ÑÌÎËÎÑÊÈÏ Óêðà¿íè
1
¹ 11-12 (291-292), ëèñòîïàä-ãðóäåíü, 2019 ð³ê ×ÀÑÎÏÈÑ ÒÂÎÐ×ί ÌÎËÎIJ
ÄÂÀÄÖßÒÜ ÏÐÎԲ˲ ÓÊÐÀ¯ÍÑÜÊÎÃΠزÑÒÄÅÑßÒÍÈÖÒÂÀ ²ÿ ʲÂÀ 11 ãðóäíÿ â êè¿âñüê³é êíèãàðí³ «ª» â³äáóëàñÿ ïðåçåíòàö³ÿ ìîíîãðàô³¿ Ëþäìèëè Òàðíàøèíñüêî¿ «Óêðà¿íñüêå ø³ñòäåñÿòíèöòâî: ïðîô³ë³ íà òë³ ïîêîë³ííÿ», ÿêà âèéøëà 2019 ðîêó ó âèäàâíèöòâ³ «Ñìîëîñêèï». Öå âæå äðóãå âèäàííÿ äîñë³äæåííÿ, îíîâëåíå ³ äîïîâíåíå, ïåðøå ïîáà÷èëî ñâ³ò 2010 ðîêó.  öåíòð³ óâàãè äîñë³äíèö³ – ÷îòèðíàäöÿòü ïèñüìåííèê³â ³ ø³ñòü ìèòö³â.  îáãîâîðåíí³ âçÿëè ó÷àñòü àâòîðêà, Áîãäàí Ãîðèíü, Ìèêîëà Ñóëèìà, Ïàâëî Ìèõåä òà Äìèòðî Ñòóñ. À ðîçïî÷àâ âå÷³ð äèðåêòîð âèäàâíèöòâà «Ñìîëîñêèï» Ðîñòèñëàâ Ñåìê³â, ÿêèé ³ ìîäåðóâàâ çàõ³ä.
Ï
àí Ðîñòèñëàâ çàçíà÷èâ, ùî ðîçìîâè ïðî ø³ñòäåñÿòíèöòâî âæå ñòàëè äëÿ âèäàâíèöòâà «Ñìîëîñêèï» äîáðîþ òðàäèö³ºþ, îñê³ëüêè âîíî ïîñë³äîâíî âèäຠòâîð÷ó ñïàäùèíó ø³ñòäåñÿòíèê³â, ¿õíþ ìåìóàðèñòèêó òà íàóêîâ³ ïðàö³ ïðî öåé êóëüòóðíî-³ñòîðè÷íèé ïåð³îä. Òàêîæ â³í íàãîëîñèâ, ùî ïðåçåíòîâàíà êíèæêà º àâòîðñüêîþ ³íòåðïðåòàö³ºþ ôåíîìåíà ø³ñòäåñÿòíèöòâà â óêðà¿íñüê³é êóëüòóð³ ³ íå ïðåòåíäóº íà âè÷åðïí³ñòü, îñê³ëüêè ø³ñòäåñÿòíèöòâî – ÿâèùå áàãàòîãîëîñå é ïîë³ôîí³÷íå. Ïðåçåíòàö³ÿ âèäàííÿ â³äáóâàëàñü ó ô³ëîëîã³÷íîìó êëþ÷³ é ñõîæà áóëà ðàäøå íà äåáàòè ï³ä ÷àñ çàõèñòó íàóêîâèõ ïðàöü, í³æ íà ïîïóëÿðíèé ôîðìàò ïðåçåíòàö³¿ êíèæêè. Âîíî é íå äèâíî, áî, ïî-ïåðøå, ìîíîãðàô³ÿ º ÷èìàëåíüêîþ çà îáñÿãîì (Äìèòðî Ñòóñ íàâ³òü ïîæàðòóâàâ, ùî íàâðÿä ÷è òàêèé ãðóáèé òîì âçàãàë³ ÷èòàòèìóòü), à ïî-äðóãå, çà æàíðîì âèìàãຠï³äãîòîâëåíî¿ àâäèòîð³¿. Ç ³íøîãî áîêó, âèõ³ä ðîçìîâè òàêîãî ´àòóíêó ç ñóòî íàóêîâîãî ´åòòî â øèðøèé
Ðîñòèñëàâ Ñåìê³â ïðîñò³ð çàâæäè íà êîðèñòü òåì³ êíèæêè òà ¿¿ âèäèìîñò³. Ìàéæå âñ³ ìîâö³ çâåðòàëè óâàãó ÿê íà ïîçèòèâí³ ìîìåíòè â êíèæö³, òàê ³ íà ò³, ùî ïîòðåáóþòü äîîïðàöþâàííÿ ÷è óòî÷íåííÿ. Òîæ ïðåçåíòàö³ÿ ïåðåòâîðèëàñÿ ÿêùî íå íà äèñêóñ³þ, òî ïðèíàéìí³ íà ñïðàâæí³é ä³àëîã ³ îáì³í äóìêàìè. Òàê, æóðíàë³ñò, äèñèäåíò ³ êîëèøí³é ïîë³òâ’ÿçåíü Áîãäàí Ãîðèíü ñåðåä ïåðåâàã «Óêðà¿íñüêîãî ø³ñòäåñÿòíèöòâà» íàçâàâ æàíð, ó ÿêîìó íàïèñàíî êíèæêó, – «ïîºäíàííÿ àíàë³òè÷-
íîãî äîñë³äæåííÿ ç ïîïóëÿðíèì íàóêîâèì åñåºì». Òàêîæ â³í äîäàâ, ùî âñ³ äâàäöÿòü ïîñòàòåé ó äîñë³äæåíí³ âèïèñàíî ´ðóíòîâíî é äåòàëüíî, ïîì³æ ³íøèõ «íà âñþ âåëè÷ ó êíèç³ ïîñòàâ Ìèêîëà ³íãðàíîâñüêèé ç éîãî øèðîêîþ ñòåïîâîþ äóøåþ, ç éîãî í³æíîþ ë³ðèêîþ ³ âóëêàí³÷íèì âèáóõîì òâîð³â íà ãðîìàäÿíñüêó òà ³ñòîðè÷íó òåìè». Âîäíî÷àñ â³í çàçíà÷èâ, ùî â êíèæö³ â³äñóòíÿ ÷³òêà äåô³í³ö³ÿ ø³ñòäåñÿòíèöòâà òà ÷àñîâ³ ðàìêè éîãî ³ñíóâàííÿ. Áîðèñ Ãîðèíü çàïðîïîíóâàâ ââàæàòè ø³ñòäåñÿòíèöòâî ïî÷àòêîì íàö³îíàëüíîâèçâîëüíîãî ðóõó, ùî çàðîäèâñÿ íàïðèê³íö³ 1950-õ ³ çàâåðøèâ ñâîº ³ñíóâàííÿ â 1972 ðîö³, é ôîðìîþ ëåãàëüíî¿ íåíàñèëüíèöüêî¿ áîðîòüáè çà íåçàëåæí³ñòü Óêðà¿íè. ϳäõîïèâøè äèñêóñ³þ, äîêòîð ô³ëîëîã³÷íèõ íàóê ³ çàñòóïíèê äèðåêòîðà ²íñòèòóòó ë³òåðàòóðè Ìèêîëà Ñóëèìà çàçíà÷èâ, ùî ø³ñòäåñÿòíèöòâî íå ìîæíà ðîçãëÿäàòè ëèøå ÿê íàö³îíàëüíèé óêðà¿íñüêèé ôåíîìåí, áî öå ÿâèùå ³ñíóâàëî ïî âñüîìó Ðàäÿíñüêîìó Ñîþçó. À äîêòîð ô³ëîëîã³÷íèõ íàóê Ïàâëî Ìèõåä äîäàâ, ùî 1960-ò³ âçàãàë³ áóëè îñîáëèâèì ÷àñîì, ïðîñÿêíóòèì îïòèì³çìîì, äóõîì ñâîáîäè ³ ïîøóêîì íîâèõ ñåíñ³â, íàâ³âøè ïðèêëàä Âóäñòîêó òà á³òíèê³â. Íà ùî Äìèòðî Ñòóñ çàóâàæèâ, ùî âñå ñêàçàíå ñòîñóºòüñÿ ïðîáëåìè
Íàñàìê³íåöü Ëþäìèëà Òàðíàâèçíà÷åííÿ, «ùî òàêå 60-ò³, ÷èì âîíè îñîáëèâ³, ÿê âîíè øèíñüêà ïîäÿêóâàëà âèäàâíèöâïèñàí³ â óêðà¿íñüêèé, òîãî÷àñòâó «Ñìîëîñêèï» çà âèõ³ä êíèæêè ñàìå 2019 ðîêó, îñê³ëüêè öåé íèé çàãàëüíîñîþçíèé ³ ñâ³òîâèé ð³ê ñòàâ þâ³ëåéíèì äëÿ áàãàòüîõ êîíòåêñòè». ø³ñòäåñÿòíèê³â: 80 ðîê³â âèïîâÊð³ì òîãî, Ìèêîëà Ñóëèìà íèëîñÿ Âàëåð³þ Øåâ÷óêó, 90 – ïîä³ëèâñÿ ðàä³ñòþ ùîäî âêëþ÷åííÿ â äðóãå âèäàííÿ òàêèõ Ãàëèí³ Ñåâðóê, 80 ðîê³â ìîãëî á âèïîâíèòèñÿ Âîëîäèìèðó Äðîçïîñòàòåé, ÿê Âàñèëü Ñòóñ ³ Âîäó, 90 – ²âàíó Ñâ³òëè÷íîìó òà ëîäèìèð Äðîçä. À Äìèòðî Ñòóñ çàçíà÷èâ, ùî â êíèæö³ «âèìàÀëë³ Ãîðñüê³é, 110 – Ìèêîë³ Ëóêàøó. Ïîäÿêóâàëà âîíà ³ êîëåëüîâóºòüñÿ êàíîí ø³ñòäåñÿòíèöòâà». Ùîïðàâäà, ñàìà Ëþäãàì çà íåáàéäóæ³ñòü, äîäàâøè, ùî ïðî íåîáõ³äí³ñòü ñòâîðåííÿ ìèëà Òàðíàøèíñüêà ïîêâàïèëàõðîí³êè ø³ñòäåñÿòíèöòâà çàâæñÿ ñïðîñòóâàòè öþ òåçó, ñêàçàâøè, ùî í³êîëè íå ìàëà òàêèõ äè ãîâîðèòü Âàëåð³é Øåâ÷óê, îäíàê çà òàêó ïðàöþ â ²íñòèòóò³ àìá³ö³é. Çàãàëîì îáãîâîðåííÿ òîðêàë³òåðàòóðè íå â³çüìåòüñÿ æîäåí àñï³ðàíò, áî öå íå ë³òåðàòóðîëîñÿ íå ëèøå êíèæêè, à é ïðîçíàâñòâî. ¯¿ æ ìîíîãðàô³ÿ ìຠáëåì äîñë³äæåííÿ ø³ñòäåñÿòï³äçàãîëîâîê «²ñòîðèêî-ë³òåðàíèöòâà. Ïàâëî Ìèõåä, íàïðèêòóðíèé òà ïîåòèêàëüíèé àñïåêëàä, âêàçàâ íà íåîáõ³äí³ñòü ñòâîðåííÿ õðîí³êè ø³ñòäåñÿòíèöòâà: êîëè âèõîäèëà òà ÷è ³íøà êíèæêà, êîëè ïîñàäèëè òó ÷è ³íøó ëþäèíó òîùî. Öå äîçâîëèëî á â³äòâîðèòè åïîõó ïî äíÿõ. À Áîðèñ Ãîðèíü, Äìèòðî Ñòóñ ³ Ðîñòèñëàâ Ñåìê³â íàãîëîøóâàëè íà åòè÷íèõ òà ³íøèõ ïðîáëåìàõ òîãî, êîãî ³ çà ÿêèìè ïðèíöèïàìè Ëþäìèëà Òàðíàøèíñüêà çàðàõîâóâàòè äî ø³ñòäåñÿòíèê³â. Äìèòðî Ñòóñ, òè» ³ òàêîæ íå ìàëà íà ìåò³ ìàñçîêðåìà, ï³äêðåñëèâ, ùî øòàáíîãî ³ñòîðè÷íîãî äîñë³ø³ñòäåñÿòíèêè – öå íå ëèøå ïîäæåííÿ. Êð³ì òîãî, ¿¿ âàðòî ðîçåòè ÷è ìèòö³, à íàñàìïåðåä «íàãëÿäàòè ðàçîì ç ³íøèìè ïðàöÿóêîâî-òåõí³÷íà ³íòåë³ãåíö³ÿ, ÿêà ìè, íàïðèêëàä, ç äîñë³äæåííÿì âèéøëà ç ñ³ë, ñòàâøè ïî ñóò³ «Ñþæåò äîáè: äèñêóðñ ø³ñòäåîñòàíí³ì âèáóõîì óêðà¿íñüêîãî ñÿòíèöòâà â óêðà¿íñüê³é ë³òåðàñåëà». òóð³ ÕÕ ñòîë³òòÿ».
