöüêó, à æèâå ó Ëüâîâ³, áåðå ó÷àñòü ó ÷èñëåííèõ ìóëüòèìåä³éíèõ, ³íòåðäèñöèïë³íàðíèõ ïðîåêòàõ (íàïðèêëàä, ïîâ’ÿçàíèõ ³ç â³äåîïîå糺þ – â ö³é ãàëóç³ âîíà ìຠâ³äçíàêó ãîëîâíîãî óêðà¿íñüêîãî ôåñòèâàëþ CYCLOP), ïåðåêëàäຠç í³ìåöüêî¿ òà ìຠîñâ³òó ç ôàõó òåîðåòè÷íî¿ ô³çèêè. Ãîëîâíà õàðàêòåðèñòèêà êíèæêè «Ëåìåíò ³ ëåã³ò» – ¿¿ ð³çíîìàí³òí³ñòü. Íå çîâñ³ì áóäåííà é íå çîâñ³ì ïåðåñ³÷íà ÿê³ñòü íàâ³òü äëÿ çá³ðîê íàéòàëàíîâèò³øèõ ïîåò³â. Àëå Çàãëàäüêî áåðå ³ âïåâíåíî òðèìຠäóæå øèðîêèé ðåã³ñòð. Ìîâà íå ëèøå ïðî ä³àïàçîí íàñòðî¿â, âïåâíåíî îêðåñëåíèé óæå ñàìîþ íàçâîþ âèäàííÿ, à é ïðî ð³çíó ìàòåð³þ òåêñò³â, ï³äõîäè òîùî. Äåñü òàê áóâຠâ ñàäàõ, ùî ç íèìè åôåêòíî ïîð³âíÿâ «Ëåìåíò ³ ëåã³ò» Ïàâëî Êîðîá÷óê ó ï³ñëÿìîâ³. Àäæå ö³é ïîåòö³, âèÿâèëîñÿ, äàíî âèðîñòèòè ³ ðîçëîã³, ðèçîìàòè÷í³ êóù³ áàãàòîçíà÷íèõ, ìåòàôîðè÷íî íàñíàæåíèõ â³ðø³â, ÿê-îò: Ïåðåä ñòðàòîþ – äîâãà ïîëÿðíà í³÷. Ùîá çàñíóòè – ðàõóºø ñë³äè ñîáà÷³
â êðèæàíèõ ï³ñêàõ. Ñåðåä âñ³õ îáëè÷ òè âï³çíàºø æèâå, îäíà÷å öå òâ³é êàò ç ïåðåä÷àñíèì äíåì ïðèíåñå, ìîâ ñí³äàíîê â ïîñò³ëü, áèíò ç íîæàìè ³ â³ä³òíå òâ³é ï³âäåííèé, áåçñîííèé ïðîñò³ð. Àëå ç íå ìåíøèì óñï³õîì «óçÿëèñÿ» é ëàêîí³÷í³ ì³í³ìàë³ñòè÷í³ «äåðåâöÿòà». Ñêàæ³ìî, òàêå: Íàðâàëà âåðåñó. Íàêðè÷àëàñÿ. Íåçàëåæíî â³ä òîãî, ÿêó ñòèë³ñòèêó ³ ñòðàòåã³þ îáèðຠâ êîæíîìó îêðåìîìó â³ðøîâàíîìó âèïàäêó àâòîðêà, âîíà, çäàºòüñÿ, ùîðàçó ïðàãíå íå ìàêñèìàëüíî¿ ñëîâåñíî¿, ôîíåòè÷íî¿ ñêîíäåíñîâàíîñò³, ãóñòîòè, ù³ëüíîñò³, à íàâïàêè: ¿é ³äåòüñÿ ïðî íàñè÷åíèé ïîâ³òðÿì ïðîñò³ð, ïðî çáåðåæåííÿ ïàóç, ïðîñòîðó äëÿ äèõàííÿ. Öå áàëêîí. Ìè æèâåìî íà áàëêîí³. Ïå÷åìîñÿ òóò ï³ä ñîíöåì. Ïîáèâàºìîñÿ ãðàäîì.