Ïðî ´åíäåð ³ç ë³òåðàòóðîçíàâ÷î¿ òà ñîö³îëîã³÷íî¿ ïåðñïåêòèâ Àííà ÐÀÒÓØÍÀ Çá³ðíèê íàóêîâèõ ñòàòåé íà ìåæ³ ë³òåðàòóðîçíàâñòâà, ñîö³îëî㳿 òà ïîë³òîëî㳿 «²íøà îïòèêà: ´åíäåðí³ âèêëèêè ñó÷àñíîñò³», âèäàíèé «Ñìîëîñêèïîì» ó ñï³âïðàö³ ç Ôîíäîì Ãàéíð³õà Áüîëëÿ, ñòàâ ïðèâîäîì äëÿ ïðîâåäåííÿ â êíèãàðí³ «ª» ðîçìîâè ç äâîìà éîãî óïîðÿäíèöÿìè – ³ðîþ Àãåºâîþ ³ Òàìàðîþ Ìàðöåíþê. Ìîäåðóâàâ öþ çóñòð³÷, ñõîæó ³ íà ïóáë³÷íå ³íòåðâ’þ, ³ íà äèñêóñ³þ, äèðåêòîð «Ñìîëîñêèïà» Ðîñòèñëàâ Ñåìê³â. – Óêðà¿íñüêå ñóñï³ëüñòâî ñüîãîäí³ ö³êàâèòüñÿ ³ íàö³îíàëüíîþ, ³ ´åíäåðíîþ ïðîáëåìàòèêîþ. À ´åíäåðíà ïðîáëåìàòèêà ïåðåáóâຠâ ðàìêàõ ïðîòèñòîÿííÿ ³ìïåðñüêîìó, òîòàë³òàðíîìó äèñêóðñó, – ðîçïî÷àâ ðîçìîâó Ðîñòèñëàâ Ñåìê³â. ² çâåðíóâñÿ äî ³ðè Àãåºâî¿: – Âè íåð³äêî ïîâòîðþºòå, ùî â 1990-õ ðîêàõ ôåì³í³ñòè÷íà êðèòèêà â³äáóëàñÿ ÿê ºäèíèé àëüòåðíàòèâíèé ï³äõ³ä äî ðîçìîâè ïðî ë³òåðàòóðó. Ïîò³ì ³íòåðåñ äî íå¿ íà÷å ï³øîâ íà ñïàä. À ùî 䳺òüñÿ çàðàç – ðåíåñàíñ? ×è º íîâå çàö³êàâëåííÿ ôåì³í³ñòè÷íîþ êðèòèêîþ ÿê ñïîñîáîì ïðî÷èòàííÿ? – Ó äåâ’ÿíîñò³ ðîêè öå áóëà àêàäåì³÷íà ³í³ö³àòèâà, – â³äïîâ³ëà ïðîôåñîðêà Êèºâî-Ìîãèëÿíñüêî¿ àêàäå쳿. – Áóëà ñïðîáà ïðî÷èòàòè óêðà¿íñüêó ë³òåðàòóðó ïî-³íøîìó, í³æ äîòåïåð. Àëå ôåì³í³ñòè÷íà êðèòèêà â³äáóëàñÿ íå ëèøå òîìó, ùî ìè äóæå öüîãî õîò³ëè (õî÷ ìè äóæå öüîãî õîò³ëè), íå ò³ëüêè òîìó, ùî íàä öèì ïðà-
öþâàëà áëèñêó÷à Ñîëîì³ÿ Ïàâëè÷êî. À ùå é òîìó, ùî âèÿâèëîñü: óêðà¿íñüêèé ìîäåðí³çì ïðîñòî íåìîæëèâî ïðî÷èòàòè áåç ôåì³í³çìó. Íàïðèêëàä, ÿê ïðî÷èòàòè Ëåñþ Óêðà¿íêó áåç ôåì³í³çìó, ïî÷èíàþ÷è áîäàé ç «Êàì³ííîãî ãîñïîäàðÿ»? Âçàãàë³, òå, ùî Ëåñÿ Óêðà¿íêà ³ Îëüãà Êîáèëÿíñüêà ñòàëè êóëüòóðíèìè ãåðî¿íÿìè îñòàíí³õ äâàäöÿòè ðîê³â, ñòàëîñÿ íàñàìïåðåä ÷åðåç òå, ùî ¿õ ïðî÷èòàëè ÿê ôåì³í³ñòîê. Îòæå, íàïðèê³íö³ äâàäöÿòîãî ñòîë³òòÿ ºäèíîþ øêîëîþ, ÿêà â íàñ ñïðàâä³ â³äáóëàñÿ, áóëî ôåì³í³ñòè÷íå ë³òåðàòóðîçíàâñòâî (ìàñêóë³ííèõ ñòóä³é ó íàñ, íà æàëü, äóæå ìàëî é äîñ³). Ñüîãîäí³ âæå òàê íå º, ç’ÿâèëèñÿ ö³êàâ³ ïîñòêîëîí³àëüí³ äîñë³äæåííÿ, åêîêðèòèêà. Àëå ³íòåðåñ äî ôåì³í³çìó çáåð³ãñÿ. Íàéêðàùå öå âèäíî ç òîãî, ùî ÿêó ´åíäåðíó ïîä³þ íå îãîëîñè – íåãàéíî ç’ÿâëÿþòüñÿ ïîãðîçè. Ïðè÷îìó, íà ì³é ïîäèâ, äåÿê³ íàø³ ïðàâ³ íèí³ ââàæàþòü ñïðàâîþ ÷åñò³ áîðîòèñÿ ç ôåì³í³çìîì. Ó ôåì³í³çì³
áà÷àòü çàãðîçó Óêðà¿í³. Ô³øêà æ ó òîìó, ùî ÿêùî ìè áóäóºìî äåìîêðàòè÷íó äåðæàâó, ´åíäåðíà äåìîêðàò³ÿ – ¿¿ íåîäì³ííà ñêëàäîâà, âñ³, õòî äáຠïðî äåðæàâó, ìóñèëè á ðàä³òè, ùî º ôåì³í³çì. ×îìó ùå íèí³ º ³íòåðåñ äî ôåì³í³çìó? Ïî-ïåðøå, ñòàíîâèùå æ³íêè ³ â³äíîñèíè ì³æ ñòàòÿìè â íàñ çà îñòàííþ ÷âåðòü ñòîë³òòÿ ñóòòºâî çì³íèëèñÿ. ß íåùîäàâíî áà÷èëà àðõ³âí³ êàäðè äî ð³÷íèö³ ÃÊ×Ï ³, äèâëÿ÷èñü íà òîä³øíþ òåëåâåäó÷ó, íà ¿¿ âèãëÿä ³ ìàíåðó òðèìàòèñÿ, â³ä÷óëà, ÿêîþ ì³ðîþ çì³íèëàñÿ ñàìîðåïðåçåíòàö³ÿ æ³íêè ³ ÷îëîâ³êà â ñóñï³ëüñòâ³. Çì³íèëàñü ³ ìîäåëü ôåì³ííîñò³, é ìîäåëü ìàñêóë³ííîñò³. Ƴíêè ç’ÿâèëèñÿ íà ïîñàäàõ, äå ùå íåäàâíî ¿õ íå áóëî. Çîêðåìà, ìè áà÷èìî æ³íîê íà â³éí³, â îäíîñòðîÿõ. ³éíà – îäèí ç ÷èííèê³â, ÿê³ ñïðèÿþòü ³íòåðåñó äî ´åíäåðó. À ùå, çâ³ñíî, öå ïðîöåñè, ÿê³ ðîçâèâàþòüñÿ â óñüîìó ñâ³ò³, òîæ ³ íàì ¿õ íå óíèêíóòè. Íàâ³òü íàø³ ïîë³òèêè íà åëåìåíòàðíîìó ð³âí³ «áåçïåêè æèòòºä³ÿëüíîñò³» ðîçóì³þòü, ùî áåç çàêîíó ïðî ´åíäåðíó ð³âí³ñòü íå îá³éòèñü – íàâ³òü êðåäèò³â íå äàäóòü. ª é ë³òåðàòóðíèé ÷èííèê – æ³íêè íèí³ äóæå áàãàòî ïèøóòü. Òåçó ïðî çì³íó ñòàíîâèùà æ³íêè, ïðî ïîñèëåííÿ ¿¿ ïðèñóòíîñò³ â òèõ ñôåðàõ, äå ðàí³øå æ³íîê áóëî âêðàé ìàëî, çâè÷àéíî, ïðîêîìåíòóâàëà ñîö³îëîãèíÿ Òàìàðà Ìàðöåíþê:
– ß îïòèì³ñòêà. ß áà÷ó, ùî º ïåâí³ óñï³õè. Ñêàæ³ìî, óñï³õ ïðîºêòó «Íåâèäèìèé áàòàëüéîí» ïðî æ³íîê ³ ¿õí³ ïðàâà â àð쳿 ÿ á ïîâ’ÿçàëà ç òàê çâàíèì íèçîâèì àêòèâ³çìîì. Ðîëü äåðæàâè, ÿêà çì³íþº çàêîíîäàâñòâî, òåæ âàæëèâà, àëå çàâæäè ìຠáóòè çàïèò. Òàê, ó íàøèõ ïàðò³ÿõ ïîêè ùî íåìຠìîäè íà äîáðîâ³ëüí³ ´åíäåðí³ êâîòè. Ó íàñ º ñòåðåîòèïè ïðî Ñêàíäèíàâ³þ: ìîâëÿâ, òàì æ³íêè îòðèìàëè âåëèêå ïðåäñòàâëåííÿ ó âëàä³ ñàìå çàâäÿêè çàêîíîäàâ÷èì êâîòàì. Àëå íàñïðàâä³ öå äîáðîâ³ëüí³ êâîòè, òàê çâàí³ òèì÷àñîâ³ çàõîäè ïîçèòèâíî¿ äèñêðèì³íàö³¿, àáî ïîçèòèâíî¿ ä³¿.  äåÿêèõ ïàðò³ÿõ ¿õ ñêàñóâàëè, êîëè ñèòóàö³ÿ çì³íèëàñÿ. Ó íàñ, çäàºòüñÿ, æîäíà ïàðò³ÿ òàêèõ êâîò íå îãîëîñèëà. Ìàºìî ïåâí³ çàêîíîäàâ÷³ êâîòè, àëå áåç ìåõàí³çì³â ³ áåç ñàíêö³é.  Óêðà¿í³ æ³íêè òàêîæ âèêîðèñòîâóþòüñÿ ÿê ðåçåðâíà àðì³ÿ ïðàö³. Íàïðèêëàä, ÿ ïðàöþþ â ïðèéìàëüí³é êîì³ñ³¿, ³ äåÿê³ àá³òóð³ºíòè-÷îëîâ³êè ìåí³ ç³çíàþòüñÿ, ùî éäóòü ó ìàã³ñòðàòóðó ÷è àñï³ðàíòóðó, ùîá íå ïîòðàïèòè äî àð쳿. ² ÿêùî ÷îëîâ³êè òóäè íå éäóòü, âèã³äíî âèêîðèñòàòè æ³íîê. Òå ñàìå áóëî â Äðóã³é ñâ³òîâ³é â³éí³. Àëå òîä³, ÿê çíàºìî, ï³ñëÿ çàê³í÷åííÿ â³éíè äî ¿¿ ó÷àñíèöü ñòàâèëèñÿ ñóïåðå÷ëèâî, à ãåðî¿çîâàí³ áóëè Çàê³í÷åííÿ íà 2-é ñòîð.
ÑÌÎËÎÑÊÈÏ Óêðà¿íè Ïðî ´åíäåð... Çàê³í÷åííÿ, ïî÷àòîê íà 1-é ñòîð. áóêâàëüíî îäèíèö³ æ³íîê. Ïîâåðòàþ÷èñü äî Ñêàíäèíà⳿, ñêàæó, ùî ö³êàâ³ñòü ñêàíäèíàâñüêîãî äîñâ³äó â òîìó, ùî òàì íå ëèøå çàëó÷àþòü æ³íîê äî ïðåñòèæíèõ ñôåð, à é ïðàãíóòü çàãàëüíîãî ïåðåðîçïîä³ëó ä³ÿëüíîñò³ – ñêàæ³ìî, àêòèâ³çóþòü òàò³âñòâî. Àëå, ÿê ïîêàçóþòü ñîö³îëîã³÷í³ îïèòóâàííÿ, â íàøîìó ñóñï³ëüñòâ³ äàëåêî íå âñ³ (³ ÷îëîâ³êè, é æ³íêè) ãîòîâ³ äî åãàë³òàðíîãî ðîçïîä³ëó ñóñï³ëüíèõ ðîëåé. Íàñòóïíå ïèòàííÿ ïðî òå, ÷è ïðàâäà, ùî íèí³ â óêðà¿íñüê³é ë³òåðàòóð³ á³ëüøå æ³íîê-àâòîðîê, í³æ áóäü-êîëè, àäðåñóâàëîñÿ ³ð³ Àãåºâ³é. – Êîëèñü â îäíîìó ³íòåðâ’þ Ñîëîì³ÿ Ïàâëè÷êî, ÿêó âæå ä³ñòàëè çàïèòàííÿìè «ùî òàêå ôåì³í³çì?», â³äïîâ³ëà: âñå äóæå ïðîñòî – â æèòò³ º ö³êàâ³, à º íåö³êàâ³ çàíÿòòÿ, òàê îò, ôåì³í³çì – öå âèìîãà ñïðàâåäëèâî ðîçïîä³ëèòè ö³êàâ³ é íåö³êàâ³ çàíÿòòÿ ì³æ îáîìà ñòàòÿìè. Ùîñü ó öüîìó º. Íåíàóêîâå, àëå íåïîãàíå âèçíà÷åííÿ. Ëåãêî ïîÿñíèòè, ÷îìó æ³íêè ìàëî ïèñàëè â ðàäÿíñüêó äîáó. ²ðèíà ³ëüäå áóëà àêòèâ³ñòêîþ Ñîþçó óêðà¿íîê, ñï³âïðàöþâàëà ç ̳ëåíîþ Ðóäíèöüêîþ, âîíà ùå 1937 ðîêó çàê³í÷èëà ñâ³é ðîìàí «Ñåñòðè г÷èíñüê³» ïðî äîëþ ï’ÿòüîõ æ³íîê, ïðî òå, ÿê ðóéíóºòüñÿ ïàòð³àðõàëüíèé ñâ³ò, ÿê æ³íêè âõîäÿòü ó øèðîêèé ñâ³ò. Äî âèäàííÿ ñïðàâà ä³éøëà àæ ó 1964 ðîö³. Îñê³ëüêè ðîìàí áóâ äèâíèì ³ ïîãàíî âëàçèâ ó ñîöðåàë³çì (êíèæêà ïðî ï’ÿòüîõ ïîï³âåí!), ðåäàêòîðîì ïðèçíà÷èëè Ïàâëà Çàãðåáåëüíîãî. ² Çàãðåáåëüíèé íàâ³òü â îñòàííüîìó âèäàíí³, ÿêå âèéøëî, çäàºòüñÿ, 2000 ðîêó, íå ïîñîðîìèâñÿ îïóáë³êóâàòè ñâîþ ùå òîä³øíþ ðåöåíç³þ íà ðîìàí ³ëüäå. Ðåöåíç³ÿ áóëà ïðèáëèçíî òàêà: ïîñàäèòè ï’ÿòüîõ ïîï³âåí íà äèâàí³,
íóäíèõ, áåç³í³ö³àòèâíèõ, íåîñâ³÷åíèõ – ³ íàïèñàòè ïðî íèõ ðîìàí, ÿê âîíà ç öèì óïîðàëàñü? Ïàâëî Çàãðåáåëüíèé ñâî¿ì çâåðõí³ì, ìåíòîðñüêèì òîíîì äîáðå ïîêàçàâ òå, ïðî ùî ãîâîðèëè êëàñèêè ôåì³í³ñòè÷íî¿ òåîð³¿: ñöåíà ïðî â³éíó ââàæàëàñÿ âàæëèâîþ ñöåíîþ, âîíà ïîòð³áíà, à ñöåíà ïðî æ³íîê ó â³òàëüí³ – äðóãîðÿäíà â áóäü-ÿêîìó ïîðÿäíîìó ðîìàí³. Öå ïðàöþâàëî â ÑÐÑÐ. ˳òåðàòóðó ñîöðåàë³çìó íå ö³êàâèâ ïðèâàòíèé äîñâ³ä. À ïèñàòè ðîìàíè ïðî çâèòÿãè â öåõàõ ìåòàëóðã³éíèõ êîìá³íàò³â – âîíî é ÷îëîâ³êàì íå áóëî ö³êàâî, àëå ò³ ñåáå çìóøóâàëè, à æ³íêè ÿêîñü óíèêàëè. Òåïåð æ³íêè ïî÷àëè á³ëüøå ïèñàòè – áî º â³ä÷óòòÿ, ùî öåé ïðèâàòíèé äîñâ³ä ïåðåñòàâ áóòè âòîðèííèì. – Òîáòî ´åíäåðí³ ñòåðåîòèïè, ïîâ’ÿçàí³ ç òåìàòèêîþ òâîð³â, çðóéíîâàíî? – Àáñîëþòíî çðóéíîâàíî. Íàïðèêëàä, ðàäÿíñüêà äèòÿ÷à ë³òåðàòóðà, ÿêó ìè ÷èòàëè â äèòèíñòâ³, íàâ³òü íåñîã³ðøà êëàñèêà, äóæå çàñòàð³ëà, áî ñó÷àñí³ ³ ä³â÷àòà, ³ õëîï÷èêè ç ïîäèâîì ñïðèéìàþòü òîé óçâè÷àºíèé ïîä³ë ´åíäåðíèõ ðîëåé, ÿê³ òàì áóëè – «õëîï÷èê ç ìîëîòêîì» ³ «ä³â÷èíêà ç îïîëîíèêîì». Öå âæå íå ïðàöþº. ª, ïðàâäà, ³íø³ íåáåçïåêè – Ñâ³òëàíà Îêñàìèòíà çàñâ³ä÷èëà â íàøîìó çá³ðíèêó «²íøà îïòèêà» íåïðèºìíó òåíäåíö³þ. Íà çàïèòàííÿ, ùî âàæëèâ³øå äëÿ æ³íêè: ðîáèòè âëàñíó êàð’ºðó ÷è ï³äòðèìóâàòè êàð’ºðó ÷îëîâ³êà, â äåâ’ÿíîñò³ ðîêè, êîëè öå çàïèòàííÿ âïåðøå áóëî ïîñòàâëåíî, àáñîëþòíî ïåðåâàæàëà â³äïîâ³äü, ùî æ³íö³ òðåáà ðîáèòè âëàñíó êàð’ºðó. À â îñòàíí³ ê³ëüêà ðîê³â òåíäåíö³ÿ çì³íèëàñÿ: á³ëüøå æ³íîê êàæóòü, ùî âàæëèâ³øå ï³äòðèìóâàòè êàð’ºðó ÷îëîâ³êà. Íà öå º åêîíîì³÷í³ ïðè÷èíè, àäæå íà ðèíêó ïðàö³ æ³íö³ «ïðîáèòèñÿ» ñêëàäí³øå. Àëå, ÿê íà ìåíå, òóò âïëèâຠé ðåêëàìà, âñÿ ³ìà´îëîã³ÿ, ÿêó ìè áà÷èìî íà
Âàíî ÊÐÞ¥ÅÐ Ìèñòåöüêå ñåðåäîâèùå Óêðà¿íè çíîâó âèÿâèëîñÿ ðîçêîëîòèì – ³ çíîâó ÷åðåç ïðåì³þ! Ïðîòå îñîáëèâ³ñòþ öüîãî âèïàäêó º òå, ùî «ðîçêîë» â³äáóâñÿ íå ï³ñëÿ, à ùå äî âðó÷åííÿ ïðå쳿.
Ì
ßê â³äîìî, Íàö³îíàëüíà ïðåì³ÿ Óêðà¿íè ³ì. Òàðàñà Øåâ÷åíêà º ïðå쳺þ äåðæàâíîþ, ùî âðó÷àºòüñÿ ëàâðåàòàì íà äåíü íàðîäæåííÿ Êîáçàðÿ Ïðåçèäåíòîì Óêðà¿íè îñîáèñòî. ßê â³äîìî òàêîæ, ìèñòåöüêå ³ ãóìàí³òàðíå ñåðåäîâèùå â Óêðà¿í³, âêëþ÷íî ç àâòîðîì öèõ ðÿäê³â, â îñíîâí³é ñâî¿é ìàñ³ íà ìèíóëèõ ïðåçèäåíòñüêèõ âèáîðàõ ï³äòðèìàëî Ïåòðà Ïîðîøåíêà, à íå Âîëîäèìèðà Çåëåíñüêîãî. Ñàìå öå äîçâîëèëî ÷àñòèí³ ìèñòåöüêîãî ³ ãóìàí³òàðíîãî ñå-
ðåäîâèùà Óêðà¿íè çâèíóâàòèòè ñâî¿õ êîëåã, ùî óâ³éøëè äî íîâîãî ñêëàäó Êîì³òåòó ç ïðèñóäæåííÿ Íàö³îíàëüíî¿ ïðå쳿 Óêðà¿íè ³ì. Òàðàñà Øåâ÷åíêà, í³ áàãàòî í³ ìàëî – â «êîëàáîðàö³¿» ç «ðåæèìîì Çåëåíñüêîãî». À öå îçíà÷àº, ùî öÿ ÷àñòèíà ìèñòåöüêîãî ³ ãóìàí³òàðíîãî ñåðåäîâèùà Óêðà¿íè äîñ³ æèâå ³ ìèñëèòü ëîã³êîþ ïåðåäâèáîð÷î¿ áîðîòüáè. Ïðîòå âèáîðè â³äáóëèñÿ âæå ìàéæå ð³ê òîìó. ² ïîä³áíà ïîñòòðàâìàòè÷íà çóïèíêà â ìèñëåíí³ òåïåð º âæå êîíòðïðîäóêòèâíîþ ³ íåàäåêâàòíîþ ðåàëüíîñò³. ×èìîñü âîíà íàãàäóº ïîâåä³íêó Âîëîäèìèðà Âèííè÷åíêà, ÿêèé â ê³íö³ â³ñ³ìíàäöÿòîãî ðîêó – òàê ñàìî çà óìîâ â³éíè – â³äêèíóâ ïðîïîçèö³þ ãåòüìàíà Ñêîðîïàäñüêîãî ùîäî ñï³ëüíîãî ôðîíòó ïðîòè á³ëüøîâèê³â. ×è ïîâåä³íêó âåòåðàí³â ÎÓÍ(ì) ³ ÎÓÍ(á), ÿê³ áàãàòî äåñÿòèë³òü â åì³ãðàö³¿ ùîíàéìåíøå íå â³òàëèñÿ îäíå ç îäíèì, à ùîíàéá³ëüøå – âèíîñèëè «ñìåðòí³ âèðîêè» îäíå îäíîìó. ßêáè íå ð³øåííÿ ïàðòíîìåíêëàòóðè ÓÐÑÐ íàïðèê³íö³ â³ñ³ìäåñÿòèõ âò³ëèòè íà ïðàêòèö³ ãàñëî Õâèëüîâîãî «Ãåòü â³ä Ìîñêâè!», ìè á ¿õ çàðàç óæå é íå çãàäóâàëè. Ïðîòå ïîâåðí³ìîñÿ äî ñüîãîäåííÿ. Ïðåçèäåíòñòâî Âîëîäèìèðà Çåëåíñüêîãî º âæå ìàéæå ð³ê ïîë³òè÷íèì ³ þðèäè÷íèì