² â³äãàíÿºìî íàäîêó÷ëèâèõ ãîëóá³â â³ä ãîðùèêà ç ðîçìàðèíîì. Ìè æèâåìî òóò çàðàäè ðîçìàðèíó. Îáâ³òðþºìî ùîêè çàðàäè ðîçìàðèíó. Îáìîðîæóºìî ïàëüö³ çàðàäè ðîçìàðèíó. Ìè – íàäîêó÷ëèâ³ ãîëóáè çàðàäè ðîçìàðèíó. Ó öüîìó ïðîñòîð³ Çàãëàäüêî çàâæäè ÷è ìàéæå çàâæäè äîäຠäð³áêó íåäîñêàçàíîñò³, ³íòðèãè àáî é íàâ³òü àðõåòèï³÷íî¿ òðèâîãè. Òóò ¿¿ â³ðø³, äî ðå÷³, âõîäÿòü ó äîáðÿ÷èé ðåçîíàíñ ³ç îôîðìëåííÿì êíèæêè. Ó íüîìó âèêîðèñòàíî êîëàæ³ Àíàñòàñ³¿ Ñòàðêî, ïîçíà÷åí³ äîñèòü âèðàçíèì ñþððåàë³ñòè÷íèì õàðàêòåðîì. «Ìàòåð³àëüíî» çá³ðêó «Ëåìåíò ³ ëåã³ò» âçàãàë³ çðîáëåíî ñèìïàòè÷íî: êð³ì êîëàæ³â, ìîæíà çãàäàòè é ïðèºìíèé ïàï³ðîñíèé ïàï³ð. Âàðòî òóò, ïåâíî, çãàäàòè é áàãàòîçíà÷íó êîìïîçèö³þ êíèæêè. Îêð³ì ïðîñòîãî é î÷åâèäíîãî ïîä³ëó íà ðîçä³ëè «Ëåìåíò» ³ «Ëåã³ò» ³ç â³äïîâ³äíèìè åìîö³éíèìè äîì³íàíòàìè, ²ðèíà Çàãëàäüêî íàêðåñëþº ³ âíóòð³øí³ ñþæåòè. À ùå çàñòîñîâóº, ö³êàâó íóìåðàö³þ â³ðø³â: ó ïåðøîìó ðîçä³ë³ âîíà éäå â³ä îäíîãî äî äâàäöÿòè äåâ’ÿòè, â äðóãîìó – â³ä äâàäöÿòè âîñüìè äî îäíîãî. Öå íåìèíó÷å çìóøóº çãàäàòè ìèíóëîð³÷íó êíèæêó ³íøî¿ ñìîëîñêèï³âñüêî¿ ëàóðåàòêè, Äàðèíè Ãëàäóí, «Ðóáàòè äåðåâî», ç ¿¿ êîìïîçèö³ºþ, íàäòî çâàæàþ÷è íà ïåâíó «îäíîêîðåíåâ³ñòü» ïð³çâèù äâîõ ïîåòîê (õî÷à
öå, çâ³ñíî, æàðò – çàãàëîì ì³æ öèìè çá³ðêàìè íå òàê ³ áàãàòî ñï³ëüíîãî, à òèì ïà÷å ÿâíî íå éäåòüñÿ ïðî ÿê³-íåáóäü çàïîçè÷åííÿ). Ïñèõîëîã³ÿ, âðàæåííÿ, ðîáîòà ç êóëüòóðíèìè øàðàìè, ïîåòèêà ïîáóòó ³ áóäåííîñò³, ëåãêà ³ðîí³ÿ, ëåãêèé ïîäóâ íàñòðîþ, êðàºâèäè, íàâ³òü ïðèñìàêè ðîäèííî¿ ³ñòîð³¿. Óñå öå ³ áàãàòî ³íøîãî âè çóñòð³íåòå â êíèæö³ «Ëåìåíò ³ ëåã³ò». Óñå öå ðîáèòü êíèæêó «Ëåìåíò ³ ëåã³ò» òàêîþ, ùî çàïàì’ÿòîâóºòüñÿ. ² – âïåâíåíà – òàêîþ, ùî çàëèøèòüñÿ.