×ÀÑÎÏÈÑ ÒÂÎÐ×ί ÌÎËÎIJ
âóëèö³, âñ³ êðàñóí³, ùî ¿õíÿ ºäèíà ôóíêö³ÿ – íîñèòè õóòðà ³ ä³àìàíòè. – ²ùå äàâí³ ñîö³îëîã³÷í³ äîñë³äæåííÿ ïîêàçóâàëè, ùî æ³íêè â äåÿêèõ ïèòàííÿõ íàâ³òü òðàäèö³éí³ø³ çà ÷îëîâ³ê³â, á³ëüø ïàòð³àðõàëüí³, ðåë³ã³éí³, – ïðîäîâæèëà òåìó Òàìàðà Ìàðöåíþê. – Öå íàñàìïåðåä ïîâ’ÿçàíî ç âèõîâàííÿì, ³ç Ç̲, ÿê³ ïîäàþòü äóæå ÷³òê³ ðîë³, ïåðåäóñ³ì àðõåòèïè «Áåðåãèíÿ» ³ «Áàðá³». Ùå îäíà ïðîáëåìà, ÿêà º ðàäÿíñüêèì ñïàäêîì, – æ³íêè íå çàâæäè çäàòí³ ïåðåðîçïîä³ëÿòè îáîâ’ÿçêè ç ³íøèìè ÷ëåíàìè ðîäèíè, à íàìàãàþòüñÿ ñàì³ âñå òÿãíóòè… – Âàæëèâî íå ëèøå òå, ùî æ³íêè áàãàòî ïèøóòü, – çàçíà÷èëà ³ðà Àãåºâà, – âàæëèâî òå, ùî ÷îëîâ³êè ñòàëè ïèñàòè ³íàêøå. ×èìàëî ñüîãîäí³øí³õ äîñë³äæåíü ô³êñóþòü øàëåíó âòðàòó ïîïóëÿðíîñò³ òâîð³â Åðíåñòà Ãåì³í´âåÿ. ³í áóâ àáñîëþòíîþ ³êîíîþ, «íàéá³ëüø ìàñêóë³ííèì ïèñüìåííèêîì» – à òåïåð âòðà÷ຠïîïóëÿðí³ñòü. Îöÿ «ìóñêóëÿñòà ìàñêóë³íí³ñòü», ðåïðåçåíòàö³ÿ ÷îëîâ³÷î¿ ñèëè êîøòîì æ³íêè ñòຠíåö³êàâîþ. ×îëîâ³êèàâòîðè âæå íå ïèøóòü òàê, ÿê ïèñàâ Ãåì³í´âåé. ² íàâïàêè: ³ðäæèí³ÿ Âóëô òåïåð ïîòðàïëÿº, çäàºòüñÿ, â ï’ÿò³ðêó âñ³õ ìèñëèìèõ îïèòóâàíü. Ó íàñ ³ç Ëåñåþ Óêðà¿íêîþ ùîñü ñõîæå, äî ðå÷³, âîíà âèò³ñíèëà äóæå áàãàòüîõ. Âçàãàë³, ãîâîðÿ÷è ïðî ìàñêóë³íí³ñòü, ïàì’ÿòàéìî, ùî ÷îëîâ³êè æ òåæ ïîâîäèëèñÿ ïî-ð³çíîìó. Ó XVIII ñòîë³òò³ ÷îëîâ³êè õîäèëè íà äîâãèõ ï³äáîðàõ, ó äîáó ðîìàíòèçìó «ñïðàâæí³é» ÷îëîâ³ê óì³â ðÿñíèìè ñë³çüìè ïëàêàòè é êðè÷àòè, ïîò³ì ó Õ²Õ ñòîë³òò³ é ï³äáîðè, é ïåðóêè, ³ ïóäðà âèéøëè ç ìîäè, ³ ïëà÷ ñòàâ íå âåëüìè ÷îëîâ³÷îþ ðèñîþ – âîíî âñå çì³íþºòüñÿ. Âîéîâíè÷à ìàñêóë³íí³ñòü, ñôîðìóëüîâàíà ñâ³òîâèìè â³éíàìè, âæå íå ïðàöþº. Íå ïðàöþº é ðèòîðèêà, ÿêîþ ïðåäñòàâëÿëè, ñêàæ³ìî, ãåðîÿ Äðóãî¿ ñâ³òîâî¿ â³éíè.
Ñòðàñò³ çà Øåâ÷åíê³âñüêîþ
îâà éäå ïðî Íàö³îíàëüíó ïðåì³þ Óêðà¿íè ³ì. Òàðàñà Øåâ÷åíêà – íàéãîëîâí³øó ìèñòåöüêó â³äçíàêó Óêðà¿íè.
¹ 11-12 (291-292), ëèñòîïàä-ãðóäåíü, 2019 ð³ê
2
ôàêòîì – íåçàëåæíî â³ä òîãî, ïîäîáàºòüñÿ öå êîìóñü ÷è í³. Çàðàç äîëÿ Óêðà¿íè íåðîçðèâíî ïîâ’ÿçàíà ³ç Âîëîäèìèðîì Çåëåíñüêèì. Ùå ðàç: ÿ çà íüîãî íå ãîëîñóâàâ. Àëå á³ëüø³ñòü ìî¿õ ñï³âãðîìàäÿí ïðîãîëîñóâàëè. À ëîã³êà – íàóêà âïåðòà ³ áåçæàëüíà. Ïðåçèäåíò – íàñàìïåðåä íå îñîáèñò³ñòü, à ³íñòèòóö³ÿ. Ìîæíà áóòè â îïîçèö³¿ äî îñîáèñòîñò³, ìîæíà áóòè â îïîçèö³¿ äî ¿¿ îêðåìèõ ð³øåíü, ïðîòå íå ìîæíà áóòè â îïîçèö³¿ äî ³íñòèòóö³¿, òèì ïà÷å äî îäí³º¿ ç ïðîâ³äíèõ ó äåðæàâ³. Áî ³íàêøå – öå âèïàäîê ò³º¿ ñàìî¿ «ï’ÿòî¿ êîëîíè», õàé öüîãî ðàçó ³ íåñâ³äîìî¿. ²ãíîðóâàííÿ âñüîãî âèùåñêàçàíîãî – òàêèé ñàìèé ³íôàíòèë³çì, ÿê ³ áàæàííÿ îòðèìàòè «âñå é ³ îäðàçó»: ³ ïðèïèíåííÿ â³éíè çà óìîâ çîâí³øíüî¿ àãðåñ³¿, ³ äîëàð ïî â³ñ³ì ãðèâåíü, ³ êîìóíàëüí³ ïîñëóãè çà ðàäÿíñüêèìè òàðèôàìè. Ñàì Ïåòðî Ïîðîøåíêî, äî ðå÷³, ðèçèêíó ñòâåðäèòè, öå ÷óäîâî ðîçó쳺, ïîñò³éíî áàæàþ÷è Âîëîäèìèðó Çåëåíñüêîìó óñï³õ³â ïåðåä â³äïîâ³äàëüíèìè çóñòð³÷àìè. ² âñ³ì – íåçàëåæíî â³ä òîãî, õòî çà êîãî ãîëîñóâàâ ìàéæå ð³ê òîìó – õî÷åòüñÿ ïîáàæàòè áðàòè ïðèêëàä ç Ïåòðà Ïîðîøåíêà: áóòè íå ëèøå «ïàòð³îòîì», à íàñàìïåðåä ãðîìàäÿíèíîì – öå, çâ³ñíî, ïñèõîëîã³÷íî ñêëàäí³øå, àëå, ÿê ïîêàçóº ïðàêòèêà, âîäíî÷àñ çíà÷íî êîðèñí³øå äëÿ äåðæàâè. À Øåâ÷åíê³âñüêîìó êîì³òåòîâ³ õî÷åòüñÿ ïîáàæàòè îáðàòè íàéäîñòîéí³øèõ: âèá³ð ó íèõ áóäå.
Äàë³ Ðîñòèñëàâ Ñåìê³â çàïèòàâ Òàìàðó Ìàðöåíþê ïðî ´åíäåðíèé îñâ³òí³é îíëàéí-êóðñ â ³íòåðíåò³ òà ïðî êóðñ «Ìàñêóë³íí³ñòü. ×îëîâ³÷³ ñòó䳿», ÿê³ âîíà ÷èòຠâ Ìîãèëÿíö³. – Áà÷èâ, ùî öå ñëóõàþòü íå ëèøå æ³íêè, à é ÷îëîâ³êè. ßêèì º ´åíäåðíî ìàðêîâàíå ñòàâëåííÿ äî ñàìîãî êóðñó â ñòóäåíò³â? – Ñïðàâä³, êîëè îíëàéí-êóðñè ùå áóëè íå íàñò³ëüêè ïîïóëÿðí³, ÿê çàðàç, ó 2015 ðîö³, ôîíä «Â³äðîäæåííÿ», ç ÿêèì ÿ ñï³âïðàöþþ, ñïîíóêàâ íà ïîïóëÿðí³é óêðà¿íîìîâí³é ïëàòôîðì³ «Ïðîìåòåóñ» çàïèñàòè ïîïóëÿðíèé êóðñ ïðî ´åíäåð. Íàçâàëè «Æ³íêè, ÷îëîâ³êè: ´åíäåð äëÿ âñ³õ». Äëÿ «Ïðîìåòåóñà» öå áóâ ïåðøèé êóðñ òàê çâàíî¿ ãðîìàäÿíñüêî¿ îñâ³òè, òîáòî íå ïðàêòè÷íî îð³ºíòîâàíèé êóðñ. Íà êóðñ çàïèñàëîñÿ äóæå áàãàòî ëþäåé, áóâ äóæå àêòèâíèé ôîðóì. Çâ³ñíî, ÷îëîâ³ê³â òàì ìåíø³ñòü, äåñü 20%, àëå âîíè º. Êóðñ «Ìàñêóë³íí³ñòü» òàêîæ ïîïóëÿðíèé ³ ñåðåä æ³íîê, ³ ñåðåä ÷îëîâ³ê³â. Íèí³ º çàãàëüíà òåíäåíö³ÿ ôåì³í³çàö³¿ ñòóäåíòñòâà. Ïðåçèäåíò Êèºâî-Ìîãèëÿíñüêî¿ àêàäå쳿 ñêàçàâ, ùî ñåðåä ñòóäåíò³â àêàäå쳿 æ³íêè ñòàíîâëÿòü 70%. Öå ìîæå ñâ³ä÷èòè, ùî êîëè ç ÿêî¿ñü ñôåðè ìàñîâî éäóòü ÷îëîâ³êè, òî öå íå äóæå ïðåñòèæíà ³ ãðîøîâèòà ñôåðà, òîáòî äëÿ óñï³õó ñòຠìåíø îáîâ’ÿçêîâîþ âèùà îñâ³òà â ¿¿ íèí³øí³é ôîðì³. Àëå öå ïîêàçóº, é ùî æ³íêè àêòèâí³øå éäóòü ó ò³ ñôåðè, äå ¿õ áóëî ìåíøå – íàïðèêëàä, ïðàâî, àé-ò³. – Äëÿ ð³âíîâàãè ñêàæó, ùî öüîãî ðîêó íà ìàã³ñòåðñüê³é ïðîãðàì³ ç ô³ëîëî㳿 ÿê í³êîëè áàãàòî õëîïö³â. ¯õ òàì ÷åòâåðî ç 14, öå ã³ãàíòñüêèé â³äñîòîê. Íà 3 êóðñ³ áàêàëàâðàòó òåæ ï³äîçð³ëî áàãàòî õëîïö³â. Ñòåðåîòèïè ïîòðîõó ðóéíóþòüñÿ, – òàê ñôîðìóëþâàâ Ðîñòèñëàâ Ñåìê³â îïòèì³ñòè÷íèé ô³íàë ðîçìîâè.
³äíîâëåííÿ ïîåòè÷íîãî êîíêóðñó ³ìåí³ Íåñòîðà ˳òîïèñöÿ Àííà ÐÀÒÓØÍÀ ϳñëÿ äâîð³÷íî¿ ïàóçè çà ñïðèÿííÿ âèäàâíèöòâà «Ñìîëîñêèï» â³äáóâñÿ Äðóãèé ïîåòè÷íèé òóðí³ð ³ìåí³ Íåñòîðà ˳òîïèñöÿ.
Ï
îä³ÿ òðàäèö³éíî ïðîõîäèëà â Ìóçå¿ êíèãè ³ äðóêàðñòâà Óêðà¿íè, ùî íà òåðèòî𳿠ÊèºâîÏå÷åðñüêî¿ ëàâðè. Öüîãî ðîêó æóð³ êîíêóðñó ïðàöþâàëî â òàêîìó ñêëàä³: ãîëîâà æóð³ ³êòîð Êîâðåé (ïèñüìåííèê, æóðíàë³ñò, ãîëîâíèé ñïåö³àë³ñò â³ää³ëó ìîâíî¿ ïîë³òèêè óïðàâë³ííÿ ç ïèòàíü ìîâíî¿ ïîë³òèêè òà ë³òåðàòóðè), Ãàëèíà Êàðï³í÷óê (íàóêîâà ñï³âðîá³òíèöÿ ²íñòèòóòó ë³òåðàòóðè), Îëåã Êîöàðåâ (ïèñüìåííèê ³ æóðíàë³ñò, ÿêèé ïðåäñòàâëÿâ «Ñìîëîñêèï»), Îëåêñàíäð Ìèìðóê (ïîåò, æóðíàë³ñò, âèïóñêîâèé ðåäàêòîð ñàéòó «×èòîìî») òà ²ðèíà ͳêîëàé÷óê (ë³òåðàòóðîçíàâèöÿ, êðèòèêèíÿ, ë³òðåäàêòîðêà, æóðíàë³ñòêà). Êîíêóðñí³ ÷èòàííÿ (êîæåí ó÷àñíèê ³ ó÷àñíèöÿ ÷èòàëè ïî òðè â³ðø³, îö³íþâàëàñü îáðàçí³ñòü, çì³ñò ³ àðòèñòèçì âèêîíàííÿ) çàëèøèëè âðàæåííÿ ê³ëüêîõ òåíäåíö³é ó ñòèë³ñòèö³, òåìàòèö³. Ïåðøà – îïåðòÿ íà, äóæå óìîâíî êàæó÷è, ïîñòðîìàíòè÷íèé êàíîí, ³ç äåÿêèìè âïëèâàìè ø³ñòäåñÿòíèöòâà. Äðóãà – ðå÷èòàòèâíà ìåòàô³çèêà íà áàç³ ïðîçîðèõ ë³ðè÷íèõ ìîòèâ³â ³ ïðîñòîãî ðèìóâàííÿ, íå áåç âïëèâó Ñåðã³ÿ Æàäàíà. Òðåòÿ – ïîåç³ÿ ç àêöåíòîì íà ñèëó ïñèõîëîã³÷íèõ ìîìåíò³â, óæå íà òë³ ÿêèõ ðîçãîðòàþòüñÿ
³íø³ åëåìåíòè â³ðø³â. ×åòâåðòà – îñíîâíà óâàãà äî ïàðàäîêñàëüíî¿ îáðàçíî¿ ãðè. Áóëî á, çâ³ñíî, âåëèêèì ïåðåá³ëüøåííÿì ôîðìàë³çóâàòè ïîä³áí³ âðàæåííÿ ÷è, òèì ïà÷å, ââàæàòè ¿õ âèçíà÷àëüíèìè äëÿ ö³ëî¿ ìîëîäî¿ óêðà¿íñüêî¿ ïîå糿, ïðîòå ùîñü ïðî öþ ïîåç³þ âîíè òàêè ñâ³ä÷àòü. Àäæå â îäèí ³ç íàâåäåíèõ ñïîñîá³â ìîæíà ñõàðàêòåðèçóâàòè áàãàòî íèí³øí³õ ïîåòè÷íèõ íîâèíîê àáî âèñòóï³â. Çìàãàííÿ â³äáóëîñü ó äâà òóðè, áî äåõòî ç ó÷àñíèê³â íàáðàëè îäíàêîâó ê³ëüê³ñòü áàë³â. Ô³íàëüíèõ ðåçóëüòàò³â äîâåëîñÿ çà÷åêàòè äî âå÷îðà – ³ âæå òîä³ ñòàëî â³äîìî, ùî ïåðøå ì³ñöå çà ï³äñóìêîì äâîõ òóð³â ïîñ³ëà ²ÿ ʳâà, äðóãå – ßðîñëàâ Êîðíºâ, òðåòº – ²ãîð Àñòàïåíêî. Òàêîæ äî ô³íàëó âèéøîâ Ìèõàéëî Æàðæàéëî. Áóëî á íåñïðàâåäëèâî ïðèõîâóâàòè òîé ôàêò, ùî âñ³ ïåðåìîæö³ òà âñ³ ô³íàë³ñòè Äðóãîãî ïîåòè÷íîãî òóðí³ðó ³ìåí³ Íåñòîðà ˳òîïèñöÿ â ð³çí³ ðîêè îòðèìàëè ð³çí³ â³äçíàêè íà ë³òåðàòóðíîìó êîíêóðñ³ âèäàâíèöòâà «Ñìîëîñêèï». Îòîæ – ïðîäîâæóºìî ñåð³þ «àí³ êîíêóðñó áåç íàøèõ ëàóðåàò³â». Õî÷à íàñïðàâä³, çâ³ñíî, ãîëîâíå – íå â³äçíàêè, à ðîçâèòîê ë³òåðàòóðíîãî ïðîöåñó.
ÑÌÎËÎÑÊÈÏ Óêðà¿íè
3
¹ 11-12 (291-292), ëèñòîïàä-ãðóäåíü, 2019 ð³ê ×ÀÑÎÏÈÑ ÒÂÎÐ×ί ÌÎËÎIJ
Àííà Ãðóâåð Ëàóðåàòêà ²²² ïðå쳿 íàøîãî ë³òåðàòóðíîãî êîíêóðñó çà 2019 ð³ê. Öå ïîåòêà, åñå¿ñòêà, ñï³âðåäàêòîðêà æóðíàëó «Ïàðàäèãìà». Íàðîäèëàñü 1996 ðîêó â Äîíåöüêó, à ï³ñëÿ âè¿çäó ç îêóïîâàíîãî ì³ñòà æèâå ì³æ Õàðêîâîì ³ Êðàêîâîì.  îñòàííüîìó íàâ÷àºòüñÿ â ²íñòèòóò³ þäà¿ñòèêè ß´åëëîíñüêîãî óí³âåðñèòåòó. Àâòîðêà äåáþòíî¿ ïîåòè÷íî¿ çá³ðêè «Çà âàøèì çàïèòîì í³÷îãî íå çíàéäåíî».
òðàñà Å-40 âòîìëåíèé ÷óæèíåöü ç ³íøèõ çàïèëåíèõ êðà¿â çóïèíèòüñÿ çà ðîçêëàäîì îáèðàòè ÷îðí³ ïëîäè çãèíàþ÷èñü äî ïëåòåíîãî ç ëîçè êîøèêà íà óçá³÷÷³ ðîçáèòî¿ ìàã³ñòðàë³ * çíîøåíèé ÷åðåâèê òÿãíåòüñÿ äî ñàäó ï³ä â³òðîì ñêèãëÿòü ðîç÷àõíóò³ äâåðöÿòà ïàðêàíó ïðè÷à¿âøèñü ó òðàâ³ ï³äãíèëà ãðóøà çìîðùóºòüñÿ âîíà íåíàðîäæåíå íåìîâëÿ íå â çìîç³ çàïëàêàòè âîíà åìáð³îí âèð³çàíèé ç àíàòîì³÷íî¿ ñõåìè â³äêðèò³ ñòîð³íêè äðóãîãî òîìó ñ³ìîíè äå áîâóàð ïëóòàþòü ñë³äè ÷èòàííÿ âñå âèãëÿäຠòàê íåíà÷å òðàïèëîñÿ ùîñü â³ä ÷îãî øàôà âèïóñòèëà íà ñâîáîäó á³ë³ ñîðî÷êè ³ íå çà÷èíèëà çà ñîáîþ ðóøíèê âïàâ íà ï³äëîãó âàííî¿ ê³ìíàòè íà äçåðêàë³ ïëÿìè çóáíî¿ ïàñòè ³ ÷à¿íêè çàë³çíèì ïàíöèðîì âêðèëè äåíöå íåíà÷å ìè âðàíö³ ïîêèíóëè ñâî¿ ì³ñöÿ âèâåðíóâøè êîâäðó ç³ì’ÿâøè ïðîñòèðàäëà òàê âëàñíèêè âèá³ãàþòü áåç äîêóìåíò³â ³ ä³ì çàíóðåíèé ó â³÷íó ðàíêîâó äèìêó ñòî¿òü íåçà÷èíåíèé íà ïðîòÿç³ àëå äèâíî íå òå ùî ó äîì³ äçâîíèòü òåëåôîí ³ í³õòî íå â³äïîâ³äຠäèâíî ùî ìè òóò ³ í³êóäè íå éøëè ìè òóò ìè í³êóäè íå éøëè
òàì äå êâàäðàò ëÿãຠíà ïðÿìîêóòíèê øòîïàíî¿ ïîêðàùåíî¿ äîðîãè øîâ ïðîøèâຠéîãî áðîâó â³ä ñìò ³çâàðèíå äî äðåçäåíà øâèäêèé ïîö³ëóíîê ó øðàì â³ääຠãîëîâíèì áîëåì ³ ÷îìó çàâæäè íàéñîëîäø³ ñíàðÿäè êîòÿòüñÿ ç-ï³ä êâ³ò÷àñòî¿ ñï³äíèö³ öèõ ì³ñöü òàì äå ò³ëüêè äåðåâà óðàæåí³ îìåëîþ ðîçðèâàþòü êîð³ííÿì àñôàëüò àëå àâòîáóñ íå äî÷åêàºòüñÿ íà íüîãî ïîïóòíèêè ïîêèíóòü ñòîÿòè á³ëÿ ïîá³ëåíîãî ïàðêàíó òàêèé íåäîðå÷íèé â óìîâíî íàñåëåíîìó ïóíêò³ â³í íàâ³òü íå ïîì³òèòü ³ çàêðè÷èòü çðîíèâøè âèøí³ âïàâøè íà êîë³íà
#îäíàçíàñ äèõຠíà çàìåðçëå çèìîâå ÿáëó÷êî çàêîëèñóº éîãî ÿê â쳺 òà ÿê íå â쳺 çìîðùåíå â³ä ïëà÷ó ìîðîçíå áë³äå á³ëå ó ðàþ òàêèìè ÿáëó÷êàìè ãîäóâàòèìóòü ¿æ íå õî÷ó ñê³ëüêè âèòðèìàþòü çàãðóá³ë³ ç³ ñêàáêàìè ëîïàòè äîëîíü ÷óíÿìè ïåðåñòóïຠà íà ëîá³ ïàëຠë³õòàðèê àáè âèñâ³òëèòè øëÿõ äå ÷óòè ñêðåã³ò êîë³ùàòîê íà ãëèáèí³ øàõòè âèäîáóâàþòü ÷îðíèé æ³íî÷èé á³ëü ïàëàþ÷è â³í â³ääຠòåïëî ïåðåòâîðþºòüñÿ íà çîëîò³ çóáè çîëîò³ ãîäèííèêè çîëîòî çîëîòî çîëîòî íåíàæåðëèâà äåðæàâà çâåðõó ïîòðåáóº á³ëüøå áîëþ
³ êîëè ïòàõè â³äë³òàþòü ó âèð³é ¿¿ íå áåðóòü íà êðèëà íå æ³íî÷à öÿ ñïðàâà øàõòàðñüêà ñïðàâà òàê ùå áàáöÿ êàçàëà øòîâõàþ÷è âàãîíåòêó ïðàáàáóñÿ êàçàëà øòîâõàþ÷è âàãîíåòêó äî ðàþ í³áè ªâà øòîâõàëà âïåðåä âàãîíåòêó æ³íî÷îãî áîëþ óñåðåäèí³ ÷îðíîãî æèâîòà âóã³ëüíî¿ øàõòè çàìåðçëîãî çèìîâîãî ÿáëó÷êà ç çåìë³ â îäí³é òåìðÿâ³ â îäí³é ç íàñ
íàáåðåæíà Ðèâ’ºðà ç³ì’ÿòå çàïðîøåííÿ íà â³äêðèòòÿ ëàóíæ-áàðó êèäàºòüñÿ ï³ä ðåáðèñò³ êîëåñà âåëîñèïåäà ïåðø í³æ ðîç÷èíèòèñÿ ïðîäàâö³ âàæêî îïóñêàþòü æàëþç³ ó æèâîò³ ïîðîæíüîãî òîðã³âåëüíîãî öåíòðà áóðêî÷å à ç ï³ä’¿çä³â òõíå òÿãíå ñîëîäêîþ ´àíäæîþ ï³äìîðãóº ÷åðâîíå ñâ³òëî ï³âãîäèíè òîìó âîíè ïåðåñóâàëè øàõè çà á³ëèì ñòîëîì äâà ñòàðèõ ³ íàòîâï ñïîñòåð³ãà÷³â äîâêîëà ðîç³éøëèñÿ êîëè âå÷³ð ï’ÿòíèö³ âïàâ íà äîøêó éøëè ð³çíèìè øëÿõàìè çóñòð³ëèñÿ á³ëÿ äâåðåé äîâãî ï³äí³ìàëèñÿ ïî ñõîäàõ â³äïî÷èâàëè êîëî â³êîí ³ í³÷èÿ òðèâàëà æîäíîãî ðàçó çóñòð³÷ íå ñê³í÷èëàñü ïîðàçêîþ íà òîâñòîìó ñêë³ òð³ùèíà ðîçêîëîëà íàâï³ë ìîëî÷íó êðàìíè÷êó íàâïðîòè áóäèíêó ñòîÿòü ïî îáèäâà áîêè òð³ùèíè äèâëÿòüñÿ íàäâ³ð àëå âàðòî âîðóõíóòèñÿ îäíîìó âàðòî çàãîâîðèòè âïàäóòü îáèäâà öå ÿê íà â³éí³ íà â³éí³ ÿê íà â³éí³ åíäøï³ëü