Âîëüô´àí´ Øèâåëüáóø
Ñåðã³é Ëèòâèí Ñèìîí Ïåòëþðà ó áîðîòüá³ çà ñàìîñò³éíó Óêðà¿íó
Äèñèäåíòè. Àíòîëîã³ÿ òåêñò³â / Çà ðåä. Îëåêñ³ÿ ѳí÷åíêà
Êè¿â: Ñìîëîñêèï, 2018. – 680 ñ. Ö³íà: 250,00 ãðí.
Êè¿â: Äóõ ³ ˳òåðà, 2018. – 656 ñ. Ö³íà: 178,00 ãðí.
Êîìïëåêñíå äîñë³äæåííÿ æèòòÿ ³ ä³ÿëüíîñò³ Ñèìîíà Ïåòëþðè. Çíà÷íèé ìàñèâ ³ñòîðè÷íî¿ ë³òåðàòóðè, ìåìóàðèñòèêè, ïåð³îäè÷íèõ âèäàíü òà ðàí³øå íåâ³äîìèõ àðõ³âíèõ ìàòåð³àë³â, çàëó÷åíèé äî ö³º¿ ðîçâ³äêè, äàâ çìîãó àâòîðîâ³ øèðøå ³ ïîâí³øå çà ïîïåðåäí³õ äîñë³äíèê³â ïðåäñòàâèòè ìàêñèìàëüíî îá’ºêòèâí³ ³ ï³äòâåðäæåí³ ÷àñîì îö³íêè îñîáèñòîñò³ Ñ. Ïåòëþðè, ÿñêðàâ³øå âèñâ³òëèòè éîãî ïîñòàòü íà òë³ íàö³îíàëüíî-âèçâîëüíî¿ áîðîòüáè óêðà¿íñüêîãî íàðîäó 1917–1921 ðîê³â.
Ñïðîáà ïðåäñòàâèòè äèñèäåíòñüêèé ðóõ 1960–80-õ ðîê³â ó âñ³é éîãî ïîë³ôîí³¿, íå òàê íà ð³âí³ ñóñï³ëüíî-ïîë³òè÷íî¿ ïðîáëåìàòèêè, ÿê íà ð³âí³ êîíêðåòíèõ äîëü. Ïåðåä ÷èòà÷åì ðîçãîðòàþòüñÿ ³ñòî𳿠³äåé ³ ëþäñüêèõ â÷èíê³â, ó æèâîìó ïóëüñóâàíí³ òåêñò³â, ÿê³ ñàì³ ïðî ñåáå ñâ³ä÷àòü. dzáðàíî òåêñòè ð³çíèõ æàíð³â: â³ä ïîå糿, ïóáë³÷íèõ ³ ñàìâèäàâíèõ âèñòóï³â – äî ñóäîâèõ ïðîìîâ, â³äòàê äî òåêñò³â ïðî ïåðåáóâàííÿ â òþðìàõ, ñïåöïñèõë³êàðíÿõ ³ òàáîðàõ.
Ðå÷³ ³ ëþäè. Åñåé ïðî ñïîæèâàííÿ / ïåð. ç í³ì. Î. Þä³í
Êè¿â: ͳêà-öåíòð, Âèä-âî À. Àíòîíåíêî, 2018. – 192 ñ. Ö³íà: 143,00 ãðí.
Äîñë³äíèê âèâîäèòü ïîíÿòòÿ ñïîæèâàííÿ çà ìåæ³ âóçüêîãî åêîíîì³÷íîãî êîíòåêñòó ³ âèÿâëÿº éîãî ô³ëîñîôñüê³ é íàâ³òü ì³ôîëîã³÷í³ ³ìïë³êàö³¿ – íà ð³âí³ îáì³íó ðå÷îâèí ì³æ ëþäüìè ³ ðå÷àìè âçàãàë³. Ó çâ’ÿçêó ç ðîçãëÿäîì ñïîæèâàííÿ â ïîëå çîðó àâòîðà ïîòðàïëÿº ô³ëîñîô³ÿ Ïëàòîíà, Ãåðàêë³òà, àòîì³ñò³â, Ãå´åëÿ. ³í âèÿâëÿº çâ’ÿçîê ì³æ åêîíîì³÷íîþ òåîð³ºþ òà ³ñòîð³ºþ ìåäèöèíè, á³îëî㳺þ, àëõ³ì³ºþ, õ³ì³ºþ.