Âñ³ ä³òî÷êè Ñåðã³ÿ Ñåìåíîâè÷à Îëüãà ÏÎÃÈÍÀÉÊÎ ß ïî÷èíàþ ïèñàòè öåé äàâíî îá³öÿíèé òåêñò ³ ìèìîâîë³ óñì³õàþñÿ. Ç îáêëàäèíêè ìåí³ ï³äñì³þºòüñÿ ó âóñà (íó ÷èñòî òîá³ ÷åøèðñüêèé ê³ò) ²âàíþê, ³ ï³ä òèì ïîãëÿäîì ÿ í³áè âæå íå ïåðåä êîìï’þòåðîì âçèìêó 2020-ãî, à îñü çíîâó ñèäæó â äâàíàäöÿòîìó òðàìâà¿ ³ íà êîë³í³ íà ÿêèõîñü êëàïòèêàõ ïàïåðó ïèøó ÷åðãîâèé òåêñò íà çàâòðàøíþ ïàðó ç îñíîâ ë³òòâîð÷îñò³. Ìåí³ â³ä òîãî ñòຠÿêîñü îñîáëèâî òåïëî, òîæ íå äèâóéòåñÿ, ùî öå áóäå íå ðåöåíç³ÿ, à äèô³ðàìáè ç òÿæ³ííÿì äî ìåìóàðèñòèêè. «Ä²ÒÎ×ÎÊ ÁÀÃÀÒλ – öå çá³ðêà îïîâ³äàíü óæå çãàäàíîãî êóðñó «Îñíîâè ë³òåðàòóðíî¿ òâîð÷îñò³», ÿêèé Ñåðã³é ²âàíþê ÷èòàâ ó Ìîãèëÿíö³ 20 ç ãàêîì ðîê³â, à òàêîæ éîãî ìåíø òðèâàëî¿, íà æàëü, ñï³âïðàö³ ç Litosvita. Êíèæêà ì³ñòèòü ïîíàä ñòî òåêñò³â â³ä ìàéæå äåâ’ÿíîñòà àâòîð³â. Çà ìî¿ìè íàéñêðîìí³øèìè ï³äðàõóíêàìè, ÷åðåç ðóêè Ñåðã³ÿ Ñåìåíîâè÷à ïðîéøëî íå ìåíø í³æ ø³ñòñîò ñòóäåíò³â (³ â³äïîâ³äíî, íå ìåíøå øåñòè òèñÿ÷ òåêñò³â), òîæ ñòî îïîâ³äàíü – öå êðàïëÿ â ìîð³. Îêåé, ç³çíàþñÿ ÷åñíî: ó ö³é çá³ðö³ (ÿêîñü òåðì³í «àíòîëîã³ÿ» ñþäè ³ íå ïàñóº, íàäòî õîëîäíèé) º ³ ìî¿ äâà òåêñòè. Íå òå, ùîá ó ìåíå áóâ ïðèâ³ä ÿêîñü îñîáëèâî íèìè ïèøàòèñÿ, ðàäøå öå òå, â³ä ÷îãî íàéìåíø ñîðîìíî. Ïðî îäèí òî÷íî ïðèãàäóþ, ùî òî áóëî îñòàííº çàâäàííÿ êóðñó ³ ÿ ïðîñòî «ãíàëà», ÿê ìîãëà. ² àáñîëþòíî íåñïîä³âàíî îòðèìàëà çà íüîãî íàéâèùèé áàë. Ùî æ äî äðóãîãî… Íó, â³í óÿâëÿâñÿ ìåí³ ö³êàâèì áàãàòî ðîê³â, àæ äî òîãî äíÿ, êîëè äîâåëîñÿ éîãî íàáðàòè é â³äïðàâèòè óïîðÿäíèö³ «Ä³òî÷îê». Ó ò³ äàëåê³ ÷àñè íàâ÷àííÿ â Ìîãèëÿíö³ ìåí³ ðàç ïî ðàç çäàâàëîñÿ, ùî Ñåðã³é Ñåìåíîâè÷ ìåíå íåäîîö³íþâàâ, íèí³ ÿ, çâ³ñíî, äóìàþ, ùî â³í áóâ ùå äóæå ïîáëàæëèâèì.
Óò³ì, õàé ìîÿ ñàìîêðèòè÷í³ñòü ÷èòà÷à íå ëÿêàº. Áëèçüêî ÷åòâåðòèíè òåêñò³â ó ö³é êíèæö³ ñïðàâä³ äîáð³. Àæ íàñò³ëüêè, ùî çàáóâàºø, ùî ïèñàëè ¿õ ä³òèñüêà çäåá³ëüøîãî äðóãîãî êóðñó. Îñîáëèâå çàäîâîëåííÿ – öå ø³ñòü äîñë³äæåíü òâîð÷îñò³ Äàâèäà Åðë³õà, Àíäð³ÿøà Ëó ³ ä³ÿëüíîñò³ «Òåàòðó í³ìèõ». Äîáðå çàô³êñóéòå ³ òðèìàéòå íà äóìö³ íàçâó ðîçä³ëó, â ÿêîìó âîíè âì³ùåí³, – «Ì³ñòèô³êàö³ÿ». Áî öå çðîáëåíî òàê äîáðå, ùî ö³ëêîì ìîæå çáèòè ç ïàíòåëèêó íàâ³òü äîâîë³ äîñâ³ä÷åíîãî äîñë³äíèêà. Êàæóòü, ì³ñòèô³êàö³¿ çàâæäè ðîçêðèâàþòüñÿ íà ð³âí³ ìîâè. Ó öèõ òåêñòàõ ç ìîâîþ ³ ñòèëåì óñå ïðîñòî-òàêè äóæå äîáðå, âîíè íàâ³òü ì³ñòÿòü ñïèñêè ë³òåðàòóðè ³ ïåðåõðåñí³ ïîñèëàííÿ. Òàê ùî ðîçêðèòè ¿õ ìîæíà õ³áà ùî «íà ð³âí³ Ãóãëó». À ùå â öüîìó ðîçä³ë³ º ñòðàøåííî ñìà÷íèé «Ëèñò Ò. Øåâ÷åíêà äî Î. Áóçèíè», â ÿêîìó ïîåò íàäñèëຠêðèòèêó «ñòî êàðáîâàíö³â íà äðóêóâàííÿ êíèæêè»... Ðåøòà òåêñò³â – õóäîæí³. Òóò ÷èòà÷ ïîáà÷èòü óæå çíàéîì³ ³ìåíà ïèñüìåííèê³â, ó ÿêèõ âèéøëè óñï³øí³ êíèæêè, ÿê-òî Êóïð³ÿí, Ñòàõ³âñüêà, Óêðà¿íåöü, Øóëüãà. Àáî òèõ, õòî, õî÷ ùå é íå âèäàâàâñÿ, àëå âæå ïåðåìàãàâ ó ë³òåðàòóðíîìó êîíêóðñ³ «Ñìîëîñêèïà»: Ïàâëîâà, Ðóäèê, Ìåéòà. Àáî òèõ, õòî íèí³ á³ëüø â³äîì³ ÿê ðåäàê-
òîðè, êðèòèêè ÷è êóëüòóðí³ ìåíåäæåðè: ͳêîëàé÷óê, Ñòóêàëî, Ùóð. Ç âïåâíåí³ñòþ ìîæíà ñêàçàòè, ùî êîëèñü öÿ êíèæêà ùå ïîñëóæèòü äîñë³äíèêàì (ñïðàâæí³ì, íå ì³ñòèô³êàòîðàì) ÿê äæåðåëî ðàíí³õ òåêñò³â «ìàéáóòí³õ êëàñèê³â». Ô³ëîëîãè áóäóòü ïðîñë³äêîâóâàòè òâîð÷ó åâîëþö³þ ³ âèîêðåìëþâàòè íàñêð³çí³ ñþæåòè é îáðàçè, ñòóäåíòè ïèñàòèìóòü êóðñîâ³ é äèïëîìè. ß óÿâëÿþ öå, ³ çíîâó ìèìîâîë³ óñì³õàþñÿ. ×àñòèíà òåêñò³â, ìîæëèâî, íå òàê³ ñèëüí³, ÿê ìåí³ õîò³ëîñÿ áè çàðàç (ìî¿ íàëåæàòü äî öèõ, çâ³ñíî), àëå ìàéæå ó âñ³õ òî÷íî º áîäàé ùîñü òàêå, ùî ïðèâåðòຠóâàãó: ÿñêðàâèé îáðàç, ñèëüíà ìåòàôîðà, ñâîºð³äíà íåñòàíäàðòíà ³äåÿ, áàéäóæå, ùî íå äóæå ìàéñòåðíî âò³ëåíà. Ôàíòàç³ÿ ó ñòóäåíò³â áóðõëèâà… Ìîæíà ñîá³ óÿâèòè, ñê³ëüêè æ «òðåøíÿêó» ïåðå÷èòóâàâ â³í ùîòèæíÿ, ³ ïîñï³â÷óâàòè Ñåðã³þ Ñåìåíîâè÷ó. À ç ³íøîãî áîêó, ÿê ïîäóìàºø, ñê³ëüêîì ëþäÿì éîãî â³äãóêè äàëè ïîøòîâõ ïèñàòè äàë³! À êîìóñü, íàïåâíî, íàâïàêè, äîïîìîãëè çðîçóì³òè, ùî êðàùå çàéíÿòèñÿ ³íøèì… À òåïåð ïðî áîíóñè. Õòî ìàâ ùàñòÿ çàïèñàòèñÿ íà êóðñ ²âàíþêà, òîé íå ìîæå íå ïàì’ÿòàòè âñòóïíî¿ ëåêö³¿ ïðî òå, ÷îìó ñë³ä íåãàéíî ï³òè â äåêàíàò ³ âèïèñàòèñÿ ãåòü. ßêùî ðàïòîì âè òó ëåêö³þ ïðîãóëÿëè, òî «Ä³òî÷îê áàãàòî» ïîâ³äîìèòü âàì îñíîâí³ òåçè. Ìåí³ çäàºòüñÿ, ÿ òîä³ òðîõè äð³ìàëà íà ïàð³, áî äåÿê³ àðãóìåíòè íà÷å ïî÷óëà âïåðøå. …äàë³ ïðèãàäàëà ñîá³ òó àóäèòîð³þ, ³ çíîâó ìèìîâîë³ óñì³õíóëàñÿ. Áîíóñ íîìåð äâà – ³íòåðâ’þ Ñåðã³ÿ Ñåìåíîâè÷à, ÿê³ ðàí³øå ïóáë³êóâàëèñÿ íà «Ë³òàêöåíò³» òà «ÁàðàÁóö³».  íèõ â³í ðîçì³ðêîâóº, ùî òàêå ïèñüìî âçàãàë³, ÷è
ìîæíà éîãî íàâ÷èòè, ÷è ìîæíà ïèñàòè ãåí³àëüí³ òåêñòè â 15, ðîçïîâ³äຠïðî ñâ³é äîñâ³ä êåðóâàííÿ æóðíàëîì «Îäíîêëàñíèê», ïðî òå, ùî íå òàê ç³ øê³ëüíèì êóðñîì ë³òåðàòóðè ³ ÿêîþ âðåøò³ âîíà ìàëà á áóòè. Ñóïåðáîíóñ – öå, çâ³ñíî, ñëîâíèê «³âàíþê³çì³â – ñòàëèõ òà ïîâòîðþâàíèõ âèñëîâ³â Ñåðã³ÿ Ñåìåíîâè÷à ²âàíþêà, ïîêëèêàíèõ ïðèâíåñòè â ñï³ëêóâàííÿ òåïëî, à â æèòòÿ – áàëàíñ». Ìè âñ³ ïàì’ÿòàºìî ò³ éîãî âèñëîâè. ß íàéá³ëüøå – «íó âè æ õàðîøà!?». À ô³ðìîâå ïðèâ³òàííÿ «ùàñòÿ-çäîðîâëÿ ³ ä³òî÷îê áàãàòî» ñòàëî äëÿ Ìîãèëÿíö³â íèí³ âæå ïðàêòè÷íî êðèëàòîþ ôðàçîþ. ϳäñóìîâóþ÷è, «Ä³òî÷îê áàãàòî» – öå òàêèé ñîá³ ãåíåðàòîð ðàäîñò³ äëÿ âñ³õ êîëèøí³õ ñòóäåíò³â Ñåðã³ÿ Ñåìåíîâè÷à. ² íàâ³òü ÿêùî ñòàëîñÿ òàê, ùî âàø³ òåêñòè äëÿ êóðñó ²âàíþêà íå çáåðåãëèñÿ, áî ñòàðèé êîìï’þòåð «çäîõ» ç óñ³ì, ùî íà íüîìó áóëî, òàê ùî âàñ ó êíèæö³ íåìàº, – öå íå ïðèâ³ä ñóìóâàòè. Ïðîñòî â³çüì³òü òîìèê â ðóêè ³ ïåðåíåñ³òüñÿ ó ñâîº ñòóäåíòñòâî. ² óñì³õí³òüñÿ.