Awesome Odesa (Äèâîâèæíà Îäåñà)
Êè¿â: Îñíîâè, 2017. – 192 ñ. Ö³íà: 147,00 ãðí.
Îäåñà – «ïåðëèíà ×îðíîãî ìîðÿ» – öå ÿñêðàâå ìóëüòèêóëüòóðíå ïîðòîâå ì³ñòî. Éîãî õèìåðíà àðõ³òåêòóðà, ì³ñöåâà ¿æà òà äèê³ ïëÿæ³ âæå äàâíî çðîáèëè ì³ñòî ïîïóëÿðíèì äëÿ òóðèñò³â ³ íàòõíåííÿì äëÿ ïèñüìåííèê³â. Íà ñòîð³íêàõ âèäàííÿ âè çíàéäåòå ïîñèëàííÿ íà îñíîâí³ ³ñòîðè÷í³ ïî䳿, â³äîìèõ ³ òàëàíîâèòèõ æèòåë³â, ìèñòåöòâî, êóëüòóðó, ñïîðò, ë³òåðàòóðó, òðàäèö³¿ ³ íàâ³òü óëþáëåíó âóëè÷íó ¿æó.
Ñåðã³é Îêñåíèê
ªâãåí Ïëóæíèê
Ðåé Áðåäáåð³
Òàíÿ Ìàëÿð÷óê
Âáèâñòâî ï’ÿíî¿ ï³îíåðêè
Íåäóãà
Ùîñü ëèõå íàñóâàº
Mox Nox
Ëüâ³â: Âèä-âî Ñòàðîãî Ëåâà, 2018. – 352 ñ. Ö³íà: 105,00 ãðí.
Êè¿â: ÊÌ-Áóêñ, 2017. – 224 ñ. Ö³íà: 53,00 ãðí.
Êè¿â: Áîãäàí, 2018. – 208 ñ. Ö³íà: 178,00 ãðí.
Ëüâ³â: Âèä-âî Ñòàðîãî Ëåâà, 2018.– 120 ñ. Ö³íà: 139 ãðí.
Ñïîâíåíèé ³ðîí³¿ òà ùåìêî¿ íîñòàëü㳿 äåòåêòèâíèé ðîìàí «Âáèâñòâî ï’ÿíî¿ ï³îíåðêè» – öå ³ñòîð³ÿ ïîäâ³éíîãî ðîçñë³äóâàííÿ çëî÷èíó, ÿêå âåäóòü ³ äîðîñë³, ³ ä³òè. Íåñïîä³âàíî òèõå ñåëî Âàðâàðêà ñòຠöåíòðîì çàãàäêîâèõ ïîä³é, ñïëåòåíèõ ó êðèì³íàëüíèé êëóáîê, ÿêèé äîâåäåòüñÿ ðîçïëóòóâàòè ãåðîÿì ðîìàíó. Çà çëî÷èíîì ñòî¿òü íå ëèøå ëþäèíà, à é ðàäÿíñüêà ñèñòåìà, áåçíàä³éíî çàãðóçëà â áðåõí³.
Òâ³ð ªâãåíà Ïëóæíèêà «Íåäóãà» º êëàñè÷íèì âç³ðöåì óêðà¿íñüêîãî ³íòåëåêòóàëüíîãî ðîìàíó 1920-õ ðîê³â (õî÷à ñàì ªâãåí Ïëóæíèê ³ á³ëüøå â³äîìèé íå ÿê ïðîçà¿ê, à ÿê ïîåò). Àâòîð â óðáàí³ñòè÷í³é ìàíåð³ îïîâ³äຠïðî æèòòÿ êè¿âñüêî¿ ³íòåë³ãåíö³¿ ñâîãî ÷àñó, çìàëüîâóº çâè÷êè áîãåìè, äຠòîíêèé ñîö³àëüíî-ïñèõîëîã³÷íèé àíàë³ç ñ³ì’¿ òà ñóñï³ëüñòâà.
Ðîìàí àìåðèêàíñüêîãî ïèñüìåííèêà Ðåÿ Áðåäáåð³ îïèñóº íåçâè÷í³ ïðèãîäè äâîõ ÷îòèðíàäöÿòèë³òí³õ ïðèÿòåë³â òà áàòüêà îäíîãî ç íèõ, ¿õí³ ïîøóêè ñàìèõ ñåáå â ëàá³ðèíòàõ ³ ïàñòêàõ òåìíîãî çà¿æäæîãî Êàðíàâàëó. Öå ïñèõîëîã³÷íî-ô³ëîñîôñüêèé òâ³ð ç ãîñòðèì ñþæåòîì, íåñïîä³âàíèìè ïîâîðîòàìè òà âèøóêàíîþ ïîåòè÷íîþ ìîâîþ, ùî º ñïëàâîì ì³ñòèêè, ôàíòàñòèêè òà ðåàë³çìó.
Öÿ õèìåðíà êíèæêà â³äîìî¿ óêðà¿íñüêî¿ ïèñüìåííèö³ ïåðåíîñèòü ó ÷îðíî-á³ëó ðåàëüí³ñòü ìîæëèâîãî ìàéáóòíüîãî, äå íàä ðó¿íàìè íèí³øíüî¿ ëþäñüêî¿ öèâ³ë³çàö³¿ øèðÿòèìóòü äèâí³ ðóêîêðèë³ ³ñòîòè ³ â ÿê³é òåáå, äîðîãèé ÷èòà÷ó, á³ëüøå ìîæå íå ³ñíóâàòè.
Ö³ òà áàãàòî ³íøèõ êíèæîê óêðà¿íñüêîþ ìîâîþ ìîæíà ïðèäáàòè ó êíèãàðí³ «Ñìîëîñêèï» çà àäðåñîþ: Êè¿â, âóëèöÿ Ìåæèã³ðñüêà, 21 (ïîðó÷ ç³ ñòàíö³ºþ ìåòðî «Êîíòðàêòîâà ïëîùà») Áóäåìî âäÿ÷í³ Âàì çà íàä³ñëàíó ³íôîðìàö³þ ïðî ïî䳿 ãðîìàäñüêî-ïîë³òè÷íîãî òà êóëüòóðíîãî æèòòÿ ìîëîä³ Äóìêè àâòîð³â ïóáë³êàö³é ó «Ñìîëîñêèï³ Óêðà¿íè» íå çàâæäè çá³ãàþòüñÿ ç òî÷êîþ çîðó ðåäàêö³¿ «Ñìîëîñêèï Óêðà¿íè» Ùîì³ñÿ÷íèé ÷àñîïèñ òâîð÷î¿ ìîëîä³ Óêðà¿íè Çàñíîâíèê – âèäàâíèöòâî «Ñìîëîñêèï» Ñâ³äîöòâî ïðî ðåºñòðàö³þ Ê ¹ 2032 â³ä 17.06.96 ð.
Ãîëîâà ðåäêîëå㳿: Îëåã Êîöàðåâ Ðåäàêö³éíà êîëåã³ÿ: Ïåòðî Âîçíþê, Ðîñòèñëàâ Ñåìê³â
Àäðåñà ðåäàêö³¿: Âèäàâíèöòâî «Ñìîëîñêèï» 04071, Êè¿â, âóë. Ìåæèã³ðñüêà, 21 (044) 425-23-93 ³ ôàêñ: (044) 463-78-52
E-mail: mbf.smoloskyp@gmail.com, http://www.smoloskyp.org.ua E-mail êíèãàðí³ «Ñìîëîñêèï»: knyharnia@smoloskyp.org.ua
³ääðóêîâàíî â ÒΠÏÊ «²íòåðåêñïðåñäðóê» ì. Êè¿â, âóë. ѳ쒿 Ñîñí³íèõ, 3 Çàìîâëåííÿ ¹ 168 Òèðàæ 1500 ïðèì.