ÑÌÎËÎÑÊÈÏ Óêðà¿íè
¹ 11-12 (291-292), ëèñòîïàä-ãðóäåíü, 2019 ð³ê
4
Âèäàâíè÷³ ïëàíè «Ñìîëîñêèïà Ñìîëîñêèïà»» – 2020 Îëüãà ÏÎÃÈÍÀÉÊÎ Íàïðèê³íö³ ðîêó óêðà¿íñüê³ âèäàâö³ äðóæíî ä³ëèëèñÿ âèäàâíè÷èìè ïëàíàìè íà 2020 ð³ê. ×èòàòè ö³ ìàòåð³àëè áóëî ðàä³ñíî ³ ö³êàâî – ñò³ëüêè âñüîãî ñìà÷íîãî ìຠç’ÿâèòèñÿ ó öüîìó ðîö³. Ùî æ, ìè òåæ íå áóäåìî ïàñòè çàäí³õ, ³ â ö³é ñòàòò³ ÿ ðîçêàæó òðîõè ïðî êíèæêè, ÿê³ «Ñìîëîñêèï» ãîòóº äî äðóêó.
Î
äæåííÿì. Öüîãî ðàçó ó ôîêóñ³ – ˳íà Êîñòåíêî, ÿê³é ó áåðåçí³ âèïîâíèòüñÿ 90 ðîê³â. «Ïîåç³ÿ ˳íè Êîñòåíêî: òðàäèö³ÿ, êîíòåêñò, õóäîæíÿ ñâîºð³äí³ñòü» – òàêà íàçâà ´ðóíòîâíî¿ ìîíîãðàô³¿, àâòîðêà ÿêî¿ – ë³òåðàòóðîçíàâèöÿ ç Îäåñüêîãî íàö³îíàëüíîãî óí³âåðñèòåòó Âàëåíòèíà Ñàºíêî. Âîíà çîñåðåäæóº ñâîþ óâàãó íà øèðîê³é æàíðîâ³é ïàë³òð³, êîìïîçèö³éí³é ìàéñòåðíîñò³ öèêë³â ³ çá³ðîê, ì³ôîëîã³÷í³é ïðèðîä³ òâîð÷îñò³ ïîåòåñè. Îêðåì³ ðîçä³ëè ïðèñâÿ÷åíî òâîð÷îìó ä³àëîãó ç òàêèìè ïîåòêàìè-ïîïåðåäíèöÿìè, ÿê Ëåñÿ Óêðà¿íêà ³ Îëåíà Òåë³ãà, à òàêîæ âåëèêèì òâîðàì – «Ìàðóñ³ ×óðàé» ³ «Áåðåñòå÷êó». Ç’ÿâèòüñÿ ó öüîìó ðîö³ òàêîæ íîíô³êøí, âèäàííÿ ³ñòîðè÷íîãî íàïðÿìêó: çá³ðíèê «Ìîñêâàòðåò³é Ðèì» ï³ä àâòîðñüêèì óïîðÿäêóâàííÿì äîêòîðà ô³ëîñîô³¿ ªâãåíà Êàëþæíîãî. Êíèæêà ì³ñòèòü äîá³ðêó ñòàòåé, îá’ºäíàíèõ äîñë³äæåííÿì âèòîê³â,
äíèì ç ïåðøèõ ïîáà÷èòü ñâ³ò íîâèé òîì ùîäåííèê³â Âîëîäèìèðà Âèííè÷åíêà, ùî îõîïëþº ïåð³îä ç 1932 ïî 1936 ðîêè. Öå ÷àñ, êîëè íåáàæàíèé â ÑÐÑÐ íå ëèøå ñàì ïèñüìåííèê, òàêèìè ñòàþòü ³ éîãî òåêñòè. ¯õ îñòàòî÷íî ïåðåñòàþòü äðóêóâàòè ï³ñëÿ ñìåðò³ Ñêðèïíèêà. Äî öüîãî ìîìåíòó ãîíîðàðè çà ðàäÿíñüê³ âèäàííÿ áóëè îñíîâíèì äæåðåëîì ïðèáóòê³â ðîäèíè. Âèííè÷åíêè âèð³øóþòü ïîêèíóòè Ïàðèæ, ïðîäàòè Çàêóòîê ³ ïåðå¿æäæàþòü â Ìóæåí. Òàì âîíè ñïîä³âàþòüñÿ æèòè ç òîãî, ùî çìîæóòü çàðîáèòè ô³çè÷íîþ ïðàöåþ – âèðîùóþ÷è âèíîãðàä òà ãîðîäèíó. Ïèñüìåííèê ó öåé ÷àñ ïðàöþº íàä ðîìàíàìè «Íîâà çàïîâ³äü» ³ «Â³÷íèé ³ìïåðàòèâ». Ùîäåííèêè öüîãî ïåð³îäó ïîêàæóòü ÷èòà÷åâ³ ïîâñÿêäåííå æèòòÿ Âîëîäèìèðà Âèííè÷åíêà – ñåëÿíèíà, íàòþðèñòà ³ ôðóêòîð’ÿíöÿ. سñòäåñÿòíèöüêèé íàïðÿìîê ó 2020 ïîïîâíèòüñÿ íîâèì äîñë³-
ðîçâèòêó òà êðèòèêîþ ³äå¿ Ìîñêâè – òðåòüîãî Ðèìó. Ñåðåä àâòîð³â òàê³ êëàñèêè óêðà¿íñüêî¿ ³ñòîðè÷íî¿ íàóêè, ÿê Íàòàë³ÿ Ïîëîíñüêà-Âàñèëåíêî, Îëåêñàíäð Îãëîáëèí, ²âàí ̳ð÷óê, Âàñèëü Ãðèøêî. Äîñë³äæåííÿ äåìîíñòðóþòü, ÿê çàðîäæóâàâñÿ ôàíàòè÷íèé ìåñ³ÿí³çì Ðîñ³¿ ³ ÿê ï³ä íüîãî ôàëüøóâàëàñÿ ³ñòîð³ÿ. Ö³ òåêñòè ÷óäîâî ïîÿñíþþòü, çâ³äêè íîãè ðîñòóòü ó ñó÷àñíî¿ ³äå¿ «ðóññêîãî ì³ðà». ² äàðìà ùî íàïèñàí³ âîíè ùå ó 1950-õ ðîêàõ, àêòóàëüí³ñòü ¿õíÿ ùîäíÿ ï³äòâåðäæóºòüñÿ ÿê óêðà¿íñüêèìè, òàê ³ ì³æíàðîäíèìè íîâèíàìè. Ïîâíå ç³áðàííÿ òâîð³â Ìèêîëè Õâèëüîâîãî ó 2020 ðîö³ îòðèìຠñâîº çàâåðøåííÿ. Ó âèäàâíè÷îìó ïëàí³ äî Êíèæêîâîãî Àðñåíàëó – âèäàòè îñòàííþ – ï’ÿòó êíèãó. Óæå ñüîãîäí³, íà åòàï³ ÷îòèðüîõ òîì³â, ìîæíà êîíñòàòóâàòè, ùî, ïîð³âíÿíî ç ä³àñïîðíèì ï’ÿòèòîìíèêîì, öåé áóäå á³ëüø ïîâíèì. Àäæå ó ÷åòâåðòèé òîì óâ³éøëè äåÿê³ îïîâ³äàííÿ, ùî äî òîãî äðóêóâàëèñÿ ëèøå íà ñòîð³íêàõ ãàçåò çà æèòòÿ àâòîðà. Íà åòàï³ ï³äãîòîâêè ô³íàëüíîãî òîìó óïîðÿäíèê Ðîñòèñëàâ Ìåëüíèê³â â³äíàéøîâ ùå äâà òåêñòè, ïðî ³ñíóâàííÿ ÿêèõ ñïåö³àë³ñòè ëèøå çíàëè, òåïåð âîíè íà-
×ÀÑÎÏÈÑ ÒÂÎÐ×ί ÌÎËÎIJ
ðåøò³ óâ³éäóòü äî íàóêîâîãî îá³ãó. Ñìîëîñêèï³âñüêà ìåìóàðèñòèêà öüîãîð³÷ çáàãàòèòüñÿ ñïîãàäàìè ³êòîðà Êðàâ÷åíêà «ß âèáðàâ âîëþ». Ìàëîâ³äîìèé ñó÷àñíèì óêðà¿íöÿì, ³êòîð Àíäð³éîâè÷ Êðàâ÷åíêî òî÷íî çàñëóãîâóº íà çíà÷íî á³ëüøó óâàãó. Éîãî ³ñòîð³ÿ – öå ñïðàâæí³é ïîë³òè÷íèé áëîêáàñòåð. Îäíîêóðñíèê ³ äðóã þíîñò³ Áðåæíºâà, êàï³òàí ×åðâîíî¿ àð쳿 ó Äðóã³é ñâ³òîâ³é â³éí³, ðàäÿíñüêèé äèïëîìàò – ³ ïåðåá³æ÷èê ó ÑØÀ, ðîêàìè çìóøåíèé ïðèõîâóâàòè ñâîþ îñîáó íàâ³òü â³ä âëàñíèõ ä³òåé çàäëÿ ¿õíüî¿ áåçïåêè. Êîëè öÿ êíèæêà âïåðøå âèéøëà ó ñâ³ò ó 1947 ðîö³, âîíà â³äðàçó ñòàëà áåñòñåëåðîì. «Õî÷à ³ñòîð³ÿ ³ ïåâí³ ïî䳿, ïðî ÿê³ â³í íàïèñàâ, òåïåð çàãàëüíîâ³äîì³ é îïèñàí³ äîêëàäíî áàãàòüìà ³íøèìè àâòîðàìè, éîãî ìåìóàðè áóëè îäíèì ç ïåðøèõ áåçïîñåðåäí³õ ñâ³ä÷åíü åïîõè. ̳é áàòüêî áóâ òàì. ³í áóâ ñâ³äêîì ³ áðàâ ó÷àñòü ó ñòðàõ³òòÿõ [³äåòüñÿ ïðî Ãîëîäîìîð. – ðåä.], àæ äîêè íå çì³ã á³ëüøå æèòè ç ö³ºþ æàõëèâîþ ïðàâäîþ,» – ïèøå ó ïåðåäìîâ³ äî íîâîãî âèäàííÿ éîãî ñèí Åíäðþ Êðàâ÷åíêî. Íå îá³éäåòüñÿ ó 2020 ³ áåç íîâèõ âèäàíü ëàóðåàò³â ë³òåðàòóðíîãî êîíêóðñó. Âèéäóòü êíèæêè ïåðåìîæö³â ìèíóëîãî ðîêó, çîêðåìà çá³ðêè ïîåç³é «Îò ³ æèâè ç öèì» Ëåë³ Ïåðåêîòè-
ïîëå (Îëüãè Êðàìàðü), «Ìóðàõè Éîãàííà Ñåáàñòüÿí໠˳çè Æàð³êîâî¿ òà «Øê³ðà ì³ñò» Îëåíè Ïàâëîâî¿. Ðîìàí Îëüãè Áîæêî (Âîëèíñüêî¿) «Ëþáîâ çà ãð³ø» (²² ïðåì³ÿ) – ëàóðåàòñüêèé äåòåêòèâ, ùî ìຠñòàòè ë³òåðàòóðíèì äåáþòîì â³äîìî¿ ðåæèñåðêè. Îëüãà Âîëèíñüêà â³äîìà öèêëîì äîêóìåíòàëüíèõ ô³ëüì³â «Íåzëàìí³» ïðî òðüîõ æ³íîê, ÿê³ ñòàëè æåðòâàìè ðîñ³éñüêî¿ àãðåñ³¿ òà ïîòðàïèëè ó ïîëîí äî áîéîâèê³â. Ðîìàí æå ðîçïîâ³äຠïðî ñåð³þ âèêðàäåíü ìîëîäèõ ä³â÷àò ³ æóðíàë³ñòêó, ÿêà íàìàãàºòüñÿ ðîçïëóòàòè öþ ñïðàâó. ˳òåðàòóðîçíàâ÷èé ïóë òàêîæ äîïîâíèòü êíèæêà òåîðåòè÷íèõ äîñë³äæåíü áàãàòîð³÷íî¿ ðåäàêòîðêè âèäàâíèöòâà Íàòà볿 Êñüîíäçèê «Êëàñèöèçì ³ ñîöðåàë³çì» òà çá³ðíèê «Ôåì³í³ñòêè: 12 çíàêîâèõ àâòîðîê óêðà¿íñüêî¿ ë³òåðàòóðè», ÿêèé ãîòóº ïðîôåñîðêà Êèºâî-Ìîãèëÿíñüêî¿ àêàäå쳿 ³ðà Àãåºâà. Ñåðåä ³íøèõ ïðîºêò³â, íàä ÿêèìè âèäàâíèöòâî ïðàöþâàòèìå ó 2020-ìó: íîâèé òîì ó ñå𳿠«Âèáðàíèõ òâîð³â», ³íòåðâ’þ Þð³ÿ Çàéöåâà ç äèñèäåíòîì, ïðàâîçàõèñíèêîì ²âàíîì Ãåëåì, äðóãèé òîì âèáðàíèõ ïðàöü ë³òåðàòóðîçíàâöÿ Ãðèãîð³ÿ Êîñòþêà, ë³òåðàòóðíèé ïóò³âíèê ïî Ïàðèæó òà ñïîãàäè ïðî Ñåðã³ÿ ²âàíþêà é Îñèïà dzíêåâè÷à. Áóäå ùî ïî÷èòàòè. Íå ïåðå ìèêàéòåñü!
Íîâ³ âèäàííÿ «Ñìîëîñêèïà»
Ìîñêâà – òðåò³é Ðèì : çá³ðíèê / Óïîð. ª. Êàëþæíèé, ïåðåäì. ². Ãèðè÷. Çá³ðíèê «Ìîñêâà – Òðåò³é Ðèì», óïîðÿäíèêîì ÿêîãî âèñòóïຠªâãåí Êàëþæíèé, ì³ñòèòü ñòàòò³ êëàñèê³â íàö³îíàëüíî¿ ³ñòîðè÷íî¿ äóìêè (Í. Ïîëîíñüêî¿-Âàñèëåíêî, Î. Îãëîáëèíà, ². ̳ð÷óêà, Á. Êðóïíèöüêîãî, Â. Ãðèøêà òîùî), ùî âèñâ³òëþþòü îáñòàâèíè ïîõîäæåííÿ òà ñòàíîâëåííÿ òåî𳿠«Òðåòüîãî Ðèìó» ³ ðîçâ³í÷óþòü ³íòåëåêòóàëüí³ ïåðøîïðè÷èíè ðîñ³éñüêîãî ³ìïåðñüêîãî äóõó. Ïðîáëåìà òåî𳿠«Òðåòüîãî Ðèìó» º òàêîæ îäíèì ç êëþ÷îâèõ ïèòàíü óêðà¿íñüêî¿ ³ñòîð³îãðàô³¿ òà âîäíî÷àñ ñóñï³ëüíî¿ äóìêè. Âîíà ñòî¿òü ïîðó÷ ç òàêèìè ïðîáëåìàìè, ÿê íàëåæí³ñòü êèºâîðóñüêî¿ ñïàäùèíè, Ïåðåÿñëàâñüêà óãîäà 1654 ðîêó, çíà÷åííÿ ä³ÿëüíîñò³ ²âàíà Ìàçåïè, â³éíà çà íåçàëåæí³ñòü 1917–1921 ðîê³â, íàö³îíàëüíî-âèçâîëüíà áîðîòüáà 19301950-õ ðîê³â.
Âîëîäèìèð Âèííè÷åíêî. Ùîäåííèê. Òîì 5 (1932–1936) / Óïîð. ³ ïåðåäìîâà Î. Ìàò⺺âî¿.
Ëþäìèëà Òàðíàøèíñüêà. Óêðà¿íñüêå ø³ñòäåñÿòíèöòâî: ïðîô³ë³ íà òë³ ïîêîë³ííÿ
Âàëåíòèíà Ñàºíêî. Ïîåç³ÿ ˳íè Êîñòåíêî: òðàäèö³ÿ, êîíòåêñò, õóäîæíÿ ñâîºð³äí³ñòü
Ï’ÿòèé òîì ùîäåííèêîâèõ çàïèñ³â âèäàòíîãî óêðà¿íñüêîãî ïîë³òè÷íîãî ä³ÿ÷à, ïðîçà¿êà, äðàìàòóðãà é õóäîæíèêà Âîëîäèìèðà Âèííè÷åíêà îõîïëþº ïåð³îä åì³ãðàö³¿ 1932–1936 ðð. Çàïèñè ñòîñóþòüñÿ çàê³í÷åííÿ ïàðèçüêîãî ïåð³îäó åì³ãðàö³¿ Âèííè÷åíê³â, à ïîò³ì ¿õíüîãî ïåðå¿çäó íà ï³âäåíü Ôðàíö³¿, äå ðîäèíà îñåëèëàñü ó ñ³ëüñüê³é ì³ñöåâîñò³. Ñèñòåìàòè÷í³ àâòîðñüê³ íîòàòêè äîñêîíàëî â³äòâîðþþòü íå ëèøå êóëüòóðíîìèñòåöüêó é ãðîìàäñüêî-ïîë³òè÷íó àòìîñôåðó, ó ÿê³é æèâ ³ òâîðèâ Â. Âèííè÷åíêî, à ÿâëÿþòü çàö³êàâëåíîìó ÷èòà÷ó éîãî óí³êàëüíèé âíóòð³øí³é ñâ³ò. Ùîäåííèêè ñïîâíåí³ âåëèêîþ ê³ëüê³ñòþ ïîáóòîâèõ äð³áíèöü, ³íòèìíèõ ïåðåæèâàíü, ïñèõîëîã³÷íèõ ðîçäóì³â ³ ïîë³òè÷íèõ â³ç³é îðèã³íàëüíîãî ìàéñòðà ñëîâà.
Ó ìîíîãðàô³¿ äîñë³äæåíî ³ñòîðèêî-ë³òåðàòóðíèé òà ïîåòèêàëüíèé àñïåêòè óêðà¿íñüêîãî øiñòäåñÿòíèöòâà â iìåíàõ. Òàêèé ïåðñîíàëiñòñüêèé âèìið (îêðåìi ïðîôiëi íà òëi ïîêîëiííÿ) äîçâîëÿº ÷èòà÷åâ³ ïîáà÷èòè åïîõó i â ïîñòàòÿõ, i ÷åðåç ïðèçìó òâîð÷îñòi, à òàêîæ ñêëàñòè óÿâëåííÿ ïðî «çîðÿíèé iíòåãðàë» òîãî ïîêîëiííÿ, ÿêå çàëèøèëî çíà÷íèé ñëiä ó ñâiäîìîñòi óêðà¿íñòâà. Öå îñîáëèâî âàæëèâî ñüîãîäí³, êîëè â³äáóâàºòüñÿ íîâèé åòàï îñìèñëåííÿ ³ ïåðåîñìèñëåííÿ êóëüòóðíî¿, ïîë³òè÷íî¿, ³íòåëåêòóàëüíî¿ ñïàäùèíè ø³ñòäåñÿòíèê³â. Äî äðóãîãî âèäàííÿ êíèæêè ââ³éøëè ïåðñîíà볿, â³äñóòí³ ó ïîïåðåäíüîìó, ÿêå ïîáà÷èëî ñâ³ò ó âèäàâíèöòâ³ «Ñìîëîñêèï» 2010 ðîêó. Öå ñòó䳿 ïðî òâîð÷³ñòü Â. Ñòóñà, Â. Äðîçäà, ª. Ãóöàëà òà ïðî õóäîæíèê³â-ø³ñòäåñÿòíèê³â.
Ó ð³ê þâ³ëåþ ˳íè Êîñòåíêî, çâè÷àéíî æ, äî òâîð÷îñò³ âèäàòíî¿ ïîåòêè ïðèêóòà îñîáëèâà óâàãà. Âèäàâíèöòâî «Ñìîëîñêèï» òàêîæ ðàäî äîëó÷èëîñÿ äî ö³º¿ î÷³êóâàíî¿ òà ïðèºìíî¿ òåíäåíö³¿. Ïðåäñòàâëÿºìî âàø³é óâàç³ íîâèíêó, äîñë³äæåííÿ Âàëåíòèíè Ñàºíêî. Öÿ êíèãà – ñèñòåìà ñïîñòåðåæåíü ³ âèñíîâê³â ïðî ïîñóòí³ ãðàí³ àðòèñòèçìó ïîå糿 ˳íè Êîñòåíêî, äóõîâíèé ïîòåíö³àë ÿêîãî âñåîñÿæíèé, àëå éîãî òàºìíè÷³ ñåêðåòè â³äêðèâàþòüñÿ íå ïðîñòî. Óâàãà çîñåðåäæåíà íà ñïåöèô³ö³ òðàäèö³éíîñò³/íîíòðàäèö³éíîñò³, øèðîê³é æàíðîâ³é ïàë³òð³, êîìïîçèö³éí³é ìàéñòåðíîñò³ öèêë³â ³ çá³ðîê, ì³ôîëîã³÷í³é ïðèðîä³ òâîð÷îñò³, ñèíåñòåòè÷íîñò³ ïèñüìà, ùî º ë³òåðàòóðíèì óò³ëåííÿì ôåíîìåíó âåñåëêè.
Ö³ òà áàãàòî ³íøèõ êíèæîê óêðà¿íñüêîþ ìîâîþ ìîæíà ïðèäáàòè ó êíèãàðí³ «Ñìîëîñêèï» çà àäðåñîþ: Êè¿â, âóëèöÿ Ìåæèã³ðñüêà, 21 (ïîðó÷ ç³ ñòàíö³ºþ ìåòðî «Êîíòðàêòîâà ïëîùà») Áóäåìî âäÿ÷í³ Âàì çà íàä³ñëàíó ³íôîðìàö³þ ïðî ïî䳿 ãðîìàäñüêî-ïîë³òè÷íîãî òà êóëüòóðíîãî æèòòÿ ìîëîä³ Äóìêè àâòîð³â ïóáë³êàö³é ó «Ñìîëîñêèï³ Óêðà¿íè» íå çàâæäè çá³ãàþòüñÿ ç òî÷êîþ çîðó ðåäàêö³¿ «Ñìîëîñêèï Óêðà¿íè» ²íôîðìàö³éíèé ëèñò òâîð÷î¿ ìîëîä³ Óêðà¿íè Çàñíîâíèê – âèäàâíèöòâî «Ñìîëîñêèï»
Âèäàâíèöòâî «Ñìîëîñêèï» 04071, Êè¿â, âóë. Ìåæèã³ðñüêà, 21 (044) 425-23-93 ³ ôàêñ: (044) 463-78-52
E-mail: mbf.smoloskyp@gmail.com, http://www.smoloskyp.org.ua E-mail êíèãàðí³ «Ñìîëîñêèï»: knyharnia@smoloskyp.org.ua ²íòåðíåò-êíèãàðíÿ «Ñìîëîñêèï»: https://smoloskyp.com.ua
Íàäðóêîâàíî â ÒΠ«Ïðèíò Îê», Êè¿â, âóë. Êèðèë³âñüêà, 104 Çàìîâëåííÿ ¹ 30114 Òèðàæ 1000 ïðèì.